امان الله استوار
روزندال ـ هالند
مارچ 2010
درسهايی از تراژيدی شاهراه سالنگ و راههای جلوگيری از تکرار آن
ازآنجائيکه کشور عقب نگهداشته ما راه بحری ندراد ، و در اثر تسلط يک تعداد از رهبران عاقبت نه انديش و بيکاره در سرنوشت وطن و مردم ما دراين قرن بيست و يک که به قرن انترنت شهرت يافته است ، بطور باور نکردنی کشورما تا هنوز فاقد شبکه راه آهن ميباشد.
خاطر نشان ميگردد که ازبرکت دو پلان پنحسالهً اقتصادی زمان صدارت داود خان در حدود پنجاه سال قبل، در اوج جنگ سرد و در پرتو کمک های اقتصادی و تخنيکی اتحاد شوروی ، در رديف يکتعداد پروژه های حياتی ، ضروری و مفيد به اقتصاد عقبمانده افغانستان بخاطر تکميل سرک حلقوی و بمنظور وصل نمودن غرب ، جنوب غرب ، جنوب جنوب شرق وشرق کشور از طريق پايتخت به شمال و شمال شرق، از کوتاه ترين راه ، با احداث تونل مشهور سالنگ به ارتفاع تقريبا 3500 متر از سطح بحر اقدام جسورانه گرديد. در نتيجه ، در تابستان سال 1343 شاهراه سالنگ به روی ترافيک باز گرديد و با کوتاه گرديدن راه و اسفلت شدن سرک مذکور به اقتصاد ناتوان کشور ما تکانه جدی وارد گرديد. اهميت سرکهای اسفلت شده در اينست که کشور ما فاقد راه بحری بوده و از موجوديت راه آهن در وطن ما خبری نيست ، ازينرو سرکهای اسفلت شده يگانه وسيله ممکن و موثر برا انتقالات در کشورما تا هنوز بوده و برای چند سال ديگر خواهد بود.
همينطوريکه ، شاهراه سالگ فاصله نهايت زياد راه دشوار گذر کوتل شبر و درهً شکاری را کنار گذاشته ، با کوتاه نمودن فاصله زياد به اقتصاد کشور تکانه جدی وارد نمود و همينطور هم طی نمودن اين شاهراه احتياط ، نظم و آمادگی جدی را بخصوص طی پنج ماه خنک و يخبندان سال ( از 15 عقرب الی 15 حمل ) ايجاب مينمايد. ناگفته نماند که در جريان ساختن سرک ، پلها ، پلچک ها و گالری ها ( بمنظور جلوگيری از خطر برف کوچ ها ) کندن ويا خفر نمودن تونل سالنگ تعميرات ضروری از جمله دفاتر برای کارمندان اداری ، اتاقهای بود و باش برای کارگران و افراد امنيتی ، همچنان ساختن گاراژها برای حفظ وسايل ووسايط مختلف ( برای حفظ و مراقبت شاهراه سالنگ ) و ساختن تحويلخانه ها برای حفط ونگهداری نمک و جای برای ذخيره نمودن ريگ ، جنراتورها برای توليد برق ، توام با ايجاد دستگاه بخارخانه برای مرکزگزمی ها جهت گرم نمودن نلهای آب داخل تونل ، محلات بود وباش کارکنان سالنگها ، همهً اين تاسيسات لازم و ضروری بعد سقوط دولت داکتر نجيب الله ، تخريب ، نيمه تخريب و غارت گرديده است و ميتوان همه را ترميم ، بازسازی و نوسازی نمود . علاوه بايد کرد که : تعميرات و آبادی های مذکور همه با شرايط ،مقتضيات خاص سالنگها ساخته شده است که بقايای آن تا هنوز موجود است . وبخاطر جلوگيری از حوادث ناگوار تا حدود زيادی چاره و تدابير ضروری اتخاذ گرديده بود و کميت لازم افراد در بخش های مختلف با تمام وسايل ووسايط ضروری بخاطر فعال نگهداشتن شاهراه و کمک به عابرين وظيفه دار بودند.
طوريکه هموطنان عزيزما ميدانند چون ما راه بحری نداريم و از راه آهن در کشور ما خبری نيست ، ساخته شدن راه اسفلت شدهً موتر رو از اهميت بزرگ و درجه اول برخوردار بود. با تاسف ، تا هنوز نيز راههای موتررو در سرنوشت مردم و کشور ما نقش مهم و تعيين کننده داشته ، بحيث شيريانهای زندگی اجتماعی رشد ، ترقی ، پيشرفت و تکامل کشور ما از اهميت بزرگ برخوردار است.
امروز در پرتو تجارب 45 ساله ونظر به شرايط خاص سالنگها ، اينکه به چه تعداد افراد ، وسايل و وسايط و امکانات مادی و تخنيکی ضرورت ميباشد ، بعد از برسی دقيق توسط اهل فن در زمينه تصميم اتخاذ گردد.
