محمدعوض نبی زاده
محمدابراهیم خان گاوسواریکی ازرهبران ماندگارقیام دهقانی افغانستان
پیشینه ی خا نوادگی شادروان محمد ابراهیم خان گاوسوار:- امیرداد, ارباب قوم اَخی, پدرکلان شادروان محمد ابراهیم خان گاوسوار درناحیۀ برگرولسوالی شهرستان ولایت دایکندی کنونی میزیست ، امیرداد یکی از مردان دلاور و قریه دار محل بود،. ارباب امیرداد غالبا گاو زین شده راسوار و گاهی هم بر سر بازوان گاو ایستاده میشد و هرقدر گاو میدوید او را فرو انداخته نمیتوانست بدین لحاظ او را «گاوسوار» می گفتند ارباب امیر داد غالبا سوار بربالای گاوزین شده بخاطر حل مسایل امنیتی محل به منطقه ی «غاف» مقریک قطعه هزار نفری عساکر دولتی بود رفت وامد میکرد،. مرحوم ارباب امیرداد دراثردرگیری مسلحانه باکوچی های متجاوز ملاخیل بخاطر دفاع از مردمش کشته شد وپسرش «موسی» بحیث جانشین او قریه دار وارباب قوم اَخی برگزیده شد. از ارباب محمدموسی سه پسر بنامهای محمدابراهیم، عرضی حسین و سلطانعلی بجا ماند. شادروان محمد ابراهیم خان گا وسوار یکی از پسران ارباب محمد موسی درروزبیست وششم- ماه – ثور- سال -1294- هجری شمسی درقریه برگر ولسوالی شهرستان ولایت دایکندی بدنیا امد. مرحوم محمد ابراهیم خان گا وسواریکی از بزرگان و خوانین قوم اخی و مردی چهارشانه همیشه بشاش خوش خلق وخوش معاشرت بود. زنده یادمحمد ابراهیم خان گا وسوار یکی از رهبران جسور وبی باک قیام دهقا نی کشور در مبارزه علیه نظام استبدادی خاندان ال یحیی بود که بعد ازتبعید به پلخمری بغلان بیش از چهارده سال زندان سیاسی را در محبس دهمزنگ کابل سپری نموده است .
مرحوم ابراهیم خان گاوسوار منادی و فرياد گر قیام دهقانی در افغانستان :- بابه قدرت رسیدن نادرخان و صدارت سردارهاشم خان مظالم غیر قابل تحمل و طاقت فر سا ی مامورین حکومتی بالای مردم فقیر هزاره بیداد میکرد و براساس فرمان سردار هاشم خان ازتمامی حیوانات و مواشی شیردهنده ی مناطق هزارستان سالانه مالیه ی روغن حواله وتحصیل میگردید مالیه روغن زنده گی را برای مردم دشوارو غیر قابل تحمل میساخت زیرا مردم قدرت تحویل مالیه ی سالانه روغن را نداشتند و مجبور میشدند تا به کشور های همسایه مهاجر ومتواری گردند. برای پایان دادن به این وضعیت طاقت فرسا ی مردم مناطق هزاره نشین ,محمد ابراهیم خان گاو سوار با پشتیبانی دهقانان تهی دست و کم زمین و سهمگیری وسیع مردم ولسوالی شهرستان قیام را از اولقان مرکز ولسوالی آغازو اولقان را تسخیر نمودند. بعدآ قیام کننده گان با کمک و حمایت دهقانان تهی دست ودرحال کوچ اجباری ولسوالی پنجاب , مرکز حکومت کلان پنجاب را به محاصره گرفته و تقاضای خود ها مبنی بررفع ولغو مالیه ی روغن از بالای مردم هزاره را برای حاکم کلان پنجاب ارایه کردند و حاکم کلان پنجاب درخواست قیام کننده گان را به کابل مطرح نمود ووالی کابل در راس یک هیات اعزامی مرکزبعد ازمذاکرات طولانی با قیام کننده گان, توانست تا مقامات عالی حکومت مرکزی را قانع نماید که تقاضای قیام کنندگان را بپذیرندومالیه روغن را از بالای مردم هزاره رفع ولغونمایندوبدین تر تیب قیام کننده گان موفق شدند که این بار ی سنگین را از بالای مردم مناطق هزاره نشین بردارند. درمسیرزندگی فداکارانه ی مرحوم گاوسواردرد و رنج ناشی ازستمگری درمنطقه ومحل بودوباشش او را چنان پروریش داد، که درجوانی، دست به مقاومت وجسارتی یازید تا خیزش وحرکت جسورانه ی اوبه نام قیام دهقانی ابراهیم خان گاوسوار شهرت پیدا نماید. جامعه حق شناس هزاره ازاین چهره ماندگار تاریخ معاصر قیام دهقانی همیشه به نیکی وحرمت فراوان یاد مینمایند .
