الحاج عبدالواحد سيدی

باز شناسی افغانستان

جلد دوازدهم

بخارا

۱۲۳-۵-۸-۲لشکر کشی خالد بن ولید بر علیه نواحی غربی امپراتوری ایران

 ۱۲-۱۳هجری/(۶۳۳-۶۳۴م)

پیشگفتار:

این لشکر کشی بخاطر بسط و گسترش اسلام در سرزمین های بیرون از عربستان میباشد که توسط خالد بن ولید صورت می گیرد و هدف از آن «بر خلاف دید ناقص، ضعیف عده ای از اروپاییان ) استقرار حکومت الهی بود که در آیه ۵۵ از سوره نور بشارت داده شده  است:

وَعَدَ اللَّهُ الَّذينَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَيُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دينَهُمُ الَّذِي ارْتَضي‏ لَهُمْ وَ لَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً يَعْبُدُونَني‏ لا يُشْرِکُونَ بي‏ شَيْئاً وَ مَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُونَ (قرآن  سوره نور آیه ۵۵)

ترجمه:

«خداوند به مؤمنان و نیکو کاران از شما وعده داده است که آنان را جانشین سازد در زمین  همچنان که جانشین قرار داد آنان را که پیش از آنها بودندو دینی را که برای آنان بر گزیده سیطره دهد و ترس آنان را به امنیت تبدیل کند.آنان فقط مرا می پرستند و چیزی را با من شریک قرار نمی دهند و هر کس بعد ازاین نا سپاسی کندپس آنان از گروه فاسقان اند».

حکومت الهی و جانشینی او در زمین از لوازم نبوت نیست ،ولی هنگامیکه دعوت الهی با دیوار های سیاست  کشوری اصطکاک پیدا می کندویا وقتی صلاح و امنیت کشوردر محاصرۀ فساد و نا امنی و اضطراب قرار می گیرد ، پیامبر الهی در قیافه ابراهیم و موسی نمودار می شود و ملت و مملکت را از بردگی و غلامی نمرود ها و فرعون ها رهایی می بخشد.(ابراهیم بزرگ قبیله خود بود و همیشه یک گُردان چهارصد نفری از مردان با وی همراه بود با چندین حکمران از حاکمان شام و بابل جنگیدو خداوند به او وعده داده بودکه فرزندان او را حکومت ارض مقدس عطا خواهد کرد.‹‹ تورات ، سفر تکوین›› )

در میان پیامبران، عیسی و یحیی نیز بوده اندکه سهمی از حکومت نداشتند. موسی و داود و سلیمان نیز بودند که سرنوشت ملت ها و مملکت ها در اختیارآنان قرار داشت .ولی پیامبر گرامی اسلام محمد (ص) با این هر دو گروه مشابهت کامل داشت . خداوند متعال هدف و مقصود اصلی از حکومت اسلامی رادر قرآن کریم چنین می فرماید  :

«  الَّذينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلاَّ أَنْ يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَ بِيَعٌ وَ صَلَواتٌ وَ مَساجِدُ يُذْکَرُ فيهَا اسْمُ اللَّهِ کَثيراً وَ لَيَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزيزٌ{۴۰} الَّذينَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُور{۴۱}ِ» (قرآن  سوره حج آیه های ۴۰-۴۱)

ترجمه:

«فرمان جهاد داده شد به کسانی  کفار که با آنها وارد جنگ شدند، چون مورد ظلم قرارگرفتند وهمانا خداوند به یاری آنها تواناست . این فرمان به آنها داده شدکه به ناحق از خانه های شان بیرون رانده شدند صرفاَ به این جرم که می گفتند :پروردگار ما الله است و چنانچه خداوند شر، بعضی از انسانها را توسط بعضی دیگر دفع نمی کرد، البته معابد ، کلیسا ها ، کنیسه ها و مساجد زیادی که نام الله در آنها برده می شد  تخریب می گردید و خداوند اکیداَ یاری خواهد کرد کسی را که دین او را یاری کند همانا خداوند توانا و غالب است».

قابل  یاد آوری است که ارکان و پایه های خلافت الهی در اواخر سال دهم  هجری ، نزدیک به زمان حج الوداع ، تحکیم و مستکم شد.

گرچه از دید ناقص ، ضعیف و نا آشنای اروپا ، این دوران از زندگی رسول خدا(ص) دوران جدید ریاست و سلطنت ایشان و مظهر یک زندگی سلطنتی به نظر می رسد ، لیکن برای آشنایان و واقع بینان، حقیقت واضح و روشن است که جناب پیامبر خدا (ص)، چگونه در لباس کهنه و پاره ، در کوچه های مدینه در صف فقرا و مسکین و غلامان نمودار می شد . وی در حالیکه بی نیاز از تاج و تخت ، مستغنی از قصر و ایوان و بی پروا از حاجب و دربان ، دور از خدم و حشم و مال و منال بود ، بر دل ها حکومت می کرد . حکومت وی نه تشکیلات داشت و نه مراکز و نیرو های نظامی ، نه صاحب منصبان و نه هیأت وزیران و نه امراء و قضات جداگانه . وی شخصیت واحد بود که تمام مسئولیت ها را خودایشان انجام میداد . باوجود این وی میان عامۀ مسلمین به اندازه یک مو فرق و امتیاز قایل نمی شد . در دادگاه وی فاطمه دخترش  و یک مجرم عادی برابر بود.مقصود اصلی از بعثت پیامبر گرامی (ص) دعوت به مذهب ، اصلاح اخلاق و تزکیه  نفوس بود. سایر مسئولیت ها ضمنی و جنبی بودند . روی این اساس! آنحضرت (ص)به ترتیبات و مسایل امنیتی تا حدی که برای دعوت توحیدموانع و مشکلاتی پیش نیاید ، توجه مبذول میداشتند.[1] 

۱۲۳-۵-۸-۳.لشکر کشی خالد:

این لشکر کشی از طرف یک دولت تازه ایست  که در عربستان  تشکیل یافته که بالآخره این دولت، طومار دولت شهنشاهی ایران را در نبشت.به طوری که خالد سر لشکر  عرب که از سرداران نامی ودر  جنگجویی معروف بود با لشکری که تماماَ از  عربهای بدوی  صحرا گرد  تشکیل یافته بود به طرف شمال  که از کناره  های خلیج فارس چندان دور نبود روانه شده به نواحی سرحدی پادشاه بزرگ حمله کرد.او ابتدا به هرمزان حاکم آن حدود پیشنهاد کرد:«دیانت اسلام را قبول نما تا با ما برادر شده از هر اذیت و آزاری در امان باشی ، ورنه تو و مردمت جزیه بدهید.اگر این را هم ابا کنی برما هیچ ایرادی نیست ، بلکه خودت را باید ملامت کنی و اینک مردم که برای جنگ با تو  مهیا شده اند  همان قدر که تو حیات را دوست داری  آنها به مرگ علاقه مند میباشند.»

منزل سرحدی کشور ایران موسوم به حفیر چند میل در عقب کویت  کنونی واقع بود که اولین جنگ در این نقطه واقع شد . در اینجا نهر آبی که بود در تصرف ایرانیان بوده است . خالد ندا در داد که از میان ما دو فریق هر کدام که شجاع تر است  چشمه های آب از وی خواهد بود و این بگفت و فوراَ شروع به حمله کرد . او با هرمزد در جنگ تن به تن (مرد با مرد)یا مبارزه دو سردار  مشغول شد . این عرب متهور و جسور عوض اینکه کمین کند دفعتاَ حمله برد و با ضرب خنجر کار حریفش را ساخت. مسلمانان به دشمن که بواسطه کشته شدن سردارشان دلسرد شده بود حمله بردند و همه را منهزم ساختند . غنایمی که در اینجا به دست مسلمان ها آمد خیلی زیادو از آن جمله فیلی بوده است که آنرا مخصوصاَ به مدینه فرستادند . این فتح که به آسانی حاصل شد  معروف به جنگ «زنجیر» یا «ذات السلاسل» میباشد .  چه بعضی از سپاهیان ایران برای جلو گیری از فرار زنجیر شده بودند .

