دوکتور لطيف بهاند
کانستانتین الکساندرویچ لیبیدیف
Лебедев Константин Александрович
افغان شناس و استاد زبان پشتو در انستیتوت اسیا و افریقا پوهنتون دولتی مسکو
شرقشناسی (تلاشهای پراگنده و گاهی منظم و پیوسته دانشمندان غرب، در مورد شناخت زبان،فرهنگ،تاریخ، سیاست و بصورت کل در باره خاور) در مجموع و از جمله افغانستان شناسی یکی از علوم و رشته های است که صد ها نفر از دانشمندان روسیه از گذشته های دور در مورد آن کار کرده اند و میکنند.
گرچه اموزش شرق ،زبانها و فرهنگ ان، در روسیه سابقه طولانی دارد، اما بصورت رسمی از سال 1804 اموزش زبانهای فارسی ،عربی و مدتی بعد زبان پشتو در شهر سن پترزبورگ شروع شده است.
یکی از این دانشمندان که زندگی خود را سراسر به خاورشناسی به ویژه به افغانستان بخشیده است ،اقای محترم کانستانتین الکساندرویچ لیبیدیف است.
اقای لیبیدیف در بهار سال 1390 خورشیدی(20 مارچ) 91 ساله شد.
بخش فرهنگی سفارت افغانستان در فدراسیون روسیه و انستیتیوت اسیا و افریقاء پوهنتون دولتی مسکو با جمعی از فرهنگیان مقیم درمسکو،سال گذاشته با مراسم خاص و باشکوهی از 90 مین سالروز تولد بزرگسلار افغانستانشناسی، کانستانتین الکساندروویچ لیبیدیف، در روسیه تجلیل به عمل اوردند.
در محفل که به همین مناسبت در رستورانت این موسسه عالی برگزار گردیده بود،سفیر کبیر افغانستان در فدراسیون روسیه زلمی عزیز(اقای عزیز حالا ختم وظیفه شده اند)،جمعی از دیپلوماتان افغان،سفیر فوق العاد و نماینده ویژه وزارت خارجه روسیه،رئیس، استادان ومحصلین ان انستیتوت که مشغول اموزش و تدریس افغانستان هستند،شماری زیادی از شاگردان استاد و جمعی بزرگ افغانان مقیم مسکو اشتراک داشتند.
محفل را نمایند ویژه وزارت خارجه روسیه به خوانش پیام سرگی لوروف وزیر خارجه روسیه افتتاح و بعدآ زلمی عزیز سفیر افغانستان در فدراسیون روسیه،به استاد تبریکی گفته و در مورد تاثیر کار های این دانشمند در تحکیم روابط فرهنگی دوکشور صحبت نمودند.
بعدآ اینجانب(لطیف بهاند) پیام تبریکی و پاداش وزیر اطلاعات و فرهنگ اقای سیدمخدوم رهین خدمت اقای لیبیدیف تقدیم نموده وچند جلد دیوان و قاموس را به صورت تحفه تقدیم استاد نمودم.
اقای عزیز تحایف ء مخصوص ای را که صنایع ظریفه افغانی ترتیب شده بود،به استاد تقدیم کردند.
در گردهمایی علمی که به شکل جشنواره ترتیب گردیده بود،شمار زیادی از استادان، دانشمندان، دیپلوماتان افغانی و روسی و شاگردان استاد صحبت کرده،باعرض تبریکات و تقدیم تحایف مجلس را رنگین ساختند.
گردانندگی این برنامه را اقای پروفیسور ولادیمیر ایوانوف مسسول بخش ایران شناسی و بنده بعهده داشتند.
افغانستان شناسی ونقش استاد لیبیدیف
همین حالا در فدراسیون روسیه در چندین موسسه عالی ده ها نفر از دانشمندان بزرگ این کشور مشغول تدریس زبانهای رسمی افغانستان بوده ودر قسمت فرهنگ،تاریخ،اقتصاد و سیاست افغانستان تحقیق میکنند.
نخستِن کسِکه در روسیه تزاری به ترتیب کتاب اموزش زبان پشتو و استادی این زبان پرداخت، پروفیسور باریس اندريوويچ دورن(29/04/1805-19/05/1881) بود.او از سال 1838تا سال 1942 در پوهنتون سن پترزبورگ به تدریس زبان پشتو وسانسگریت پرداخت.
