ابن سینای بلخی

                                                                                                                                                                                         استاد (صباح)

                                                                              طبیب و دا نشمند ز ما نه ها !                           

                                                                                           یکی ا ز دا نشمند ا ن بر جسته                                                                               

و طن ما ا بو علی سینا ی  بلخی  ا ست که د ر سا ل ( 370     ق  )

 د ر ا م ا لبلا د قد یم یعنی بلخ ا مر و زبه د نیا آ مد . ا ز آ غا زطفو لیت

 و جوا نی به کسب علم و دا نش پر دا خت و د ر سن ده سا لگی قر آ ن کر یم ، ا صو ل

 د ین ،ا د بیا ت ، صر ف و نحوو معا نی را آ مو خته و د ر سن ( 18 ) سا لگی  تقر یبا به تما م علو م عصرخویش بویژه طب د ستر سی کا مل دا شت ا ست .

مبنا ی د ا نش طبی و یرا جا لینوس حکیم و سقرا ط و طب هندی تشکیل می دا د .

ا بن سینا د ر طبا بت و معا لجه ز ما نی به شهر ت می ر سد که مر یضی ( نو ح بن

 منصو ر ) سا ما نی را تشخیص وآ نرا علا ج می نما ید . که به پا دا ش ا ین خد مت طبی خو یش به گنجینه معنو ی سا ما نیا ن یعنی کتا بخا نه مجهزو بی نظیر آ نا ن د ست می یا بد

که با ا ستفا ده ا زکتب مختلف و کمیا ب آ ن د ر ا ز د یا د معلو ما ت خود ا ز آ ن سود می برد .

ا بو علی سینا مر د ز یبا ، قوی هیکل ، تیز هو ش ، با منطق ، با حو صله ، برد با رو

 دا نشمندبو د که به ا ثر نیر و مند ی جسمی ا ز کا ر و ز حمت علمی خسته نمیشد . وی شخص آ زا ده بو د و د عو ت سلطا ن محمود را برای ا قا متش د ر د ر با ر وی نپذ یرفت که ا ز ا ثرآ ن سلطا ن محمودا ز مو صو ف نا را ض و سر د شمنی را گر فت که ا بن سینا مجبو ر شد د یا ر خو یشرا تر ک و چندی آ وا ره گر د د . ا بن سینا هیچگا هی با و جو د مشکلا تها یش چه د ر ا یا م غر بت و چه د ر حا لت را حت ا ز آ مو ختن و آ مو ختا ند ن

 د ست نگر فت و به تر بیه شا گر دا ن و تا لیفا ت متعد د مشغو ل بو د ، ا ز ا بو علی سینا

( 338 ) ا ثربجا ما ند که ا کثر آ ن به ز با نها ی مختلف د نیا چا پ ر د یده ا ست .

نخستین ا ثروی که د ر ( 21 سا لگی ) نو شته شده بو د ( ا لمجمو ع ) نا م دا ر د و ا ثر

 د یگر آ ن ( شفا ) ا ست که د ر< 18> جلد بچا پ ر سیده ا ست .ا ین ا ثر ش د ر مو ر د

 فلسفه ، منطق ، هند سه ، طبیعا ت و مو سیقی بو ده که ا ین کتا ب د ر تنو یرر شد و

 ا نکشا ف علمی و ذ هنی شر ق و غر ب تا ثیر ا ر ز نده ای دا شته ا ست .

 د ر ا ین ا ثرش به ا ند ا زه ا ی نیر و مند و ا ز منطق ا نسا نی و عا لی بر خو ر دا را ست که ر و حا نیو ن متعصب و تنگ نظرا زد ر ک علمی آ ن عا جزوا ین ا ثر را کفرآ میز

ا علا م نمو د ند .

( دا نش نا مه علا یی ) کتا ب معتبر د یگروی ا ست که مطا لب آ نرا منطق وطبیعا ت تشکیل مید هد .

 

 ا ین کتا ب و ی به تحقیق و پژ و هش ها یش مر بو ط می شو د .

