دولت ناکام وملت پریشان
درحاشیهء «بن دوم»
اینک درحالیکه همه ودرهمه جا ازبن بست حرکتها وپشتوانه های داخلی وخارجی ان درافغانستان حرف درمیان می اورند ٬ ماموران «کمیتهء ۳۰۰ »تصمیم بارنموردن دیګ «بن دوم » را به امید ان کرده اند که اینبار پلو شان شوله نګردد ۰ بن اول که درسال ۲۰۰۱ ترسایی تحت سرپرستی سازمان ملل متحد با اشتراک نمایند ګان چارګروپ هریک :
ـ جبههء متحد ملی ۱۱ نفر
ـ پروسهء صلح روم ۹ نفر
ـ جریان صلح قبرس ۳ نفر
ـ جریان صلح پشاور ۳ نفر
دایر ګردیده بود بعد ازنه روز چانه زنی ورایزنی به تشکیل حکومت ای به توافق رسیدند که ازسوی خارجیها مهندسی شده بود وبیشترین سهم رابه جبههء متحد اسلامی که به مشکل ازیک ولسوالی نمایندګی میکرد درنظر ګرفته شده بود ۰ به اساس تسلط روان حذف وکنارزدن ٬ نه به مخالفین دولت ونه هم به نمایندګان جامعهء مدنی وروشنفکری افغانستان درجریان کنفراس ونه هم درپروسه های بعدی مجال مشارکت داده نشد ۰ دولت که در«بن اول» بوجود امد ازفردای تولدش معیوب٬ ناکارامد٬ مصلحتی وغیرمسلکی بود واینک وقتی بعد ازیکدهه به عقب می نګریم درمورد محصول«بن اول » میتوان اینطور قضاوت نمود ۰
ـ حضور پررنګ٬ بی رمق وبی رونق سرکرده های مجاهدین وانحصار اهرم های اساسی قدرت بوسیله ان ها ۰
ـ ضعیف ٬ مصلحتی وغیرمسلکی ۰
ـ فاقد حضور نمایندګان جامعهء مدنی٬ ترقیخواه وقانون پذیر ۰
ـ فاسد٬ قانون ګریزوغیر متعهد ۰
ـ چیره بودن فرهنګ معافیت دران٬ قوم ګرا وضعف مدیریت بربحران ۰
ـ نفوذ لانه های جاسوسی دشمنان افغانستان دررده های اثرګذار ان ۰
نتیجهء زندګی وفعالیت حکومت منبعث از بن اول بهدر رفتن ده سال ٬ ده ها ملیارد دالر وده ها هزار انسان بوسیلهء انتحار وانفجار ٬ رشد ده ها بار کشت وقاچاق مواد مخدر ٬ تروریزم٬ ادم ربایی ودیګر هیچ ۰
چرا چنین شد ؟ مقصر کیست ؟
اګر بیطرفانه بیاندیشیم ومنصفانه داوری نماییم یکی ازعوامل ٬ کمبود عنصر زمان دردست معماران پروژهء «بن اول» بود ۰ درانزمانیکه ملل متحد ٬ امریکا ومتحدین ان مجبوربودند خلای ناشی ازسقوط حاکمیت طالبان رابوسیلهء نیروی دیګرپرنماید ازیکسو برخی نهادها وانستیتوتهای دموکراتیک که امروز ازانها درتعین مقدرات مردم سخن درمیان است یا وجود نداشتند واګر هم وجود داشتند پراګنده وازهم پاشیده بود ٬ قبل ازهمه بنا برهمین دلیل اربابان «بن اول» ناګزیر بودند ازپارچه های مندرس موجود ٬ لباسی را برای مردم افغانستان بدوزد هرچند به ذوق ومیل انها مطابقت هم نداشته باشد ۰ نمیګویم که ملل متحد وامریکا دربن اول هرانچه به میل خود برای افغانها کردند بدون عیب ونارسایی بود ٬ مهندسین پروژه اګر درانزمان فرصت کافی تامین مشارکت نیروهای مدنی ودموکرات درپروژهء «بن اول» رانداشتند امکان تامین حضور انرا درپروسهء ناشی از انرا بطریق اولی داشتند که نکردند٬ این یک اشبتاه وتقصیر