کبیر کمال
مثلث امریکا ٬ هند وافغانستان ـــ پی امدها وچالش ها
اینک ٬ دیده میشود که شرایط ابستن تحولات ای است که تا چندی قبل کمتر به مخیله ها راه می یافت ۰ افغانستان متروک ٬ میدان رقابت ها وسرزمین سوخته نقش محوری را در زایش تحولات و مسولیتهای ناشی ازانرا بعهده داشته ومیرودتابخت اش را درایجاد رفاقت های ستراتژیک جدید به ازمایش بګیرد ۰
افغانستان باستانی را که همسایه هایش انرا تاچندی قبل سرزمین به «غنیمت» رسیده می پنداشتند٬ باازخود ساختن فرصتهای نوین تاریخی ٬حقارت دیګری برحقارتهای تاریخی خود دانسته٬ یکی بوسیله ای معاشخواران ودیګری بوسیله ای لاشخواران خود واکنش نشان میدهد ۰ وظیفه وهدف یکی واشکار است : به چالش کشیدن عقد پیمان ستراتژیک باامریکا ونی ګفتن به مصالحه ۰
توګویی تاریخ بګونه ا ی تکرار میشودوروی مارا یکبار دیګر بسوی دور میدهد که جنایتکاران چند درسال ۱۹۹۲ شمشیر به رخ پلان اول صلح ملل متحد برای افغانستان کشیدند وبدینوسیله مسولیت تمام جرم وجنایات ناشی از انرا هنوز برشانه های خود حمل میکنند ٬ به رغم تغیر درشرایط ٬سناریو نویسان همان وپرسوناژها همانها اند : مثلث روسیه ٬ ایران وپاکستان وستون پنجم وابسته به ان : دوستم٬ محقق ٬ عبدالله٬ برادران مسعود و۰۰۰ واما کاروان توقف ناپذیر است وبه پیش میرود و درین میان افغانستان فراموش شده خبر ساز ترین کشور دنیا میشود ۰
درپی متحول شدن اوضاع جهانی٬ رقبای زیاد افغانستان دیروز٬ به دوستی باان ګراییده ومیرود تادرمحراق تحولات درازمدت منطقوی ما قرار ګیرد ولی تاهنوز راه دراز ودارای کش وقوس های پر از راز درپیشروست ۰
مشکلات قابل توجه ای افغانستان درپی تولد پاکستان ناشی از فقدان رابطهء ستراتژیک باکشورهای قدرتمند درسده ای ګذشته بود ۰ رابطهء دولتهای افغانستان بعد از جنګ دوم جهانی بااتحاد شوروی وقت امیخته با ترس ومجبوریت بود که درخت ان طوریکه حوادث نشانداد ثمر مطلوب نداشت ٬ حال که افغانستان بدلایل معلوم اززیر اوار جنګها ودخالتها دارد دوباره برمیخیزد ٬ هم درمرحلهء دوباره برخیزی وهم درمرحله ای حرکت بسوی ثبات وانکشاف با کشورهای دنیا ومنطقه نیاز به تاسیس روابط متقابلآ مفید ودراز مدت دارد٬ اوضاع کنونی بدیل وانتخاب دیګر را درچشم انداز افغانها قرار نمیدهد٬ ازهر زاویه ایکه به منافع ملی واتموسفیر مسلط برمنطقهء خویش بنګریم ایجاد مثلث امریکا٬ هند وافغانستان اجتناب ناپذیر مینماید ۰ معادله ای دودشمن(پاکستان وایران) را میتوان توسط دو دوست(امریکا وهند) موازنه بخشید ۰
چالش های عمده ایکه برسر راه این مثلث وجود دارد :
۱ ـــ همسایه ها :