د ر ر سا له ( کیمیا ) که وی بر شته تحر یر د ر آ و ر ده ا ست معلو ما ت بی نظیر را د ر با ره علم کیمیا و فلزا ت قیمتی و معد نی ا را یه می د هد و برای با ر ا و ل ا بن سینا د ر

 با ره ا کسید سر خ سیما ب معلو ما ت د قیق عر ضه نمو ده ا ست .

ا بن سینا د ر با ره علم طب < 16 > ا ثر جا و د ا نه نو شته که مهمتر ین آ نها کتا ب

 ( ا لقا نو ن ) ا ست ، ا ین کتا ب د ر < 5 > جلد نو شته شده که ا ز:

ا نا تو می

پتا لوژ ی ...
طبی بصو ر ت مفصل بحث نمو ده و د ر با ره بیما ری ها ی :

طا عو ن

ملا ر یا

و با

سر خکا ن

چیچک و...

و طر ز تد ا وی آ نها و عا مل مر ض یعنی میکر و ب معلوما ت فر ا وا ن دا د ه ا ست . که تا آ نو قت کسی به آ ن معلوما ت ند ا شت .

ا ین کتا ب د ر ا ر و پا چنا ن معرو ف شد که طبیبا ن ا ر و پا یی تا قر ن ( 16- 17 ) ا ز

آ ن ا ستفا ده و آ نرا ا ز معتبرتر ین کتب طبی جها ن می دا نستند .

ا کثر یت آ ثا ری ا بن سینا به عر بی که ز با ن مر و ج آ ن د و ره بو د ا ست نو شته شده

ا ست ، ا ما بر خی کتا بها ی خو د را به ز با ن د ری هم نو شته ا ند که مشهو  ر تر ین آ نها عبا ر ت ا ست ا ز :

ر سا له نبض

// علم پیشین وبر ین

// د ر عد ل و پا د شا هی

// منطق فا ر سی

// ا هل مشکلا ت ا لمعینه

// دا نش نا مه علا یی

// طلسما ت فا ز سی

// ظفر نا مه ...

یکی ا ز خد ما ت ا ر ز ند ه و ی ا ین ا ست که د ر نو شته ها یش به ز با ن د ری عو ض

ا صطلا حا ت عربی وا ژه ها ی نا ب د ری را به کا ر بر ده ا ست که با ا ین کا ر هو یش

ترمینا لو ژی علمی ز با ن د ری را د ر سده ها ی میا نه ا سا س گذا شته ا ست .

ا ین عمل و ی د رآ ن ر و ز گا رکهز با ن عر بی ا ز نفو ذ علمی بر خو ر دا ربو د یک

 نو ع مبا ر زه علمی هو شیا را نه و آ گا ها نه بر ضد نفو ذ و تسلط ز با ن بیگا نه د ر

 ز با ن د ری محسو ب می شد و د یگر ا ینکه عشق و علا قه و ی به ز با ن ما د ر یش

 بو ده ا ست .

ا بن سینا د ر عر صه شعر و ا د ب نیز فعا لیت دا شته ا ست و ا شعا ری د ر ر با عی

 سر و ده ا ست که ا زشا عرا نی چو ن خیا م تا ثیر پذیری دا شته ا ست . ا بن سینا با نبوغ

ذا تی و ز حمتکشی ا ش د ر هر سا حه ا زجمله دا نشمندا ن بی جو ره زما ن خو یش بو ده

 ا ست .

علی سینا را عد ه ا ز متعصبا ن و تا ر یک ا ند یشا ن ، ما نند سا یر دا نشمند ا ن که به

 ا ر ز ش کا رها ی علمی آ ن پی بر ده نمی تو ا نستند تکفیرمی کر د ند و بعضآ مو جب ا زا ر و ا ذ یت آ ن می شد ند .( چو ن نا صر خسرو )

ا ما علی سینا ر ا هی را که بر گز یده بو د با شجا عت د و ا م دا د تا ا نکه د رمختلف علمی شخص بلند آ و ا زه و با نا م گر د ید . ا همیت جها نی ا ین شخصیت خرا سا ن ز مین ا ز

 ا ینجا ثا بت می شو د که ( یو نسکو ملل متحد ) همه سا له مر ا سم یا د بو د و بزر گد ا شت و یرا برگذا ر می نما ید .

