بازگشت با دست خالی

قطار بازگشت سربازان امریکایی و ناتو از افغانستان در حال آماده شدن است. پس از یازده سال حضور و عملیات در این کشور، نظامیان امریکایی و ناتو در سال 2014 افغانستان را ترک می کنند. این حضور چه پی آمدهایی داشت؛ درس ها و نتیجه گیری های آن کدام هاست؟

امریکا، طالبان را از حاکمیت برانداخت و حاکمیت کنونی را روی کار آورد. کمک های نظامی، اقتصادی و سیاسی به کار انداخته شد. هرگاه دست آورد ها در مقایسه با نظام پیشین دیده شود، شکی وجود ندارد که پیشرفت های هایی حاصل شده است. اما، به طور عموم، افغانستان در زمرۀ نادر کشورهایی است که نتایج مداخلۀ امریکا و متحدان در آن، متزلزل و نا پایدار می باشد.

از دید نظامی؛ تهدید ها هم چنان باقی است و جنگ برای حفظ انحصاری قدرت و کسب انحصاری آن ادامه دارد. این جنگ با مداخله همسایه ها همراه است. امریکا، ناتو، جامعۀ جهانی وملل متحد، نتوانستند یا نخواستند ریشه های این مداخله را خشک کنند. امریکا و ناتو، از نظر نظامی کمترین سرمایه گذاری انسانی و مالی را در افغانستان انجام دادند. به سبب شمار کم نیروها، امریکا و قوای ملل متحد قادر به تامین امنیت سراسری نشدند. در سال 2002، شمار قوای حفظ صلح، در افغانستان نظر به جمعیت از هر کشور مورد مداخلۀ امریکا کمتر بود. در بوسنیا برای هر هزار نفر (18،6) سرباز بین المللی، در کوزوو برای هر هراز نفر (20) نفر و در افغانستان برای هر هزار نفر تنها (0،18) نفر اختصاص داده شد. این رقم در برابری با دو کشور یاد شده در دو سال اول مداخله، (100) مرتبه کمتر بود. در بهترین حالت، پسان ها در مجموع (50) مرتبه کمتر از کوزوو سرباز خارجی داشتیم. در نتیجه، امریکا نتوانست ادعای مبارزه با تروریم را به آخر برساند. در واقع، امریکا در مورد افغانستان، از ادعاهای بلند پروازانۀ اسلاف خود مبنی برملت سازی و ایجاد نهادها وکشور دموکراتیک، صرف نظر کرد. ادارۀ کلنتون، بوش و اوباما، کارهای نظامی و ملکی را با سردرگمی خاص بدون هم آهنگی میان متحدان و هم آهنگی با دولت افغانستان پیش بردند. به هر حال به هر قصدی که لشکر کشی کردند، به آن هدف نرسیده، تاریخ بازگشت تعیین کردند.

افغانستان در حال حاضر از سه عامل امنیتی رنج می برد. (الف) جنبش طالبان، القاعده و مداخلۀ همسایه ها؛ (ب) بی نظمی عمومی و باندیتزم داخلی، گروه های مسلح قاچاقبران، آدم ربایان و رهزنان؛(ج) قوماندانان مسلح و زورگویان محلی. هر یک از عامل ها می تواند به درجه های متفاوت، دولت بعدی را در صورت حضور یا با خروج جامعۀ بین المللی، در جنگ و دفاع مصروف کند.

از دید اقتصادی؛ کشور برای رسیدن به سطح سال 1357، به (240) میلیارد دالر نیاز دارد. طبق ارزیابی ایشا فوندیشن جنگ های طولانی به ارزش رقم بالا بر زیر بناهای های کشور صدمه زده است. در حال حاضر افغانستان به کشور دربست مستهلک و متکی به کالاهای خارجی بدل شده است. توازن بین صادرات و واردات تفاوت فاحش به سود واردات دارد. تولید ناخالص داخلی در پایین ترین سطح خود است. با وجودی که این کشور منابع مالی ندارد، بار تمویل جنگ، امنیت و اقتصاد مصرفی بر شانه های منابع داخلی گرانی می کند. سهم جامعۀ جهانی و منابع داخلی در بازسازی زیربنا ها خیلی کم است. امریکا و جامعۀ جهانی افغانستان را (25) مرتبه کمتر از کوزووی پس از جنگ کمک مالی کرده اند. در دو سال اول مداخله امداد مالی جهان نظر به سرانۀ هرکشور، در بازسازی بوسنیا (1390) دالر، کوزوو (814) دالر و در افغانستان تنها (52) دالر می باشد. در بهترین حالت، رقم کمک های خارجی به افغانستان به چیزی نزدیک به (100) دالر بر یک شخص رسیده است. این در حالی است که اقتصاد مصرفی و مافیایی، زنده گی دارنده گان عاید ثابت و خانواده های کم درآمد را پاشان کرده است. تفاوت سطح زنده گی اقتصادی و قدرت خرید احتیاج های اولیه در بخش های از شهر ها و محلات در اصل قابل مقایسه نیست. بنابر این، افغانستان تا دراز مدت به کمک های اقتصادی جهانی و اصلاحات بنیادی مرحله وار در مالیات، تکس ها، تولید، صادرات و توزیع نیاز خواهد داشت.

