یک: ورای واکاوی
خیر؛ این جنگ اسرائیل و حماس یا جنگ حماس و اسرائیل نیست، و بنابراین، فرقی نمی‌کند که اول اسم حماس را ببریم و سپس اسم اسرائیل را، یا برعکس. این جنگ اسرائیل است علیه انسان‌های ساکنِ قفسِ دوزخین غزه، به‌طور اخص، و جنگ اسرائیل است علیه مردم فلسطین به‌طور اعم. جنگِ بخش عمده، بسا اکثریت، یهودیان شهروند اسرائیل و دیگر نقاط جهان، از همه‌ی طبقات اجتماعی، به‌ویژه جنگ طبقات دارا، سرمایه‌داران اسرائیلی و بزرگْ سرمایه‌داران بین‌المللی علیه آوارگان و تهی‌دستان فلسطینی؛ جنگ غاصبان خانه‌ها و کاشانه‌ها، علیه آواره‌شدگان از همان خانه‌ها و کاشانه‌ها: تعریف دولت اسرائیل.
دو: تاریخیت
غیبت واکاویِ «تاریخی»، غیبت تاریخیت نیست، فقط تلاشی است برای تسلیم نشدن به باج‌خواهی و خراج‌گذاری به تقدم و تأخر رویدادها. تلاشی برای بیان صریح حقیقت، بدون نان قرض دادن به داوران مجازیِ محکمه‌های انتزاعی: بدون محکوم کردن «این» برای کسب مجوزِ محکوم کردنِ «آن». صراحت در انتقاد آشکار از نسل‌کشی در غزه، از شقاوت و درنده‌خوییِ دشمنان خونخوار انسان و انسانیت، نیاز به بیمه‌ی «محکوم کردن» جنایت حماس ندارد. کسی که واکاوی حقیقت را به تقدم و تأخر رویدادها تقلیل می‌دهد، تاریخِ گاه‌شمارانه را جای‌گزین تاریخیتِ اجتماعی و تاریخی می‌کند. در تاریخیتِ این جنگ، کشتار انسان‌ستیزانه‌ی حماس نقشی ایفا نمی‌کند. برای جنگی که امروز علیه مردم فلسطین و با اسم رمز «حماس»، برای نابودی زندگی و تاریخ فلسطین در جریان است، حماس «نعمتی» است مغتنم، نعمتی که در مالیخولیای جنگ‌افروزان و جنگ‌طلبانِ نژادپرست اسرائیلی، اگر وجود نمی‌داشت، باید «اختراع» می‌شد و «غنیمتِ» حضورش به هیچ «تئوریِ توطئه»ای نیاز ندارد. تاریخیتِ این جنگ در حقیقتِ آن است و حقیقتِ آن‌را وزیر اسرائیلی به صراحت اعلام می‌کند: هیروشیمای غزه. نابودیِ یک‌جا و یک‌باره‌ی زندگی فلسطینی در سرزمین فلسطین؛ و آنکه حقیقت نسل‌کشی را بیان می‌کند، وقاحت آن را هم دارد که بداند و بگوید که کشته شدنِ چند «گروگان» اسرائیلی و غیراسرائیلی، بهای «نازل» این جنگ و تحقق رویای «سرزمین موعود» است. «هیروشیما»ی غزه، تاریخیتِ این جنگ است، نه تقدم و تأخر رویدادها. ارتش اسرائیل خود را «نیروی دفاعی اسرائیل» می‌نامد و زبان ژورنالیستیِ رسانه‌ها با دست‌بوسیِ آستانِ گفتمان اسرائیل، آن را تکرار می‌کنند. تاریخیتِ این جنگ در تلخیِ همین حقیقت است که این ارتش از بنیاد و از روز نخست، نیروی سرکوب و تجاوز و تعرض بوده است، نه دفاع.
