سراج الدین اديب

آرشیف نمبر (۱۱۰)

برداشتی از یک نشست هنری

چگونه اولین گروهی از هنر مندان هندی وارد کابل پایتخت افغانستان شدند :

انطوریکه شورای افغانان مقیم دنمارک در گزارش خویش ازحضور نوازنده گان انستیتوت ملی موسیقی افغانستان واجرای موسیقی افغانی تحت ریاست محترم دکتور احمد ناصر سرمست⁽¹⁾ مؤسس و مسوول انستیتوت ملی موسیقی افغانستان  در تاریخ جمعه 15 سنبله 1392 مطابق 6 سپتمبر 2013 میلادی یاد آور شدند ، بی مناسبت نخواهد بود تا بدینوسیله  من نیزاز مهمان نوازی وبرنامه ریزی شورای افغانان مقیم دنمارک تشکری بعمل آورم که از ایجاد تا اکنون توانسته کار های خیلی مفید فرهنگی را سازمان دهند و ما غربت یافتگان را از فیض شان مستفید گردانند .

علاوه بدارم که  از فعالیت های این انستیتوت و شخص سرمست عزیز اطلاع جسته و گریخته داشتم یعنی برای اجرای کنسرت ومعرفی موسیقی افغانی سفر های به کشور های (ایالات متحده امریکا، آلمان، پولند، دنمارک، ازبکستان، تانزانیا و کوریای جنوبی ) داشتند که از طرف مقامات آن کشور ها و شخصیت های فرهنگی و سازمانهای اجتماعی تشویق فراوان معنوی شدند که موفقیت های بیشتر شانرا در این عرصه از خداوند منان آرزو دارم .

خلاصه نویسی گزارش شورای افغانان مقیم دنمارک را مطالعه کردم و مرا وا داشت تا برای معلومات مشتاقان موسیقی کمی بیشتر علاوه بدارم تا زمینهء باشد برای ابراز نظر سایر عزیزان و دوستان این عرصه :

گویند در سال 1248 خورشیدی زمانی که امیر شیر علی خان  سفری به هند بریتانوی داشت، در حین بازدید از وسایل تفریح و تفنن  که خوشش آمده بود و مقامات هند بریتانوی بر آن دسته تحفه ء پیشکشش نمودند و به تعقیب آن گروهی از هنر مندان هندی وارد کابل پایتخت افغانستان شدند و” راگ خوانی ” – ” دربت خوانی ” و ” ترانه خوانی ” که از انواع معروف موسیقی کلاسیک هند بودند در دربار امیر شیر علی خان به اجرا در آوردند و در ضمن عده ای از سردار ها و شهزادگان نزد ایشان شاگرد موسیقی شدند. و در آغاز ورود این هنر مندان در بالاحصار کابل مسکن گزین شدند و متعاقب آن در کوچهء « خواجه خوردک » در نزدیکی بالاحصار سکنا گزیدند و برای شاگرد گیری و تدریس موسیقی مشغول شدند که صرف منوط و مربوط دربار بود زیرا در عرف آن وقت این کار بدعت شمرده میشد و هنر مندان هندی را به دیده نفرت مینگرستند و از طرف دولت وقت برای حفظ جانشان بخصوص بخش اناث نگهبانی مقرر بود. و زمانیکه هنر مندان به دربار خواسته میشد توسط فیلها استادان و آلات موسیقی شان را به دربار انتقال می یافت.

قابل ذکر است که قبل از ورود هنرمندان هندی، موسیقی خراسانی در شهر های بزرگی چون کابل، قندهار و هرات رایج بود و هنر مندان پر آوازهء چون : رجب هراتی، سید قریش، حیدر نمدمال و آکه عبدالرحمن بدخشی  در دربار با پنج تار آواز خوانی میکردند.

در زمان امارت امیر عبدالرحمن خان موسیقی از دربار به بیرون کشانده شد و سرداران و میرزا ها نیز میتوانستند در بیشتر موارد از صبح تا شام و یا از آغاز شب تا دمادم سپیده دم  از ساز وسرود هنر مندان هندی مستفید گردند.