افغانستان اسلامی دروسط دوخصم اسلامی(پاکستان وایران) دردوسمت قرار ګرفته است ٬ این دولتها خارزیر بغل افغانستان اند که درقیام افغانها افول ستاره قوام خود را میبینند ۰ همسایه ها بزرګترین چالش برای افغانستان اند ٬ برخی صاحبنظران به این باور اند که مثلث امریکا٬ هند وافغانستان که همسایه ها انرا تهدیدی به منافع خود میپندارند علتی برتداوم مداخله وجنګ خواهد ګردید ٬ این درحالیکه وسوسه از مداخله زمانی میتوانست مطرح میبود که هنوز پای مداخله وجنګ عملآ درمیان نمیبود ٬ حال اګر جنګ ومداخله سالها قبل بنا بردلایل دیګر درافغانستان ازسوی همسایه ها به راه انداخته شده است درینصورت واضح است که این مثلث درواقعیت یک واکنش است دربرابر عوامل معین ومتراکم جنګ فرسایشی واعلان ناشده علیه افغانستان۰ توهم ترس ازمداخله وجنګ دیګر نباید افغانها را درانتخاب دوستان ستراتژیک شان به دودلی بکشانند ٬ این جنګ ومداخله همین اکنون جریان دارد وافغانستان درنتیجه ان چنان وچندان شکسته که دیګر نمیتوان شکست ۰
مارا شکستګی به نهایت رسیده است
چندان شکسته ایم که دګرنمیتوان شکست
به قول معروف که:
اګرملت ها حق انتخاب همسایه ها راندارند٬ حق انتخاب دوستها را دارند ۰
۲ ـــ غیر عقلانی بودن فرهنګ سیاسی :
متاسفانه که مردم ما احساساتی ونخبه ګان شان احساساتی تر ازانان اند ۰ درک وفهم عده ای از نخبه ګان ما ازمنافع ومصالح قوم وقبیله ای شان فراتر نمیرود وعده ای درچاه عمیق احساسات ٬ تعصبات ولاف زدنها نشسته وازانجا اسمان را برابر دهن چاه میبینند ۰ روشنفکر افغانستان به ندرت وانهم بارعایت مصلحتهای ګوناګون ازمولفه هاواموزه ای جهان ګلوبال حرف بمیان می اورد وتاهنوز کمیت قابل ملاحظهء انها به تعریف های قرن ۱۹ و۲۰ چسپیده انرا مایهء افتخار وغرور خود میداند ۰ حال اګر از مدعی روشنفکری افغانستان بپرسید که تجاوز چیست ؟ شاید جواب بدهد ٬ همینکه یکنفر سرباز خارجی داخل کشور شد تجاوز است ۰ واګر ازایشان بپرسید که استقلال چیست؟ شاید بګوید ٬ همینکه همان یکنفر سرباز خارجی را کشتیم دیګر مستقلیم ۰ روشنفکر افغان تاهنوزاستقلال را درګریز وانزوا ازدیګران درک میکند ٬ به باور او به هر پیمانه ایکه ازدیګران دورتر ایم به همان پیمانه مستقلتر ایم٬ عیبی ندارد که بیمار وبیکاریم یعنی چه ؟ زمانیکه پای ازادیهای مدنی درمیان نباشد ٬ زمانیکه شهروندان یک کشورفاقد حق ازادی بیان وعقاید باشند ٬زمانیکه حق انتخاب زعامت ازمردم سلب ګردیده باشد وزمانیکه تجاوز یک کشور برکشور دیګر تحت تاثیر ایدیولوژیها نادیده ګرفته شود درینصورت ازادی چګونه تعریف میګردد ؟ ودرینصورت مردم افغانستان چی زمانی ازاد بودند؟! اګر از پنجهزار سال تاریخ افغانها که نیم ان درجنګ با متجاوزین خارجی ګذشتانده اند ایا دونیم هزار سال باقیمانده ان ازاد بودند ؟ جواب روشن است٬ افغانها بعد ازان همه قربانیها برای ازادی همیشه غلام باقیمانده اند ٬ غلام خودیها ومحروم ازابتدایی ترین حقوق انسانی٬ ما دراشغال امریکا وناتو نیستیم٬ مارادرکشور خود ما بیشتر ازانها سفارتخانه های ایران وپاکستان دیکته مینمایند ٬ فلان کارباید شود چون سفیر ایران انرا میخواهد وفلان کار باید نشود چون سفیر پاکستان انرا نمیخواهد وبه اینترتیب هرروز درخانه خود ما سیلی میخوریم پس بهتر است نخست خود را از خودیها وایران وپاکستان ازاد سازیم ۰
