محمد قاسم آسمایی

 

سلطنت امان الله شاه و استقلال مجدد افغانستان

نویسنده: عزیزالدین وکیلی پوپلزایی

 

کتاب از وقایع اتفاق افتاده در افغانستان از سال 1302 ه.ش (1923م)  الی سال 1307ه.ش (1928م)  حکایت میکند.

مؤلف همانند جلد اول این کتاب، با استفاده از اسناد و مدارک رسمی، یادداشتهای به یادگار ماندۀ پدرش (نظام الدین خان) و صحبت ها با اشخاص خبیر و  مؤظف در ادرات دولت امانیه به نگارش این اثر ارزشمند که در بسیار از نوشته ها آنرا «تاریخ امانیه» نیز نامیده است؛ مبادرت ورزیده است.

 از جمله مطالب مهم تاریخی این کتاب، میتوان نکات آتی را برجسته ساخت:

-         تأسیس اولین مکتب دخترانه در کابل

-         تهدابگذاری شهر جدید  دارالامان

-         تأسیس مکتب امانی (بعدها نجات) و امانیه (بعدها استقلال)

-         افتتاح اولین شفاخانه اختصاصی برای زنان

-         اعزام طلاب به خارج برای فراگیری دانش معاصر

-         اغتشاش در مناطق جنوبی کشور مشهور به بغاوت ملای لنگ

-         تدویر لویه جرگه پغمان. جرگه که در آن بنابر فشار های گوناگون و اعتراضات شماری از بنیادگراها،امان الله خان مجبور به عقب نشینی از شماری اصلاحات بسیار عمده و اساسی شد.

-         وصول طیارات جدید و پیلوت های افغانی         

-         ختم بغاوت خوست. دستگیری ملای لنگ و شماری از همدستان او.

-         ایجاد نخستین موزیم

-         ایجاد شورش در سمت شمال کابل مشهور به شورش بچه سقاء

-         استعفای امان الله خان از مقام سلطنت و  سلطنت کوتاه مدت عنایت الله شاه

-         تشکیل حکومت حبیب الله بنام خادم دین

-         ورود سردار محمدنادرخان به پشاور 

هم چنان در این  کتاب چهره های سیاه شماری از عناصر ابن الوقت  و فرصت طلب و معامله گر چون حضرات مجددی، محمود سامی، عبدالعلی مستغنی، برهان الدین کشکی، شیرجان صاحبزادۀ چهاریکاری،علی احمد خان رئیس عالی هیأت تنظیمیۀ مشرقی و شماری دیگر بطور مستند افشا شده است.