اسد خانپور
امکانات و زمینه هایی تولید انواع انرژی پاک در افغانستان
افغانستان با امکانات منابع طبعیی سرشار، می تواند از جمله کشور های پیشتاز مولد انواع انرژی پاک در جهان باشد
در جهان مبحث انرژی از اهمیت خاصی بر خوردار بوده و به ویژه انرژی برق اسا س مدنیت امروز را تشکیل می دهد ، در شرایط کنونی در پهلوی امنیت ,بدون انرژی برق حل پروبلم های اجتماعیی و اقتصادی کشور ما بسیار بعید به نظر می رسد .که بی مورد نخواهد بود تا در مورد چنین پدیده گرانمایه و پیرامون منابع آن معلومات چند خدمت ارایه گردد
کشور عزیز ما افغانستان با داشتن آب و هوای گوارا و آفتابی ، مناظر طبعیی زیبا ، و همچنان با داشتن ارتفاعات زياد و كوههاي سربه فلك كشيده و بلند, داراي درياها و آبشارهاي خروشان زياد ميباشد
این طبیعت سرشار ، می تواند زمینه های بسیار خوب را برای تولید انواع انرژي پاک یعنی آبی ، بادی و خورشیدی فراهم نماید . .
اما باید یاد آور شد که در طی یک دهه اخیر و با وجود بلیون ها دالر کمک های دولت های دوست افغانستان ، متاسفانه در موردباز سازی ، توسعه و انکشاف زیر بناها و خصوصا نیرو گاه های برق , فن آوری انرژی پاک و یا تجدید پذیر چندان توجه لازم صورت نگرفته است .
در حال حاضر از هر سه نفر هموطن ما ، صرف یک نفر آن به برق دسترسی دارد ، که آنهم نسبت بعضی مشکلات تخنیکی و فنی و هم کمبود آب در فصل تابستان و یا بر اثر بلند رفتن مصرف و یا ازدیاد تقاضای مشتریان درفصل زمستان, وقتا فوقتا با پرچوی ها مواجه می باشند .
منابع ا یکه انرژی برق از آن ها به دست می آید ، می توان به دو دسته تقسیم نمود ، یکی منابع انرژی پاک که شامل آب، باد، خورشید , گرمای زمین و زیست توده یی(مواد زایده ،زباله ها و غیره ), و دیگر آن منابع انرژی نا پاک و یا کثیف است که عبارت از نفت , گاز و زغال سنگ می باشد . .
انرژی پاک را به نام انرژی تجدیدپذیر و یا انرژی سبز نیز می نامند و به طور خاص برای انرژی هایی خطاب می گردد که معمولا برای محیط زیست کدام ضرری نداشته ، و یا آلودگی کمتر تولیدمی نماید .
انرژی خورشیدی و یا بادی تنها راه حل واقعی برای بسیاری از جمعیت روستایی و دهاتی دور افتاده کشور ما است که به طور گسترده در سراسر مناطق کوهستانی صعب العبور و به شکل پراکنده زیست می نمایند
بررسی ها و ریسرچ ایکه توسط کدرمسلکی وزارت انرژي و آب و همچنان ارزیابی هایی که توسط اداره انکشافی بین المللی ایالات متحده آمریکا تحت برنامه انرژی پاک افغانستان صورت گرفته است ، نشان می دهد که افغانستان پتانسیل و یا ظرفیت تولید انواع انرژی تجدید پذیر را به پیمانه بسیار وسیع دارا می باشد .
• پتانسیل انرژی آبی : 23,000 میگاوات
• پتانسیل انرژی خورشیدی : 1000,00 میگاوات
• پتانسیل انرژی بادی : 158,000 میگاوات
که این یک نوید و مژده خوبی برای آینده و انکشاف صنعت برق در کشور ما بوده .، حتی افغانستان در آینده قادر به آن خواهد گردید تا به دیگر کشور های منطقه برق صادر نماید .