درین جهان هیچکس وهیچ کشوری ازاد نیست ٬ همه درتاثیر متقابل عمل وزندګی میکنند ٬ ازادی واستقلال درګریز وترس ازیکدیګر نی ٬ بلکه درتقارب وتحویل ګرفتن متقابل تعریف می یابد ۰ ترس ازهمکاری ونزدیکی بادیګران لازمهء زندګی درقرن ۲۱ نیست ٬ چسپیدن به تعریف های قرن ۱۹ و۲۰ شایسته ای حضور درقرن ۲۱ نیست ٬ باورق ایدیولوژیها امکان بازی کردن درقرن ۲۱ نیست ۰
عقلانیت ومدارا مبداء حرکت وقضاوت درقرن ۲۱ است ۰
۳ ـــ فقدان شناخت ونبود تعریف روشن ازدوست ودشمن :
سردرګمی ودرهم امیختګی ګفتار ها وعملکردها درینمورد شناخت درمورد حلیف وحریف را برهمه دشوار نموده است۰ دولت تعریف ندارد وملت اختیار انتخاب ۰ ابهام درداخل٬ تشخیص دولت ٬ اپوزیسیون دولت ٬ مخالف مسلح وسایر نیروهای طرف معامله ومصالحه رامخدوش نموده وپارادوکس(یک روز برادر وروز دیګر دشمن) درتعریف همسایه ها ٬ دوست ودشمن را برای افغانها ناشناخته ګذاشته اند ۰ همین پاکستان را درنظربګیرید که تاهنوز برای افغانها ناشناخته ترین کشور باقیمانده وبرعکس او تمام اهداف خود را درکشور ما می شناسد٬ انرا اماج قرار میدهد ودربسیاری ازموارد به نیات خود نیز رسیده است ۰ پاکستان درروشنی همین شناخت ازافغانها ٬توانست افغانستان را به دوره توهش وبربریت مجاهدین وطالبان عقب بزند۰
« درپاکستان سه انستیتوی بزرګ افغانستان شناسی فعالیت دارند واین انستیتوها ستراتژیهای بسط پیګیر نفوذ پاکستان درافغانستان را پی ریزی میکنند که بمنظور تطبیق به ای٬ اس٬ ای سپرده می شود۰ای٬ اس٬ ای دوازده نمایندګی مستقل ودایمآ فعال درقلمرو افغانستان دارد۰ سوختاندن کابل٬ ویران ساختن تندیس های بامیان ٬ تشدید تفرقه وخصومتهای قومی درافغانستان٬ سبوتاژ پروژه های بین المللی عمران مجدد افغانستان ٬ اتش زدن فارمهای زراعتی درننګرهار٬ ویران ساختن باغستانهای پروان ازین ستراتژیها اند۰ »
دستګاه دپلوماسی افغانستان تاکنون ازنبود یک ستراتیژی مدون وروشن درمورد همسایه ها رنج میبرد ۰ موقفګیریها درمورد انها انفعالی٬ عاطفی٬ مقطعی واحساساتی میباشد ۰
۴ ـــ اخوانیت وجهادیت وابسته :
این دوپدیده ای دارای ریشهء واحد ٬همیشه درافغانستان بوسیله ای ریمونت کنترول دشمنان ان اداره شده اند ٬ شاخهء اخوانیت که درجهالت«امت اسلامی» مستغرق بوده وازنیات واقعی تعبیه شده درپشت پرده ان بی اطلاع است به دلیل دلبستکی به ظاهر ان شعار جهانی ٬هر ان به اشاره ای سررشته داران ودلالان دین حاضرند به هرمنفعت ملی پشت پا زند ودرنقش ستون پنجم ظاهر ګردند۰