بعد از لغو مالیه ی ظالمانه روغن هیآت اعزامی مرکز محمد ابراهیم خان گاو سوار را همراه با یکتعداد خوانین صاحب نفوذ مردم هزارستان جهت ملا قات با مقا مات دولتی با خود به کابل بردند. زیرا دولت میتر سید در صورت باز گشت دوباره محمد ابراهیم خان گاو سوار به زاد گا هش به فعالیت ضد دولتی اقدام کند. گرچه مالیه ی غیر قابل تحمل و طاقت فرسا سالانه ی روغن از بالای مردم مناطق هزاره نشین کشور لغو شد ولی ابعاد ستم های گوناگون تاریخی، اجتماعی ومذهبی ,تهاجم کوچیها باحمایت حکومت بالای چراگاه ها و اراضی زراعتی مردم محل وتحصیل یکتعداد مالیه های پولی و نقدی حکومتی بنامهای مالیه خسبوری ,مالیه چادری ملکه , ,مالیه سرانه ی مواشی ازقبیل گاو , گوسفند ,بز ,مرکب ,اسپ, شترو حتی مرغ وغیره , مالیه زمین های مشاع و حواله جات شرکت شکر وحق القدم سربازان حکومتی و حواله های حکومتی بنامهای نام گم , مالیه اراضی ابی و للمی وپرداخت مصارف قریه دار ,ولسوال ووالی وغیره الی سقوط نظام سلطنتی ظاهر شاه و جمهوری تاجدار سردار محمد داود همچنان بردوش مردم باقی مانده بودند.
کار نامه ی سیاسی مرحوم ابراهیم خان گاوسوار : اودر حلقه مرکزی حزب اتحاد به اشتراک علا مه سیداسمعیل بلخی ,میر سید اسمعیل لولنجی, خواجه محمد نعیم خان قو ماندان امنیه کابل , محمد حسن بیات تولی مشر ماشین خانه کابل, محمد صفر خان بیات , قر بانظر خان ترکمن کندک مشر نظامی ,عبد الغیاث خان کو هستانی مدیر لوازم مکتب حربیه کابل ,غلام حیدر خان بیات کندک مشر, میر زاعبد الطیف خان کابلی , محمد اسلم خان مدیرفواید عا مه وچند تن دیگرکه درکابل تآ سیس شد عضویت داشت.اعضای رهبری حزب اتحاد میخواستند تاحرکتهای آزادی خواهانه رااز طریق قیام مسلحانه ومردمی به ثمر برساند.مطابق به فیصله ی حلقه ی مر کزی حزب اتحاد طرح قیام اول حمل سال 1329 شمسی باید هنگامی عملی میشد که شاه محمود خان صدر اعظم در دامنه کوه علی آباد میله ی دهقا نان را افتتاح میکرد ودر جریان افتتاح میله دهقانی مطابق پلان باید او به ضرب گلوله توسط ابراهیم خان گاوسوار از پا در آ ورده میشد چون مرحوم گاو سوارنشانزن و نظامی و ورزیده بود وظیفه ترور شاه محمود خان را به عهده داشت .بعد از ترور صدراعظم باید افسران پائین رتبه حزبی با افراد کو هدامنی و کو هستانی از چهار طرف به حمله مبادرت نموده وقیام کنندگان همراه با مردم به شکل دسته جمعی زندان دهمزنگ را اشغال و به اتفاق محبوسین به استقامت ارک سلطنتی ما رش میکردندو قیام عمومی از طرف هزاران نفر حمایت و تغییر نظام شاهی به نظام جمهوری اعلان میشد .