در اینجابهتر خواهد بود تا انرژی پاک یا تجدید پذیر ،منابع و امکانات آنرا به صورت مشرح مورد بررسی قرار دهیم .
به خاطری این گونه منابع را تجدید پذیر می نامند که تمام نمی شوند ، وتا جهان است در طبیعت به پیمانه وسیع وجود خواهند داشت .این نوع انرژی ها معمولاً آلودگي به وجود نمي آورند.و یا کمتر آلودگی تولید می نمایند .چنانچه قبلا نیز تذکر به عمل آوردیم که منابع انرژی تجدید پذیر عبارت اند از منابع آبی ،خورشیدی ،بادی و هم منابع زيست توده یی (سوختهای زیستی )می باشد .
انرژی آبی
با ایجاد سد و یا بند در مسیر آب دریاچه ها و رود خانه ها و با نصب نمودن توربین ها با در نظر داشت سراشیبی و یا پوتنشایل آب , برق تولید می شود .
همچنان ازآب دریا ها و دریاچه ها ، در بعضی مناطق کوهستانی و دره یی کشور ما برای فعالیت آسیاب های آبی هم استفاده به عمل میآید ..
افغانستان دارای تقریبا پنجاه دریای بزرگ و کوچک می باشد ، که در یا های بزرگ و پر اهمیت آن از نگاه منابع آب و انرژی برق عبارت اند از دریای آمو ،هیلمند ،کابل ،مرغاب ،هریرود و فراه رود بوده و همچنان دریا های کوچک مانند پنجشیر ,بلخاب ,کشک, مرغاب ,کنر نیز دارای مقادیر زیاد انرژی پوتانشیل آبی می باشند
دریای آمو که به طول ۲۵۸۰ کیلومتر می‌باشد که حدود ۱۱۲۶ کیلومترآن درخاک افغانستان جریان دارد. این دریا از لحاظ ذخایر انرژی مهمترین منبع آب و انرژی در افغانستان شمرده می‌شود که ۵۰ فیصد تمام منابع کشور را تشکیل می‌دهد
،متاسفانه تا کنون به طور شاید و باید استفاده لازم صورت نگرفته است ،امید آن می رود تا در آینده با دستیابی به امکانات اقتصادی احداث بیشتر بند های خورد و بزرگ غرض آبیاری و همچنان تاسیس نیرو گاه کوچک و بزرگ برق زمینه های مناسب فراهم شده بتواند
از نیروگاه های مهم آبی افغانستان می توان ، از نیروگاه برق کجکی با ظرفیت ۳۳ میگاوات ، ماهیپر با ظرفیت ۶۶ میگاوات ، نغلو ۱۰۰ میگاوات ، گرشک ۲.۴ میگاوات ، سلما ۴۲ میگاوات، اسعد آباد , جبل السراج ، پلخمری و غیره نام برد .
که نسبت مشکلات تخنیکی و کمبود آب, ناامنی ها و بعضی عوامل دیگر , همه توربین های این نیرو گاه ها فعال نمی باشند.و یا تحت بازسازی و ساختمان قرار دارند .
به طور مثال نیروگاه بند سلما که به منظور آبیاری زمین های زراعتی و هم تولید برق با ظرفیت ۴۲ میگاوات در ولایت هرات بالای دریای هریرود احداث گردیده است ، از سال ۱۹۸۸ نسبت جنگ های داخلی و هم و یک سلسله تخریبات از طرف کشور همسایه ما ایران به خاطر کم نه شدن جریان آب دریا تا هنوز غیر فعال می باشد ،که اخیرا کار اکمال آنرا یک شرکت هندی عهده دار گردیده ، و ممکن تا به دسمبر سال ۲۰۱۴ به پایه پایه اکمال برسد
و یا بند کجکی که در سال ۱۹۵۳ میلادی که به کمک مالی ایالات متحده آمریکا احداث گردیده است ، و یکی از بند های بسیار مهم و با ارزش در افغانستان به شمار می رود که به منظور آبیاری ۶۵۵،۰۰۰ هکتار زمین هم نیروگاه برق با ظرفیت ۳۳ میگاوات به فعالیت آغاز نمود . اما نسبت جنگ ها و نا آرامی ها از فعالیت باز مانده بود
تا آنکه هشت سال قبل مجدا ایالات متحده ، کار باز سازی و هم نصب توربین سوم با ظرفیت ۱۸.۵ میگاوات را روی دست گرفت ، اما تا کنون نسبت نا آرامی ها ویا هم بی علاقه گی مسولین از فعالیت مجدد آن خبری نیست .
