نگارنده :څارنیال عبدالحلیم معرفت الماس

جرگه مشورتی یا لویه جرگه تصمیمگیری

جرگه ها ولویه جرگه ها یا اجتماع بزرگ ملت که درطول تاریخ درازای بیسارپیشینه داردوبنابر ارزش واهمیت ملی،سیاسی وتاریخی آن درشرایط نهایت خطیر،حساس ومبرم کشور که درحل معضلات ملی درکشور ما کدام راه حل دیگری با قی نمانده به تدویر آن رجوع گردیده وآنگاه مردم برادروار تمام اختلافات خورد وکوچک خودرا پشت سرگذاشته ومشکل عایده را حل کرده است که آغاز آن مقارن با اذمنه آریایها درکشورمامیباشد.که بشکل جرگه های کوچک وبزرگ به نام های سبها(جرگه بزرگ) بسویه ملی دایر میگردید.  

سمیتی:این جرگه یکنوع جرگه کوچک بوده که درآن معمولآ بسویه ملی تدویرنیافته بلکه بشکل محدو دوکوچک که اکثرآ بزرگان،شعرا،اشراف ،نجبا وروسای اقوام درآن مشارکت میورزیدند.

این عنعنه بزرگ ملی وافغانی از نسلی به نسلی وبحیث حب ملی ووطن خواهی به مردم ما انتقال گردیده.چنانچه درسال 1702میلادی درست درزمان تحاجم وحشیانه بیگلربیگی مشهور به گرگین خان سرلشکرخون آشام صفوی ها به افغانستان غربی ی( هرات وقندهار)آغاز گردیده بود بیداد میکرد. میرویس خان جوان تجارت پیشه افغان که درتواف بیت الله الحرام (کعبه شر یف ) بسرمیبرد،ناگاه بخوابش آمد که میرویس؟ بالای مردمت چه میگذردبرخیز، گرگین خان بروطنت تجاوزنموده است. از خواب بیدارگشته، بعدازتواف خانه خدا روانه کشورگردیده ودرزادگاه ابایی اش (ولایت قندهار) یک نشست محدودی را با بزرگان قوم بنام اینکه وی ازحج برگشته است ملاقات نمود.درسال1705باردیگردرحالیکه گرگین خان موصوف را با دادن دخترش به پسروی ویاهم انجام حیاتش تهدید نموده بود به نام مشوره با قوم وبزرگان جرگه نمود ودرآن ترتیبات وبرآمادگی مردمش برعلیه دشمن مسلح وکمربسته باداشتن (سی هزارجنگجوی تحت امرش) اتخاذگردید.پروسه تشکل کارساده ای نبوده وبا تحمل مشقت ها ،زرنگی وکفایت رهبری دشمن ستیزدرکاربود. که وی (میرویس خان هوتکی ) انراداشت..القصه درسال1707لشکریان تحت امرمیرویس خان که دیگر بنام باباملقب گشته بودبا یک قیام غافلگیرانه این متجاوز خون آشام ،با لشکرکمربسته اش قلع وقم وورشکست گردید. یک موضوع بسیار قابل اهمیت برای مانسل موجود کشوراینست که نتنها قوم بابا ( قندهاریها وغیره پشتونها ) بلکه تاجیکها ،هزاره هاوغیره نیز درین معرکه نجات بخش تحت رهبری بابا سهیم بودند . واین موضوع یک درس عبرت به هرآنکسی میباشد که آغشته به مرض قومی ،سمتی ونژادی بوده و برای انا ن ولو از هرقوم ،طایفه ونزادهم باشند درحقیقت یک پیام خوب وآموزنده است وبدون هیچ شک وشبه جداناپزیری اقوا باهم برادر ما را نشان میدهد. بدون شک این پروسه همه وقته درزمان احمدشاه ابدالی ویاهم احمدشاه بابای درانی وبعدها نیز ادامه یا فته وبعدازسه بار جنگ  با انگلیسها وبالاخره ورشکست شدن ا مپراطوری کهنه کارانگریز درنتیجه قیامهای قهرمانه وجانبازانه ملت بزرگ وحماسه ساز ما در جرگه سال1298که مصادف با میلادی1919 تحت زعامت امیرامان الله خان سردارجوان ،پدراستقلال وشرف کشوردرآن اعلام استقلال گردیده وانگیریزان خسته وشکسته از جنگ وادارگردیدند تا به افتخاروعظمت بزرگ ملت ما و فداکاریهای شهدای گلگون قبای ما که متاسفانه یادآنان کمرنگ  به نظرمیرسد وغازیان ما نهاده واستقلال ما به رسمیت شناخته شد.بعدآ لویه جرگه ها درقوانین اساسی کشور برای نخستین باردرقانون اساسی سال (1343) وقوانین اساسی بعدی تسجیل گردید . طوریکه ماده(  110) قانون اساسی نافذه(1382) درتعریف لویه جرگه چنین مشعرست:

( لويه جرگه عالي ترين مظهر اراده مردم افغانستان مي باشد) . بدیهیست که چنین وسیله حل معضلات ملی ورفع بحران پدیدارگشته مظهراراده مردم وملت شده میتواندواین تعریف معقولتری ومنطقی ترین  میباشد.