با افشای طرح قیام توسط گلجان وردکی صبحگا هان همان روزمرحوم گاو سوارهمرا ه با دیگراعضای حلقه رهبری حزب اتحاد متاسفانه قبل ازتطبیق پلان دستگیروزندانی شدند. دولت قبل از طلوع آفتاب هر یازده نفر اعضای حلقه مرکزی حزب اتحاد را دستگیر و همه را از آغاز ماه حمل سال 1329 شمسی الی سال 1343 شمسی در محبس نگهداشت و د ر طی این مدت محبوسین زجر و شکنجه های گوناگون دیده و برخی هم در زندان جان دادند.مرحوم گاوسوار یکی ازچهره های ماندگارتاریخ چند دهۀ پیشین افغانستان در باره افشای پلان قیام حزب اتحاد چنین میگفت که : حلقه رهبری قیام کنندگان در باره (شامل نمودن یک عنصر پشتون) برای شمولیت" گلجان از دزدان معروف وردک توافق نمودند گر چه او به حبیب الله کلکانی خیانت فاحش کرده بود وبا شاه محمود خان در سرکوب ابراهیم بیگ لقی کمک کرده و منصب غند مشر ملکی در یافته بود. گل جان وردکی که از طرف محمد اسلم خان مدیر فواید عامه یکی از اعضای حزب اتحاد معرفی شده بود .
زنده یاد محمد ابراهیم خان گاسوار تقریبآ دوسال قبل ازوفاتش درماه حمل 1360- شمسی ازشهر پلخمری برای مدت کوتاهی به کابل آمدتا با خویشاوندان و اقارب نزدیک شان که از زادگا ه ااصلیش ازولسوالی شهرستان ولایت دایکندی که درشهر کابل حضوریافته بودند دید وبازدید نماید. درجریان ا ین ملاقاتها یکتعداد از محاسن سفیدان , روشنفکران و روحانیون مردم هزاره از مرحوم ابراهیم خان گاوسوار تقاضا نمودند تا جهت استقرار صلح وثبات بخاطرمذاکره با مخالفین دولت در ترکیب یک هیات صلح به همراهی یکتعداد از چهره های متنفذ قومی مردم هزاره به ولایت بامیان سفر نمایند که مرحومی این تقاضای انان را پذیرفت و در راس یک هیات صلح متشکل از محاسن سفیدان اقوام مختلف مردم هزاره ازشهر کابل به مرکزولایت بامیان سفر نمودند .
هیات صلح محاسن سفیدان ومتنفذین مردم هزاره تحت رهبری مرحوم ابراهیم خان گاوسوار در جریان توقف چند روزه در بامیان جهت انجام مذاکرات با نمایندگان شورای اتفاق اسلامی افغانستان مقیم ولسوالی ورس ولایت بامیان که نمایندگان باصلاحیت شان در قریه جات مرکزی ولایت بامیان بخاطر پیش بردمذاکرات امده بودندداخل مذاکرات صمیمانه وفشرده شدند و هم چنان با برخی دیگر از نمایندگان گروه های اسلامی محلی در قرار گاه های جنگی انان نیز تفاهم ومذاکره را به پیش بردند که تاحدودی معین این مذکرات برای توقف موقت جنگ میان انان و جانب دولت تاثیر مثبت داشت که گروه های اسلامی از حضور مرحوم ابراهیم خان گاوسوار درمراکز نظامی شان به گرمی استقبال نمودند اما بنا بر تداوم جنگ در سایر مناطق کشور این تنظیم ها و گروه ها ی اسلامی جرئت همکاری علنی شان را نمی توانستند اعلام و ابراز نمایند گرچه هیات صلح در حدود امکان برای دست رسی به صلح و ثبات درکشوروبخصوص درمناطق هزاره نشین افغانستان سعی وتلاش همه جانبه به خرچ میداد امابا وجود این تلاش های صلح امیزچون ثبات درسراسرکشور مختل گردیده بود تامین صلح وثبات درهزارستان نیز فراهم شده نمیتوانست.صرفنظر از دشواری های جنگی درکشور گروه های مخالف برشخصیت مرحوم ابراهیم خان گاوسوار احترام وارج فراوان قایل گردیدند و ازمرحومی وهمراهان ایشان بسیاربا گرمی و صمیمیت پذیرائی به عمل اوردند وبا شادی و سرور هیات صلح را بدرقه وبا اعزاز واحترام زیاد ازمراکز نظامی شان مرحوم گاوسوار و همراهانش را رخصت کردند.