شاخهء جهادیت که درواقع تیوری را وارد عرصهء عمل مینماید مردم را باچوروچپاول٬ تجاوز به مال وناموس مردم بنام غنیمت٬ سوختاندن٬ کشتن وباخود بردن اشنا میسازد ۰ درکشور ما که هنوز مزه ای عسل وابستګی شان به احزاب مذهبی ـ افراطی پاکستان ازکام شان فرونرفته است ٬ این رابطه٬ جهادیت افغانستان را بادهلیز ها٬ تالارها وپسخانه های استخبارات کشورهای همسایه اشنا نموده٬ حال چرا وچګونه انرا فراموش خواهند کرد ؟ عرف «نمک حلال» بودن پدیده جهادیت ٬دست دشمنان تاریخی افغانستان را دراثر ګذارترین مقامات دولتی بلند نګهداشته است ۰ اظهارات اخیر قاضی حسین احمد که ازارزوهای ناکام وناتمام به اصطلاح شهید صلح(!) برهان الدین ربانی پرده برداشته است قابل توجه است۰
وی میګوید« ربانی برایم ګفت که همه تنظیم ها راباهم نزدیک ساخته است وامید وار است که بااشتی دادن حکمتیار وطالبان٬ نیروهای امریکایی دیګر بهانه ای برای باقی ماندن بدست نیاورند ٬ انشاءالله همه تنظیم ها دوباره پیروز میشوند وما کرزی وامریکاییها را مثل روسها شکست میدهیم وبرادری با پاکستان را دریک فدراسیون اسلامی دوباره احیا می کنیم۰۰۰ » ۰ وقتی یک شهید صلح(!) واستاد جهادیت به یک دورباطل وجدید خونریزیها انهم برای فدراسیون ساختن با پاکستان می اندیشد ازشاګردانش چه «امید» برای«تغیر» رامیتوان درسر داشت ۰
۵ ـــ ناکارایی وبی کفایتی دولت :
ضعف درساخت وساز دولت همیشه بحیث یکچالش درهرقدم چهره نمایی خواهد کرد ٬ دولت ضعیف٬ توانایی انجام کارهای کوچک وقصیرالمدت راهم نخواهد داشت چه رسد به بازودادن به همکاریهای طویل المدت٬ چند بعدی وپراز فراز ونشیب ۰ چالش ناکارامد بودن دولت چالش جدی ومرکزی بشمار میرود ۰
دولت باید توانایی مبارزه بافساد رادرخود بیابد ٬ دولت باید توانایی حرکت بسوی دولت ـ ملت شدن را درخود بوجود بیاورد ٬ دولت باید درانتخاب واستخدام استعدادها ازمعیارهای مصلحتی بسوی رعایت مصلحت های ارزشی عبور نماید ٬ دولت باید استعداد وتوانایی حساب دادن وحساب ګرفتن را درخود تقویت ببخشد ٬ دولت باید خود را ازګرو تنظیم های جهادی ـ قومی باجرات وسرعت برهاند ٬ دولت باید ظرفیت های دوست ودشمن را تفکیک وبا انتخاب دوستان ستراتژیک کشور را بسوی ثبات وانکشاف سوق دهد ۰
چند حرف اخیر ویک نتیجه ګیری :
شبح «سونامی» برفراز منطقهء ما درحال ګردش است که درصورت به حقیقت پیوستن ان ٬ ازما قربانی ای خواهد ګرفت که کمتر باورکردنی خواهد بود ٬ موج نیرومند «سونامی» ای درحال بوقوع پیوستن درمنطقه٬ متوجه افغانستان وپاکستان است ٬ چنین می نماید که دلایل متعدد مبنی بر قربانی شدن افغانستان ویا پاکستان دراختیار صاحبنظران قرار ګرفته است ٬ اما میلان باد بربادی وقربانی بیشتر بجانب پاکستان است ٬ پاکستان دلایل بیشتر قربانی شدن خود را به دستان خود تهیه دیده است ٬ همه ازپاکستان ومحصولات