ازاینکه جرگه ولویه جرگها همیشه بمنظورمتحقق شدن یک هدف بزرگ ملی وایجادیک راه حل سیاسی دایرمیگرددبنابرآن بنده علاقه گرفتم تا با رعایت نیازمندی شدید ومبرم تدویرآن دربرهه تاریخی کنونی درموردوغنامندی تلاشهای موجود،تشدیدوتسریع بهتروبدست آمدن دست آورد ونتیجه ملوس ومطابق نیاز موضوعاتی راجهت بیرون رفت ازبحران غیرقابل قبول موجود که به یقین غم انگیزتر ازهمه ازنظرتداوم جنگ ،شدت بحران اقتصادی وغیره که کمروشا نهای همه مارا خم ساخته ،مساعی ملی وجهانی رادراعمارمجدد،باز سازی ونوسازی کشورمان به مشکل مواجه ساخته است برمشکلات فوق وتامین یک صلح پایداروقابل قبول نایل آییم این پیشنهادات بارعایت احترام ،به رهبری دولت جمهوری اسلامی افغانستان و ،گردانندگان جرگه مشورتی صلح ارایه میگردد:

1-این جرگه ازنام موجوده آن (جرگه مشورتی صلح ) به لویه جرگه ملی مردم افغانستان تعدیل نام گردد.

2-درترکیب مسولین آن اشخاص بسیاربا نفوذ،شخصیتهای سیاسی،مذهبی موثریکه درنزد هردو طرف دولت ومخالفین از اعتبار وحیثیت خوبی برخودارند،دانشمندان سکتورهای اقتصادی،حقوقدانان وآنانیکه درموارد وفاق ملی باسازندگی طرح ها ،نظریات وپیشنهادات خودرادرمواردمختلف درمطبوعات ،رساهای صوتی ،تصویری وغیره ارایه نموده اند،بزرگان ومشران قوم توجه خاص صورت گیرد.

3- تدویرلویه جرگه که درچارچوب قانون اساسی کشوربه شخصیتهای غیردولتی ایکه درمناطق

مختلف کشورزندگانی مینمایند ونقش موثری رادرموفقیت وبدست آوردن نتایج مثمر ایفاکرده میتوانند بیشتراتکا واستفاده اعظمی صورت گیرد.

4- درین جرگه برحفظ حقوق زنان ونقش مشارکتی انان توجه صورت گیرد.

5-درین جرگه بریک چارچوب موفقانه ،موثر،مثمرآشتی ملی ومقدم برآن اعلام آتش بس عمومی طرف دولت ومخالفین مسلح درحدرعایت بی چون وچرای هردو طرف متخاصم سعی وتلاش جدی صورت گیرد.

6- قبل ازتدویرجرگه نام تمام اشخاص لست سیاه به حالت تعلیق قرارگیرد.

7- درجرگه ازنمایندگان مخالفین مسلح دولت با تضمین صحت وسلامت شان از جانب مراجع معتبر ملی وجامعه جهانی بابرگشت آنان سهم داده شود.زیرا اینموضوع شاید،اعتبارمتعهد بودن ،مصمم بودن دوطرف وایجاد فضای اعتماد سازی نقش بارزی ایفاء نماید.

8- درجرگه درصورت اشتراک وتوافق طرفین بریک میکانیزم تامین صلح درموردعودت قوای خارجی مستقردرکشورتصمیم اتخاذ واین تصمیم بآتعیین تقسیم اوقات تاریخ آغازعملی جمع اوری سلاح ودیپوی آن همراه باشد.

9 –درلویه جرگه هیچ یک ازگروه های مخالف دولت درعاشیه قرارنگرفته با وساطت واشتراک نماینده سرمنشی سازمان ملل متحد عربستان سعودی،کنفرانس اسلامی و جنبش عدم تعهد(عدم انسلاک) کشورهای ایران ،پاکستان وغیره کشورهای مخیردر تطبیق فیصله های آن تضمینات جدی اخذگردد.

-10 بمنظورمبارزه هماهنگ وقاطع با فساد اداری ایجاد شورای عالی مبارزه با فساداداری درچارچوب اداره عالی نظارت برتطبیق استراتیژی مبارزه با فساداداری به ترکیب اداراتیکه به نحوی درین مبارزه مکلفیت دارندیک امرضروری محسوس وتلقی گردیده وهمزمان تقویت قابلیت کاری اداره عالی نظارت برتطبیق استراتیژی مبارزه با فساداداری. 

11-ارایه تمام کمکهای مالی وتخنیکی مجمع انکشافی افغانستان(مساعد تهای کنفرانس کمک به باز سازی افغانستان)به دولت افغانستان وایجاد یک نهاد ملی انسجام دهنده کمک ها وتامین نظارت اداره کنترول وتفتیش کشوربرپروسه مصارفاتی آن.

الهی با عظمت ،قدرت وحکمتت مردم وملت خسته از جنگ مارا توفیق عطا فرما تا با اتحاد وهمد لی درتامین هدف بزرگ اسلامی، انسانی صلح واشتی ملی نایل آییم.