دكتراندس نبي هيكل
نگارنده: دکتراندس نبی هیکل
عملیات شبهنگام
عملیات شبهنگام یکباردیگر به مساله مورد منازعه میان حکومت افغانستان و متحدان لیبرال آن مبدل شده است، و رییس جمهور کشور تهدید کرد ه که در صورت ادامه این گونه علمیات سند همکاریها ی ستراتیژیک میان امریکا و افغانستان امضا نخواهد شد.
ایالات متحده امریکا از همان آغاز مخالفت حکومت افغانستان تا کنون بر اهمیت این عملیات در جنگ علیه تروریزم تاکید داشته است. ناتو استدلال دارد که عناصر کلیدی مخالفان مسلح شبانه به منازل پنا میبرند و بهترین زمان دستیابی به آنان شبهنگام میباشد. این گونه عملیات به استدلال ناتو موثر و هدفمند اند زیرا از کشتن افراد ملکی جلوگیری میگردد و عناصر مسلح مخالف در نتیجه این عملیات دستگیر و درصورت مقاومت نابود میگردند. عملیات روزانه برهد ف سیار انجام میشود که میتواند از افراد ملکی، از زنان و کودکان و از منازل رهایشی متعدد بحیث ابزار مدافعوی و پناه گاه استفاده نمایند در حالیکه عملیات شبانه بر هدف ثابت انجام میگردند. این عملیات دشواری های عمده را در بردارد.
دشواری اولی این است که این عملیات ممکن است بر اساس راپورهای استخباراتی نادرست صورتگیرد، و یا راپورهایی استوار باشند که از خصومتها و بدبینی ها در افغانستان پس از سه دهه جنگ ناشی میگردند . بمباردمانهای مراسم عروسی یا فاتحه داری در گذشته مثالهایی از این گونه اند. دشواری دیگر یک مشکل حقوق و فرهنگیست که به تقدس حریم خانواده ارتباط دارد.
حریم خانواده از تعرض مصوون است، مگر اینکه حکم محکمه باصلاحیت در زمینه وجود داشته باشد. این جهت حقوقی مساله است که عملیات شبهنگام آن را مورد تخطی قرار میدهد. نه تنها قوانین جوامع دموکراتیک این حق را تضمین مینماید، بلکه فلسفه اعتقادی لیبرالیزم نیز آن را ساحه فارغ از مداخله دولت میشمارد.قوانین افغانستان نیز حریم خانواده را از تعرض مصوون میداند.
از لحاظ فرهنگی عملیات شبهنگام حریم خانواده را مورد تجاوز قرار میدهد واین حق، حق دفاع از حریم خانواده را موجب میگردد که در جامعه افغانی اساس فرهنگی و حقوقی دارد. این حق همانند حق فروش، استفاده، اجاره دهی و کرایه دهی که از حق خرید و حق مالکیت ناشی میگردند از حق مصوونیت حریم خانواده ناشی میگردد.
به اضافه اینها عملیات شبانه میتواند حساسیتهای دیگری را نیز موجب گردد: تجاوز بر حریم خانواده یک خانواده مسلمان با تفکر سنتی بوسیله سربازان خارجی غیر مسلمان در نیمه شب و تلاشی منزل بدون شک حساسیت بر انگیز و تکاندهنده است، چه این خانواده به یک مظنون پناه داده باشد یا نه. در فرهنگ افغانی صاحب خانه نه تنها به حمایت از حریم خانواده مکلف دانسته میشود بلکه به حمایت از آنکه مهمان آن خانواده شمرده میشود و یا به آن پناه داده است نیزخود را مکلف میداند. عملیات شبانه میتوانند به خصومتهای محلی نیز دامن زنند.
عملیات شبانه بوسیله نیروهای خارجی یک بعد جدی دیگر نیز دارد.
بر اساس تیوری کلاسیک دولت حق انحصاری استفاده از قوه را دارا میباشد. نیروهای ایساف بر اساس فیصله شورای امنیت سازمان ملل متحد در افغانستان حضور دارند و باید قوانین بین المللی را رعایت نمایند. رعایت قواعد بین المللی و قوانین افغانستان و اساس حضور این نیروها در قلمرو افغانستان اساسات قانونی حضور این نیروها را میسازند. در شرایط کنونی که مرجعی به نام حکومت منتخب در افغانستان به کمک جامعه جهانی ایجاد گردیده عملیات خود سرانه روز هنگام یا شبهنگام در تضاد با حق حاکمیت ملی افغانستان قراردارد. زیرا حق حاکمیت ملی مقدم برهمه عبارت از حق تصمیمگیری ملی یا یک مرجع ملی میباشد، با حفظ این اصل که دولت حق انحصاری استفاده از قوه را در برابر اتباع و شهروندان افغان برای تحقق قانون و نظم عامه دارا میباشد.
بنابرآن هر نوع عملیات بدون آگاهی حکومت و مشارکت نیر وهای امنیتی افغان تجاوز بر حق حاکمیت ملی پنداشته میشود.
نگرانیهای دوگانه در این رابطه از یکسو به عواقب عملیات شبانه و از سوی دیگر به تعویق امضای سند همکاریهای ستراتیژیک میان افغانستان و ایالات متحده ارتباط دارد. هردو نگرانی را میتوان به سادگی برطرف نمود. نخست، در ساحاتی که مسوولیت های امنیتی به نیروهای افغانی سپرده شده اند، عملیات نطامی به نیروهای افغان تعلق دارد، بنابرآن ما از نگرانیها در ساحاتی سخن میگوییم که مسوولیت امنیتی به نیروهای افغان واگذار نشده است. در صورت مداخله نیروهای ناتو در مسوولیتهای امنیتی ما باید این پروسه را نمایشی و ناکام اعلام نماییم. دوم، سند همکاریهای ستراتنیژیک نه تها همکاریهای دو کشور را در عرصه های مختلف تنظیم مینماید بلکه مناسبا ت و همکاریهای نظامی هردوکشور را نیز قانونمند خواهد ساخت. بنابرآن مشروط ساختن امضای سند متذکره در یک زمینه به معنای رای برای ادامه عملیت شبانه میباشد. سوم، عملیات شبانه میتواند بوسیله نیروی خاص افغانی در شب صورت گیرد و یا پس از محاصره منزل مشکوک در صبح هنگام بوسیله نیروهای مشترک صورتگیرد.
بنظر میرسد دلیل اساسی انجام عملیات شبانه مستقلانه را عدم اعتماد تشکیل میدهد. این چیزیست که بسیاریها از آن نگران اند، زیرا نیروهای مخالف مسلح نه تنها در اردو و در حکومت نفوذ دارند، بلکه علاقمندی به حکومت ضعیفتر از علاقمندی مردم به نیروهای مخالف مسلح میباشد.
راه حل دیگر اینست که برای امضای سند همکاریهای ستراتیژیک میان امریکا و افغانستان عجله ای وجود ندارد و میتواند در سال 2014 یا پس از انتخابات ریاست جمهوری به امضا رسد. اظهارات اخیر رییس جمهوررا منبع تشنج در روابط امریکا و افغانستان نباید تلقی نمود، زیرا گذشته نشانداده که ایالات متحده امریکا با چنین اظهارات با درک و تفاهم خاص برخورد کرده است. ما به یاد داریم که واکنش ریس دولت جمهوری افغانستان بار قبلی شدید تر ازاین باربود. حکومت باید با تلفات و احساسات مردمی ابراز همدردی و همنوایی نماید.
پایان
بالا
بازگشت