ولی بعدبا رسیدن قوای امدادی ایران، فاتحین سخت مورد تعقیب واقع شده ودر شعبه کانال دجله بین آنها جنگ سختی در گرفت . مخصوصاَ مسلمانان در یک موقع در خطر واقع شده مجبور گردیدند که عوض حمله به دفاع بپردازند. لیکن در این میانه عده زیادی به کمک آنها رسیده و در نتیجه فتح دیگری نصیب آنان شد .خالد که بزرگترین قائد و سردار لشکربشمار می رفت در این جنگ بر اثر ابراز شجاعت ودلاوری غنائم فراوانی  بدست آورد . باز در والا جا (Walaja) نزدیک مصب دجله و فرات جنگی بین آنها و لشکر ایران که مرکب از عرب و ایرانی بودند روی داد .فتح برای بار سوم نصیب مسلمین گردید ولی بعد از یک جنگ مایوسانه ای .

مدت یکماه که از این قضیه گذشت خالد یک جنگی کرد که از تمام جنگهای قبل سخت تر و هولناک تر بوده است . توضیح این که او بطرف شمال طرف بالای فرات پیش رفته و در الیس بین آبله و حیره مورد حمله لشکرایران که مرکب از عرب و ایرانی بودند واقع گردید. بدواَعربها از طرف ایرانی ها حمله بردند ولی رئیس آنها به دست خالد کشته شد . سپس ایرانیان حمله ور شدند  چون فتح تامدتی بنوبت از طرفی نصیب طرف دیگر می شد خالد از این پا فشاری ایرانی ها در خشم شده قسم یاد کرد از خون دشمن نهر قرمزی  جاری کند.باٖلآخره مسلمانان فاتح در آمده و سردار عرب برای ایفای قسم وحشیانه خود تمام اسراء  را جمع کرده و همه را مانند گوسفند ذبح نمود.

خالد پیشروی خود رابطرف تنگه غربی فرات ادامه داده ناگهان به امغیشبا حمله برد .

پس از آن حیره را محاصره نمود .اهالی با استحکاماتی که این شهر دارا بود  حاضر به صلح شدند. عربها  هم  مواد و شرایط سهلی را به آنها پیش نهاد کرده بالآخره آن شهر را بدین طریق تحت اطاعت آوردند . این قسمت لکر کشی  عربها بتصرف انبار و عین تمارواقع در شمال منتهی گردید.

لیکن فاتح عربها که مقدر بود آرام نگیرد  شنید ایاس که از راه دما در وسط صحرا با وی تشریک مساعی نموده و مشغول خدمت بود در خطر افتاده وی را به کمک طلبیده است ، لذا فوراَ خود را به ایاس رسانیده بمحض ورود با قوای وی حمله برقبایل دشمن برده و آنها را با تلفات زیاد شکست داد. عربها قلعه دما را به تصرف در آورده و تمام پادگان آنجا را از دم شمشیرگذراندند. خالد در باز گشت قبیله ایرانی و عربی تغلب را مغلوب ساخت .ٍبعد ساحل فرات را گرفته بالا رفت ودر فیراص شهر سرحدی روم نیز فتحی کرده در آنجا  برای روزه رمضان لشکرخود را استراحت داد . ورود او در آنجا پادگان رومی را بوحشت واضطراب انداخت.آنها برای جلو گیری از این خطر عمومی و مشترک به لشکر ایرانی ملحق شدند واین قوای متحده از کنار ساحل فرات پیش رفته حمله بر خالد بردند، ولی سردار عرب در اینجا نیز به یک فتح قطعی دست یافته و هزاران تن از دشمن را از دم شمشیر گذرانید .تاریخ این جنگ (سال دوازدهم هجزی /۶۳۴م ) و آخرین جنگ خالد در حدود ایران بوده است ، زیرا او کمی بعد از این مأمور شد فرماندهی لشکر را به مثنی واگذار کرده و با نصف عدۀ خودبه کمک مجاهدین یرموک که در زحمت و فشار بودند بشتابد .این سرباز بزرگ امر خلیفه را اطاعت نموده هر چند از این جهت که تسخیر شهنشاهی ایران از دست وی خارج و به دیگری واگذار گردیده ناراضی بود ،لیکن چون وعده داده شده که بعد از فتح سوریه دوباره به ایران مراجعت خواهد نمود و لشکر خود را با مثنی تقسیم کرد. [2]

+++++++++++++++++++++++++

۱۲۳-۵-۷. عوامل سقوط ساسانیان در برابر  مسلمانان

نیرو های پرقدرت اسلام از آغاز رسالت وظیفه داشتند تا بت پرستی و الحاد را محو گردانند. با فتح ملکه که در بحث گذشته به تفصیل آمده است مسلمانان روز به روز نیرو مند تر شده می رفتند ویکی از عوامل ويژ ای که باعث گسترش اسلام می شد تصمیم حضرت محمدپیامبر بزرگ اسلام برای گسترش اسلام  در بیرون از شبه جزیره عربستان بود تا دین اسلام را آنطوری که در جهان بینی  پیامبر (ص)وجود داشت می بایست در سرزمین  های مجاور و همسایه  عربستان توسعه یابد که برای توسعه آن اولتر از همه  ایجاد پایگاه های فکری ، از اسلام در بین همسایه های نیرو مند بود که حیات سیاسی  محمد رسول الله را در بسط و توسعه  اسلام به نمایش میگذاشت . از آنجاییکه پیامبر  (ص) با فتح هواذن ، خیبر و مکه و طائف به پیروزیهای چشم گیری نایل شده بود وقت آن را مناسب میدانست  تا دین وی به  بیرون از عربستان شناسایی ، نفوذ و استیلا داشته باشد .از ایرو  آنحضرت به فکر  برقرار  نمودن مناسبات سیاسی به سران کشور های مطرح درطلیعه بامداد اسلام  گردیدند که در زیر به آن می پردازیم:

۱۲۳-۵-۷-۱.  نامه‌های محمد (ص) پیامبر خدا به سران کشورها

این نامه  ها پس از صلح حدیبیه برای پادشاهان و سران ممالک هم‌عصر با نبوت ارسال گشته‌اند. براساس آیه اول سوره فرقان محمد موظف بود که دینش را به همه جهان معرفی کرده و جهانی بودن دین اسلام را ثابت  سازد؛ قرآن  تأکید می کند:

«تَبارَکَ الَّذي نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلي‏ عَبْدِهِ لِيَکُونَ لِلْعالَمينَ نَذيراً» (آیه یک از سوره فرقان)

ترجمه:[ زوال ناپذیر و پر برکت است کسی که قرآن را بر بنده اش نازل کرد تا بیم دهنده جهانیان باشد.]

در ارتباز به ممفاد  آیه فوق  پیامبر از جانب الله مکلفیت  یافته بود تا این دین را به جهانیان بشناساند وبا تلاش پایدارش دین خود را  به سوی جهانی شدن گسترش گسترش دهد.

