محمدابراهیم سکندری
منافع ملی چیست؟
مجموع تدابیر یک دولت غرض دفاع ازمنافع ملت و یا دفاع از منافع مجموع اقوام اسکان آن کشور، اقدامیست درجهت تامین منافع ملی . بعضی دولت ها و سازمان های سیاسی با تحریف از مقوله منافع ملی در کاربرد فعالیت های روتین سیاسی خویش بمثابه وسیله ابزاری، غرض تامین منافع گروهی و قومی آنرا توجیه وقابل استفاده میدانند. حالانکه منافع ملی در اثر کار متداوم وهدفمند یک دولت واقعأ مردمی تامین شده واز آن در جهت بهبود وضعیت سیاسی ، نظامی ، اقتصادی و اجتماعی کشور استفاده موثر صورت میگیرد. تا اکنون هیچ تعریف دقیق ومشخص ازاین مقوله در دست نیست و هر دانشمند و صاحب نظر هم ، منافع ملی را در جغرافیای کشور خود مورد بررسی قرار داده وبنحوی ارزش های آنرا درجهت تامین منافع خطه مربوط توضیح نموده اند . نظریات مختلف دراین زمینه نشان دهنده آن است که منافع ملی درهرکشور نظر به مقتضیات آن در بُعد داخلی و خارجی تعریف بخصوص خویشرا پیدا میکند .
آنچه ارتباط به کشور عزیز مان افغانستان میگیرد ، از دید این قلم مولفات اساسی مقوله منافع ملی را در بُعد داخلی میتوان چنین فهرست نمود :
- دفاع از تمامیت ارضی وحفظ استقلال کشور .
- تامین وحدت ملی .
- تامین عدالت اجتماعی و اقتصادی .
- مشارکت مردم در نظام .
- رشد و توسعه متوازن .
- دفاع ازتمامیت ارضی و حفظ استقلال:
دفاع از هرنوع حملات مسلحانه زمینی و هوائی دول خارجی ، حفظ ودفاع از سرحدات تعین شده بین المللی ، دفاع از تمامیت ارضی میباشد . به همین ترتیب داشتن حق خود ارادیت سیاسی ، اقتصادی ، کلتوری ، فرهنگی و تامین حقوق شهروندان مطابق قانون اساسی کشور ، شامل مقوله حفظ استقلال درجهت تامین منافع ملی کشور می باشد .
- تامین وحدت ملی :
افغانستان ازاقوام مختلف تشکیل گردیده است وهر قوم دارای فرهنگ ، کلتور وزبان علیحده ومشخص بخود میباشد . با گذشت زمان در نتیجه مراودات ، مناسبات اقتصادی ، اجتماعی ،فرهنگی و پیوند خونی ، این اقوام دارای یک گونه فرهنگ و کلتور مختلط و منافع مشترک شده اند. زمانیکه دولت جهت تامین منافع مشترک این اقوام توجه لازم نماید و ازمنافع ایشان بدون تعصب دفاع نماید ، دیگر مشکلی برای تامین وحدت ملی باقی نمی ماند وهمچنان دفاع ازاین منافع سر آغاز ایجاد ملت واحد نیز میباشد .
- تامین عدالت اجتماعی واقتصادی :
دراین مورد هم نظریات مختلف وجود دارد ولی بصورت ساده عدالت اجتماعی عبارت از توزیع عادلانه منابع طبعی میان اعضای جامعه میباشد واین مقوله زمانی با اهمیت وبا ارزش است که دربرگیرنده عدالت اقتصادی نیز باشد . "عدالت اقتصادی به‌منظور از بین بردن فقر مطلق و ایجاد توازن و تعادل نسبی اقتصادی بین اقشار اجتماعی برقرار می‌شود. در جامعه که عدالت اقتصادی برقرار نباشد، رفاه وجود نخواهد داشت" نظر به برداشت ازمتن جامعه ، صرف عدالت اجتماعی نمیتواند تامین کننده منافع ملی باشد ، مگر توام با عدالت اقتصادی. تطبیق یکسان قانون درجامعه رکن دیگر تامین عدالت اجتماعی واقتصادی است که درتامین منافع ملی ممد میباشد .
- مشارکت مردم در نظام :
در سیستم دولت ها و ساختار های سياسی جهان امروز، برگزاری انتخابات و گزينش افراد تخصصی و مورد اعتماد مردم از متداول ترين اصول دموكراسی محسوب می شود. بدين معنا كه آنچه كه موجب قوام و حافظ اين اصول میباشد ، مشاركت مردم است و اين حضور سياسی، با بارزترين مؤلفه انتخابات، يعنی حق رأی شهروندان همراه است. زیرا تا زمانیکه مردم خویشرا دراتخاذ تصامیم مربوط به سرنوشت ایشان نیابند ، خود را مکلف به اجرای آن نمیدانند. نباید از نیرو و اعتماد مردم صرف بخاطر کسب قدرت استفاده شود. دولت باید در اتخاذ تصامیم مهم کشور به ریفرندم وبازپرسی اقدام نماید . بنأ مشارکت مردم در نظام ، جز دیگر تامین منافع ملی کشور است .
- رشد و توسعه متوازن :
رشد وتوسعه متوازن مناسبات سیاسی ، اقتصادی ، کلتوری و فرهنگی جامعه یکی از شاخص های دیگر مولفه منافع ملی کشور میباشد . عدم رشد متوازن دریکی از بخش های فوق میتواند جامعه رابی ثبات ومنافع ملی را خدشه دار سازد .