بود۰ اما عامل بمراتب اساسی تروتاثیرګذار ګروپهای افغانی بود که باوجود عیوب فراوان درونی خود شان ٬ تحمل یکدیګر را درپروژهء بنام دولت انتقالی نداشتند٬ مشکلاتیکه دولت منبعث از«بن اول» ودرتداوم بلافصل ان باان روبرو ګردید نه به دلیل مخالفت ومقاومت مخالفین شکست خورده وپراګنده شده ان بود ویا حداقل تمام مشکل بحساب نمی امد بلکه عوامل اساسی مشکلات دردرون خود ان بود واست۰ مخلوق بنام «جبهه متحد اسلامی» تحت قیادت برهان الدین ربانی که ارګ را مجدآ به غنیمت ګرفته بود نقش نهایت منفی وغیرملی را درکنارزدن دیګران بازی نمود ٬ رهبری این جبهه اساسآ برای کنفرانس بن صلاحیت بحث وایجاد دولت جانشین را قایل نبود انها برای ان کنفرانس مهم محض نقش سمبولیک ودرحد مهر تایید ګذاشتن به حکومت فراری وغاصب خود شان قایل بود وبس وبهمین دلیل برای زیر فشار قرار دادن ان اقای ربانی به دست بوسی ولادیمیر پوتین رییس جمهور انزمان روسیه به تاجکستان شتافت تابدینوسیله ازقصابان افغانستان برای خود مشروعیت وشناخت خارجی دست وپا کند ۰
خشت نخستین تعمیر دولت انتقالی انجا کج ګذاشته شد که ګروهای دعوت شده به کنفرانس نتوانستند ازمنافع ګروهی خود به نفع منافع همګانی بګذرند۰ ۹ روز تمام رایزنیها ومشوره ها برای برداشتن سهم بیشتر برای ګروه خود ادامه یافت واګر فشار بیرونی تحمیل نمیګردید بدون شک روزهای زیادی صرف تقسیم قبور بین اعضای انجمن کفن کشان میګردید ۰ بکمال تاسف این تنها درجریان کنفرانس نبود که اشتباه صورتګرفت وجای یک بنیادګرا را ګروه ای ازبنیادګرایان تعویض نمودند که درتمام ده سال بعد ازکنفرانس این اشتباه باضریب های بیشتر ادامه یافت تاانکه همه را درپای حصار بن بست قرار دادند ۰
ــ دولت نتوانست وامریکا نخواست :
۱ ــ دولت نتوانست :
ــ دولت انتقالی ٬ موقت وانتخابی بنابرماهیت سربراهان شان نتوانست ادارهء خدمتګذار وجوابګو را بوجود اورد ٬ نتیجهء این کوتاهی ان شد که فساد٬ رشوه ٬ استفادهء شخصی از پول های باد اورده٬ قوم ګرایی وګروپ سازیها ٬ تامین وادامهء روابط دیرینه با سازمانهای استخباراتی بخصوی با کشورهای همسایه ٬ قانون ګریزی ٬ کشت وقاچاق مواد مخدر ٬ فعالیتهای تروریستی وادم ربایی به اوج خود برسد وافغانستان ازفاسد ترین دولتها دردنیا بحساب اید ۰
ــ دولتمداران ده سال اخیر باحفظ تظاهر به ارزشهای جامعهء مدنی نتوانستند خود مجریان اولی انها باشند ٬ حرکتهای ضد ونقیض دولتمداران٬ کشور را به نهایت شکنندګی معروض نمود ٬ دولتمداران هرروز باعمل ضد انچه را بنام قانون برای افغانها وضع نموده اند به انها می اموزاند که«اجرای نابرابر قوانین امر عادی است»
