نوشتۀ:  سمیرا بارکزی  

 ازآسترالیا            

داؤد فارانی کی بود وچه کرد؟

 

                                                                             

                                                                     

 

 ترازوی طلایی

 

 

 داؤد فارانی، سال 1942م درخانواده ای درکابل چشم بدنیا گشود که از لحاظ  اقتصادی در سطح اوسط قرار داشت. داؤد استعداد بسیار عالی درفرا گرفتن زبان داشت. هنوز در صنف نهم مکتب بود که بخاطر تکلم  روان زبان انکلیسی بخشی ازنشرات انگلیسی آریانا افغان هوایی شرکت را بعد از امتحان، به بعهده گرفت ونشرات آن را تحت نظر آمرین خارجی آن نهاد، بزبان انگلیسی بوجه احسن به پیش میبرد.

داؤد فارانی بعد از فراغت از مکتب، چون زبان پشتو وزبان فارسی وانکلیسی را در سطح ادبیات روان می فهمید واز جانب دیگر چون دارای صدای گیرا و زیبای مکروفونیک  بود،  بعداز سپری کردن امتحان نطاقی منحیث نطاق در رادیوی کابل پذیرفته شد. او در آن زمان یکی از جوانانی بود که دایم به دنبال نوآوری و در جستجوی ابتکار بود.

با داخل شدن داؤد فارانی در رادیوکابل (که بعد ها به رادیو کابل افغانستان تغییر نام کرد) موجی ازفضای جدیدی نوآوری و ابتکار فزونی گرفت.از آنجایکه فارانی درکارهایش مؤفق بود بنا ً در اوایل مقامات رادیوی وقت لازم دیدند که برای کار هایش  زمینه و وسعت بیشتری فراهم آورده، تا خوبتربکارهای هنری  رسیدگی نماید.

داؤد با دوست صمیمی اش رفیق یحیایی هردوبا پشتکار به ریاست رادیوی وقت پیشنهادی را مبنی بر تاسیس شعبۀ بنام هنر وادبیات  در چوکات رادیوتقدیم نمودند.این شعبه بدون اطلاع مقامات رسمی در محلی که قبلا زغال خانه بود توسط محمود فارانی بوجود آمده بود.با پیشنهاد رسمی داؤد فارانی  و دوستش رفیق یحیایی شعبۀ نو تاسیس هنر وادبیات با منظوری مقامات، تحت نظر دوشخص یاد شده رسما در چارچوب رادیو عرض وجود نمود. اداره مذکور روز بروز   پروگرام های تفریحی وتنویری بیشتری را با نوآوری ها درخدمت هموطنان قرارمی داد.  در همین زمان است که ارزشهای وزین پروگرامهای رادیویی بوسیلۀ این دونفر بیشتر میشد. جوانان  مشتاق  نطاقی متاثر از پروگرامهای هنری آنها  به رادیو روی آوردند .  پروگرام ها شنیدنی ترشدند وعلاقمندان فراوانی را درجامعه پیدا کردند.

داؤد فارانی  شخص پـُرکار و عاشق کارهای هنری بود که بعضی اوقات فرصت رفتن بخانه را نمیداشت وبر خلاف معمول  شب ها  را در رادیو میخوابید . پروگرام ها به ابتکار وی رونق گرفتند و پیام های رضایت بخش از شنوندگان رادیو بوسیله نامه ها وتلفونها به مقامات رادیو میرسید. از آنجایکه این جوان مطالعات بسیارعمیق و بخصوص در بخش ادبیات وهنر داشت واز طریق زبان انکلیسی دروازه های  ادبیات وهنر پیشرفتۀ غربی نیزبرویش باز بود و از جانب دیگر داشتن قریحه شعری و قلم توانای ادبی وی در همان آوان جوانی سبب شد که صاحب شهرت بلند آوازه یی گردد.

در آن زمان داستان نویسی مدرن مخصوصا داستان های کوتاه هواخواهانی زیادی داشت.داؤد فارانی درین عرصه گام بلندی گذاشت  درین  رابطه صبورالله سیاهسنگ داستان نویس و منتقد معروف کشور اشاره های دارد که در سطور زیر تقدیم می گردد. داکتر صبورالله سیاهسنگ در باره داؤد فارانی  می نویسد:

" نوشتن از مرگ ياران، کمتر از نوشيدن زهر نيست. از کجا بايد آغازيد؟ دوست افزون بر آنکه داستاننويس نوگرا، برنامه پرداز پيروزمند و گوينده خوش آواز بود، نقشهايی نيز در چند نمايشنامه و فلم داشت. او با تهدابگذاری سلسله "داستانهای دنباله دار راديو" در 1965، پيشبرد برنامه "ترازوی طلايی" و نوآوريهايی در گويندگی و کارگردانی فلم، جايگاه ويژه يی در گستره هنر و ادبيات دهه های شصت و هفتاد يافت. . ."  . . . " . . . BBC داود فارانی نويسنده را نخست "شاعر" خوانده است و به دنبال آن "از متقدمان شعر نو". اگر شاعر بودن اين دوست از دست رفته را به پاس برخی از سروده سياسی و نه چندان برازنده سی و چند سال پيشش بپذيريم، جايگاه برجسته "متقدم" بودنش در اين گستره نميتواند زير پرسش نرود. داود را ميتوان  از پيشگامان داستان نو و آگاهان گستره ادبيات - به ويژه شعر، شمرد . . ."

 

  همچنین داکتر اکرم عثمان یکی از همکاران رادیویی داؤد فارانی درین مورد وی چنین می نویسد:

"داؤد فارانی در سخنرانی و اجرای برنامه های معتبر، شهرهء شهر شد....*"

داؤد مطالب و پروگرام ها را نه به سطح افغانی بل درسطح بلند و بین المللی با مراعات موازین مکاتب ادبی جهانی تهیه وترتیب مینمود. همچنان جانشین ساختن زبان گفتاری را بجای زبان نوشتاری، دلچسپی شنوندگان را به رادیو بیشتر جلب می کرد. ابتکارات هنری داؤد فارانی، سبب رشد و ارتقاء ذوق هنری وادبی شنوندگان رادیو در جامعه  گردید.

داؤد فارانی سَبک  نطاقی را به شیوه های بین المللی پیاده  می نمود که سبب تشویق تعدادی کثیری از جوانان به هنر نطاقی گردید.  جوانانیکه شیوۀ نطاقی وی را می پسندیدند، صدای داؤد فارانی را نیز با تقلید در صدایشان غرض زیبایی حفظ نمودند که تا کنون بعضی از آنان از زیر تاثیر آن صدای گیرا بیرون شده نتوانستند .

داؤد فارانی با پروگرام های بسیار جالب هنری در خدمت هموطنانش قرار گرفت که تا کنون دوستدارانش اورا ستایش میکنند.

در رادیو افغانستان وقت،  کسانی نیز بودند که به کارهای پـُر ثمر داؤد فارانی رشک می بردند و از روی حسادت ابتکاراتش را می خواستند در اذهان مقامات رادیو تخریب نمایند. از آنجایکه داؤد فارانی به این عقیده بود که :

« نباید یک هنرمند یا ادیب در کارش خام باشد که محتاج درخواست به دولت گردد. بل برعکس چنان لیاقت  بالا داشته باشد که دولت محتاج در خواست هنر اوباشد.» واین نظر را داؤد فارانی در عمل پیاده می نمود. چنانکه تشویق شنوندگان رادیو و کارهای والای هنری او در چوکات وزارت مطبوعات آن وقت واز جانب دیگر شهرت داؤد فارانی باعث میشد که دشمنی دشمنان را بی ثمر سازد.اما با آنهم تخریب کاری های مغرضین، کار خود را میکرد وحتی مشکلاتی را نیز دراه کارهایش به میان آورد.

چرا داؤد فارانی چهرۀ برجستۀ هنری وادبی کشور به فراموشی سپرده میشود؟:

دلایلی گوناگونی وجود دارد که "باید"داؤد فارانی  به فراموشی سپرده شود.امروز بر اثر "صادرات استادان"و  گروهی که بر گردونه تعیین ارزش ها لم داده اند او ضاع طوری شده است که بعضی ها مجبورند   گذشته خود را از نو بسازند و بعضی های دیگر  با نگاه های تنگ نظرانه  عهد عتیقی خود، فقط جمع خود را  که  با روابط مشکوک بوجود آمده است تنها و تنها سازماندهنده هنری و فکری  تاریخ معاصر افغانستان معرفی می دارند.در چنین وضعی نه تنها داود فارانی که بسیاری  از سازندگان عمارت فرهنگ،فکر و هنر و ادبیات افغانستان قربانی سکوت می گردند.اما  اگر داود فارانی و افراد مثل او با توطئۀ سکوت مقابل میشوند. باکی ندارد. زیرا تاریخ نشان داده است  که  زنان و مردان تاریخساز چندین سال  بعد از مرگ شان (البته بکمک خبرگان) دوباره جایگاه تاریخی شانرا دریافت خواهند کرد. داؤد فارانی که از فن فصاحت وبلاعت بالا برخوردار بود، ادبیات کلاسیک و جدید  را به صورت ژرف  نیزمی فهمید زمانی که  اداره وارسی تمام روزنامه ها وجراید را در چوکات وزارت مطبوعات کشور  تاسیس کردند از ینجهت  داؤد فارانی را در رأس آن قرار مقرر نمودند. 

