حکمت همت
در دانشگاه هرات چه میگذرد !!!
چند روز قبل گزارشی زیبا از شهر هرات از آقای آصف معروف در بی بی سی دیدم و هر سه قسمتش را با کلی اشتیاق دنبال کردم ، با تمام دغدغه های این چند سال جوانه هایی از امید و آرزو برای نسل فردا دیده میشد. پیشرفت های اقتصادی ، اجتماعی ،فرهنگی ، بلوغ سیاسی مردم هرات و همچنین موفقیت های چشم گیر در قسمت دانشگاه بزرگ هرات با گنجایش بیش از هشت هزار هم اکنون و پذیریش ده هزار دانشجوی جدید در سال پیش رو و همچنین کار های در خور توجه و تقدیر در بخش تکنولوژی و خدمات انترنتی و خلاصه ...........
از این ها که بگذریم حرف من روی دانشگاه بزرگ هرات هست که همیشه با استادانی فرهیخته و با تجربه زبانزد همه بوده و هست ، استادانی بزرگ چون آقایان رهیاب ، رجائی ، نیکسیر ، میر حسینی ، امید و دیگرانی که از قلم باز میمانند اما یاد و نامشان همیشه گرامیست. در پهلوی این بزرگواران در این چند سال اخیر چندی از جوانان تحصیل کرده دوره های اخیر، منظورم در این چند سال اخیر از تمام دانشکده ها شامل کدر دانشکده ها شدند و هر کدام با توجه به تحصیلات نه چندان بالا و همچنین تجربه کم جایگاه استاد دانشگاه را به خود اختصاص دادند.
حضور نسل جوان و اساتیدی با فکر،اندیشه و مرام جوان در محیطی که دانشگاه مینامیم و از آن توقع تولید و بازیافت علم ، اندیشه ، تجربه و کارکرد داریم، جای بسی سعادت و خوشحالیست و نشانه امید و آرزو برای روزهای بهتر و نتیجه های زیباتر است، اما یک نکته که میخواهم بعد این حاشیه روی های زیاد به عرض برسانم اینکه آیا این عزیزان جوان ظرفیت پذیرش و حفظ همین جایگاه را دارند یا خیر ؟
دانشگاه های افغانستان همیشه از روش استاد سالاری و در کنار آن گرایش های مذهبی ، قومی ، زبانی آسیب پذیر بوده است و هیچگاه برای نسل جوان دانشجو میدانی برای ابراز عقیده به شکل آزاد داده نشده است اما در این چند سال اخیر در کنار خیلی از تغییرات دیگر سیستم استاد سالاری آنهم فقط به نام به سیستم دانشجو محوری تغییر کرده است اما هیچ چیز از آن همه روش دیکتاتوری کم نشده و حتی به استادان نسل جوان هم به میراث رسیده است.
اخیرن دانشجویان دانشگاه هرات در جریان آزمون اخیر سال تحصیلی شان قرار دارند و با آنکه با شرایط بد چه از نظر روحی و روانی با توجه به اوضاع نا بسامان و چه از نگاه کمبودی سهولت های درسی و مواد درسی و همچنین دغدغه شدید این روزها یعنی بی برقی ، اما باز هم با تلاش و پشتکار شبانه روزی برای عبور از این آزمون زحمت میکشند. در جریان این چند روز گفتگویی دوستانه ای داشتم با چند تن از دانشجویان دانشکده های مختلف دانشگاه هرات و همه از شیوه تدریس و همچنین شیوه اخذ آزمون دانشکده ها و نیز برخورد بعضی از این استادان جوان که مطرح بحث مان هست شاکی بودند.
این شکایت از آنجا ناشی میشود که در طول سال تدریسی بعضی از این استادان جوان برای بدست آوردن مدرک ماستری به بیرون از کشور، چه کشور های همسایه و یا اروپایی به دوره های شش ماه و کمتر یا بیشتر سفر کردند و در این مدت دانشجویان با مشکل کمبود مواد درسی و بی برنامه گی مواجه بودند. حالا که نزدیک آزمون شده این استادان جوان بزرگوار به جای اینکه با کوله باری از تجربه ، دانش و ظرفیت بیشتر پا به محیط قبلی بگذارند با غرور بیش از حد و فشار های غیر منطقی و غیر اصولی به هر نحو ممکن ، دانشجویان را در تنگنا قرار داده و حتی گاهی یکروز پیش از امتحان ، سیمینار های مختلف که از سوی دانشجویان ارائه میشود روی دست گرفتند و مواد درسی بیشماری را بی رحمانه بدون درک اوضاع و احوال دانشجو به دسترشان قرار داده تا برای آزمون پیش رو آمادگی بگیرند. از سوی دیگر بعضی شدیدن با این شخصیت که من استادم و میتوانم این کار را بکنم دقیقن با همین لحن ، سخت گیری های وحشتناک و بی رحمانه ای را با دانشجوی خود دارند.
