ع.رستمی
نوروز راگرامی داشــــــــت!
اریانایی کهن در درازای تاریخ دارای دستاورد های بزرگ مادی ومعنوی بوده، که از نسل به نسلِ انتقال گردیده؛و این ارزشها توسط اقوام ،قبایل وملتهای مختلف این خطه گسترش وتکامل یافته، و باعث غنای فرهنگی وهویت ملی مان در سطح منطقه وجهان گردیده است.
ازجمله ارزشهای کم نظیر سرزمین کهن ما که امروز به حیث سنن،عادات ورسوم پسندیده باشند ه گان ان به عنوان میراث فرهنگی وهویت ملی مورد احترام میباشد ،بزرگ داشت از مراسم جشن های ملی وتاریخی است، که مطابق تقویم رسمی درنقاط مختلف این حوزه تمدنی ما بارسوم وعنعنات جداگانه از ان استقبال باشگوه بعمل اورده میشود.
درسرزمین اریانای کبیر(خراسان باستان افغانستان[نه مطابق مساحت اراضی امروزی] وایران)از جمله جشنهای باستانی سه جشن بزرگ:نوروز، سده ومهرگان رابه عنوان میراث بزرگ فرهنگی یاد می نمایند.
جشن نوروز: این جشن بزرگ باعظمت یکی ازکهن ترین جشنها ی اریانا ی بزرگ است؛ که همه ساله از طرف باشنده گا ن این سرزمین با مراسم خاصِ در اغازفصل بهار این روزنو، سال نو،زندگی نو وطبیعیت نورا با براه اندازی رقصها، سرودهای ملی و ورزشهای محلی عنعنوی جشن میگیرند ؛همچنان مجمع سازمان ملل متحد در جلسه مورخ23فبروری 2010؛این روز خجسته را که مصادف 21مارچ روز جهانی عید نوروز بمثابه یک روز باستانی تائید ،وبا رسمیت شناختن ان در تقویم خود شامل نمود، چنانکه درمصوبه ان امده است که: نوروز راباقدمتِ پیش ازسه هزارسال ،امروزه نیززیاده تر از300ملیون نفر با مراسم خاصِ برگذاروتجلیل مینمایند. جشن نوروزازوضعیت اعتدال بهاری شروع میگردد.در علم نجوم وستاره شناسی :اعتدال بهاری با اعتدال ربیعی(که روزو شب باهم برابرمیشود) در نیمه کره شمال زمین به وضعیتِ گفته می شود که خورشید از صفحه استوایی زمین میگذرد وبه سوی شمال اسمان می رود؛ این وضعیت،لحظه اول برج حمل شناخته میشود که در تقویم هجری خورشیدی در ماه حمل ودر تقویم میلادی در 21مارچ مصادف میباشد.
روایاتِ وجودارد که دلالت میکند براینکه: کیومرث اولین انسان روی زمین دراین روزافرینش یافته است که این روز را نوروز نامیده اند ؛وبعضی دیگری براین باورند که جمشید دراین روز به تخت جلوس نموده ،عدل وانصاف را اغازو دست بیدادگران رااز بیدادگری کوتاه نمود. چنانکه محمد بن جریر طبری چنین فرموده است:«جمشید علما را فرمودکه انروز که من نشستم به مظالم،شمانزدمن میباشید تا هرچه دراودادوعدل باشد بنمایید،تامن ان کنم وانروز که به مظالم[مجلسی که به شکایت مردم درباب ظلم هایی که به انان شده،رسیدگی می شود] نشست،روز هرمز بود از ماه فروردین،پس ان روز رسم کردند»؛چنانچه در شاهنامه فردوسی بزرگ چنین روایت است :« که جمشیددرحال کذشتن ازاذربایجان ،دستور دادتادرانجا برای اوتختی بگذارندو خودش با تاجی زرین برروی تخت نشت بار سیدن نور خورشید به تاج زرین او، جهان نورانی شد ومردم شادمانی کردندوانروز را نوروز نامیدند.» وچنانکه خودچنین فرموده :
چو خورشید تابان میان هوا نشسته بروشاه فرمانــــــروا
به جمشیدبرگوهرافشاندند هران روز راروزنوخواندند
روایت است،جمشید درهمین روز نیشکر راشناخت وازان شهد ساخت ؛ و فروهر ها درنوروز از اسمان فرود امده ودرکالبد انسان جای گرفته است. چنانچه هرچه عمیقتر به کاویش و پژویش تاریخ بنشینیم ،باور ها وروایتهای بی شماری دررابطه به این روز خجسته وباشگوه بدست می اید . شاعر توانا وعالم زبردست ابور یحان البیرونی درزمینه چنین فرموده است:« نوروز بهاران ای است که روایتهای تاریخ در باره پیدایش ان بسیار گوناگون است.»
یکی از ماندگار این روز نیکو که میله های باستانی از نسلی به نسلی بماانتقال وحفظ گردیده است ،انست که دراستقبال این روزخوشی وسرور؛ نیاکان ما برای ارج گذاری بان لباسهای نو، خانه تکانی وبا تهیه ا قسام غذا ومیوه های لذیذ وخوش مزه اماده گی می گرفتند. در شب نوروز دستر خوان سفید ِ در اطاق روشن وپاک هموار می نمودند،چراغ شمع را می افروختند وهفت غذای را که اول حرف ان به سین شروع میگردد وبه هفت سین مشهور است، بالای سفره هموار شده قرارذیل می گذاشتند: سمنک،سرکه،سیر،سنجد،سمارق،سیب،سکه،برعلاوه شرینی (کلچه های نوروزی که از اردبرنج تهیه میگردد)وخوراکه های دیگر از قبیل سبزی چلو،ماهی وجلبی روی دسترخوانِ هموار شده گذاشته تا سال نوتحویل گردد.