شبست و قا یقم بشکسته و د ر یا ست طو فا نی

ز هرمو جی بگو شم می ر سد با نگ پر یشا نی

ر ه منز ل نمی د ا نم ز غو غا ی  گر فتا ر ی

چو مر غی آ شیا ن گم کر ده د ر شبها ی با را نی

لبم می خند د و د ل د ر حصا ر سینه می گر ید

ببین د ر بر ق چشمم آ شکا را ا شک پنها نی

بسا ر و ز ی جو ا نی را به غفلت ها تبه کر د م

منم ا کنو ن  و شا م  پیر ی و صبح  پشیما نی

تو شبها نیستی با من که با خو د عا لمی دا ر م

گهی ا زفیض مد هو شی ، گهی ا ز سکر حیرا نی

به سا حل کشتی ما را برد لطف خدا ، و ر نه –

هزا را ن نا خدا گم شد ، د ر ا ین د ر یا ی طو فا نی.

    

  

 

 

خو ا جه عبد ا لله ا نصا ری                                           

پیر طریقت و ا بر مر د   تصو ف                                             ا ین مر د را ه حق د رسا ل ( 396 ق ) د رمنطقه کهند ژ و لا یت هرا ت

 و طن ما زا ده شد و ا ز هما ن خو ر د سا لی ا ستعدا د عجیبی د رفرا گر فتن

علو م ا ز خو یش تبا ر زدا د تا ا ینکه بعد ا زفو ت پد رش ، ما د ر ش و یرا د ر چها ر سا لگی بد بستا ن فر ستا د .

بزو دی علو م متدا ول را ا زا ستا دا ن خو یش بوجه بهترفرا گر فت و د ر سن < 8 سا لگی > به مطا لعه حد یث پر دا خت د ر ا ین و قت ا ملا و ا نشآ د ر ست نو شته و شعر نیزمی سر و د . شو ق و ذ و ق آ مو ختن علو م د ر وی چنا ن بود که د ر خا طرا ت خو یش چنین نو شته ا ست :

< به شب د ر ز یر چرا غ تیلی حد یث نو شتمی فرا غت نا ن خو ر د ن نبو دی و د رفرا گیری چنا ن غر ق بو دی که گر سنگی ا حسا س نکر دی و د ر ا ثنا ی نو شتن ما د ر م نا ن لقمه کرد ی و د ر د ها ن من نها دی... >

ا ستا د تفسیر ش با د ر ک ا ستعدا د د رخشا ن وی د رسن ( 14 سا لگی ) به خلیفه گی و جا نشینی خو یش برگز ید .

خوا جه بز ر گ چنا ن حا فظه قوی دا شت که هر چه را یکبا ر می خوا ند د و با ره به خوا ند ن آ ن ا حتیا ج پیدا نمی کر د . تا جا یکه ا حا د یث ز یا دی را با

 هزا ر ا سنا د و هفتا د هزا ر شعر عر بی حفظ نمو ده بو د و خو د ش نیز

 هزا ر بیت د ر آ ن ز با ن سر و د بو د .

خوا جه عبد ا لله ا نصا ر یکی ا ز بز ر گا ن بی بد یل و بی ما نند ز با ن وا د ب

د ری به شما ر می رو د که کا ر کر د ها ی آ ن منحصر به فر د ا ست وی

 ز با ن و ا د بیا ت د ری را با لند گی خا ص بخشید . به همین ا سا س ا ست که

و یرا نخستین سجع پر دا ز د ر زبا ن د ری د ر سبک شنا سی شنا خته ا ند .

شعر نثرپیر هرا ت ا ز سلا ست ز یبا یی لفظی ، پختگی ، محتوا خا صی بر

 خو ر دا را ست . بو یژ ه د ر نثر مسجع ممتا ز و بی همتا ا ست . که آ ثا ر وی یکی ا ز گرا نبها تر ین آ ثا ر ا د بیا ت د ری و عر فا ن به شما ر می ر و د .