ــ دولت افغانستان نتوانست درعمل ثابت نماید که برای جامعهء جهانی یک پارتنر خوب وقابل اعتماد است ۰ افغانها دربین مقام« نوکر» و «پارتنر» یکی راباید انتخاب نماید ۰ اګر کشورهای همسایه نوکر میخواهد ما باید جانب دیګر را انتخاب نماییم۰ اګر چانسهای برای انتخاب مقام«پارتنر» باقیمانده است نباید قربانی مصلحت بازیها وشب خیمه بازیهای دولتمداران فاسد ګردد۰
ـــ دولت نتوانست منافع دراز مدت خود را با تاسیس زمینه های همکاریهای درازمدت هم اهنګ سازد وبه عوض انکه درصدد وجستجوی ان باشد دچار روزمره ګی ګردیده به دفع الوقت ومانورهای «دراغوش یکی ودل درګرو دیګری داشتن» پرداخته زمان کشی مینماید۰
ــ دولتمردان افغان به رغم داشتن زمان وامکان کافی به اصطلاح با دادن وعده های سرخرمن نتوانستند افغانستان را برای عبور از تهلکهء کشور محض مصرفی واستهلاکی بصوب کشور تولیدی ودربرخی موارد متکی بخود اماده نماید ۰ افغانستان ازین لحاظ نیز وابسته به کشورهای همسایه وبه اصطلاح«پسخانهء اقتصادی» وبازار بی کیفیت ترین کالاهای انها باقیماند ۰
ــ دولتمداران نتوانستند «دموکراسی» را با«کالا» تفریق کند٬ این ارزش که محصول دیګران است نمیتوان به عاریت ګرفت وبدون ګذشتاندن ازمعدهء جامعهء ما به ارزش افغانی تبدیل ګردد۰ درافغانستان همانګونه که درسایر عرصه ها ګام به ګام میتوان ومی باید به مدارج عالی ترقی دست یافت ٬ دموکراسی نیز نمیتواند ازین قاعده مستثنی ګردد۰ دولت افغانستان انچه را که دموکراسی مینامد دقیقآ بحران است ٬ تقلب درانتخابات ٬ تقابل درپارلمان وتعرض درحکومت را دموکراسی نامیدن ٬ پس بحران را چګونه میتوان تعریف نمود !؟
ـــ دولت نتوانست ازحضور ګسترده وذینفوذ «ستون پنجم» که به شدت درحال تعمیم وتکثر است جلوګیری نماید ۰ حضور پررنګ تنظیم های جهادی دردولت ٬ حضور بدرنګ کانونهای جاسوسی بدخواهان افغانستان را دراثرګذارترین مقامهای دولتی بیمه نموده است ۰
ــ دولت نتوانست خود را از چنګال ګروګان ګران وباجګران مافیایی برهاند که برعکس خود به بستر رشد وتوسعه متداوم ان مبدل ګردید وبه بمرور زمان پایش هرچه بیشتر درګل انها فرولغزید ۰
ــ دولت نتوانست اعتماد مردم را بخود کسب نماید ٬ مردمیکه ازدولت جاګزین طالبها وازحمایت ګستردهء جامعهء جهانی ازان بعد ازسالها یاس وناامیدی خود را قرین سعادت می انګاشتند اینک بعد از انقضای یک دههء پراشوب دوباره خود را به حاشیهء ناامیدی رانده شده مییابند ۰
ــ وبالاخره دولت نتوانست درطی ده سال٬ کار مشهود ومفید را برای مصالحه انجام دهد ٬ هرچه است وعده ٬ وعید وشعار است ۰ دولتمداران ما مصالحه را به شعار میان تهی مبدل نموده اند تاانکه از ان بمثابهء «طرزفکر» برای حل منازعات وبحران کنونی کشور استمداد بجویند ۰
۲ ــ امریکا نخواست٬ اما چرا ؟؟؟
امریکا ومتحدانش که ضرورت حضور شانرا درافغانستان به ستونهای مبارزه با تروریزم ٬ کشت وقاچاق مواد مخدر وامنیت استوار مینمود اینک باسپری شدن یکدهه چنین مینماید که درهر سه بعد وازجمله دردولت سازی کوتاه امدند ۰ به اساس افوات ومشاهدات برخیها ٬ امریکا وناتو دربرخی ازین انکشافات منفی دخیل اند ٬ باطالبان مراودات دارند ٬ درقاچاق مواد مخدر ٬ ناامنیها وفساد سهیم اند ۰ همچنان :