وبعد از ان تحقیق در این مورد شکل یک جریان علمی تحقیقاتی گرفت، که تا امروز ادامه دارد.همین حالا در فدراسیون،در شهرهای مسکو و سن پترزبورگ در چند موسسه عالی روسیه زبان پشتو و فارسی دری تدریس میشود.
این دانشمند که سالهای زیادی مدیر موزیم اسایی پترزبورگ و امر کتابخانه نسخ خطی بود .نامبرده درسال 1856 کتاب درسی به نام"منتخبات پشتو"را نشر کرد.
در این کتاب ضخیم ،نمونهءآثار این نویسندگان و شعرا را میتوان یافت:
-کلیله و دمنه ،خوشالخان خټک
-محزن الاسلام ،اخوند درویزه
-فوایدالشریعه ،اخوند قاسم.
-رحمن بابا
-میرزا خان اور مړ
-عبدالقادر خان خټک
-عبیدالله
-بابوجان
در بخش دوم کتاب یک قاموس نسبتآ بزرگی پشتو-انگلیسی از طرف مولف ترتیب شده است.این قاموس هم از جمله نخستین قاموسهای زبان پشتو می باشد.( این کتاب در مقاله دیگری بصورت مفصل معرفی خواهد شد).
از جمله این دانشمندان چند نفر از انها تمام زندگی خویش را به این کار یعنی افغانستان شناسی بخشیده اند.یکی از این دانشمندان استاد محترم پروفیسور کانستانتین الکساندرویچ لیبیدیف می باشد.
بنده ،باشماری از دوستان و شاگردان استاد و جمعی از افغانان فرهنگی مقیم مسکو امسال نیز به انستیتوت اسیا و افریقا پوهنتون دولتی مسکو رفته و در یک محفل کوچکی ،که از طرف استادان و همکاران استاد به مناسبت روز تولد استاد برگزار گردیده بود اشتراک نمودیم.
زندگی نامهء مختصر :
استاد،دانشمند،خاورشناس،زبانشناس و پژوهشگر توانا کانستانتین الکساندرویچ لیبیدیف ،به تاریخ بیستم مارچ 1920 در شهرک کلومنسک اطراف مسکو تولد گردیده است.
بعد از ختم مکتب نخست درانستیتوت نفت و گاز شامل گردیده ولی نسبت مریضی ونداشتن علاقه از ان ترک تحصیل کرده و درانستیتوت مواد خوراکه ونانپزی شامل گردید.
به گفته اقای لیبیدوف در انزمان هنوز با پدر ومادر خود یکجا زندگی میکرد.او می گوید: وقتی یکروز بعد از درس به خانه برگشتم مادر به ورخطای برایم گفت که جلب عسکری امده و ترا به کمیساری خواسته اند.گرچه بنده نسبت مریضی چشم (منفی شش) از خدمت عسکری معاف بودم اما وقتی به کمیساری رفتم و معاف خط خود را به موظفین نشان دادم ،کمیسار ان سند را پاره نموده و مرا به یکی از قطعات عسکری فرستاد.(1939)
چون چشمان بنده خیلی ضعیف بوده نمی توانستم عسکر خوب باشم و بعد از معاینات لازم دوباره معاف گردیدم.
در سال 1940 انستیتوت شرقشناسی مسکو پذیرش محصلین را اعلان کرد و شامل ان موسسه گردیدم. و از همان وقت به اموزش زبان پشتو شروع کرده و حالا که هفتاد سال از ان روز میگذرد هنوز هم مشغول اموزش وپرورش ان زبان هستم.
در سال 1942 میلادی انستیتوت خاورشناسی مسکو را به درجه ماستری به پایان رسانده وبعد از ختم تحصیل فورآ شامل کدر تدریسی همان انستیتوت گردید به تدریس زبان وگرامر پشتو پرداخت.
آقای لیبیدیف ،بین سالهای 1949-1954مسوول بخش تدریسی افغانستان در انستیتوت خاورشناسی مسکو و بعد از یک جا شدن این انستیتوت (1954) با انستیتوت روابط بین الدول وزارت خارجه روسیه، در ان انستیتوت ،تاسال 1985 به تدریس زبان،تحقیق درمورد زبان پشتو، نوشتن گرامر وترجمه چند اثرهنری افغانی پرداخت .