سه: فرانمودها
فرانمودها انتزاعاتی پیکریافته از امر واقعِ اجتماعی و تاریخی‌اند که جای‌گزینِ واقعیت می‌شوند و دستگاه مختصات واقعیت را تعریف می‌کنند. فرانمودها، جلوه‌ی دروغین حقیقت نیستند، خودِ واقعیت‌اند. واقعیتِ سرمایه‌داری، بت‌وارگیِ کالایی است. رویکردی که بخواهد آن‌ها را به‌مثابه‌ی جلوه‌ی دروغینِ حقیقت افشا کند، باید کل مناسباتی را واژگون کند که به واقعیت یافتنِ فرانمودها فرصت و امکان می‌دهد. ساختن دوگانه‌های تصنعی، صنعتِ ساختن واقعیت است. در دوگانه‌ی دموکراسی/ارتجاع، واقعیت به دو جبهه تقسیم می‌شود و این‌گونه تقلیل می‌یابد به: جبهه‌ی داعیان و مُبشران و مبلغان دموکراسی، یعنی جبهه‌ی نیکان و صاحبان مشروعیت و حقیقت و تمدن از یک‌سو، و جبهه‌ی ارتجاع و دیکتاتوری، یعنی جبهه‌ی شریران و اهریمنان و توحش از سوی دیگر. جایگاه مخاطب، نقطه‌ای در این دستگاه مختصات است که فقط در عطف به این دو محور تعریف می‌شود. گنجیده‌ی امر واقع، نقشی در این تعریف ندارد. عنوانِ «تنها دموکراسی خاورمیانه» برای اسرائیل مورد تمسخر قرار می‌گیرد. اما در مقایسه با کدام «اصل»؟ کدام «انتظار»؟ این «دموکراسی» در مقایسه با کدام دموکراسیِ «حقیقی»، بدلی و کاذب و مصنوعی است؟ آیا دستان دموکراسی‌های «اصلی»، در کشتار مردم عراق و افغانستان و یوگسلاوی کم‌تر به خون آلوده است؟ کشتار سیصدهزار کودک عراقی زیر 5 سال، به روایت یونیسف، نه به روایت از «پروپاگاندای» ارگانی چپ، اصالت بیش‌تری برای دموکراسی ایجاد می‌کند؟ سرمشق بمباران غزه، بمباران درسدن در پائیز 1944 بود. در عرض یک شب 773 هواپیمای انگلیسی برای «نابودی نازی‌ها» صدها تُن بمب روی شهری 630 هزار نفری ریختند و 80 هزار انسان را به هلاکت رساندند. روز بعد هواپیماهای امریکایی به شهر حمله کردند و 25 هزار انسان دیگر را کشتند. الگوی محاصره‌ی غزه، محاصره‌ی سنندج در بهار 1358، و کشتارها در مریوان، پاوه، مهاباد، قارنا و بسیاری روستاهای دیگر در کردستان است. سرمشق بمباران غزه، بمباران کردها از سوی رژیم صدام در 25 اسفند 1366 است، کشتاری که به یک‌باره 5 هزار نفر، و از آن میان 2 هزار کودک را هلاک کرد. البته فرق صدام با نتانیاهو این است که صدام زمانی پس از آن، به شکلی فجیع و بنا بر «موازین حقوق بشر»، اعدام شد، اما نتانیاهو ممکن است جایزه‌ی صلح نوبل بگیرد.
دوگانه‌ها، در تقسیم نقش‌ها، فقط «اَبَرانسان»های مختار بر سرنوشتِ «دیگران» را نمی‌سازند، بلکه با انسان‌زدایی و چیزگون کردنِ مخالفان برای حذف و نابودی آن‌ها، مشروعیت و حقانیت می‌آفرینند. ژنرال‌های اسرائیلی می‌گویند فلسطینی‌ها را باید کشت، چون آن‌ها انسان نیستند.
وارونه‌ی این دستگاهِ دوگانه در روایت و از منظر «محور مقاومتیِ» آن، در ماهیت امر کوچک‌ترین تغییری ایجاد نمی‌کند. فقط صفت‌ها و محمول‌ها و انتساب‌ها جای خود را تغییر می‌دهند و هم‌راهان و هم‌دستان جابه‌جا می‌شوند. آن‌سو، غرب و استعمار و «امپریالیسم»، این‌سو، جمهوری اسلامی و داعش و طالبان و جبهه‌ی«مقاومت». واقعیت، جایی جز این دو گردابِ وهن و ابتذال ندارد.