محمد پیامبر خدا (ص)  نامه‌هایی به هرقل، نجاشی، خسرو پرویز، مقوقس قبطی و منذر بن ساوی التمیمی و دیگران ارسال نمود.

از ذکر و ارسال نامه ها به پادشاه روم – مقووقس بزرگ مصر- نجاشی حکمران حبشه – منذر بن ساوی التمیمی حاکم بحرین صرف نام می بریم و  از نامه پیامبر به خسرو پرویز که مقصد و غایه ما در این پژو هش است به تفصیل بحث میگردد:

۱۲۳-۵-۷-۲.نامه محمد(ص) به خسروپرویز

« بسم الله الرحمن الرحیم " من محمد رسول‌الله إلی کسری عظیم فارس، سلام علی من اتبع الهدی، وآمن بالله ورسوله، وشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شریک له، وأن محمدا عبده ورسوله.

 وأدعوک بدعایة الله، فإنی أنا رسول‌الله إلی الناس کافة، لینذر من کان حیا ویحق القول علی الکافرین فأسلم تسلم، فإن أبیت فإن إثم المجوس علیک."»[1] (طبری ، برگهای ۱۵۷۱-۱۵۷۲؛ قلقشندی ، ج.۶/ برگ ۲۹۶(به نقل از کتاب صناعتین، ابو هلال عسکری) ونیز برگ۳۷۸ : ابن طولون ،ش ۳/۱، قسطلانی ، ۱/۲۹۱، یعقوبی ، ۲/۸۳: دلائیل النبوة ، ابو نعیم ، ۲/۱۲۲؛ الأهدل ؤ۶۰: فریدون۱/۳۱: عمر موصلی ج۸/۲۷ ب ؛ حلّبی ،۳/۲۴۶؛ اعجاز القرآن، باقلانی برگهای ۲۰۳-۲۰۴ ؛امتاع الاسمأ ، مقریزی(خطی کوپرولو) برگ ۱۱۷، حمد الله مستوفی ٬تاریخ گزیده٬، برگ ۱۴۷: تاریخ بلعمی : طبقات ابن سعد کاتب واقدی ،ج۱/۲، برگهای ۲ و۱۶؛ مسلم ، ۳۲/۷۵؛ احمد حنبل ، ج۱/۲۴۳ ، ۳۰۵ ، ج۳/۱۳۳، ج/۴/۷۵؛ صلاح الدین المنجد، رساله  نبی محمد بن عبدالله (ص)به پرویز پادشاه فارس: در روزنامه بیروتی «الحیاة» به تاریخ ۲۷/۱۲،۱۳۸۵برابر۲۲/۵، ۱۹۶۳،برگ ۷-۱؛ ...)

ترجمه : [بنام خداوند بخشایندۀ بخشایشگر]

از محمد فرستادۀ خدا به خسرو پرویز ، بزرگ پارس:

سلام وایمنی از عذاب خدا بر کسی که پیرو هدایت گردد؛ به خدا و فرستادۀ وی ایمان آورد و گواهی دهدکه آفریدگاری جز خدای یگانۀ بی نیاز نیست و محمد بنده و فرستاده اوست.

من ترا به سوی خدا فرا می خوانم ؛: زیرا که من پیامبر خدا  بر همه مردمانم ؛ تازنده دلان را هوشدار دهم و «کلمه عذاب بر کافران مسلّم گردد[2]).از این رو اسلام آور تا ایمن مانی ؛ زیرا اگر اسلام نیاوری ، بی گمان همۀ گناهان بر گردن تو خواهد بود.[3]

پاسخ خسرو به پیامبر خدا (ص)

(از قول یعقوبی ، جلد دوم  ، برگ ۸۳)

خسرو به وی نامه ای نوشت و آن را همراه با مشکی میان دو لایۀ پارچۀ ابریشم نهاد.چون فرستاده آن را به پیامبر (ص) داد. رسول خدا مشتی از مشک برداشت و آنرا بوییدو به یاران خویش داد وگفت: «سر به فرمان من بنه ،وگرنه همراه یاران خویش،به سوی تو خواهم آمد.فرمان خدا از آن نیز پر شتاب تر است .اما در بارۀ نامۀ تو ، من به محتوای آن ، از تو آگاه ترم که درآن چنین و چنان آمده است».نامه را بکشود و(لی) آنرا نخواند . فرستاده نزد خسرو باز گشت و ماجرا را به او گفت.

گفته اند هنگامی که نامه پیامبر (ص) به سوی خسرو رسید . . . آنرا پاره پاره کرد.پیغامبر خدا گفت :خداوند پادشاهی شان را چنانکه باید ، از هم خواهد گسست.[4] 

حضرت یکی از افسران ارشد خویش یعنی عبدالله بن حذافه السهمی را مامور این کار کرد تا نامه ایشان را به  خسرو پرویز شاه ایران برساند.

خسرو پرویز از شاهان با عظمت و با شکوه ایران بود و در دربار او شوکت و شکوه خاصی وجود داشت. رسم عجم بر این بود:نامه هایی که به سلاطین و حکام می نوشتند، در سر لوحه آن نام سلطان و حاکم را می نوشتند، نامه  انحضرت (ص) نخست با نام خدا آغاز شده و سپس طبق رسم عربها نام فرستنده نامه ، یعنی رسول اکرم (ص) مکتوب بود  هنگامی که نامه باز شد و توسط مترجم قرائت گردید، خسرو این امر را  اهانتی تلقی کرد و سخت بر آشفت و اظهار داشت :«این مرد که غلام من است به من چنین نامه ای می نویسد ،» انگاه نامه  مبارک را پاره نمود . ولی پس از چند روز طم تلخ  این عمل احمقانه خود را چشید و رشته سلطنت وسیع وی  در هم گسست و به دست پسرش «شیرویه» به قتل رسید  .

ابن خلدون در تاریخ العبر چنین علاوه می کند :« چون  کسری نامه را برخواند آنرا بدرید . آنگاه به بازان عامل خود در یمن نوشت نزد این مردی که در حجاز است دو تن چابک سوار را بفرست  تا او را نزد تو بیاورند. کسری بابویه که کاتب و حسابداردیوان فارس بود با خر خسره از ایرانیان را به مدینه فرستادو به پیامبر(ص) نامه بنوشت و آنرا با آن دونفر بفرستاد که نزد کسری رود . و بابویه را گفت که در مورد او تحقیق کندو او را خبر دهد .چون آن دو به طایف آمدند واز پیامبر سِؤال کردند ، گفتند که در مدینه است .کسانی از قریش که در طایف بودند از این خبر شادمان شدندو گفتند کسری در کار او به جد در استاده و اوبه جای شما چاره آن مرد را خواهد کرد .آن دو مرد به مدینه نزد پیامبر(ص) آمدند بابویه با  او سخن گفت . و گفت شاهنشاه به ملک بازان نوشته که کس نزد  تو فرستد و تورا نزد او برد.. و اینک مرا نزد تو فرستاده تا با من بیایی، اگر چنین کنی ، در باب تو نامه ای به شهنشاه خواهم نوشت  که ترا سود دهد  واگر سرباز زنی .تو خود  او را شناسی،قوم ترا هلاک می کند و سرزمینت را به ویرانی می کشد . ان دو مرد که نزد پیامبر(ص)  رفته بودند ، ریش خود را تراشیده و شارب رها کرده بودند .