- انرژی بادی
افغانستان دارای هزاران دره ،تنگی ،تپه و کوه بچه ها و کوه ها بوده ، که برای نصب دستگاه های بادی بسیار مناسب می باشد . سرعت باد در بعضی مناطق ۶ متر در ثانیه و هم در بعضی مناطق تا به ۲۸ متر در ثانیه می رسد که نظر به مناطق و موقعیت ها فرق می کند ، که می تواند دستگاه های مولد برق از یک الی ۱۰۰ کیلوات و یا بیشتر از آنرا به حرکت درآورد .
از انرژی باد ، با نصب توربین بالای پایه می توان برق تولید نمود ، که در پمپ های آبی, آسیاب ها ، روشنایی و غیره ضروریت ها استفاده خوبی از آن به عمل آمده می تواند .
در کشور ما ساحات باد خیز زیادی وجود دارد ، چنانچه همه با باد های یکصدوبیست روزه ولایت غربی آشنایی دارند ، که در ازمنه قدیم حدود هزار سال قبل ، آسیاب های بادی به شکل افقی در هرات بسیار مروج بوده است .
منابع خورشیدی یا آفتابی
یکی از منابع سر شار در طبیعت ، همین اشعه خورشید است ،که کشور ما با داشتن ۳۰۰ روز آفتابی در سال ، مکان بسیار خوب برای تولید انرژی خورشیدی می باشد ، قرار ارزیابی های اخیر, افغانستان با داشتن دشت ها وسیع که در حقیقت پارک های خوب و مناسب برای نصب پنل های خورشیدی می باشد ، امکانات تولید حدود یکصد هزار میگاوات برق خورشیدی را دارد .
یکی دیگر از راه های بهره گیری از انرژی آفتاب ، نصب بعضی گرم کن های آبی (ذخیره های آب) به رنگ سیاه به مقابل آفتاب در بالای بام های منازل است ، که می توان از آن برای تسخین و یا شست و شو استفاده لازم نمود .
همچنان با به کار گیری بعضی آینه های مقعر در مقابل نور آفتاب ، و متمرکز ساختن اشعه خورشید در یک نکته ، می توان از آن در پخت و پز غذا و یا گرم کردن آب,و یا فعالیت دستگاه های حرارتی استفاده به عمل آورد
در مورد تولید برق خورشیدی و بادی باید یاد آور گردید ، که در حال حاضر تولید این نوع انرژی ها نسبت قیمت بودن تکنالوجی و سامان و آلات آن ، بسیار گران و غیر اقتصادی بوده ، و بدون کمک موسسات خارجی و سبسایدی دولت امکان پذیر نمی باشد . بطور مثال یک پنل بسیار کوچک خورشیدی ۱۲۳ وات با چارجر ۱۲/۶ ولت و بطری ان مبلغ ۱۰۰۰ دالر قیمت دارد و یا یک دستگاه کوچک بادی ۱۰۰ وات , ۱۲/۲۴ ولت با بطری آن مبلغ ۱۵۰۰ دالر قیمت داشته ، که البته تولیدات چینایی به مراتب ارزان بوده ، اما گرانتی نداشته و مطمئن نمی باشند
که شاید با کذشت زمان ، در ظرف ده الی پانزده سال ، قیمت ها نیز ده چند نزول نماید .
و یا هم درنیروگاه خورشیدی یک میگاوات ولایت بامیان , مبلغ پانزده ملیون دالر مصرف گردیده است که با این مبلغ می شود ده الی پانزده نیروگاه کوچک آبی با همین ظرفیت ها تاسیس نمود ..