چهار: واقعیت
معضل دستگاه مختصاتی که به این شیوه برای «واقعیت» تعریف شده است، چه روایت «نتانیاهو»یی و چه روایت «محور مقاومتی»اش ــ و این دو را عامدانه و آگاهانه در کفه‌هایی برابر می‌گذارم، چراکه در ماهیت فرانمودینِ واقعیت تفاوتی گوهری ندارند ــ فقط تبدیل واقعیت به آن دو گرداب نیست، بلکه حذف بخش‌هایی واقعی از واقعیت، و مهم‌تر از آن، حذف گرایش‌های بالقوه‌ی تاریخیِ ذهنی و عینیِ واقعیت است. به‌عبارت دیگر، معضل فقط تقلیل واقعیت به بخش‌هایی واقعاً موجود و بخش‌هایی فرانمودین نیست، بلکه مقابله با امکان رویش و پویش گرایش‌هایی در آینده نیز هست که امروز یا نهال‌هایی نوجوان‌اند و یا حتی دانه و نطفه‌هایی ناشکفته. مسئله فقط حذف مبارزان و معترضانی در سراسر جهان نیست که بی‌آن‌که مدافع حماس یا هر نیروی ارتجاعی دیگری باشند، کشتار ددمنشانه‌ی مردم فلسطین را از سوی ماشین سیاسی و نظامیِ اسرائیل محکوم می‌کنند، بلکه حذف گرایش‌های بالقوه‌ای است که می‌توانند ــ اگر نه امروز و بی‌واسطه و بلافاصله، بلکه در آینده‌ای محتمل ــ به نیروهای اجتماعی، سیاسی و نهادینی بدل شوند که بخواهند این چهره از «واقعیت» را به‌مثابه‌ی واقعیت واژگون کنند.
این‌که امروز، نیروهایی ارتجاعی مانند حماس پرچم مبارزه برای آرمان فلسطین را به‌دست می‌گیرند ــ حتی اگر آن‌ها را پاره‌ای هم‌سرشت با دشمنی ندانیم که داعیه‌ی مبارزه با آن را دارند ــ ناشی از فقدان بدیلی مترقی است و فقدان این بدیل، هرچند دلایل و زمینه‌های بسیاری دارد، اما یکی از مهم‌ترین آن‌ها، همین دستگاه سازنده‌ی دوگانه‌های مصنوعی، یا دوگانه‌های انتزاعی است که به‌طور واقعی، به‌جای واقعیت نشسته‌اند. سراسر ایدئولوژیِ «واقع‌گرایی» یا پراگماتیسم سیاسی، چه در توصیف این جنگ و چه در «راه‌حل»های سیاسی‌ای که برای «مسئله‌ی فلسطین» ارائه می‌کند، در حقیقت چیزی جز دریوزگی به درگاه این «واقعیت» نیست.
در قیاس با این «واقعیت» و در چارچوب دستگاه مختصات این واقعیت است که ایده‌ی زندگی همه‌ی مردمانی که امروز در سرزمینی به‌نام اسرائیل/فلسطین زندگی می‌کنند، خیال‌پردازی نامیده می‌شود. حقیقت اما این است که همان رویکرد و نگاه تقلیل‌گراست که «واقعیت» را طوری تعریف می‌کند که چشم‌اندازی انسانی و کاملاً قابل تصور، خیال‌پردازی نامیده می‌شود، چشم‌اندازی که بنا بر آن قرار نیست همین فردا جامعه‌ای سوسیالیستی بیافریند و همه‌ی مشکلات ملی، تاریخی و طبقاتی این جامعه را حل کند. و حقیقت این نیز هست، که «خیال‌پردازانه»بودنِ چنین چشم‌اندازی از ماهیت آن سرچشمه نمی‌گیرد، بلکه از جمله از آن روست که سویه‌ی «دموکراسی»، حتی راه‌حل «دو کشور» را هم نپذیرفته است و نمی‌پذیرد. و حقیقت این نیز هست که سویه‌ی «دموکراسی»، کوچک‌ترین باور به آنچه «اصولِ» خود می‌نامد و می‌پندارد، ندارد و نتایج «دموکراسی»اش را هربار به دل‌خواه و به ضرورت ایدئولوژیکِ قدرت و هژمونی تفسیر می‌کند، وگرنه هم حماس نماینده‌ی «دموکراتیک» مردم غزه، و هم «مُرسی»، رئیس‌جمهور «دموکراتیک» و منتخب مردم مصر بود، اما «دموکراسی»، بی‌شک حکومت‌های کودتای نظامی و مغازله با قاتلانی مانند حاکمان سعودی را ترجیح می‌دهد.