کار نامه های داؤد فارانی:

داؤد در شعرسرایی*، داستان نویسی ، نمایشنامه نویسی، هنرپیشگی درتیاتر وسینما، سناریو نگاری ، گارگردانی فلم(ساختن فلم رابعه بلخی که در عین حال تهداب گذاری کاری بود که صنعت سینما نه بسوی  ابتذال بالیودی وفردین بازی بلکه در جهت یک سنمای روشنگر حرکت نماید.) و نقد های  با ارزش جامعه ساز، دست توانایی داشت. او با ابتکار جالب فلم معروف ساخته اتحاد شوروی بر اساس داستان نویس بزرگ روس آنتوان چخوف را با پیشنهاد وزارت مطبوعات بنام  «گلان ډیر وزنډیدل» به زبان پشتو دبله نمود.داؤد فارانی قرار بود که فلم های دیگری را به زبان فارسی دری و پشتو دبله نماید تا  صنعت دبله بتواند بصورت مستقل در کشور عرض وجود نماید و کشور درین عرصه خود کفا گردد. این عمل خوشبختانه گامی بود که یکی از عرصه های نفوذ بیگانگان را محدود میساخت ، متاسفانه از طرف دولت ایران با پخش پول فراوان در وزارت مطبوعات کشورآنزمان فلج ساخته شد  و بجای آن بهترین فلم های امریکایی دوبله شده بوسیلۀ ایرانی ها، مثل آشیل، سقوط امپراطوری روم، السید، برباد رفته  و...و... مجانی در اختیار وزارت مطبوعات کشور قرار داده شده وبه این وسیله  پروژۀ دوبلاژ  در زمینه زبان های فارسی دری و پشتو،بخواست ایران و بی همتی صلاحیتداران وزارت مطبوعات  وقت متوقف گردید.

آثار داؤد فارانی :

داؤد فارانی تحقیقاتی مختلفی دراوضاع اجتماعی افغانستان داشت . بیشترین کار ها وتحقیقاتش بوسیلۀ پروگرامهای وزین  رادیوی وقت (که ساختۀ خودش بود )پخش شده است. پروگرام ترازوی طلایی ، زمزمه های شب هنگام ، پروگرامهای داستانهای دنباله دار رادیویی ، پروگرام مسابقات ذهنی، اخبار کوچک وشنیدنی از جهان بزرگ وتماشایی ، و چندین پروگرام تفریحی دیگر. چند پارچۀ تلویزیونی روانشاد احمد ظاهر که یگانه یادگار از احمدظاهردر آرشیف رادیو تلویزیون میباشد  به پیشنهاد و بوسیلۀ داؤد فارانی ثبت وگردانندی شده است.

آثاریاد شدۀ  فوق رادیویی داؤد فارانی در آرشیف تلویزیون ملی مکمل موجود است. ولی مقامات  وزارت اطلاعات وفرهنگ فعلی از باز پخش آن  ها (بجز پارچه های احمد ظاهر،)جلو گیری میکنند.

سگنال و موسیقی متن این برنامه را که با سلیقه بلند داؤد از میان پارچه های معروف جهانی انتخاب شده  بود، تا کنون نیز در سایت ها وتلویزیون ها برای جلب بینندگان استفاده میکنند که  به این وسیله  خاطرات زیبای رادیوی گذشته را در ذهن هموطنان تداعی مینماید.

کتاب های تحت عنوان "الفبای ژورنالیزم" ، "افغانستان در خون و آتش" و "یاداشت ها" در زمان حیات نگارنده توفیق چاب یافته ا ست .

ازتحقیقات باارزش وی"افغانستان در خون و آتش"  رسالۀ در باره عصر امانی میباشد. که نکات کمرنگ گذاشته شدۀ دوره امانی را دوباره برجسته ساخته است. این تحقیق با ارزش برای بیداری جامعه بسیار کارا و مؤثر میباشد.

 داؤد فارانی درین اواخر سناریوی را که میخواست تبدیل بفلم نماید بدختانه سرنوشت سناریو با مرگ نابهنگام  نگارندۀ در ابهام میماند.

شهادت داؤد فارانی:

شهادت نابهنگام داؤد فارانی به تاریخ 30 نوامبر سال 2004 درکابل،که در اطاق خوابش مرموزانه بشهادت رسید، ضایعۀ فرهنگی وادبی برای جامعه ما میباشد. با این شهادت آثار نشر نشده وی نیز معدوم شده اند.

البته روشن است که مطالب یاد شده بالا از زندگی زنده یاد داؤد فارانی مشت نمونه خروار است.در آینده این بحث دوام خواهد داشت.

