سراج الدین اديب

آرشیف نمبر (۱۱)

سراج الدین ادیب

افغانستان سر زمین حماسه و فاجعه

مرور کوتاه بر یک کتاب:

 خوشبختانه طی چندین سال اخیر یک سلسله کتابهایی به نشر میرسد که گوشه های مختلف تاریخ سرزمین بلا کشیدهء ما را به نحوی برملا می سازد، که خواننده با مطالعهء آن عطش دستیابی به حقایق را بیشتر احساس می کند. اگر چه کارمحقیقین وپژوهشکران افغانی درین راستا، و با در نظر داشت محدودیت هایی که در تهیه و دستیایی به منابع موثق وجود دارد، از اهمیت زیادی برخوردار می باشد، اما بعضی ازآثار نشر شده در ارتباط با مسایل وطن عزیزمان بخصوص فاجعهء بیش از دو دهه اخیر آن زیر تأثیر منابع آزمندانهء قدرتهای بزرگ و کشور های کوچک منطقوی قرار گرفته و متاسفانه به گونهء مسخ شده ارائه گردیده، که گره کار امروز و فردا را در ارتباط به شناخت حقایق باز نمی نماید .

   همچو اثار قبل از آنکه موثر ومفید بحال مردم باشد، در جهت گمراه ساختن اذهان مردم نقش مهم بازی مینماید. ولی تعداد از آثاری که طی دو سه سال اخیر توسط تعدادی از روشنفکران وطندوست تالیف و بدست نشر سپرده شده، ازین خلا مبرامیباشد، و خواننده را بدستیابی به حقایق کمک میرسانند.

  یکی از آثار جالب تحلیلی که واقعیت در آن بیشتر دیده میشود، درین اواخر بدست نگارنده قرار گرفت، کتابی است تحت عنوان « افغانستان سر زمین حماسه و فاجعه» که آنرا آقای میر عنایت الله سادات تالیف نموده است ،مولف در سال 1348 از دانشگاهء (فاکولته) اقتصاد کابل و در سال 1978 در المان تحصیلات بالاتر نموده، متاهل بوده و سه فرزند دارد، طی سالهای طولانی در عرصه اقتصاد و سیاست در بخشهایی از وزارت پلان در کابل، شعبه امور بین المللی و در ریاست اطلاعات ونشرات امورخارجه و نیز بحیث نمایندهء جمهوری افغانستان در سفارت افغانی مقیم آلمان فدرال با پشتکار و صداقت کامل اجرای وظیفه کرده است.

   مولف یکی از شخصیت های نجیب و مبارز نستوه برخاسته از اعماق مردم مان است ، که احساس وی رانمی توان از غم رسیدگان و بینوایان مجزا داشت، و روی همین احساس مردم دوستی بود که مدتی را در زمان حفیظ الله امین در باستیل پلچرخی کابل زندانی گردید.

   آقای سادات در کتاب” افغانستان سر زمین حماسه و فاجعه” با کنجکاوی فراوان، اسناد و مدارک بسیار غنی و دست  اول راجمع نموده و در  تهیه این اثر از آنها استفاده وسیع بعمل آورده است ، این کتاب در 241 صفحه، پانزده فصل و زیاده از ده ورق فهرست مأخذ با قطع و صحافت مرغوب به نشر رسیده و تصویر روی جلد طفل معصوم افغان را نشان میدهد که حالت مغعوم و متاثرش، قلب هر بیننده را به تپش می اندازد، منابع مورد استفاده قسمأ از آرشیف شخصی، و قسما کتب و آثار تحقیقاتی از یونیورستی های کالیفورنیا و آلمان و همچنان از یاداشتهای ایام ماموریت در داخل و خارج میهن و نیز چشمدید های نویسنده می باشد.

   مولف علت نشر این  اثر را ناشی از وضع رقتبار وطن و انکشافات نامساعد در منطقه، و نگرانی نسبت به سر نوشت و آیندهء افغانستان وانمود ساخته است، چنانچه سعی نموده تا در اثر خویش از طرز دید ستاتیک گذشته و حوادث و قضایا را بطور  دینامیک مطالعه نماید. موصوف نه تنها حوادث و پس منظر آنها را تشریح نموده، بلکه به تحلیل آنها هم پرداخته است .