-(منابع زيست توده یی (سوختهای زیستی
این منابع شامل زائدات جنگلي، كشاورزي، باغداري و صنايع غذايي زباله ها,· فاضلابها، و زائدات فابریکات صنعتي و غیره می باشد.
انرژی حاصله از آن تجدید پذیر بوده اما انرژی پاک محسوب نمی شود ، به خاطریکه از سوزاندن چنین مواد بعضی گازت مضره ، و هم گازا ت کاربن مونواکسید و نایتروجن دای اکساید نیز تولید گردیده که برای محیط زیست مضر می باشد .
محصول هاي زراعتی مانند تفاله هاي دانه هاي روغني، و زباله ها و همچنان بقاياي بعضی محصولات مانند كاه، چوب، فضله هاي حيوانی مي توانند به عنوان يك منبع انرژي مورد استفاده قرار بگيرند. که سوزاندن آن از زمان قديم معمول بوده است.
که البته امروز با سوختاندن چنین مواد اضافی و زباله ها در کوره ها و یا داش های حرارتی ، آب به بخار و بعد با حرکت در آمدن توربین ها ، انرژی برق از آن بدست می آید . .
به همین ترتیب بر اثر تخمر (عمل تخمر ) برخي سوخت هاي گياهي (فرآورده هایی گیاهی یا جانوری) توسط آنزيم ها و يا تجزيه ي آن ها به وسيله ي باكتري ها در فضايي مسدود كه هوا نباشد، مي توان ماده هايي مانند الكل يا اتانول و گاز متان به دست آورد. كه به عنوان سوخت مورد استفاده قرار می گیرند
این روش در کشور های دارای آب و هوای گرم و مرطوب ، فقیر و یا رو به انکشاف مانند هندوستان بسیار مروج بوده ، که در مناطق گرم سیر کشور ما مانند ولایات خوست ،پکتیا ،ننگرهار ،قندهار و لغمان نیز شرایط برای ترویج چنین روش ها و متود ها غرض تولید گاز متان و غیره مواد الکولی به منظور پخت و پز و تسخین بسیار مناسب می باشد .
در حال حاضر بر اساس آمار و ارزیابی شرکت برشنا تمام برق تولیدی کشور اعم از نیروگاه های آبی ،حرارتی و خورشیدی حدود ۶۰۰ میگا وات بوده ، که افغانستان برای رفع نیاز مندی های خویش تا به سال ۲۰۲۰ , به ۳۰۰۰ میگاوات برق ضرورت خواهد داشت .
در حال حاضر کشور های تاجیکستان ،ترکمنستان ،ازبکستان و ایران از جمله تامین کنندگان اصلی انرژی برق افغانستان اند . که در مجموع ۹۰۰ میگاوات از سه کشورتاجیکستان ،ترکمنستان ،ازبکستان برای ولایت شمالی و کابل و ۱۶۴ میگاوات از کشور ایران برای تامین برق ولایت غربی هرات ،فراه و نمروز وارد می گردد ..
بسیار عوامل از جمله عدم پلان های انکشافی وسیع در بخش زیربناها از جانب دولت ،عدم مدیریت سالم ،عدم کدر های علمی و تخنیکی ،عدم تطبیق بودجه انکشافی ، عدم علاقه مندی کشور های کمک کننده در بخش زیر بناها , همچنان تخریبات همسایه ها ،استفاده غیر عادلانه همسایه ها از آب های دریا ها،نا آرامی و جنگ های داخلی , و بالاخره مشکلات اقتصادی , همه و همه باعث می شود تا افغانستان با وجود داشتن تمام امکانات و زمینه ها هنوز هم یک کشور مصرفی و محتاج به کشور های همسایه باقی بماند
.
برای کسب بعضی معلومات مراجعه شده به سایت ویکی پیدیا و هم سایت های مربوط افغانستان
Asad.khanpour@hotmail.com
بالا
بازگشت