رسول خدا انها را از این کار نهی فرمود.گفتند:پروردگار ما به ما چنین امر فرموده است.و مراد شان کسری بود . پیامبر آن دو را گفت :ولی پروردگار من به رها کردن ریش و کوتاه ساختن شربها فرمان داده است .سپس گفت تا فردا نزد او آیند . بر او وحی آمد که خداوند .بر کسری پسرش شیرویه را مسلط خواهد ساخت  واو پدر را در فلان شب خواهد  کشت و این شب ، شب دهم جمادی الاولی سال هفتم هجرت بود.دیگر روز پیامبر (ص) آن دو را طلب داشت و از واقعه آگاه شان ساخت . گفتند : آیا میدانی چه می گویی؟ آیا این خبر را به بازان بدهیم؟ گفتند بروید و این خبر را از جانب  من به بازان برسانید و به او بگوئید که به زودی دین و قدرت من به سرزمین کسری خواهد رسید .اگر اسلام آوری آنچه امروز در تصرف تُست تو را ارزانی دارم و تو را بر قوم خود – از ابناء پادشاهی خواهم داد. آنگاه به خر  خسره کمربندی داد که در ان طلا و نقره کار رفته بود ، آنرا یکی از پادشاهان به او هدیه کرده بود .پس آن دو نزد بازان باز گشتند و از آنچ رفته بود او را خبر دادند.

بازان گفت : این سخن سخن ، پادشاهان نیست .این مرد چنان که خود می گوید ، پیامبراست و ما منتظر آنچه گفته است  می مانیم .زمان درازی نگذشت که نامه شیرویه به بازان رسید :

«اما بعد ، من کسری را کشتم .او را کشتم تا انتقام ایرانیان را از او بستانم ، زیرا او خون اشراف شان را حلال ساخته بود و آنانرا در سرزمین های خود محبوس داشته بود . چون نامه من بتو رسید  آنانرا که در فرمان تو هستند، به اطاعت من فرا خوان و آن مرد را که کسری در باب او به تو گفته بود، بحال خود واگذار تا فرمان من در باب اوبه تورسد.».

چون بازان نامه را خواند ایمان آورد و ابناء ایرانیانی که در یمن با او بودند اسلام آوردند.حمیریان خرخسره را ذوالمعجزه لقب دادند و معجزه در زبان یمنی به معنی کمر بند است .بابویه به بازان گفته بود تا کنون با مردی که مهیب تر از او باشد، سخن نگفته ام . بازان گفت : آیا نگهبانی گرد او بودند ؟ گفت نه».  [5]    

دولت ساسانی در دوره هرج و مرج

 (۶۳۴ -۶۲۹م)/هفتم تا دوازدهم هجری

در این دوره دو دختر از خسرو پرویز بر تخت نشستند ولی هر دو زود از نظر غائب گردیدند . از دیر باز است (یعنی از پاره کردن نامه محمد (ص) توسط کسری و کشتن  او به دست شیرویه پسرش) که  این هرج و مرج در بین  دولت هخامنشی ها  شیوع یافته و مدعیانی از اطراف پشت سر هم برای سلطنت پیدا شدند و تقریباَ بلافاصله هم محوو نایاب می شدند .[6]

جلوس یزدگرد سوم (۶۳۴م)/سال دوازدهم هجری

یزد گرد که به طور گمنانی در اصطخر می زیست به قول طبری  پسر شهریار و نوه خسرو پرویز بود ، بالآخره بر تخت امپراتوری آشفته ایران قرار گرفت . او  مانند داریوش شور بخت که از چندین جهت با او شباهت دارد (از دیوان قضا) محکوم بود که در حکم پادشاهی، نظاره گری  بیش نباشد و ببیند یک خاندان عالی شأنیکه خود آخرین پادشاه وی می باشد چطور  به انقراض می رود.

+++++++++++++++++++++++

بخش یکصدو بیست و سوم 

دنباله فتح مکه

(این یکی از شهکار  های تاریخ اسلام و جهان است که مکه ، بدون جنگ و کشمکش بدست  محمد رسول الله صلی الله علیه وسلم  کشوده می گردد . و این  به تمام  مسلمانان جهان و پیروان  و امت اسلام خط مشی است  تا ، هر گز نکوشند از طریق جنگ و ارعاب خون  مردمان ریختانده شود و  در زمین خدا فساد بر پا گردد ؛ ولی حالا می بینیم که مزدوران  استعمار جهانی در لباس مذهب از دیر سال به اینطرف خون  مسلمانان را در سراسر جهان به لطایف الحیل می ریزانند که عدول از سرنوشت مسلمان و  بیرون از جهان بینی اسلام  می باشد . در دو بحث تاریخی  می بینیم که  پیامبر خدا و یاران وی به چه شیوه ای مکه را بدون قتل و خونریزی افتح نمودند. ) 

ابن عباس گوید: وقتی پیامبر از مدینه آمده بود و به مر الظهران فرود آمد عباس گفت: :« بخدا ، اگر پیامبرناگهان بر قرشیان در آید و به زور وارد مکه شود  برای همیشه نابود می شوند». و بر استر سفید پیامبر نشست و با خود گفت :«سوی بوته زار روم  شاید هیزم کشی یا شیر دوشی  یا کسی را بیابم که سوی مکه رود و قرشیان را از آمدن  پیامبر خبر  دهد، تا بیایند و از او امان  گیرند». گوید برفتم و در میان بوته ها همی گشتم که کسی را بجویم . ناگهانن صدای ابوسفیان بن حرب و بدیل بن ورقاء را شنیدم که به جستجوی خبر در بارۀ پیامبر خدا  بیرون شده  بودند . و شنیدم که ابو سفیان می گفت :«به خدا چنین آتشی ندیده ام ». و بدیل می گفت: «به خدا این قوم خزاعه است  که از جنگ به هیجان آمده اند ». ابوسفیان  گفت :«به خدا ، خزاعه ازاین کمتر و ناچیز تر اند». وچون صدای او را شنیدم شناختم و گفتم:«ای ابو حنظله !». ابو سفیان گفت :«ابوالفضل؟». گفتم :«آری».گفت:« پدر و مادرم فدایت ،چه خبر داری ؟». گفتم اینک پیامبر خداست (ص)که با ده هزار مسلمان آمده که تاب مقاومت  وی ندارید ». گفت: «کی گویی چه کنم؟». گفتم:«پشت سر من بر این استر سوار شوتا از پیغامبر برای تو امان بگیرم ، که به خدا اگر بر تو دست یابدگردنت را بزند».

گوید ابو سفیان پشت سر من سوار شد ، و من استر پیامبر را بدوانیدم تا پیش وی رویم در من می نگریستندو می گفتند :«عموی پیامبر بر استرپیامبر می رود». چون به آتش عمربن خطاب رسیدیم عمر گفت: «این ابوسفیان است.ستایش بر خدایی که ترا بی پیمان و قرارداد به دست من انداخت». وی سوی پیامبر خدای دویدن گرفت ، و من نیز استر را که با ابوسفیان بر آن سوار بودیم بدوانیدم تا به خیمه رسیدم، و با عمر به یک وقت پیش پیامبر شدیم ، و او  گفت:«ای پیامبر خدای!اینک ابو سفیان دشمن خداست  که بی قرار داد و پیمان به دست تو افتاده است . بگذارتا گردنش بزنم».گفتم ای  پیامبر خدا !  من او را پناه داده ام ». آنگاه به نزدیک پیامبر نشستم و سر او را گرفتم و گفتم :«به خدا هیچ کس جز من با او  آهسته گویی نکند».و چون عمر در باره ابوسفیان سخن بسیار کرد گفتم :«ای عمر! آرام باش.به خدا این همه اصرار از آن می کنی که وی یکی از بنی عبدمناف است .اگر از بنی عدی بن کعب بود چنین نمی گفتی ».عمر گفت: «ای عباس ! آرام باش . به خدا وقتی مسلمان شدی از اسلام تو چنان شاد شدم که اگر پدرم خطاب اسلام آورده بود چنان شادی نمی شدم ، برای آنکه میدانستم  پیامبر خدا از اسلام تو بیشتر از اسلام آوردن خطاب شاد می شود».وپامبر به عباس گفت :«برو، به او امان دادیم تا صبحگاه فردا او را بیاوری».