ــ امریکا نخواست تروریزم را درمرکز ان تعقیب ومعدوم نماید وبدینطرق به مشکل اساسی خود رسیدګی نماید ٬ مشکل امریکا درافغانستان نبود ونیست ٬ مشکل امریکا درخارج ازمرزهای افغانستان وبخصوص درپاکستان است ۰
ــ امریکا نخواست راه های غیر ازجنګ برای ادامه حضور خود جستجو وتعمیل نماید۰« ادامهء حضور امریکا درمنطقهء ما ٬ حتمآ مستلزم ادامهء جنګ درافغانستان نیست ۰ »
ــ امریکا نخواست تمامیت ارضی واحترام به حاکمیت ملی افغانستان را دربرابر حملات اشکار وپنهان همسایه ها وازجمله راکت باران علنی برخی ولایات شرقی وغربی افغانستان را توسط پاکستان وایران بیمه نماید ۰
ــ امریکا نخواست قوایمسلح افغانستان را مطابق به مقتضیات امنیتی این کشور به اسرع زمان چه ازلحاظ کمی وچه ازلحاظ کیفی وتسلیحاتی اکمال نماید تا میتوانست دفاع ازسرزمین شانرا دربرابر مداخلات اشکار همسایه ګان بد طینت بعهده خود میګرفتند ۰
واما چرا ؟؟؟
به عقیدهء نګارنده ٬امریکا را قبل ازهمه دوعامل درمبارزهء قاطع علیه تروریزم وتامین صلح درافغانستان به دودلی کشاند :
۱ ــ دغدغهء مشروعیت ادامهء حضور نظامی ان درمنطقه ۰ امریکا به دلیل نداشتن وثیقه ی ادامهء مشروع حضور طی ده سال پیوسته به روی یخ نازک راه رفته است وبهمین دلیل تاکنون به قاطعیت دست نیازیده وبه سیاستهای به اصطلاح « نیم دردیګ ونیم درکاسه » متوسل ګردیده است ۰
۲ ــ جامعهء سخت مصاب به سرطان ازهم پاشیدګی افغانی وخاصتآ جامعهء روشنفکری وسیاسی افغان که هرګز نتوانستند مستعد به استفاده از امکانات وفرصتهای موجود به نفع منافع کلان ملی واماده مفاهمه واحیانآ معاملهء مشروع درچارچوب بازی بزرګ ای ګردند که میزبان ان هستند ۰ این تنها افغانستان نیست که به امریکا ضرورت دارد ٬ امریکا نیز به افغانستان نیازمند است که باید این نیاز متقابل درهمکاری متقابل درک ومورد بهره برداری قرار میګرفت ٬ مطابق به ګفتهء خلیلزاد « کامیابی امریکا٬ کامیابی افغانستان است۰ احساسات وسیاستهای ناکام راباید کنار ګذاشت ۰»
امضای قرارداد استراتژیک بین افغانستان وامریکا میتواند وباید بتواند دلیل اول نخواستن های امریکا را مرفوع سازد ولی زایل ساختن دلیل دوم مربوط به افغانهاست که باید نیم راه مربوط بخود را بپیماید درغیر اینصورت حرکت امریکا یکطرفه خواهد بود وازیک دست صدا نخواهد برامد ۰
باور نګارنده براین است که :