از نظر سیاسی؛ امریکا و متحدان به ایجاد نهاد های پایدار دموکراتیک فکر و کار نکردند. آنها به سنت گرایی افغانستان اتکای بیش از حد کردند؛ نهادهای سنتی را در برابر نهادهای دموکراتیک تقویه نمودند. از نظر شکلی، انتخابات، تفکیک قوا و آزادی هایی را در چارچوب دموکراسی تقلیدی و صادراتی غربی حمایت کردند که حتی در این اشکال نیز نماد عنعنوی و سنتی بر نوگرایی می جربد. حاکمیت پس از مداخلۀ آنان بیش از حد با فساد اداری و مالی آلوده شد که در تاریخ کشور بی نذیر است. قدرت به تنظیم ها و خانواده به گونۀ عمودی و افقی تقیسم شد. ادارۀ فاسد، غاصب و بی کفایت مردم را به ادارۀ بد طالبان محتاج کرد.

هیج یک از شرکای بین المللی در مورد افغانستان دیدگاه تعریف شده نداشتند. در واقع دیدگاه مشترک آن ها در هاله ای از ابهام قرار داشت. بنابر این در میان شرکای بین المللی، وحدت فرماندهی نه در بخش نظامی و نه در بخش ملکی به میان نیامد.

افغانستان دورنمای امنیت داخلی و خارجی را، و دولت امکان پایداری خود را با گذشت هر روز از دست می دهد. نه حاکمان افغان و نه هم جامعۀ بین المللی برای امنیت داخلی و خارجی بعد از خروج برنامه ریزی کرده اند.

نتیجه ها

· مداخلۀ امریکا و متحدان نه تنها سبب تامین صلح و ایجاد دموکراسی در افغانستان نشد، بلکه تنش های داخلی را بیش از پیش تقویت کرد. خروج پیش از وقت و نیمه گذاشتن وظایف جامعۀ جهانی، سبب خرابی بیشتر اوضاع می شود. هرچند حضور مدید، کامیابی را تضمین نمی کند، خروج پیش از وقت ناکامی را حتمی می سازد.

· کار گذاری کم نیروی انسانی و مالی نتیجۀ چندان ندارد و دست آوردها را نهادینه کرده نمی تواند.

· بدون داشتن دیدگاه واحد جامعۀ جهانی، نیل به فرماندهی واحد در عرصه نظامی، ملکی و بازسازی ناممکن است. کار های پراگنده از هر سو، روند دموکراسی و ملت سازی را به آزمون ها و دشواری ها مواجه می کند.

· پشتیبانی از سنت گرایی، دموکراسی و دست آورد های نیم بند یازده ساله را با چالش رو به رو کرده است. حاکمیت فاسد، زمینۀ اشتراک فساد سیاسی، فساد مالی و فساد رسانه یی را فراهم کرده است. رقابت داخلی این مثلث برای قدرت، حتی اگر نظام به وسیلۀ مخالفان مسلح هم بر انداخته نشود، تا دراز مدت مردم سالاری را به حاشیه می راند.

· حضور امریکا و جامعۀ جهانی در افغانستان و عدم توجۀ آنان به امنیت خارجی کشور، بنیاد گرایی منطقه یی را تقویت می کند. در آینده آرایش نیروها به سود بنیاد گرایی تغییر می کند و سبب تشنج منطقه و حتی جهان می شود.

· افغانستان تا دراز مدت به منابع اقتصادی و مالی جهان متکی است. تمویل مخارج جنگ و دفاع به تنهایی از عهده مالی و بشری این کشور خارج است.

· تمام دست آورد های یازده ساله به تار موی انتخابات مقید به زمان یا دوره یی بسته شده است. این انتخابات هم از نظر مالی و هم از نظر عملی به آزمون زیادی رو به رو است. هرگاه انتخابات افغانیزه شده، با تقلب کمتر و مطمئن دوره یی برگزار نشود، بیم آن می رود که سایر دست آورد های رنگ ببازد.

· با تنها گذاشتن این کشور، همسایه ها با استفاده از ستون های پنجم، امنیت داخلی را بیش تر مختل و افغانستان را پارچه پارچه می کنند.

بالا

بازگشت