پیر طر یقت !  د ر ا برا زعقا ید و نظر یا ت خو د خیلی جدی و با صرا حت

 بو د که ا ین صرا حت لهجه و تبحر علمی وی ، حسو دا ن را خو ش نیا مد ،

 د ر صد د آ زا ر و ا ذ یت ا و شد ند . چنا نکه پنها نی د ر ز یرسجا ده آ ن بتی را گذا شته و آ نگاه به سلطا ن مسعو د شکا یت کر د ند که خوا جه تو حید و یکتا

 پر ستی را تهد ید و خو د بت می پر ستد .

تا آ نکه هیا تی ا ز طر ف سلطا ن مسعو د تعیین و ا ز ز یر سجا ده وی بت

 پنها ن شده را بیر و ن کشید ند . و یرا متهم به بت پر ستی نمو د ند و سلطا ن مسعو د بی خبر ا زفتنه و د سیسه مخا لفا ن خوا جه را نا آ گا ها نه د ر سا ل

 ( 430 ق) تبعید نمو د .

ا ین نو ع ا فترا و بهتا ن برای ا هل دا نش و عر فا ن چیز تا زه ا ی نبو ده

 ا ست و ا ین ر سم نا جوا نمر دا نه کهن همیشه د ر مو ر د شخصیت ها به

ا جرا د ر آ مد ه ا ست .

ا لبته وا ضع ا ست که د ر آ ن رو ز گا رتیر ه و تا ر خو ا جه ا نصا ری

مشکلا ت زیا دی کشید و لی به تصمیم ا ش خللی وا ر د نکر د . شها مت و

 صرا حت خو ا جه به همگا ن معلو م ا ست و ضر و ر ت به بیا ن نیست .

خو ا جه آ د م تند خو ی و تند مزا جی بو ده ا ست که حقا یق را پا ک و بی پر ده ا ظها ر می کر ده ا ست .

پیر هرا ت دا را ی آ ثا ر گرا نبها ی نیز می با شد که آ نها عبا ر تند ا ز :

منا زل ا لسا بر ین د ر را بطه با عر فا ن و رو ش صو فی و صوفیگری .

ر سا له های د یگرچو ن :

د ل و جا ن .

قلند ر نا مه .

هفت حصا ر .

مقو لا ت .

ا لهی نا مه .

منا جا ت .

ذ م ا لکلا م .

زا د ا لعا ر فین ...

که همه آ ثا ر خوا جه عبد ا لله ا نصا ری سر شا ر ا ز عا لی تر ین نکا ت

ا خلا قی ، ا نسا نی ، عر فا نی ، تر بیو ی و آ هین مر د می و مر د

 مدا ر ی ا ست .

ا ین آ ثا ر گر ا نبها یکی ا ز میر ا ث ها ی فر هنگی و شخصیت ممتا ز و برا ز ند ه ا ین ر و حا نی حقگو و حقجو ما یه ا فتخا ر ما را تشکیل

  مید هد  .

سر ا نجا م ا ین پیر نیکو سیر ت بجا و ید ا نگا ن پیو ست و د ر شهرهرا ت د ر گا ز ر گا ه مر قد ش ز یا ر تگا ه عا م و خا ص  ا ست .

د ر فر جا م کلا م را با سخنا ن عا لما نه  و د لنشین ا ین صو فی حق شنا س خا تمه می

  د هیم   :

-- د نیا را به سگی ده که پا یت را نگیر د و یا به کسی ده که د ستت را بگیرد .

-- ا گر مر دی عیب پو ش با ش نه عیب فا ش ، خدا می بیند و می پو شد و همسا یه نمی بیند و می خر و شد .

-- ا گر د ر آ ب ر و ی خسی با شی و ا گر د ر هوا ر و ی مگسی با شی ، د ل بد ست آ و ر تا کسی با شی .

نه هر طا لب تو ا ند ا شک ر یز ی

نه هر عا شق تو ا ند صبح خیز ی

ترا آ ن به که چو ن مر دا ن سر مست

شبی ا ز خو د سو ی حق گر یزی .

---