    این اثر مسیر عمومی تاریخ افغانستان را، چنانکه خود می گوید، به بررسی نگرفته، بلکه به جهات مشخص که از شرایط خاص جغرافیا، جیوپولتیک و جیو ستراژیک آن ناشی میشود، اختصاص داده است، مولف تهدید تمامیت ازضی و تضعیف حاکمیت ملی، رقابت قدرتهای خارجی و مخالفتهای متنفذین را زمینه ساز جنگهای طولانی و برادر کشی در افغانستان می داند.

   مولف مینویسد: گرچه ملت افغانستان در مقاطع معین تاریخ برآن عوامل پیروز شده و دشمنان خارجی را در فضای تفاهم جمعی، باقیام های وسیع و سر تاسری ملی از وطن بیرون  رانده اند، ولی دیری نگذشته است که اجانب با براه انداختن دسایس تازه بار دیگر سر نوشت این ملت را رقم زده و در میان مردم ما طرف های متخاصم را به میان آورده اند، که نمونه آن همین اکنون در وطن عزیز مشاهده میشود.

   این اثر، سیر وقایع تاریخی را بعد از تاسیس دولت مرکزی افغانستان مرتبط به نقش روبه تزاید قدرتهای استعماری بطور اجمال به بررسی گرفته ولی حوادث سه دههء اخیر را در محراق توجه خود قرار داده است .

   مولف در فصل یازدهم نتیجه گیری کلی از تاثیرات موقعیت جغرافیایی ، ساختار اجتماعی، وضع طبیعی ، استقلال طلبی و روحیهء ملی بر سیر حوادث تاریخی افغانستان را موشکافانه وژرف به تحلیل گرفته است .

   مولف مینویسد: دوره طولانی اختناق فکری میان سالهای 1929 – 1965 میلادی تاثیری مستقیم بر کمبود تالیفات و نشرات افغانی داشت، سر کوب شدن جنبشهای جوانان افغان و دورهء هفتم شورای ملی باعث آن شد که روشنفکران مرحلهء بعد از سال 1965 آموزش فکری و سیاسی شان را کمتر از مبارزات مشروطه خواهی و دموکراسی، اکتساب نموده بتوانند.

   سالهای رکود، تسلسل افکار میانه روانه و اعتدال را با گذشت قطع نموده و موجب شد تا اساسات فکری آن مراحل درین دوره انعکاس نیابد و جنبش های فکری بعد از سال 1965 از پختگی و تجربه لازم بر خوردارشده نتواند .

   مولف در ارتباط به اشتباه روشنفکران در گذشته و رسالت آنها بخاطر وحدت ملی ووفاق همگانی در آینده، مسئله آغشته شدن روشنفکران به تمایلات بین المللی را بر جسته ساخته و چنین نتیجه گیری مینماید که : روشنفکران قضایای وطن را از « دید بین المللی » می دیدند و به آن از این نگاه بر خورد می نمودند، او مینویسد : بهر اندازه ایکه میلانهای بین المللی به مقابل هم قرار داشتند ، بهمان اندازه میان منورین افغان تضاد ها بوجود آمد که این تضاد ها باب تفاهم و مصالحه را میان آنها مسدود ساخته و گشایش آنرا منوط به سازش های بین المللی ساخت .

   مولف بحران افغانستان را معلوم و محصول مداخله خارجی میداند، و برای حل آن نیز « مداخلهء مشروح بین الملی » را اجتناب ناپذیر می داند تا بدین وسیله مردم افغانستان درمهار کردن همسایه های حریص و مداخله گر یاری شوند، و داعیان بین المللی صلح افغانستان به حفظ استقلال و تمامیت ارضی آن آذعان داشته و معتقد باشند که حاکمیت ملی صرف به مردم افغانستان تعلق دارد .

         مولف با ارزیابی نتیجه میگیرد که یگانه راه حل، همانا تفاهم بین الافغانی است که به اراده و اتکای خود افغانها جستجو گردد، به هر پیمانه که وابستگی « رهبران » و قوماندانان به قدرتهای خارجی نزد مردم افغانستان روشن گردد ، بهمان اندازه راه تفاهم میان افغانها کشوده میشود، هدفی که ملت افغانستان در طول تاریخ همیشه به آن نایل آمده است .

    نشر کتاب« افغانستان سر زمین حماسه و فاجعه » را به مولف محترم  آن آقای عنایت الله سادات تبریک گفته و مطالعه آن اثر جالب را برای اشخاصی که میخواهند حوادث سه دهه اخیر کشور را با دید واقعبینانه بنگرند، از هر لحاظ مفید و ارزشمند ارزیابی می نمایم ./    

 Omaid Weekly هفته نامة امید P.O. Box 30818 Alexandria, VA 22310 – U.S.A.