تاانکه وسوسه های حضور امریکا مشروعیت خود رانیابد وتاانکه روشنفکران وسیاسیون افغان به خود نیامده وامادهء حرکت دربازی بزرګ سیاسی نګردند امریکا خود را ناګزیر میداند تا این خلا را بوسیلهء ادامهء جنګ موش وپشک پرنماید ۰ باوردارم که امریکا درافغانستان نه تصادفی لشکر کشی نموده ونه هم با چنین سادګی ازان نیت عقب نشینی کامل را دارد« امریکاستراتژی ایروـ ازیان رانمیخواهد به روسیه ٬ چین وایران واګذار کند ٬ درست ازین نظر است که امریکا برحضور کنونی خود درافغانستان متکی می شود » جنګ درافغانستان بخش از بازی بزرګ است که کشورهای منطقه وبخصوص همسایه های دربدیوار افغانستان دراتش مخالفت ومخاصمت ی نقش که ازین بازی به افغانستان درقرن بیست ویکم میرسد میسوزند وبه بهای تداوم مداخله میخواهند به جهانیان ثابت سازند که صلح درافغانستان که لازمه بعهده ګرفتن ان نقش است زود رس نیست تا بدینوسیله ان نقش را بخود اختصاص دهند که چنین مباد ! درین بازی امریکا با افغانستان است ٬ فاجعه خواهد بود تا اګر این رابطه بدون تعصب وتعبد انطوریکه است درک نګردد ۰ اګر افغانها درروابط ومناسبات خود با امریکا وغرب مصمم وقاطع ګردند طالب ومخالفین رنګارنګ یک پروژهء بیش نیست ٬ همانګونه ایکه ایجاد ګردیده اند اب شده زیرزمین خواهند رفت ۰ درینمورد به حقایق ذیل توجه نمایید :
ــ باتوجه به افشای ۹۲۰۰۰ سند عملیات سری امریکا درافغانستان واظهارات بینظیر بوتو درسال ۱۹۹۶ که ګفته بود« فکر رویکار اوردن طالبان ازانګلیسها بود ٬ مدیریت انرا امریکاییها بعهده ګرفتند ٬ مصرف انان را سعودیها پرداختند ٬ ومن اسباب انرا فراهم اوردم وطرح را اجرا کردم۰»
ــ اصف زرداری درسفر اخیر خود به امریکا ګفت« این اشتباه بوده است که پاکستان وامریکا طالبان رابوجود اوردند۰»
ــ دانا رواباکر کانګرسمن جمهوریخواه امریکا در۲۰۰۱ ګفت « حکومت امریکا نقش مهمی درایجاد طالبان داشت وهمین امریکا بود که پاکستان ٬ عربستان سعودی وکشورهای خلیج را درتایید وتقویت انهاتشویق نمود۰ » ۰
باوجود حقایق ناشی ازعملکردهای دوست ودشمن درطی دهسال ګذشته دل بستن به سیاستهای چند پهلویی وغیرصادقانهء پاکستان وایران درحقیقت جفاییست که با سرنوشت وتاریخ افغانستان صورتمیګیرد۰
ما چی کنیم تا چنین نشود ؟؟؟
حرف برسر ختم پراګندګی وترک اعتیاد به چندپارچګی است٬ بدون حضور فعال نیروهای موازنه ساز دموکرات ٬ ملیګرا٬ ترقیخواه ووطندوست نمیتوان حرف ازتغیر کلی بمیان اورد ٬ اګر این حضور غایب باشد ارتجاع ومحافظه کاران ازغیابت انها به نفع خود وبرضرر مردم استفاده های فراوان نموده وخواهند نمود ۰ تازمانیکه نیروهای موازنه ساز ازخود واکنش نشان ندهد باجګیران دلسر نشده ودنباله کار را رها نخواهند کرد ٬ درین راه نباید انتظار معجزه را داشت ٬ این ماهستیم که باید اقدامات لازم پیشګیرانه را با قاطعیت به انجام برسانیم۰ باتاسف که مثلث حاکم بر مقدرات مردم افغانستان درګذشته یکطرف ازمشکلات وبخش از مشکلات بوده اند ۰