استاد کانستانتین لیبیدیف در ترتیب تنظیم ونوشتن بیشتر از ده فرهنگ روسی پشتو، پشتو روسی، روسی پشتو فارسی،پرداخته وآنهارا نشر کرده است . این دانشمند بزرگوار بین سالهای 1985 و1996 امر شعبه ایران-افغانستان د ر انستیتوت آسیا افریقا پوهنتون دولتی مسکو بوده است.
این استاد پژوهشگروخاور شناس بی بدیل وزبانشناس بی همتا ،با انکه امسال 91 مین سالروز خود را جشن میگیرد،حالا هم با شوق فراوان درانستیتوت آسیا افریقای پوهنتون دولتی مسکومشغول تدریس زبان پشتو می باشند.
استاد درسال 1950درجه علمی دوکتورا،درسال 1966 داکتری علوم و درسال 1967 درجه پروفیسوری خود را دفاع کرده است.
از این دانشمند گرامی بیشتر از 110 کتاب تحقیقاتی،فرهنگهاو کتابهای درسی، به نشر رسیده است.
اقای لیبیدیف چند اثر هنری هم از زبان پشتو ترجمه کرده،یک قسمت زیادی ازفلکلور افغانی را جمع آوری،ترجمه و به زبان روسی به نشر سپرده است.
یک فهرست کوتاه ازآثار استاد را یادآواری می کنیم:
1-گرامر زبان پشتو،1956
2-گرامر زبان پشتو(2)1970
3-گرامر زبان پشتو(3) 1971.
4-فرهنگ جیبی روسی-افغانی1962
5-فرهنگ جیبی روسی-افغانی1967
6-کتاب آموزش زبان پشتو(1)برای روس زبانان 1969
7-فرهنگ روسی-پشتو1973
8- فرهنگ روسی-پشتو1983
9-فرهنگ پشتو-روسی1985
11-فرهنگ بشتو روسی 2000
12-کتاب آموزش پشتو(2)برای روس زبانان1992
13-مردم افغانستان،پشتونها 1997
14-شاعری کلاسیک افغانی،1975
15-شاعری مردم افغانی،1985
16-متل های افغانی،1967
17-افسانه های افغانی،1972
18-قصه ها وافسانه های افغانی،1972
19-پشتونها،تاریخ وعصرکنونی،1993
20-فعل وقید در زبان پشتو،1969
21-گرامر زبان پشتو،1945(1)
22-گرامر زبان پشتو،1956(2)
23-گرامر زبان پشتو،1970(3)
24-گرامر زبان پشتو،1988(4)
25-جدول گرامر زبان پشتو، دايرة المعارف ،1973
26-آموزش زبان پشتو در روسیه ،1983
27-آموزش زبان پشتو در روسیه ،1997
28-آموزش زبان پشتو در روسیه ،1958
29-سوال زبان وادبیات 1983
30-فرهنگ مختصر اسلامی 1997
31-زبان وادبیات شرق،1973
32-مجموع مقالات برای سال دوم وسوم ،اموزش زبان پشتو،1983
33-مجموع مقالات برای سال سوم وچهارم ،اموزش زبان پشتو،1972
34-مجموع مقالات برای سال دوم وسوم ،اموزش زبان پشتو،1983
35-مجموع مقالات برای سال دوم وسوم ،اموزش زبان پشتو،1972
36-مجموع مقالات برای سال پنجم ،اموزش زبان پشتو،1973
37-چطور دروس جالب،برای آموزش اماده کرد؟1963
38-افسانه ها،قصه ها وشعر های افغانستان،1953
39-افسانه وشعر،ترجمه،1985
40-دایرة المعارف كوچك،1961
41-ترجمه چند داستان نورمحمد ترکی،به زبان روسی،1987
42-کتاب آموزش زبان روسی،به زبان پشتو (1) 1961
43-کتاب آموزش زبان روسی،به زبان بشتو(2)1967
45-منتخبات ادبی برای اموزش زبان پشتو(3)1972
45-قاموس اصطلاحات دیپلوماسی،2002
46-قاموس پشتو،دری،روسی،2009
و شمار زیادی از آثار دیگر.
طوریکه یاد اوری کردیم،آقای لیبیدیف حالا هم عضو تدریسی انستیتوت آسیا و افریقا پوهنتون دولتی مسکو بوده و به حیث پروفیسور و استاد زبان پشتو در انجا مشغول کار میباشند.
بالا
بازگشت