عباس ابو سفیان را به منزل  خویش برد ، و صبگاه او را پیش پیامبر آورد ، که چون او را بدید گفت:« ای ابحوسفیان هنگام آن  نرسیده است که بدانی خدایی جز الله نیست ؟».ابوسفیان گفت:«پدر و مادرم فدای تو باد ! چه خویشآوند بزرگ و بردبارو بزرگواری! به خدااگر خدایی جز الله بود کاری برای من ساخته بود«. پیامبر گفت :« وقت آن نرسیده که بدانی که من پیامبر خدا هستم؟ ». گفت : «پدر و مادرم فدای تو باد !از این قضیه چیزی در دلم افتاده  است».عباس گوید : بدو گفتم : «زودتر از آنکه گردنت  را بزنند شهادۀ حق بگوی».و او کلمه شهاده  بگفت.

آنگاه پیامبرگفت: «ای عباس !او را ببرو به نزدیک دماغۀ کوه در تنگنای دره نگهدارتا سپاهیان خدا بر وی بگذرد». گفتم:«ای پیغامبر! ابوسفیان مردی است که سر فرازی را دوست دارد ، چیزی را برای او مقرر کن که در میان قومش مایه سرفرازی او شود».پیامبر فرمود :«بسیار خوب هر که به خانه ابوسفیان در آید در امان است ، و هر که به مسجد الحرام در آید در امان است ، و هر که در خانه بر روی خویش  ببندد در امان است». 

گوید:«گوید ابو سفیان را ببردم و به نزدیک دماغه کوه در تنگنای دره بداشتم ، و قبایل بر او می گذشت ، و او میگفت :«ای عباس ! اینان کیانند؟ » می گفتم :«قبیله اسلم است ». می گفت: «مرا با اسلم چه کار؟ » وقبیله جهینه می گذشت  :«مرا با جهینه چه کار؟» و چون پیامبر با گروه سبز گذشت که از مهاجر و انصار بود و همه مسلح بودند و جز دیدگان شان دیده نمی شد ، ابوسفیان گفت : «ابوالفضل ! اینان کیانند؟» گفتم:این پیامبر است با مهاجر و انصار ». گفت: «ای ابوالفضل! برادر زاده ات پادشاهی بزرگی دارد».گفتم: «این پیغامبری است ». گفت :«بلی چنین است». گفتم :« سوی قوم خویش روبه آنها خبربده».

ابوسفیان با شتاب برفت و وارد مسجدالحرام شد و بانگ زد که :«ای مردم قریش! اینک محمد آمده  است با سپاهی که تاب آن ندارید ». گفتند :«چه باید کرد؟» . گفت: هر که به خانه من در آید در امان است»، و هر که در خانه بروی خویش ببندد  در امان است.

۱۲۳-۵-۶.پیامبر  بدون خونریزی در مکه استیلا می یابد

هشام بن عروه گوید :  پدرم به عبدالملک بن مروان چنین نوشت :از من پرسیده بودی که آیا خالد بن ولید  به روز فتح مکه حمله آورد؟و حمله او به فرمان کی بود؟» وی در روز فتح همراه  پیامبر بود، واو صلی الله علیه وسلم – به درۀ مَرۤ رسید وآهنگ مکه داشت .  قرشیان ابوسفیان و حکیم بن حزام را فرستاده بودندکه پیامبر را ببینند، و آن هنگام نمی دانستند  پیامبر قصد کجا دارد؟ آیا سوی آنها می رود یا سوی طایف می شود . ابو سفیان و حکیم بن حزام  بدیل ورقاء را نیز همراه بردند  که مصاحبت وی را خوش داشتند .قرشیان وقتی آنها را می فرستادند  گفته بودند : «ببینید خطری برای ما نباشد که نمی دانیم محمد قصد کجا دارد؟ سوی ما می آید یا سوی هوازن می رود یا قصد ثقیف دارد؟»و چنان بود که صلح حدیبیه  میان قریش و پیامبر خدا بر قرار بود که مدت معین داشت ، و بنی بکر به قرشیان پیوسته بودند .گروهی از بنی کعب با طایفه ای ازبنی بکر  پیکار کردند و در صلح نامه حدیبیه مقرر بود که دو طرف از همدگر دست بدارند. وقرشیان بنی بکر را با سلاح کمک دادند ، و بنی کعب از این کار خبر یافتند ، وبه این سبب پیامبر به غزای مکه رفت . و در این غزا  در مَرالظهران ابوسفیان و حکیم  وبدیل رابدید، و آنها نمی دانستند که پیامبر آنجا فرود آمده است تا انگاه که به نزدیک وی رسیدند . در مر ابوسفیان و حکیم پیش پیامبر رفتند و با وی بیعت کردند ، و آنها را سوی قریش فرستاد و به اسلام دعوت شان کرد، و خبر دارم که  گفت:«هرکه وارد خانه ابو سفیان شود در امان است (خانه ابو سفیان در بالای مکه بود)، و هر که وارد خانه حکیم شود در امان است (خانه حکیم در پایین مکه بود)، و هر که در خانه بروی خویش ببنددو مقاومت نکند  در امان است ».

چون ابوسفیان و حکیم از پیش پیامبر باز گشتند و سوی مکه روان شدند ، پیامبر زبیر را به دنبال آها فرستاد و پرچم خویش را به دو داد و سالار گروه مهاجروانصار کرد و بفرمود پرچم را بالای مکه در حجون نصب کند ، و  گفت:«از آنجا که گفتم پرچم را نصب کنی مرو تا بیایم».پس از آن پیامبر خدا - صلی الله علیه وسلم – وارد مکه شد ، و به خالد بن ولید و به مسلمانان قضاعه و بنی سلیم و کسان دیگر که همان پیش اسلام آورده بودند گفت:«از پایین مکه در آیند».، که بنی بکر آنجا بودند و قرشیان آنها را با بنی حارث بن عبدالمناة و احباش به کمک خوانده بودند و گفته بودند که در پایین مکه جای گیرند . و خالد بن ولید از پایین مکه سوی آنها در آمد .شنیدم وقتی پیامبر خالد بن ولید و زبیر را می فرستاد گفت:«تا کسی به جنگ شما نیاید با وی جنگ نکنید ». و چون خالد در پایین مکه به بنی بکر واحباش رسید با آنها جنگید  که خدای عزو جل هزیمتشان کرد  . و جز این در مکه جنگی رخ نداد جز انکه کرز بن جابر مُحاربی و ابن اشعر کعبی در سپاه زبیر بودند و از کدا گذشتندو از راه زبیر که پیامبر گفته بود از آنجا گذر کند نه رفتند و به گروهی از قرشیان برخوردند و کشته شدند. و در بالای مکه از جانب زبیر جنگی نبود . و پیامبر از آنجا درآ مد و کسان سوی او رفتندو بیعت کردند. و مردم مکه مسلمان شدند. و پیامبر یک نیمه ماه آنجا بماند ، و بیشتر نبود،تا وقتی که مردم هوازن و ثقیف در حُنّین  فرود آمدند. [1]

´´´´´´´´´´´´´´´´

۱۲۳-۵.آغاز هجوم  سپاهیان مسلمان به سرزمین های ماوراءالنهرو آسیای میانه

۱۲۳-۵-۱.شکست دولت ساسانی

در مباحث بعدی از سال  اول هجری شروع  می کنیم و بعد از فتح مکه و رحلت  محمد رسول الله (ص) وخلافت  ابابکر روشنی می افگنیم  به خلافت  عمر که در زمان او  فارس بدست سپاهیان اسلام کشوده شد ودر اخیرهم میرسیم به فتوحات در شمال شرق خراسان (بخارا).لطفاَ این اثر تحقیقی را دنبال کنید.