با اینکه دانشجویان دانشگاه هرات چندین باراقدام به تشکیل نهاد هایی برای دفاع ازحقوق دانشجویان و یا جنبش های دانشجویی کردند و نیز از طریق شبکه های اجتماعی به نارسایی ها و مشکلاتی از این دست پرداختند اما انگار بزرگوارانی که در رأس امور قرار دارند هرگز برای شنیدن مشکلات و یا هم ارتباط با همچون نهاد هایی را درشأن خویش ندانستند و هر روز هم این شیوه دیکتاتور گرایانه استادان جوان هم بیشتر و بیشتر میشود.
آنچه مهم پنداشته میشود با توجه به تعریفی که از دانشگاه همیشه میشود باید کد های اخلاقی مشخصی برای رابطه صمیمانه بین استاد و دانشجو وجود داشته باشد تا از برخورد های غیر منطقی و غیر اصولی پرهیز صورت گیرد .
یکی از بزرگ‌ترین مشکلات آموزش عالی نوین، مساله «اخلاق علمی» یا «اخلاق پژوهشی» است. صفات یک استاد خوب را می‌توان به دو دسته درونی (خودباوری، شجاعت، شخصیت باثبات، بصیرت و نتیجه‌گرا) و برونی (کار گروهی، ارتباط، قابلیت دسترسی، تعهد، دقت و ملاحظه‌گری) تقسیم کرد.
در اینجا به طور خلاصه به چند کد اخلاقی در محیط دانشگاه که بیشتر استادان عزیز به آن باید توجه داشته باشند را ذکر میکنم :
آشنا کردن دانشجویان با منابع کمک درسی و تشویق کردن به ادامه تحصیل
آشنایی با مفاهیم نو در زمینه موضوعی خود و آشنا کردن دانشجویان با این مفاهیم
آشنایی به روش های گوناگون تدریس و آموزش
آموختن شیوه زندگی درست و انسانیت به دانشجو
آموزش درس تا جایی که دانشجویان توانایی یادگیری دارند
ابزار قرار ندادن دانشجو
احترام کامل نسبت به دانشجو و درست برخورد کردن با او
احترام متقابل استاد و دانشجو
اخلاق خوب و رعایت اصول اخلاقی و داشتن اخلاق حرفه‌ای
اخلاق مناسب در برخورد با دانشجو
از لحاظ اخلاقی توان ایجاد تعادل و عدالت
از نظر ظاهری قابل تحمل باشد
استفاده از تکنولوژی‌های روز برای آموزش هر چه بهتر دروس
اطلاع از خُلق و خوی جوانان
اطلاعات روزآمد داشتن و در اختیار دانشجو قرار دادن
اطلاعات کافی و روزآمد داشتن در رشته و درس خود
اعتماد به دانشجو
امتحان در حد درک دانشجو باشد
انتظار از دانشجو در حدی که درس می‌دهد
انتقادپذیر بودن و اصلاح اشکالات کار خود
انعطاف‌پذیر
انگیزه ایجاد کردن در دانشجویان
اهمیت دادن به درس خواندن دانشجویان
ایده‌های نو به دانشجویان دادن
برنامه‌ریزی از پیش تعیین شده و مناسب برای ارائه تکالیف توسط دانشجویان
بهاء دادن به دانشجویان
بی‌تفاوت نبودن نسبت به یادگیری دانشجویان
بیش از حد سخت‌گیر نباشد
تاکید کردن بر یادگیری دانشجو در کلاس به‌طوری که دانشجو متکی به جزوه‌ی شب امتحان نباشد
تبعیض قائل نشدن میان دانشجویان
تسلط بر متون درسی در حال تدریس از لحاظ علمی
تشویق دانشجویان به شرکت در مباحث
تفکر انتقادی داشتن
توانایی پاسخ به سؤالات دانشجو با منطق و استدلال
جذاب کردن درس برای دانشجویان
جویا شدن کارهای درسی و غیر درسی دانشجویان، از فعالیت‌های دانشجو و مشکلات دانشجو پرس‌و‌جو کند و از او حمایت کند.
دانش خود را در اختیار دانشجویان قرار دادن و دریغ نکردن آن
فرق نگذاشتن میان دانشجویان فعال
مشورت کردن با دانشجو در مورد تاریخ امتحان
وقت گذاشتن برای دانشجو
همراهی کردن با دانشجو در شرایط خاص
با توجه به نکات اخلاقی که تذکر داده شد امیدوارم که اساتید جوان دانشگاه هرات با صبر و حوصله بیشتر و با بدست آوردن تجربه های مفید بیشتر در روابط و نحوه برخورد خود با بکار گیری شیوه های صمیمی تر و دوستانه تر با دانشجوی خود ، تغییر ایجاد کرده و محیطی آرام و دور از تمام دغدغه های اینچنینی را ایجاد نمایند.
21/12/2012
همت – بنگلور - هندوستان
بالا
بازگشت