پس از برچیده شدن بساط موسیقی خراسانی توسط هنر مندان موسیقی هندی در افغانستان، موسیقی کلاسیک هندی توام با غزل خوانی بشکل نوین به میان آمد و نخستین این سر دسته استاد قربانعلی نام داشت که استاد و مربی استاد قاسم و پدر استاد محمد نبی مشهور به ( استاد  نتو ) بود که شاگردان بسیاری را تربیه نمودند و آهنگ های بیشماری ساختند و در انواع موسیقی از جمله راگ، خیال، غزل و آهنگهای فولکلوریک آواز خوانی کردند که نقش استاد قاسم، استاد غلامحسین، استاد نبی گل و استاد محمد حسین ( سر آهنگ ) برجسته بود واستاد سرآهنگ عناوین و جوایزی را از مقام های ذیصلاح هند بدست آورد که بنام القاب «– شیر موسیقی، کوه بلند موسیقی، بابای موسیقی، سرتاج موسیقی و ..»  مشهور شد، اما متأسفانه کوچه خرابات که بهترین هنر مندان رابرای  بیشتر از یک قرن در خود جاه داده بود و بهترین استادان معروف و بزرگ یاد شده و صد ها هنر مند دیگر نوازندگان و آوازخوانها را به جامعه تحویل داد در جریان جنگ های وایرانگر تنظیم های جهادی در سالهای دهه هفتاد از سدهء روان خورشیدی کاملأ ویران گشت و هنر مندان آنجا درجاهای مختلف نقل ومکان و یا در کشور های دیگر مهاجرت نمودند که بعضی شان وفات نمودند و یا پیر و زمینگیر شدند.

افغانستان از سالهای پایانی دهه پنجا تا آخری سال های دههء شصت از سدهء روان خورشیدی  گام های مثبتی برداشت و در تأسیس « اتحادیه انجمن های هنرمندان افغانستان » تأسیس « مرکز آموزش موسیقی » به کوشش کشور هند در چارچوب کمیتهء دولتی کلتور وقت و همچنان تأسیس فاکولته هنرها در دانشگاه یا پوهنتون کابل و نیز اعزام شاگردان ممتاز مسلکی موسیقی کابل برای فراگیری تحصیلات عالی موسیقی به کشور های اروپائی، تشگیل آنسامبل ها و گروه های هنری در رادیو تلویزیون، قوای مسلح و آنسامبل های مرکزی وزارت دفاع و امور داخله و سایر ارگانهای دولتی و سازمانهای اجتماعی به ویژه انسامبل « گل سرخ » و رکستر « صدا » در چهار چوب سازمان جوانان افغانستان، تشکیل آنسامبل « نرگس » و آرکستر « بهار» در ریاست موسیقی کمیته دولتی کلتور وقت و تشکیل ارکستر های « باران »، « سمن »، « بنفشه ها» و « لاله ها » در ریاست موسیقی رادیو تلویزیون جمهوری افغانستان نام برد که متأسفانه آن قدح شکست و آن ساقی نماند. و کنون جز نامی از آن نهاد ها و دسته های هنری در کابل باقی نمانده است.

      از آنجا که در کشور عزیز مان افغانستان در طی بیشتر از سه دهه جنگ  مردم آسیب های فراوان را متقبل شدند و همچنان بسیاری از اطفال پدران و مادران شانرا از دست دادند روی این ملحوظ محترم داکتر احمد ناصر سرمست طرح داشتند  و میخواستند تا شاگردانی در اين نهاد ويژه جذب شوند که همه^ء شان اطفال يتيم و بی بضاعت باشند که ديگر هيچ روزنه^ء اميدی برای شان باز نيست و از طريق آموزش و پرورش موسيقی برايشان آيندهای را تضمين کند و امروز از برکت همان طرح هنری و عالی مشاهده میداریم که آن طرح به ثمر نشست وسبب اتحاد در ميان قشر های مختلف اجتماع افغانستان شد وامروز يک نسل تازه^ء از موزيسن و نو نهالان جامعه افغان مان در شرایط خیلی دشوار سر بلند نموده و موسیقی اصیل  کشور عزیزمان افغانستان را نه تنها برای مردمان عزیز خودش بلکه به جهانیان معرفی میدارد زیرا یک دوره تاریک اما کوتاهی موسیقی به چوبه دار کشیده شده بود آلات و اسباب موسيقی شکستانده شد، کست های موزيک آشکارا سوختانده میشد، و همینطور در اثر جنگ های داخلی ، مکتب موسيقی افغانستان کاملاً تخريب شد و گروه های مسلح وسايل، تجهيزات و حتی سيم های برق آن را از زير زمين بيرون آوردند و به غارت جانب پاکستان بردند.