پنج: خاستگاه و چشم‌انداز
آیا وقتی ما از «ورای واکاوی» آغاز و عزیمت می‌کنیم، به استدلال نیازی نداریم؟ خاستگاه ما چیست و کجاست؟ خاستگاه، انکار مشروعیتِ واقعیت به‌مثابه‌ی واقعیت است.
درست است. واقعیت این است که سرکوب‌گران قلدرمنشی که غزه را با خاک یک‌سان می‌کنند، حتی با برقراریِ آتش‌بسی یک‌روزه مخالف‌اند. آیا در عطف به این «واقعیت» می‌توان تحمیل آتش‌بسی دو ساعته را پیشرفت و دستاوردی «واقع‌گرایانه» تلقی کرد؟ درست است. واقعیت این است که گزمگانِ سرکوب و تحمیلِ حجاب از هیچ شرارتی خودداری نمی‌کنند. ژینا و آرمیتا، نمونه‌های دردناک این واقعیت‌اند. آیا در عطف به این «واقعیت» باید به «شُل‌حجابی» رضایت داد و آن را پیشرفت و دستاوردی «واقع‌گرایانه» دانست؟ پاسخ زنان جسور و شجاع روشن است؛ و هیچ رویکردی خیال‌پردازانه‌تر از رویکردِ «واقع‌گرایان» نیست.
رویکرد چپ و رادیکال باید از مبارزه برای آزادی بیان و اندیشه و همه‌ی خواسته‌های شهروندی جامعه‌ای شایسته و از مبارزه با بانیان و سرکوب‌گران این آزادی‌ها عزیمت کند؛ و در دنیایی که هیچ سیاست و رویکردی بیرون از منطق سرمایه نیست، باید برای رهایی از ستم و استثمار، و علیه استثمارگران عمل کند، تنها در این‌صورت است که کسی برای دفاع از این آزادی‌ها ناگزیر نخواهد شد دست در دستان بانیان رژیم زندان و شکنجه و اعدام بگذارد و به نوکر بی ــ یا با ــ جیره و مواجبِ آن‌ها بدل شود؛ و ناچار نخواهد بود هم‌دوش دیکتاتوری مانند اردوغان در کشتار کردهای روژاوا شریک شود و در منجلاب ناسیونالیسم مذهبی/ترکی فرو رود.
درست است. واقعیت این است که نیروهای چپ و رادیکال به‌مثابه‌ی قدرتی اجتماعی توان چندانی ندارند. اما اگر قرار باشد چنین قدرتی در آینده‌ای امیدبخشْ نهادین شود، اگر واقعیت دربردارنده‌ی گرایش‌های بالنده نباشد، آن نهادها بر محور کدام کانون ذهنی و عینی شکل خواهند گرفت؟
برای واقع‌بین بودن، باید خیال‌پرداز بود.
لینک کوتاه شده در سایت «نقد»: https://wp.me/p9vUft-3LJ
مصاحبه با مُصَعَب ابو توهه، شاعر فلسطینی
غزه. «کشوری که دائما از دست می‌دهم، تا بی‌نهایت»
مصعب ابو توهه برنده چندین جایزه ادبی، توانست در پایان سال ۲۰۲۳ جانش را از جهنم غزه نجات دهد. او راه تبعید را ابتدا به سوی مصر و سپس ایالات متحده در پیش گرفت. او در شبکه‌های اجتماعی بسیار فعال بوده و نسل‌کَشی غزه را افشا می‌کند. شعر او، به‌خاطر بی‌پیرایگیِ شفافش، خلاقیتِ آرامش‌بخشش به سبک شعرهای پرِه‌وِر، مخاطبان بسیاری را مجذوب خود کرده است. نادا یافا از سوی اوریان بیست‌ویکم با او دیدار کرده است. شاعر برای معرفیِ جُنگ شعرش «آنچه، پنهان، در گوش من خواهید یافت» به پاریس سفر کرده بود.
ندى يافي > 11 دسامبر 2024
ترجمه از فرانسه بهروز عارفی
Mosab Abu Toha
Ce que vous trouverez caché dans mon oreille
Traduit de l’anglais par Eve de Dampierre-Noiray
Julliard, 3 octobre 2024
192 pages
20 euros
« Que ma mort apporte l’espoir », poèmes de Gaza
Collection Orient XXI aux éditions Libertalia.
Sélection, traduction et préface de Nada Yafi.
Postface de Karim Kattan.
200 pages.
10 euros.