پیامبر خدا حضرت محمد (ص)از جانب خداوند به رسالت برگزیده شده بود .او اصلاَ ازبزرگترین  مرکز عربستان ، یعنی شهر مکه بود .او که در امر  رسالتش بسا سختی های روز گاز را تجربه کرد و با مشکلات زیادی  مواجه گشت در سال ۶۲۲میلادی با یار برگزیده اش  حضرت  ابابکر(رض) به یصرب مهاجرت کرد که بعداَ آن شهر بنام مدینة النبی یا مدینه طیبه  مسمّی گردید.از همین سبب رویداد هجرت پیامبر اسلام از مکه به مدینه ، از همان سال ( ۶۲۲م) ، اساس تقویم یا سال شماری هجری آغاز می شود.

در مورد  مبداَ وشروع تقویم اسلام  محمد بن جریر طبری چنین روایت کرده است : «محمد علیه سلام –خود تاریخ ها ننهاد ، و بگاه پیغامبر تاریخ نکردندی ، واین تاریخ از پس او بود . ایدون گویند که به گاه بوبکر نهادند، و بوبکر را کار داری بود به یمن  اندر نام  علی بن منیه ، این تاریخ او نهاد . و گروهی گویند  که تاریخ عمر بن خطاب نهاد ، وسبب آن بود که ابو موسی اشعری سوی وی نامه کرد و گفتا : «نامه های امیر المومنین بی تاریخ همی آید و من ندانم که این نامه کی ببوده است ، باید که تاریخ بود تا بدانم». عمرگفت: «راست می گوید» .پس این تاریخ  بنهادند از سال هجرت. (محمد ابن جریر ، زندگی نامه  پیامبر، به کوشش امیر حسین خنجی ،۱۳۸۱،برگ ۷۳)

سخن در مبداء تاریخ  سلام:

و نیز خبری راویت کرده است محمد بن جریرکه سبب این از آن بودی که روزی عمر چکی همی خواند  تاریخ او اندر آنجا بنوشته بود به شعبان اندر . گفتند یا امیر المومنین . رسم عجم چنان بود  که گویند به فلان روز به فلان ماه بدان سال وتاریخ ، ، از آن سال که که اندر او کاری بزرگ رفته است . عمر گفتا : «این سخت نیکوست». پس یاران پیعامبر  را همه گرد کرد و گفتا : « تاریخ از آن سال کنیم که پیغامبر بزاد ، که هیچ سال نبود بر مسلمانان از آن مبارک تر».و گروهی گفتند :«از آن سال باز کنیم که او را پیغامبری آمد، که آن مبارک تر بود و اصل اسلام  آن روز بود وپیدا آمد». پس عمر گفت :«از آن روز کنیم که پیغامبر علیه السلام – هجرت کرد و به مدینه آمد که آن سال بود که قوت اسلام و حق به نیرو شد ، و کفر باطل و نگونسار گشت ، واندر جهان بزرگتر از آن روزی نبود». پس تاریخ از آن سال هجرت نهادند. (همانجا ، برگهای ۷۳-۷۴) 

فتح مکه

ورود محمد رسول الله (ص) به مکه (سال هفتم هجری/۶۳۰میلادی) به منظور ادای حج القضا

 محمد ابن اسحق گوید: « پس چون گاه ذوالقعده در آمد،  از بهر قضای عمره سال هفتم هجرت ،قصد مکه کرد و این سفررا نیز «عمرت القصاص»گویند،  ار بهر آنکه کافران مکه  محمد رسول الله را در آن سال از زیارت  کعبه باز داشته بودند ، برفت و زیارت کرد .

پس چون سید به مکه رسید ه بود، قریش بشنیدند وبه موجب قراری که داده بودند ، از مکه بیرون آمده بودند . و سید با مسلمانان به مکه در آمد ، وآن سال اتفاقآَ، سالی بود که رنج و تنگی بسیار به مردم رسیده بود .علی الخصوص به مردم مدینه . و قریش شنیده بودند که اصحاب سید همه از رنجوری که کشیده بودند  به غایت ضعیف و ناتوان شده بودند و در ایشان قوتی  و حرکتی نمانده بود . پس بیامدند و به نزدیک دارالندوه  صف بر کشیدند تا ببینند که اصحاب محمد چگونه طواف می کنند واگر وهنی و ضعفی در ایشان ببینند ، شماتت کنند وزنخ و استهزا زنند.

پس سید این معنی دانسته بود . چون مسلمانان به طواف می رفتند ،  اول خود  اضطباع [1] فرمود و  چُست  در ایستاد و اصحاب را گفت :«رحمت خدای بر آنکس باد که امروز قوتی   و چُستی  ای از خود بنماید.!»

پس اصحاب نیز اضطباع نمودند و چُست در ایستادند. واول سید دست به حجر الاسود نهاد و به طواف در  می آمد و می دوید در طواف . و اصحاب جمله به طواف در آمدند و از پی سید می دویدند .تا سه بار طواف کردند ، همچنان می دویدند . و بعد از آن سید ساکن شد و چهار بار دیگر طواف آهسته بکردند .

پس کافران چون چنان دیدند ، تعجب کردند و گفتند «حال بر خلاف آن ماست  که ما را گفته بودند – که اصحاب محمدسخت با نشاط و قوی اند.»

پس دویدن در طواف حاجیان سه بار از آن روز باز سنت شد .

و سید سه روز مقام کرد  وبعد از سه روز ، قریش کس فرستادند  و« گفتند ما بیش از سه روز قرارنداده ایم که تو در مکه باشی .اکنون برخیز و برو !». . . پس سیدایشان را پیغام فرستاد که« شما را چه زیان دارد  اگر بگذارید ومن میمونه  (عروسم) را به خانه برم و از بهر شما مهمانی سازم و عروسی کنم؟» (چونکه سید میمونه بنت حارث را به زنی به نکاح خود در آورده بود .) 

ایشان گفتند :«ما مهمانی تو نمیخواهیم از مکه خارج شو!»

چون سید از مکه از عمرت القضا – باز مدینه آمد ، بقیت ماه ذوالحجه ، محرم و صفر را در مدینه مقام کرد . چون ماه جمادی الاول در آمد و سه هزار مرد از لشکر خود ترتیب کرد و ایشان را به امیری زید بن حارثه به غزوه کفار  روم فرستاد  وگفت :«اگر زید به قتل آورند، جعفر بن ابی طالب امیر باشد ، و اگر جعفر به قتل آورند، عبدالله بن رواحه امیر باشد.»