اما خوشبختانه با تمام مشکلات که نمونه آن بر شمرده شد هنر دوستان  هنرمندان و موسيقدانان داخل و خارج از کشور با سعی وتلاش فراوان شان نگذاشتند که دشمنان بر این عرصه پیروز آیند و امروز از برکت این هنر دوستان شریف است که اگر چه با مشکلات فراوان توأم با کمی و کاستی ها اما با گام های استوار و پی گیری فراوان هنر موسیقی افغانستان جایگاه اصلی اشرا بشکل بهتر میابد. که یکی از آن حرکت هنری را در تحت رهبری دکتور احمد ناصرسرمست پایه گذار انستیتوت ملی موسیقی افغانستان شاهد هستیم که کشور های استراليا، جرمنی و دنمارک با آن مساعدت اقتصادی می کنند وموزيسن ها و استادان خارجی نيز در تدريس  آن سهم داشته و دیپلوم این نهاد در سطح بین المللی قابل اعتبار است.

قابل یاد آوری میدارم که اجرای موسیقی از سوی ارکستر ملی افغانستان در مرکز فرهنگی کنیدی باعث شد تا داکتر ناصر سرمست تقدیر نامه ای را به امضای« باراک اوباما» رئیس جمهور ایالات متحده امریکا دریافت نماید. آقای سرمست دریافت این تقدیر نامه را افتخاری برای موسیقی افغانستان و جایگاه ویژه موسیقی افغانستانی در بین دیگر کشور ها خواند.

بناأ افتخارات فرهنگی را برای محترم سرمست  و شاگردانش و از آن طریق به مردم فرهنگ دوست کشور عزیز مان افغانستان تبریک  گفته و قدومشان همیشه سبز و کارشان بهتر از دیروز باد . /   با تقدیم احترامات

پیوند نوشته بالا :

(۱): « گزارشات مشعر از آنست که داکتر احمد ناصر سرمست پسر استاد فقید سليم سرمست زاده کابل است ،تحصيلات را در ليسه مسلکی موزيک در کابل شروع کرده و در اتحاد شوری تا سطح ماستری تحصلات نموده وتحصیلات را تا سطح دکتورا در رشته موسيقی شناسی و تيوری موسيقی در استراليا تکميل کرده است.  وی مقاله های فروانانی به زبان انگليسی در باره موسيقی کلاسيک افغانستان، تاريخ و قدامت آن نوشته است ، وی با (ماری عسکر سرمست) دختر حبيبه عسکر هنرپيشه موفق تياتر افغانستان ازدواج کرده است. ماری عسکر دارای تحصيلات عالی در رشته تاريخ می باشد.

احمد ناصر سرمست انستيتوی ملی موسيقی افغانستان را پايه گذاری کرد و در آن اطفال بی بضاعت را که هيچ گونه پيشه و مصروفيتی نداشتند جمع آوری نموده به تدريس و آموزش موسيقی برای شان پرداخت وفعلأ بحیث رئیس آن موسسه است وی کنسرت هايی از شاگران اين مدرسه در گوشه و کنار دنيا (واشنگتن، نيويارک ، آلمان، پولند، دنمارک، ازبکستان، تانزانیا و کوریای جنوبی، لندن، و… ) را به راه انداخته است . به پاس خدماتی که در اين عرصه داشت موفق به دريافت جايزه های متعددی شد. از جمله در سال 1391جايزه ” شخصيت سال” را بدست آورد. علاوتاً جايزه سلطنتی « فِل هارمونيک » لندن يا دوستدار موسيقی در لندن را از آن خود کرده و عضويت افتخاری « انجمن سلطنتی فِل آرمونيک» را حاصل نمود.  انجمن سلطنتی فِل ارمونيک ۲۰۰ سال است که در بريتانيا برای حفظ موسيقی فعاليت می کند. آن سال پنج موسيقي دان از جمله داکتر ناصر سرمست ، اين جايزه را به پاس نقشش به حيث موسس انستيتيوت ملی موسيقی افغانستان حاصل کرده است موفق شدند به عضويت اين انجمن درآيند.  انستيتيوت ملی موسيقی افغانستان در نوع خود نخستين نهاد موسيقی در کابل است که تحت ریاست داکتر ناصر سرمست بدون درنظرداشت جنس، زبان، قوم، مليت و موقف اجتماعی فعالیت دارد.»