ان(اسلامیک بمب ـ تروریزم وبنیاد ګرایی) درهراس واضطراب اند ٬ بزرګترین منابع خطر برای جهانیان درپاکستان ذخیره ګردیده اند ٬ پاکستان بدلیل حمایت از بنیادګرایی متعرض به غارسیاه جهان مبدل وقبل از همه بنا برهمین دلیل درسیاستهای جامعهء جهانی متروک ومنزوی ګردیده است ٬ پاکستان درطی زمان موجودیت خود نتوانست خود را عضو مفید وسالم جامعهء جهانی ثابت نماید ٬ زیادتخواهی پاکستان٬ ان کشوررا ازچانش زندګی وبقا درجهان درحال ګلوبالیزه شدن محروم میسازد زیرا درانجا تروریزم اساس مراودات نیست ۰
ایران هم دیر نخواهد توانست درتقابل با جامعهء جهانی با کارت (پطرو ـ دالر) خود بازی نموده سلامت وانکشاف خود را ضمانت نماید ٬ ایران درتعقیب واهمه های هژمونی طلبانه وجنون مذهبی خود به حلقه ای مهم درزنجیر شرارت مبدل ګردیده که اینده خوب را بمردمان ان اب وخاک به ارمغان نخواهد اورد ٬ همین اکنون این کشور دریک ارامش قبل از طوفان بسر میبرد ٬ اینده ایران فاقد اینده است ۰
اینده به افغانستان تعلق دارد :
باعنایت به تحولات اخیر٬ ایجاد مثلث امریکا٬ هند وافغانستان به نفع سلامت جغرافیوی وانکشاف اقتصادی افغانستان بوده واین کشور را ضمن اینکه ازحالت بی سرپرستی ویتیم بودن می رهاند به سایر معضلات ومشکلات ناشی از افغانستان بدون رابطه وفاقد دوستان ستراتژیک پاسخ ارایه میدارد٬ نخستین پی امد این انکشافات که پیش بینی میشود به نفع افغانستان باشد ازدست دادن موضوعیت طرح«غیرنظامی ساختن افغانستان» است۰ غیرنظامی ساختن افغانستان٬ درواقع عدم توجه وکم بها دادن به تجربهء خونین سالهای نود است که درغیاب قوایمسلح ٬افغانستان درطول تاریخ دیرینه ای خود به این حد تحقیر وتعجیز نشده بود ۰ اګر استدلال ګردد که تضمینهای منطقوی وبین المللی به این دل واپسی ها پایان خواهد داد٬ جواب من این خواهد بود که یکبار دیګر به تجربهء توافقات ژنیو ورفتار ګرانتورهای ان مراجعه کنید۰
یکی ازپی امدهای طبیعی ولازمی مثلث باید تامین وتضمین صلح برای افغانستان باشد ۰ جغرافیهء جنګ باید تعویض ګردد٬ اینکه این جنګ به کجا برود افغانها انرا انتخاب نمی نماید ٬ اما تاجاییکه معلوم است پاکستان خودش برای این«انتقال» دلبری میکند ۰
روابط ستراتژیک باامریکا وهند ٬ ضمن انکه هیچ اسیب وضرر را متوجه طرح«حوزهء تمدنی ما» نمی نماید که برعکس به باور من تسهیلات لازم وعملی را برای رسیدن به ان نیز تدارک مینماید ٬افغانستان رااز اسیب های قومی٬ زبانی٬ مذهبی وسمتی ایکه ایران وپاکستان انرا وسیله ای برای دسترسی به اهداف خود قرار میدهند بیمه مینماید زیراانطوریکه معلوم است امریکا وهند برای استفاده ازچنین اسیب ها ضرورت وتمایلی ندارند ۰