اوریان بیست‌و یکم – شما در زبان مادری‌تان، عربی بسیار ادیب هستید و می‌گوئید که شعر کودکی شما را به‌آرامیِ گهواره‌ای تکان داده است. ازسوی‌دیگر، در جُنگ خود، از غسان کَنَفانی، رمان‌نویس فلسطینی و محمود درویش شاعر تجلیل می‌کنید. پس چرا این‌بار، شعرتان را به‌زبان انگلیسی سروده اید؟
م ابو توهه - در واقع، من به هردو زبان می‌نویسم. پیش‌ازاین، یک جُنگ شعر به زبان عربی منتشر کرده ام. یه انگلیسی می‌نویسم تا با دیگران، با جهان در تماس باشم. ما بخشی از جهان هستیم، نوشته‌های دیگران را می‌خوانیم و در این تولید ادبی مشارکت می‌کنیم.
اوریان ... – امروز، تبعید برای شما چه معنایی دارد؟ یکی از شعرهای شما کوشیده واژه «Home [خانه]» را توضیح دهد که به زبان فرانسه، مفهوم خانه ، کانون و نیز میهن را بیان می‌کند و مترجم به‌درستی «کشور» ترجمه کرده است.
م ا ت – آری، در این شعر، نوشته‌ام که کشور، «تنوری است که مادرم نان می‌پخت و جوجه سرخ می-کرد، پیش از آنکه بمبی خانه ما را به خاکستر بدل کند.». و درواقع، خانه ما ویران شد، اکنون در شهری کاملاً اشغال‌شده، تانک‌ها از روی ویرانه‌هایش می‌گذرند. کشوری آن‌چیزی است که بی‌وقفه از دست می-دهم، روز بهروز ، تا بی‌نهایت. نیمی از من در آن‌جا مانده است، زیر آوارها، با لباس‌هایم، وسایل شخصی‌ام، خاطراتم. بدترازهمه این است که نمی‌توانم دیگر بدانجا برگردم. بااین‌وجود، گمان نمی‌کنم که بتوانم دور از کشورم دوام بیاورم... …
«این روزها، ایمانم را تاحدی، نسبت به انسانیت از دست می‌دهم»
هراز گاهی، شاعر کلامش را قطع می‌کند تا به تلفن همراهش نگاهی اندازد. در انتظار خبری از دو تن از خویشان نزدیکش است که چند روز پیش، اسرائیلی‌ها ربوده اند. یکی از آن ها را از آمبولانس «سازمان جهانی بهداشت» ربوده اند. او ناباورانه شانه‌هایش را بالا می‌اندازد و میگوید: «باورنکردنی است، افراد این سازمان به من گفتند که هیچ خبری ندارند، هیچ‌کاری نمی‌توانند بکنند، با اسرائیل طرف‌اند (لبخند تلخی می‌زند)، گوئی اسرائیل یک بلای طبیعی است، عبورناپذیر!»
اوریان... - شما با کمک نیکوکاران، کتابخانه ای در غزه تأسیس کرده اید که نامش را ادوارد سعید گذاشته اید. پس از بمباران‌های اسرائیل در سال ۲۰۱۴ که کتابخانه شخصی شما را ویران کرده بود. در گفتگوی پایان جُنگ، با طعنه تعریف می‌کنید که چگونه توانستید از میان آوارها، نسخه‌ای از گلچینی از ادبیات آمریکا را بیرون بکشید ... آیا امروز، هنگامی‌که مشاهده می‌کنید «جهان آزاد» ارزش‌های موسوم به «غربی» را از بین می‌برد، تناقض شگفت‌انگیزتر به‌نظر نمی‌رسد؟