لشکر اسلام  در موته با لشکر روم در حالی مصاف داد که تعداد رومیان یکصد هزار  نفر بودند ودر این جنگ زید شهید شد و بعداَ دو نفر دیگر را که  رسول فرموده بودند یکی پی دیگر امیر کردند و هر دو شهید شدند بعداَ اجماع کردند و خالد بن ولید را امیر لشکر ساختند و خالد چون علم بر گرفته بود ،کافران از چهار گوشه مسلمانان بر آمده بودند، و مسلمانان در میان گرفته بودند و خواستند که همه را بکشند. آنوقت خالد روی در ایشان نهاد، همچون شیر غران ، و ازاین جانب می زد و از آن جانب می زد ، تا آنوقت که کافران  به هزیمت کرد و مسلمانان را از میان کافران بیرون آورد . ... پس خالد بن ولید به لشکر اسلام باز آمد به مدینه  از غزوه کفار .سید و مردم مدینه به استقبال ایشان بیرون رفتند و هم در آن ساعت باز پرسیدند . و همان طور که سید خبر باز داده بود از شهادت جعفردر آن غزوه  ،  همان ساعت این واقعه بر ایشان رفته بود . . .ّ»[2]

از بیان واقعه عمرة القرض چنین بر می آید که این مسلمانان نبودند که میخواستند از راه جنگ داخل خانه خدا شوند ، بلکه  کفار مکه بودند که رسول خدا را حتی موقع ندادند که  عروسی خود را با میمونه در مکه بر گزار نماید و مجبور شدند در روز سوم  از مکه خارج گردند . برای استیلای مکه  که مرکزو عبادتگاه اسلام و رکن پنجم از ارکان دین اسلام است که می باید مسلمان در صورت داشتن شرایط مخصوص حج باید مناسک  حج را بجا بیاورد . در آن زمان پیغامبر خدا مجبور شد تا مکه را به طریقه جنگ  بدست آورد که در  ذیل  از قول سیره نگاران  معتبر فتح مکه را با شرایط اینکه مسلمان با اینکه مفاد صلح حدیبیه را در نظر داشتند ، باز گو می کنیم .

غزوه بیست و پنجم فتح مکه

محمد بن اسحاق گوید : «که چون لشکر اسلام از موته باز گردیدند ، سید ، جمادی الآخر ورجب (سال ۱۲ هـ / ۶۳۰میادی) را در مدینه مقام ساخت و بعد از آن ، در رمضان سنه ثمان (سال هشتم)به فتح مکه و غزوه  قریش بیرون شد .

و سبب بیرون شدن سید در سنه  ثمان به مکه آن بود که بعد از آنکه درسال حدیبیه – سنه ست (شش) - صلح رفته بود با قریش که تا ده سال میان ایشان و مسلمانان جنگ نباشد و هیچ کسی را با کسی کار نباشد  و قریش در سال ثمان نقض عهد  خود  بکردند و به آن صلح که رفته بود وفا ننمودند. و سبب  نقض ایشان  آن بود که قوم بنی بکر که هم عهد ایشان بود ، با قبیله خزاعه خون داشتند ویکی (را) از قوم خزاعه کشته بودند و قوم خزاعه با سید هم عهد بودند  و چون قوم خزاعه با قوم بنی بکر مصاف در پیوستند ، قریش به یاری قوم بنی بکر که هم عهد ایشان بودند برفتند و قوم خزاعه به هزیمت کردند  وایشان را در حرم مکه افگندند.

چون آن واقعه رفته بود بدیل بن ورقا- ريس خزاعه بود با جماعتی  دیگر از خزاعه قصد مدینه کردند که به خدمت سید آیند و او را آگاهی دهند .

علت شروع جنگ مکه 

گویند قریشیان به همدستی بر ضد خزاعه پیمانی را که با  پیامبر داشتند  شکستند، به سبب آن خزاعیان  هم پیمان او  - صلی الله وسلم - بودند ،عمرو  بن سالم خزاعی کعبی پیش پیامبر (ص) به مدینه رفت  و با وی گفت که خزاعیان مسلمان بوده اند  وستم دیدده اند. واز او کمک خواست . و پیامبر چون سخنان او بشنید گفت: «یاری می شوید». و همان دم ابری در آسمان پدیدار شد، و پیامبر  گفت :« این ابر پیش در آمد یاری بنی کعب است». پس  از آن بدیل بن ورقاء با تنی پند از خزاعیان در مدینه پیش پیامبر (ص) آمد و ما جرا با وی بگفت و همگی به مکه باز گشتند .

آنگاه پیامبر به کسان  گفت : «به همین زودی ابوسفیان می آید  که پیمان محکم کند و مدت آن را بیافزاید» .

و چنان شد که بدیل بن ورقاء و همراهان وی در عسفان به ابو سفیان برخوردند .قرشیان او را فرستاده بودند  تا پیش پیغامبر رود و پیمان را محکم کند ومدت آنرا بیافزاید ، که از کار خویش بیمناک بودند . و چون ابوسفیان بدیل را بدید کفت:«ازکجا می آیی؟». وحدس زد که پیش پیغامبر رفته است . اما بدیل گفت : با مردم خزاعه به ساحل و دل این دره رفته بودیم». گفت:«پیش محمد  نرفته بودید؟».بدیل گفت :«نه». 

و چون بدیل راه مکه گرفت ، ابوسفیان گفت :«اگر به مدینه رفته باشد هستۀ خرما به شترخود داده است». و به محل  خفتن شتروی رفت و پشکلی بگرفت و بشکست که هسته در آن بود  وگفت: «قسم به خدا که بدیل پیش محمد رفته است».

وقتی ابو سفیان به مدینه رسید به خانه دختر خود ام حبیبه رفت ، و چون خواست بر گلیم  پیغامبر بنشیند دخترش آن را جمع کرد و ابوسفیان گفت:«دخترم! نمیدانم گلیم شایسته من نیست  یا من شایسته گلیم نیستم؟».ام حبیبه گفت:« این گلیم  پیغامبر خداست و تو مشرک و نجس ای و نخواستم بر گلیم  پیغامبر بنشینی ». گفت «بخدا دخترکم ! از وقتی ترا ندیده ام دچار شری شده ای ».

پس از آن ابو سفیان پیش  پیغامبر رفت و با وی سخن کرد ، و پیغامبر جواب نداد. از آنجا پیش ابابکر رفت و از او خواست تا در باره وی به پیغامبر سخن کند.ابوبکر گفت: «چنین نکنم». انگاه پیش عمر رفت  وبا وی سخن کرد.عمر گفت:«من برای شما پیش پیغامبر شفاعت کنم؟ بخدا اگر جز مورچه همدستی نیابم با شما جنگ می کنم».پس از آن پیش علی بن ابی طالب رفت  - (رض)   که فاطمه دختر  پیغامبر پیش وی بود. و به او گفت: «رشته خویشاوندی تو از همه کسان به من نزدیک تر است .به حاجتی پیش تو  آمده ام و نباید چنانکه آمده ام نومید برگردم.پیش پیغامبر خدا برای ما شفاعت کن». علی گفت ای ابوسفیان! پیغامبر عزمی دارد که در بارۀ آن با وی سخن نتوانم کرد».ابوسفیان سوی فاطمه نگریست و گفت:«ای دخترمحمد!میتوانی به این پسرک خویش بگویی که میان کسان پناه نهد و تا اخر روزگارسالار عرب باشد ؟». فاطمه گفت :«بخدا هنوز پسر من بجایی نرسیده که میان کسان پناه نهد، و هیچ کس بدون رضای پیامبر پناه نیارد نهاد».ابو سفیان گفت : « ای ابوالحسن ! می بینی که کار ها سخت شده ، راهی بمن بنمای ». علی گفت : « بخدا چیزی ندانم که کاری برای تو تواند ساخت . اما تو سالار بنی  کنانه ای ؛ بر خیز و میان کسان پناه بنه و به سرزمین خویش باز گرد». گفت:«آیا این کار سودی  دارد ؟». علی گفت :«نه سودی ندارد ، ولی جز این چه میتوانی کرد».