تجربهء همکاریهای ستراتژیک امریکا باکشورهای مختلف دنیا وازانجمله باالمان٬ جاپان٬ کوریای جنوبی٬ ترکیه بسیار موفق بوده ودور نیست که افغانستان درنتیجهء همکاریها ورفاقتهای استراتژیک خود با امریکا ٬ هند واروپای غربی درمنطقه ما به یکی ازین کشورها مبدل ګردد۰ نیات همسایه های افغانستان مبنی برتضعیف ان ٬ دلیل دیګری ایست برتاکید به اهمیت وضرورت تاسیس روابط همکاریهای درازمدت با قدرتهای نیرومند منطقوی وجهانی ٬ افغانها دیګر نباید تحث تاثیر«برادری های کاذب» این چانسها را اغماض کند۰ این را نیز باید درنظر داشت که تضعیف روابط موجود با غرب ودرمجموع جامعهء جهانی حاضر درافغانستان ٬بحرانات ورکود وحشتناک اقتصادی را ببار خواهد اورد ۰
درشکلګیری وارایش جدید رفاقتها ورقابتها مصاحبهء اخیر اقای «جسونت سنګ» وزیردفاع سابق هند که «اشتی دادن منافع همه قدرتها» رامطرح مینماید نیز قابل غور ومداقه است ۰ اقای «سنګ» تشکیل مستطیل روابط هند٬ پاکستان٬ افغانستان وامریکا را دراسیای جنوبی ویا مثلث چین٬ هند وامریکا را مطرح نموده اند ۰ این طرح درزمان واز طرف یک وزیر متقاعد به پیش کشیده میشود که عینیت امروز وفردای ان زیر سوال است ۰ روابط امریکا وپاکستان بدلایل معلوم درپایینترین سطح قرار دارد ٬ روابط پاکستان باهند ومخاصمت ان بااین دوکشور ریشه ها وعوامل تاریخی دارد که هرروز به پیچیدګی ابعاد ان افزوده می شود وبادرنظر داشت اینکه پاکستان ازمحور امریکا هرروز بسوی رقبای ان(ایران وچین) میلغزد٬ کاروبار صدور محصولات تروریستی ان به افغانستان برای به بن بست کشانیدن ماموریت امریکا وتضعیف هند بالاګرفته این وبرخی مسایل احتمالی پشت پرده هم احتمال ایجاد مستطیل هند٬ پاکستان ٬ افغانستان وامریکا ومثلث چین٬ هند وامریکا را انطوریکه خانم کلینتون به ان اشاره نموده که:«مسایلی مهمی موجوداند که ما همه درمورد ان اختلاف نظر داریم» رامنتفی میسازد ۰
نتیجه ګیری اینست که:
دربازی جاری٬ اینده ازان افغانستان است ٬ اینکه این اینده چګونه خواهد بود ازامادګیهای امروز افغانها رنګ میګیرد٬ یک حقیقت مسلم اینست که این اینده بوسیله ای احزاب قومی ـ مذهبی٬ ایدیولوژیهای(مارکسیستی ـ اسلامیستی)ومفرزه های اپراتیفی ساخته نمیشود۰ نیروهاییکه تاکنون دربازیها به بازی ګرفته شده اند وبجز بازی کردن دیګر هیچ بازی را یاد ندارند دوران شان سپری ګردیده زیرا دیګر به بازیها وبازیګران نیازی دیده نمی شود ۰ باور ما براینست که درافغانستان زمان پیش انداختن مفرزه های اپراتیفی پایان یافته ودیګر باید نیروهای ملی با داشتن برنامه های سیاسی خویش (نه قومی ـ زبانی ـ مذهبی وسمتی) وارد عرصه شوند۰
ګذشت ٬ مدارا٬ تساهل٬ تفاهم بین الافغانی٬ مصالحه برمحور منفعت همګانی٬ تضمینهای اینده ای کامیاب ماست ٬ اګر افغانها چنین نکنند ازاحتمال بعید نخواهد بود که به عوض قربان شدن پاکستان ٬ افغانستان تحت الحفظ به سوی مسلخ پاکستان برود که چنین مباد ۰
کبیر کمال
انتورپن ـ بلجیم
بالا
بازگشت