م ا ت –شوربختانه، کتابخانه ادوارد سعید نیز به‌نوبه خود نابود شده، کارمندش کشته شد. ولی به دیده‌ی من، این کتاب‌ها نمادهای ارزش‌های غربی نیستند. آن‌ها به انسانیت تعلق دارند. ارزش‌های عصر روشنگری جهان‌شمول‌اند. عرب‌ها در بستر تمدن‌شان، به انسانیت خدمت زیادی کرده اند، نه فقط به ادبیات، به علوم نیز... گرچه این روزها، ایمانم به انسانیتِ این جهان را کمی از دست می‌دهم. کشورهایی که از اسرائیل پشتیبانی می‌کنند، که در ادبیات بسیار درخشیده اند، آیا هنوز چیزی دارند به ما بیاموزند، درحالی که با سکوت، ناظر بر نابودی ما هستند؟ هنگامی‌که فکر می‌کنم در وضعی هستیم که باید دراین‌باره بحث کنیم که آیا «نسل‌کشی» است یا نه... چه فلاکتی... حال‌آنکه، اگر این «نسل-کشی» نبود، آیا آنچه در این لحظه در غزه می‌گذرد، قابلِ‌قبول بود؟ آیا باید صبر کرد تا نیمی از خلق فلسطین نابود شود تا بر نسل‌کشی گواهی داد؟ و در آن زمان، چه خواهیدکرد؟
«حتی زیرزمین، ما آسایش نداریم»
اوریان ... – شعرهایی را که در این جُنگ می‌خوانیم در سال ۲۰۲۱ سروده‌شده اند یعنی پیش از ۷ اکتبر ۲۰۲۳. بااین‌حال، احساس می‌کنیم که اکنون نوشته شده اند. آیا شما احساس می‌کردید که قرار است چه پیش آید؟
م ا ت – درواقع، این جُنگ در سال ۲۰۲۲ به زبان انگلیسی منتشر شد. به‌تازگی، جُنگ دیگری منتشر شده است با عنوان Forest of Noise (جنگلِ هیاهو) . شوربختانه، آنچه در جنگ نخستین می‌بینیم، امروز تکرار می‌شود، البته در سطحی دهشتناک‌تر: بازهم خمپاره بیشتر، مرگ و ویرانیِ بیشتر. بُهت‌آور است. در غزه، از چند تجاوز اسرائیل گذر کرده ایم: در سال ۲۰۰۹، من زخمی شدم، ۱۶ سال داشتم، سپس دوباره در ۲۰۱۴ و باز هم در سال ۲۰۲۱. اکنون، در ۲۰۲۴، نه فقط ما را به طور دسته‌جمعی می‌کَشَند، بلکه جهان نیز کشته‌شدن ما را مستقیماً تماشا می‌کند و هیچ‌کس نیز به دادمان نمی‌رسد. پس از انتشار نخستین جُنگ، امیدوار بودم که اوضاع دگرگون شود. افسوس! و به خود گفتم، پس این شعرها بیهوده‌اند؟ در واقعیت، جهان می‌خواهد که چنین باشد... مافلسطینی‌ها را به‌عنوان انسان نگاه نمی‌کنند. نه فقط اسرائیل. در جُنگِ دوم، , Forest of noises نوشته ام که فقط گورستان‌ها ما را می-پذیرند.
اوریان ... – در جریان این تهاجم، گورستان‌ها را نیز بمباران کردند...
م ا ت –حتی در زیر زمین، ما را آسوده نمی‌گذارند. شعری با عنوان «ترکشِ خمپاره در جستجوی خنده است»، در جُنگ نخست از مرگ همه عضوهای یک خانواده در ماه مه ۲۰۲۱ روایت می‌کند. ولی، امروز چند خانواده قتلِ‌عام شده است؟ چندی پیش، خودمن ، چند پسر عمو، پسر عمه و پسرخاله‌ام را از دست دادم که همراه با زن و فرزندان‌شان هدف گرفته شده بودند. تاریخ تکرار می-شود،کشتار پس از کشتار. بااین‌وجود، همه این خانواده‌ها متفاوت بودند، هر کدام داستانی سوا داشتند. گاهی به من که دلی پر خون دارم، می‌گویند: «چرا از کشتار ۷ اکتبر صحبت نمی‌کنی؟» و من پاسخ می‌دهم که فرزند ۷ اکتبر نیستم، که در یک اردوگاه پناهندگان، از پدرومادری پناهنده، زاده شده ام و پدربزرگم در سال ۱۹۴۸ از یافا اخراج شده است.
اوریان ... - اتفاقاً، کودکی یک از دو موضوع همیشگی شعرهای شماست، این بند دهشتناک را به خاطر دارم:
مردی را دیدم که کودکی بی‌سر را بیرون آورد،
کودکی دیگر بی دست و پا را.
چُنان کوچک بودند که نمی‌فهمیدی دختر است یا پسر؟
نفرت از این جزئیات بی‌خبر است
(...)