داؤد فارانی از نظرفرهنگیان:

داؤد فارانی در کابل وفات یافته وضایعۀ دردناکی است برای جامعۀ فرهنگی افغانستان .    داؤد فارانی، رفیق یحیایی، محمود فارانی وخودم تقریباً  همزمان کار را در رادیو شروع کردیم و داخل تیم کاری بودیم.  داکتر اکرم عثمان

داؤد فارانی متجسس، ساعی، مبتکرکه گویی هنر،نبض هستی اورا به تپش درآورده بود. ...... او چون داستانی پـُر از شور وهیجان که آغاز و انجامش خود اوست درخاطرۀها و حافظه ها باقی خواهد ماند.           خانم لیلی تیموری

در باره داؤد فارانی باید عرض کنم که با سه برادر دیگرش محمود، مسعود،و فاروق، ازخدمتگزاران واقعی فرهنگ وادب کشور هستند.  ضیأ قاریزاده

....جای شک نیست که فارانی یک شخص هنر پروری بودوخاطرات خوشی در رادیو وتلویزیون افغانستان از وی باقی ماند،که یقینا ً نبودن او یک ضایعۀ بزرگ هنری است. خصوصا ًدر شرایط فعلی که در افغانستان ما به وجود اشخاص چون او ضرورت شدید داریم.....    خانم زهره یوسف داؤد

داؤد فارانی دائرۀ المعارف زندۀ بود که در هرمسئله چیزی برای گفتن داشت، در شعر، درادب،در موسیقی،در درام، درفلسفه در سیاست ودرهمه ...      ولی الکوزی

..... دوست خوب همکار پـُرکار،هموطن نازنین را ازدست دادیم،....... اگرداؤد فارانی نمیبود امروز ما همین دو آهنگ مرحوم احمد ظاهر«لیلی لیلی جان» و «خدابود یاریت» را هم درتلویزیون نمیداشتیم.... غوث زلمی

برای پـُر کردن جای روشنفکران مثل داؤد، اگر به عمر نوح نیاز نباشد، حداقل به عمر داؤد عزیز ضرورت است.    نسیم اسیر

داؤد فارانی انسانی بود نهایت خوب، فعال،مردم دوست،وهنرمند.......یک نطاق،پرودیوسریاتهیه کنندۀ برنامه ها،یک انانسر،یک دکلماتورخوب وشخصیت بی نظیر هنری مابود طی سالیان دراز...   عبدالوهاب مددی

..... او یک نطاق ورزیده ،نویسندۀ توانا در ضمن گردانندۀ بهترین برنامه های بود ودرتمام بخشهای رادیو کارمیکرد،زحمت می کشید وبی حد مؤفق بود ..... داؤد در شخصیت وکرکتر خود انسان نهایت مهربان، مؤدب وصریح بود. استاد خیال

قدرت ادای سخن وتلفظ مقبول این نمایشگردان چنان است که گویی هرنوع رشتۀ ارتباظ تماشاچی را با جهان بیرونی کاملاًقطع کرده است.این سخنگوی جز داؤد فارانی کی میتواند باشد؟.... اسرائیل رؤیا

داؤد فارانی واقعا ًمردی بود مثل یک کتابخانۀ سیار...    ظاهر هویدا

...چیز مسلم است که داؤدفارانی در عقاید واندیشه های خود آدم بسیارروشن نگر وروشنفکر به معنی دقیق کلمه بود داکتر لطیف ناظمی

داؤد فارانی....، انسان با دانش، انانسر بی همتا، هنرمند، شاعر ونویسنده خوبی را متأسفانه ازدست دادیم ستار جفایی

من دوست خوبی را ازدست دادم ،افغانستان هنرمندی را ورادیو گویندۀ بینظیرش را  رحیم جهانی

داؤد از آنجمله روشنفکرانی بودکه خطر میکردوبه مرز های نا شناخته پای میگذاشت ....داؤد از جملۀ اولین منتقدین بود که عرصه خالی نقد را در افغانستان پـُرکرد.       داکتر عزیزگردیزی

داؤد فارانی .....با پیشکردن کتابی بنام یاداشتها باردیگر توانمندی هایش را در بازتاباندن آشکار راز های مگو به نمایش گذاشت   دکتور صبورالله سیاه سنگ

 

 

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

*:   بخش شعرسرائی را خود فارانی نخواست تا  یگانه عرصۀ کارش باشد.   با اینکه توانایی زیاد را درشعرسرایی داشت. این رمز بعد ها در فصل کتاب بنام " یاداشتها" که اوخودش برون داد، روشن شد.

 

 

 

---

بالا
 
بازگشت