نیاکان وپیشینان ما باورمند بودند،که اب به روی سفره نماینگر روشنایی ،سبزه علامت خرمی وسرسبزی ،شمع وچراغ نشانه طول عمر میباشد.
ماهی را هم بمثابه پاکی وستره گی ،عسل رابرای شیرینی به مقصد تندرستی و سکه را برای کسب برکت ومنفعت ارزو می نمودند.
همچنان روایت است ،جشن ومیله ها ی بزرگ درزمان زردشت با نوشیدن شربتِ سوما برگذار میگردید،که بعدأ همین شربت هفت میوهء نوروزی فعلی ادامه همان شربت سومایی اریایی بوده که تابه حال درکشور ما معمول بوده و بیشتر درشهرکابل وسایر مناطق کشور با هفت میوه ازجمله: کشمش سبز وسرخ ،چهارمغز ،بادام، پسته ،زردالووسنجد اماده وانرا صرف می نمایند.
یکی ازمتداول ترین غذای دیگر که بمناسبت نوروز وبالخصوص درشب نوروز توسط دختران وزنان جوان پخته می شود، سمنگ است؛ که بااستفاده ازجوانه گندم تهیه گردید ه ودختران بطور دسته جمعی دروقت پختن ان به نوبت کفچه زده وسرود مخصوصی را که دراین مورد درمیان شان معمول میباشد ،چنین زمزمه می نمایند:
سمنک درجوش ما کفچه زنیــــــــم دیگران درخواب ما دمچه «دپچه »زنـــــــــــیم
جشن نوروز نسبت به هرولایت (استان )کشور ما در استان بلخ( شهر مزارشریف) با مراسم خاص وباشکوه برگذار میگردد؛ باشنده گان این سرزمین عقیده دارند که پرپایی جشن باستانی نوروز با میله گل سرخ به تمدن والای بلخ کهن تعلق وقدمت دارد.
مردم این سرزمین نوروز را همزمان با روئیدن گلِ لاله دراین فصل جشن گرفته وانرا "میله گل سرخ" یاد می نمایند؛ در تاریخ بلخ باستان ودرسایر اسناد معتبر تاریخی روایت است که مزار شریف کنونی
جایگاه اتشکده نوبهار بلخ وارمگاه اشوزرتشت پیامبر زردشتیان بوده که بعدازلشکر کشی اعراب تحت قیادت نیروهای «خالدبن ولید» انرا ویران ونابود نموده وبه جای ان مسجد ابادنموده اند.
جشن نوروز در ادوار شاهان مختلف سرزمین باستانی ما مانند: کوشانیان،یفتلی ها،کابل شاهان،سامانیان،غزنویان وتیموریان درفصل بهار با مراسم باشکوه ومجلل درکابل،بلخ ،بخارا، غزنی،هرات، تجلیل وبرگذار می گردید.
جشن نوروز درقلمروِ وسیع ازکشور های منطقهءتمدنی ما وحتی وسیع تر ازان درسرزمینهای: افغانستان،ایران،تاجکستان،قرغزستان،اذربایجان،پاکستان،مصر،ترکیه،چین،جاپان،سوریه،عراق وسایر نقاط جهان با مراسم عنعنوی مردم برگذار می گردد.
نوروز را گرامی داشت : باوجود غارت ولشکر کشی های پی درپی سلاطین وشاهان متجاوزِ اجنبی که به نابودی بخش بزرگ از فرهنگ باشکوه وتمدن پر غنای این حوزه اریایی انجامید ودر نتیجه دستاوردهای مادی ومعنوی ان تاحدودی زیادای از بین رفت، عقاید وائینهای دینی برمردم تحمیل ،سنن وعادات قبیلوی وفرهنگ بهیمی ،صحرایی وبیابانکردی جایگزین فرهنگ متمدن گذشته ما گردید، اما بان همه تلاشهای که بمنظوروارد نمودن ضربات جبران ناپذیر به افتخارات گذشته ما بعمل امد، سنن نیک ورسوم پسندیده گذشتهء ما چون جشن نوروزی باستان ،این روز پر میمنت وسرور افرین به خاطر داشتن قدامت وپایگاه عمیق توده یی در میان باشنده گان این مرزو بوم نه تنها از بین نه رفت بلکه دشمنان فرهنگ ستیز ان نیز متاءثرومجذوبی این سنن پر افتخار گردیدند.
نوروزبه این سبب جاویدان هست ،که سنت کهن است،به این دلیل که با اقوام وملت ماقرین است وبه این خاطرکه نمایانکردیالکتیک طبیعت وزندگی است.
با عرض حرمت
هــــــر روز تان نـــــوروز نــــــــوروزتان مـــــــــبارک
ماءخذ:یادشتها وبرداشتهاییازکابل،ازمحمد اصف اهنگ
بررسیهای تاریخی ومذهبی ائین نوروزی، ازرحیم عزیزی
نام وننک ،اثر گرانبهای سلیمان راوش
ع ،رستمی
بالا
بازگشت