مولفات فوق ایجاب توضحیح بیشتری را دارند و دراینجا صرف به تعریف خلص و موجز آنها بسنده شده است .همچنان شاید فهرست فوق تکیمل نباشد و جهت تکمیل آن به پژوهش بیشتر نیاز داشته باشیم ، امید صاحب نظران مان دراین زمینه اقدامات عملی را مرعی دارند .قسمیکه دربالا تذکر دادیم منافع ملی در هر کشور تعریف بخصوص خویشرا می یابد وهر اقدامی که در راستای تامین منافع علیای کشور صورت بگیرد ، منافع ملی است . دراینجا دو مثال را درنظر میگیریم . همین اکنون حفظ تاسیسات وتامینات اتمی ایران ، اگرچه وضعیت امنیتی منطقه را به چالش کشانیده است ، ولی این اقدام حکومت ایران درجهت منافع ملی آن میباشد وهمچنان درصورتیکه زمین های بکروبایر صفحات شمال و جنوب غرب کشور از آب های دریای آمو و هریرود زراعتی گردد واز ریختن بیجای آب در کشورهای همسایه جلوگیری صورت گیرد ، این اقدام نیز در راستای تامین منافع ملی کشور میباشد . پس ابعاد وسیع منافع ملی را میتوان به صورت گسترده درکشورها رد یابی و تشخیص نمود .
احزاب سیاسی ملی نیز درجهت تامین منافع ملی مسوولیت داشته و میتوانند نقش موثر در زمینه ادا نمایند. احزاب سیاسی ملی برعلاوه اینکه در روشن ساختن اذهان مردم غرض تامین منافع علیای کشور مسوولیت دارند ،میتوانند که از طریق مبارزات پارلمانی ، سازماندهی تظاهرات مسالمت آمیز، نقد عملکرد های حکومت که در مخالفت با منافع ملی قرار داشته باشد و ارائه طرح ها و نظریات به نحوی موثر باشند . متاسفانه در افغانستان اکثرأ احزاب سیاسی سمتی ، زبانی ، قومی و ایدئولوژیکی تاسیس گردیده و تعدادی محدودی اند که بربنیاد منافع ملی فعالیت نموده و بادرک از نیازمندی های جامعه ، تولید اندیشه کرده وآنرا در جامعه منطبق مینمایند . در شرایط کنونی که هرلحظه امکان بحرانی شدن وضعیت سیاسی و نظامی کشور افزایش می یابد ، احزاب ایدئولوژیک نمیتوانند درتامین منافع ملی ممد باشند زیرا با تحمیل یک ایدئولوژی خاص بر سیستم مناسبات سیاسی واجتماعی، جامعه را منقسم به گروپ های مختلف و متضاد نموده و حل تضاد های اجتماعی را از طریق مسالمت آمیز بمشکل مواجه مینماید .
تامین منافع ملی دربُعد خارجی :
"مفهوم منافع ملی در سیاست خارجی کشورها بعد از جنگ دوم جهانی تحت تاثیر آموزه های مکتب واقعگرایی مورد توجه قرار گرفت . هانس جی مورگانتا یکی از بزرگترین نظریه پردازان روابط بین المللی، نظریه واقعگرایی سیاست های بین المللی را بر مبنای مفهوم منافع ملی بنا نهاد. مورگانتا منافع ملی را ازآن بخش منافعی تلقی می کند که دولتها در یک برهه زمانی خاص و در پرتو شرایط سیاسی و فرهنگی و اقتصادی ، سیاست خارجی خود را بر مبنای آن تنظیم می کنند و در روابط خود با سایر کشورها در پی تحقق آن هستند". اشتراک فعال کشورها درحل مسایل جهان شمول وهمکاریهای بین المللی ومنطقوی به اعتبار آن می افزاید. منافع ملی کشور ما در همزیستی مسالمت آمیز وهمگرائی وهمکاری با جامعه بین المللی بر اساس اصول احترام به حاکمیت وتساوی حقوق تآمین شده میتواند .
دولت ها برای اعمال قدرت وتامین منافع ملی خود همواره از راها و روشهای مختلف به منظور تقویت سیاست خارجی خویش استفاده نموده اند . اقدامات و اجراات دولت غرض حفظ وبلند بردن اتوریته کشور مبنی بر امضای کنوانسیون ها و قرارداد های اقتصادی ،سیاسی ، کلتوری، علمی و فرهنگی وقرارداد های نظامی جهت تسیلح ، تجهیز ، رشد وانکشاف سطح مهارت های محاربوی قوای مسلح کشور، دربرگیرنده منافع علیای کشور مستقل ما میباشد . پشتیبانی از سیاست بیطرفی مثبت و فعال خارجی غرض تامین مناسبات دوستانه مبتنی برهمکاری های دوجانبه وچند جانبه با همسایگان و سایر کشور های علاقمند ، رکن دیگر حفظ منافع ملی افغانستان در شرایط کنونی وضع بین المللی میباشد .
منافع ملی ومصالح علیای کشور یعنی آزادی واستقلال ، حاکمیت ملی ، وحدت و همبستگی ملی ، امنیت ملی ، رفاه وآسایش مردم ازما میطلبد تا بمثابه انسان های روشن ضمیر و وطندوست تمام کدورت ها را کنار گذاشته درجهت تحقق این مقوله یعنی تامین منافع ملی ، توجه خویشرا مبذول داریم .
ماخذ :عدالت اقتصادی اثر حسین کفشگیر پژوهشگر ایرانی .
مفاهیم منافع ملی چیست اثر صباغیان پژوهشگر روابط بین المللی .
بالا
بازگشت