ابوسفیان به در مسجد رفت و گفت: «ای مردم ! میان کسان پناه نهادم».سپس برشتر خویش نشست و برفت.و چون پیش قرشیان رسید گفتند :«چه خبر؟».  گفت: «پیش محمد رفتم و با او سخن کردم و جوابم  نداد.پس از آن پیش پسر ابوقحافه رفتم و کاری نساخت .سپس پیش پسر خطاب رفتم که از همه دشمن تر بود. آنگاه پیش علی بن ابیطالب رفتم که از همه نرمتر بود واو کاری به من گفت که کردم، اما ندانستم که آیا سودی دارد یا نه ؟». گفتند:« چه کاری بود؟». « به من گفت :میان کسان پناه بنه ، و چنین کردم ». گفتند : «آیا محمد  این را تأیید کرد؟». گفت:«نه». گفتند: «بخدا با عقل تو بازی کرده است، و گفتۀ تو بما کاری نخواهد ساخت».گفت:«جز این کاری نتوانستم کرد».

گویند پیامبر بفرمود : تا مردم آماده شوند . و به کسان خود نیز گفت تا لوازم وی را آماده کنند.ابا بکر پیش دختر خود عایشه رفت که لوازم وی را آماده می کرد ؛ و گفت : «دخترکم ! پیامبر گفت لوازم اماده کنید؟ ». گفت: «آری»، تو نیز آماده شو». ابابکر گفت: «قصد کجا دارد ؟». عایشه گفت: «به خدا نمی دانم».

اعلام جنگ

پس از آن پیغامبر خدا (ص) به مردم اعلام کرد که آهنگ جنگ دارد ، و گفت بکوشند و آماده شوند . آنگاه  گفت :« خدایا خبر و خبرگیران را از قرشیان باز دارتا آنها را غافلگیر کنیم ».

عروه بن زبیر  گوید :« هنگامیکه  پیامبر  خدا  آمادۀ حرکت سوی مکه شد حاطب بن ابی بلتعه نامه ای به قرشیان نوشت و قضیه را به آنها خبر داد و نامه را بیکی از زنان مزینه که وابسته یکی از بنی عبدالمطلب بود ، داد و دستمزدی برای او نهاد  که نامه را ببرد .و زن نامه را در موی خویش نهاد و آنرا بپیچید و به راه افتاد.

پیامبر (ص) از آسمان خبر یافت که حاطب چنین کرده است . و علی بن ابی طالب و زبیر بن عوام را فرستاد ، و گفت زنی نامۀ از حاطب سوی قریش می برد که حرکت ما را به آنها خبر دهد .او را بگیرید ».

علی و زبیر نامه را از نزد آن زن یافتند یعنی زن بعد از اینکه ترسید مبادا او را تفتیش کنند به آنها گفت :« «به یک سو رو». علی به یکسو رفت ، و او گیسوان خود بکشود و نامه را بیرون آورد و تسلیم کرد ، که پیش پیغامبر آورد.

و پیامبر خدا آنچه را که در مورد خیانت حاطب قبلاَ از آسمان دستور داده شده بود مطابق به آن که در  آیه  های یک تا چهارم سوره ممتهنه آمده است رفتار نمود:

1یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لاتَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَ عَدُوَّکُمْ أَوْلِیاءَ تُلْقُونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَ قَدْ کَفَرُوا بِما جاءَکُمْ مِنَ الْحَقِّ یُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَ إِیّاکُمْ أَنْ تُؤْمِنُوا بِاللّهِ رَبِّکُمْ إِنْ کُنْتُمْ خَرَجْتُمْ جِهاداً فِی سَبِیلِی وَ ابْتِغاءَ مَرْضاتِی تُسِرُّونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَ أَنَا أَعْلَمُ بِما أَخْفَیْتُمْ وَ ما أَعْلَنْتُمْ وَ مَنْ یَفْعَلْهُ مِنْکُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَواءَ السَّبِیلِ

2إِنْ یَثْقَفُوکُمْ یَکُونُوا لَکُمْ أَعْداءً وَ یَبْسُطُوا إِلَیْکُمْ أَیْدِیَهُمْ وَ أَلْسِنَتَهُمْ بِالسُّوءِ وَ وَدُّوا لَوْ تَکْفُرُونَ

3لَنْ تَنْفَعَکُمْ أَرْحامُکُمْ وَ لا أَوْلادُکُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ یَفْصِلُ بَیْنَکُمْ وَ اللّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ

۴قَدْ کانَتْ لَکُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ في‏ إِبْراهيمَ وَ الَّذينَ مَعَهُ إِذْ قالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَآؤُا مِنْکُمْ وَ مِمَّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ کَفَرْنا بِکُمْ وَ بَدا بَيْنَنا وَ بَيْنَکُمُ الْعَداوَةُ وَ الْبَغْضاءُ أَبَداً حَتَّي تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَحْدَهُ إِلاَّ قَوْلَ إِبْراهيمَ لِأَبيهِ لَأَسْتَغْفِرَنَّ لَکَ وَ ما أَمْلِکُ لَکَ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَيْ‏ءٍ رَبَّنا عَلَيْکَ تَوَکَّلْنا وَ إِلَيْکَ أَنَبْنا وَ إِلَيْکَ الْمَصيرُ

ترجمه: آیه های ۱تا۴ سوره ممتهنه

به نام خداوند بخشنده بخشایشگر

1 ـ اى کسانى که ایمان آورده اید! دشمن من و دشمن خودتان را دوست نگیرید! شما نسبت به آنان اظهار محبت مى کنید، در حالى که آنها به آنچه از حق براى شما آمده کافر شده اند و رسول اللّه و شما را به خاطر ایمان به خداوندى که پروردگار همه شماست از شهر و دیارتان بیرون مى رانند; اگر شما براى جهاد در راه من و جلب خشنودیم هجرت کرده اید; (پیوند دوستى با آنان برقرار نسازید.) شما مخفیانه با آنها رابطه دوستى برقرار مى کنید در حالى که من به آنچه پنهان یا آشکار مى سازید از همه داناترم. و هر کس از شما چنین کارى کند، از راه راست گمراه شده است.

2 ـ اگر آنها بر شما مسلط شوند، دشمنانتان خواهند بود و دست و زبان خود را به بدى کردن نسبت به شما مى گشایند، و دوست دارند شما به کفر باز گردید!

3 ـ هرگز بستگان و فرزندانتان روز قیامت سودى به حالتان نخواهند داشت; میان شما جدائى مى افکند; و خداوند به آنچه انجام مى دهید بیناست.

۴ - برای شما سرمشق خوبی در زندگی ابراهیم و کسانی که با او بودند وجود داشت ، در آن هنگامی که به قوم ( مشرک ) خود گفتند: «ما از شما و آنچه غیر از خدا می پرستید بیزاریم ما نسبت به شما کافریم و میان ما و شما عداوت و دشمنی همیشگی آشکار شده است تا آن زمان که به خدای یگانه ایمان بیاورید!- جز آن سخن ابراهیم که به پدرش [ عمویش آزر ] گفت ( و وعده داد ) که برای تو آمرزش طلب می کنم ، و در عین حال در برابر خداوند برای تو مالک چیزی نیستم ( و اختیاری ندارم ) !- پروردگارا! ما بر تو توکّل کردیم و به سوی تو بازگشتیم ، و همه فرجامها بسوی تو است!

'''''''''