کودکان از حماس نبودند
لباس و اسباب‌بازی‌شان از حماس نبود
م ا ت –آری کودکان قربانیان اصلی‌اند، چه کشته‌ها و چه زندِگان. چه شماری عضوشان قطع شده است؟ چه تعدادی برای همه زندگی، آسیبِ روحی دیده اند؟ آیا می‌دانید که امروز در غزه، رسانه‌ها برای گروه جدیدی از کودکان، نام‌گذاری جدیدی ابداع کرده اند: «زخمی‌های -تنها-زندگان-خانواده‌شان» (۱)؟ هزارودویست کودک، پدر، مادر، برادر و خواهرشان را ازدست داده‌اند. تازه باید مدرسه‌های ویران‌شده را افزود، مدرسه‌های مردمی که از بالاترین سطح سواد به‌رغم فقرشان برخوردار بودند. هر چه نشانی از آموزش داشت، بمباران شده است. تمام دانشگاه‌ها ویران شده است... همه.
«هق‌هق گریستن در سکوت»
اوریان ... – ازاین‌رو، جُنگ شعر شما ارزش یک مستند را دارد. پر است از رقم و تاریخ روزها. همچنین، عکس‌ها را بر آن افزوده اید، همراه با شرحی شاعرانه، مثل توت‌فرنگی‌های لاهیا، ناحیه شمالی غزه که میوه‌هایش مشهور بود.. بااین وصف: «و بااین‌وجود، توت‌فرنگی‌ها از رویش بازنایستاده‌اند».
م ا ت –افسوس، امروز چنین نیست. زمین ویران شده است. همه‌چیز آسیب دیده است.در دوران محاصره نیز، اسرائیلی‌ها همه‌چیز را جیره‌بندی کرده بودند، حتی مقدار بنزینی را که وارد غزه می‌شد. همیشه به بهانه‌ی حماس. و به ما می‌گویند: آری، ولی خطای شما فلسطینی‌ها، تفرقه و پراکندگی شماست. فراموش می‌کنند که اسرائیلیان هرکاری کردند تا ما را از هم جدا کنند. ابتدا، از نظر جغرافیائی، بین باریکه غزه و کرانه باختری. سپس، عملاً با پشتیبانی‌شان در ابتدا از حماس برای شکاف انداختن بین مردم. من مورخ نیستم، ولی آنچه را که دیده‌ام بازگویی می‌کنم.
اوریان ... – بااین‌همه، شما می‌توانید به کنایه و طنز متوسل شوید ... به احتمال زیاد، با کریس مارکر* موافق خواهید بود که می‌گفت: «طنز ، نشانه‌ادب از نومیدی است»؟ شعری دارید با عنوان هق‌هق گریستن در سکوت.
م ا ت –می‌دانید، طنز ویژگی فرهنگ ماست، در این‌مورد تنها نیستم. این نشانه این است که انسانیت‌مان را از دست نداده ایم.
اوریان ... – در واقع، ما این خویشتن‌داری را در جُنگ شاعران زن و مرد غزه می‌بینیم که در مجموعه لیبِرتالیا از انتشارات اوریان بیست‌ویکم منتشر شده است که دو شعر از شما نیز چاپ شده است. عنوان آن «که مرگ من امید بپاشد» از آخرین شعر رفعت العرعیر**، دیگر شاعر انگلیسی‌زبان الهام گرفته است. او را می‌شناختید؟ مصعب ابو توهه لحظه‌ای جُنگ شعر را که در اختیارش می‌گذاریم ورق می‌زند: «رفعت دوست من بود... (آه عمیقی می کشد). می‌بینم که کتاب به دو زبان چاپ شده است. عالی است. عنوان زیبایی هم دارد.» با تأسف از مرد جوان خندان و صمیمی جدا می‌شویم. مصاحبه مطبوعاتی دیگری در انتظارش است. شایسته‌ی چنین موفقیتی است.
— -
۱ – این کودکان با نشانه‌ی کودکان زخمیِ خانواده‌های کشته شده از سوی WCNSF مشخص شده اند.
* - کریستیان بوش-ویلنُو معروف به کریس مارکر (۱۰۲۱ – ۲۰۱۲)، سینماگر و شاعر فرانسوی.
** - رفعت رفیق سعید العرعیر، متولد ۱۹۷۹ در غزه، شاعر و کنشگر اجتماعی فلسطینی که در روز ۶ دسامبر ۲۰۲۳ همراه با پسر، برادر و خواهر و سه فرزند او در بمباران اسرائئیل در غزه کشته شدند.