اګر صریحتر باشیم حرف برسر «اجماع ملی» کلیه نیروها وشخصیتهای طرفدار منافع ملی٬ انکشاف ٬ نوسازی وتفاهم بین الافغانی است ۰ اجماع ملی برمحور منافع ملی میتواند زمینه ګسترده ای مشارکت وحضور کلیه نیروهای مستعد ومستحق درتمامی شونات جامعه را یقینی ساخته ٬ بمسایل افغانستان ازدید منافع افغانستان نګریسته وازطریق تفاهم وتساهل افق بیرون رفت از بحران دست وپا ګیر کنونی را دربرابر افغانها بګشاید ۰
انتظارات ما چه است وبن دوم چی کند ؟؟؟
به باور این قلم «بن دوم» بحیث هشتمین واحتمالآ نهایی ترین کنفرانس بین المللی برای افغانستان خواهد بود ٬ نمیتوان به ګونه ای دیګری محاسبه کرد جزانکه انرا اخرین چانس افغانها برای رفع ودفع بحران فرسایشی موجود ازامکانات جامعهء جهانی بحساب اورد ۰ جای نهایت تاسف است که بدلیل بی مبالاتی دولت داران درده سال مملو ومشبوع از امکانات خوابهای افغانها برای رسیدن به بسیاری ازارزوهای شان بدون تعبیر ماند ۰ امکانات٬ چانسها ٬ امیدها وتواناییها دراتش بی کفایتیها دود شد وبه فضا رفت ۰
«بن دوم» نباید ادامهء بن اول باشد ۰برعکس بن دوم باید به تمام سیاستها وپی امدهای ناکام وناتمام «بن اول» نقطهء پایان باشد ٬ نګاه ژرف به انچه طی بعد از بن اول درافغانستان٬ منطقه وجهان ګذشت به همه طرفهای درګیر درمنازعه کمک خواهد کرد تا درروشنی نقد یکدههء ګذشته درمورد مسایل مبرم فردا وازجمله درمورد پی امدهای احتمالی پیمانهای ستراتژیک افغانستان باهند وامریکا ٬ چګونګی مصالحه ٬ پروسه ای انتقال مسولیتهای امنیتی به نیروهای مسلح افغانستان ٬ مسایل مربوط به همکاریهای همه جانبه ای منطقوی وجهانی بخصوص بعد از سال ۲۰۱۴ ٬ انکشاف افغانستان و۰۰۰ تصامیم دقیق وحساب شده اتخاذ نماید ۰
ــ ما ازبن دوم میخواهیم تا به نقش سمبولیک اکتفا ننموده ٬ تصامیم بایستی التزامی ٬ واقعی وحلال مشکلات متراکم باشد۰ توقع اینبود تا بن دوم مساله تعویض زعامت درافغانستان را نیز به بحث میګرفت وبه تشکیل دولت «دوم موقت» وزعامت جدید میپرداخت واشتباهات بن اول را جبران مینمود ۰
ــ بن دوم باید میزبان طیف وسیعتر ازنمایندګان لایه های مختلف جامعهء افغانی باشد٬ تکرار اشتباه بن اول بدلیل عدم حضور جانبداران جامعهء مدنی درکارکنفرانی بن دوم امید واریها را درمورد نتایج وفیصله های ان به پایینترین سطح تنزیل خواهد داد ۰
ــ «بن دوم» باید استقلال وتمامیت ارضی افغانستان را دربرابر تحرکات وتمایلات اشکار تجاوزګرانه ای کشورهای همسایه تضمین نماید ۰
ــ «بن دوم» باید صلح (نه متارکه) ٬ امنیت ٬ ثبات وانکشاف درافغانستان را ضمانت نماید ٬ این تګدی نیست ٬ این حق افغانهاست ٬ صلح درافغانستان بخش ازصلح جهانیست ٬ افغانستان نمیتواند «پسخانه ای اقتصادی » ٬ ««عمق ستراتژیک » ویا «پوسته امنیتی» کسی باشد ٬ افغانستان یک جغرافیه ای سیاسی ویک نقطه ای دارای اهمیت استراتژیک که دست کم ګرفتن ان اشتباه ایست که عوارض ان ازګریبان عاملین ان نیز میګیرد ۰
کبیر کمال
انتورپن ــ بلجیم
بالا
بازگشت