شورای اتفاق اسلامی افغانستان که شامل نمایندگان روحانیون , متنفذین قومی وروشنفکران محلی و تنظیمها ی اسلامی مختلف مردم هزاره در آن زمان میشدند که مقر ان درولسوالی ورس ولایت بامیان قرارداشت و توسط ایت الله سید علی بهشتی رهبری میگردید. شورای اتفاق اسلامی افغانستان مقیم ورس بامیان ساختار یک حکومت خود مختار محلی را در آن هنگام درمناطق هزاره نشین اعم از مرکزی ,شمالی , شمالغربی ,شرقی و جنوبی بوجود اورده بود ونمایندگانش را به صفت والی , ولسوال , قاضی و دیگر پرسونل محلی درهر منطقه ی هزاره نشین معرفی و مناطق متذکره را رهبری و اداره میکرد ند چون عمدتا اکثر ولسوالیهای مناطق هزاره نشین مرکزی و شمالی از ماه حوت سال 1357 شمسی اززیر اداره و کنترول دولت کابل خارج گردیده بودند.
در طی مدت سالهای1361 الی 1364 شمسی مناطق هزاره نشین بعد از متلاشی شدن شورای اتفاق اسلامی جنگ های داخلی میان تنظیمی گروه های اسلامی را تجربه نمودند که در جریان این جنگها مناطق گوناگون هزاره نشین دربین احزاب مربوط به سازمان نصر , سپاه پاسداران , شورای اتفاق , حرکت اسلامی , نیروی اسلامی ,جبهه متحد اسلامی,دعوت اسلامی ونهضت اسلامی از تنظیمهای هشتگانه دست بدست میشدند ودر جریان جنگهای میان تنظیمی صدها تن از مردم بی گناه محلی و افراد مسلح طرف های متخاصم جنگ بقتل رسیدند. بعد ازتدویر جلسه مشترک میان احزاب اسلامی مردم هزاره در سال 1368شمسی در شهر بامیان بخاطر امضای میثاق وحدت و تاسیس حزب وحدت اسلامی افغانستان تحت رهبری شهید استاد عبدالعلی مزاری , احزاب اسلامی مردم هزاره متحد تر و متشکل تر گردیدند و مناطق گوناگون هزارستان توسط حزب وحدت اسلامی افغانستان ازین تاریخ به بعد بصورت ادارات خود مختار محلی بشکل شایسته آن کنترول واداره میشدند.
مرحوم محمد ابراهیم خان گا وسواردرروزچهاردهم ماه قوس- سال-1361 هجری– شمسی تقریبا سی سال پیش از امروز درشهرپلخمری پدرود حیات گفته است. وفات ﺍﻴﻦ ﺸﺨﺼﻴﺖ ﺒﺰﺮﮔﻤﻨﺶ ﺒﺮﺍﻯ خانواده ﻮﺪﻮﺴﺘﺎن , مبارزان ملی ، ﻀﺎيعه ی جبران ناپذير ﺮﻮﺤﻰ پنداشته میشد اماﺨﺪﻤﺎﺖﺒﻰ ﺸﺎﻴﺒﻪ، ﺨﺎﻂﺮﺍﺖ ﻮﻤﺒﺎﺮﺰﺍﺖ ﻤﻴﻬﻦ ﺪﻮﺴﺘﺎﻨﻪﺀﻤﺮﺤﻮمی ﺪﺮﻗﻠﻮﺐ ﻮﺍذﻫﺎﻦجامعه قدرشناس افغا نستان و ﻫﻤﻪ طرفداران عدل و انصاف ﺠﺎﻮﻴﺪﺍﻦﺨﻮﺍﻫﺪ ﻤﺎﻨﺪ.مرحوم گاوسوار یکتن از شخصیت های مبارز و پاک نفس و با تقوای و اهل سیاست بود،.وی ازاحترام فراوان در نزد روشنفکران , خوانین وعامه مردم هزاره بر خوردار بود وبحیث چهره ی محبوب ومبارزدر میان مردم افغانستان ومردم هزاره وبعنوان دوست، غمخوار و دلسوز مردم نیازمند مردمش زیست نمود
روحش شاد و یادش گرامی و جایش بهشت برین باد.
-بیست وسوم- ماه – دسامبر- سال .2012
بالا
بازگشت