اينجانب ، کسيکه بارها از سالنگ عبور کرده ام مسايل چندی را قابل يادآوری ميدانم :
ـ نصب هوا کش های نيرومند ، بمنظور تصفيه هوا مطابق به حجم دود و گازات مضره ئيکه در داخل تونل توسط موتر ها توليد ميگردد ، ضروت حتمی و جدی پنداشته ميشود. در صورت غير فعال شدن هواکش های مذکور بايد هواکش های احتياطی وجود داشته باشد که فورا جای هواکش های غير فعال را اشغال نمايند ورنه تراژيدی بمراتب دردآور تری نسبت به برف کوچها اخير بوجود خواهد آمد. خدايا هرگز چنين مباد!
ـ در اثر عدم انتقال آبهائی که از بالا و دوپهلوی تونل داخل تونل گرديده ، اين آبهای سبب ايجاد چقری های بزرگ آب و يخبندان در داخل توئل ميگردد و رفت و آمد وسايل ووسايط را بمشکل و خطرجدی مواجه ميسازد . لذا پيشنهاد ميگردد که در بلندترين نقطه داخل تونل ، آبهای جمع شده را توسط يک نلی که به دو قسمت تبديل شده باشد ، به دوطرف تونل ، يکی بسوی سالنگ شمالی و ديگری بسوی سالنگ جنوبی تمديد گردد و در سر راه از هر نقطه ائيکه آب به داخل تونل نفوذ مينمايد ، آبهای مذکور را با عبور دادن از طريق فلترهای مناسب به نل انتقالی عمومی وصل گردد. بخاطر جلوگيری از يخ بستن نلهای انتقالی ، آب نل مذکور توسط يک سيستم نل در نل ( نل در داخل نل ) به کمک بخار گرم تحت فشار بلند ويا هوای گرم تحت فشار بلند گرم شده ، از يخ بستن نلها و تخريب نلهای مذکور جلوگيری گردد. تنها و بازهم تنها بدين وسيله تونل هميشه پاک وخشک بوده ، رفت و آمد موترها درآن با اطمينان کامل و بدون خطر صورت ميگيرد.
ـ با پاشيدن نمک بالای سرک بخاطرجلوگيری ازيخ بستن و بمنظور آب ساختن برف از روی سرک استفاده همه جانبه صورت گيرد. بکاربرد اين شيوه درکشوريکه دارای بزرگترين منابع نمک است کاری مشکل نبوده و بدينوسيله ميتوان از وقوع حوادث دلخراش ترافيکی جلوگيری کرد.
ـ نظر به ضرورتيکه افغانستان به سرکهای موتررو بخصوص به شاهراه سالنگ دارد ، تا جائيکه امکان داشته باشد اين شاهراه سه متر عريض ترگردد. همزمان ، تا رسيدن به همواری ، در مرکز سرک و هم در دوکنارآن ، با گذاشتن پارچه ها بزرگ کانکريتی ميتوان سرعت وسايط را کاهش داد. اين پارچه ها ، به ارتفاع يک متر ، قسمت پائينی آن نيم متر و قسمت بالايی آن در حدود 15 الی 20 سانتی متر ميتواند باشد. طول اين پارچه ها نظر به مستقيم و ياغيرمستقيم بودن راه ، مينواند يک متره ، دومتره ويا پنج متره باشد. البته اين پارچه های کانکريتی قابل انتقال و قابل تعويض خواهند بود. بدين وسيله ميتوان هم از سرعت وسايط و هم از سقوط آنها به چقری های اطراف سرک و گودالها جلوگيری کرد و مانع تصادم موترها گرديد. البته نبايد فراموش کرد که با ميسر گرديدن شرايط وامکانات ، تمام سرکهای کشورما بايد عريض گرديده و سرکها بايد دوطرف گردد. الی عريض ، دوطرف و با کيفت شدن سرکها ، بخاطر ايجاد نظم و ترتيب و جلوگيری از تلف شدن وقت بی لزوم مردم کشور در اثر راه بندان و يک سلسله عوامل گوناگون ديگر پيشنهاد ميگردد که : دو دروازه ويا دوپوسته امنيتی در دو طرف سالنگها ، در جاههای مناسب که در محل مذکور امکانات پارکنگ وسايط زيادی نيز موجود باشد اعمار گردد. بهتر است گفته شود که چنين پارگنگ ها با تمام شرايط لازم وضروری آن در دو دروازه کنترولی و امنيتی ساخته شود.
ـ همه روزه ازطرف صبح ، بساعت شش بجه هر دو دروازه بروی موترهای نفربری ( موترهای سواری و سرويسها باز گردد و موترهای باربری الی ساعت شش شام بخاطر نوبت در عقب هردو دروازه انتظار بکشند و همينکه ساعت شش شام شد به موتر ها باربری از هر دو دروازه اجازه عبور داده شود. بساعت پنج صبح ، اين شاهراه بروی موترهای باربری بسته شود. تا اينکه در ظرف يک ساعت موتر های باربری بتوانند فاصله ميان دو دروازه را طی نمايند. البته دوباره ساعت شش صبح به موترهای نفر بری نوبت ميرسد تا از سالنگها عبور نمايند. بدينترتيب ميتوان يک نظم و ترتيب مفيد و سازنده را در سالنگها برقرار نمود و از بی نظمی های تباه کننده جلوگيری نمود و با برقراری چنين يک روش ، همه برنده خواهند بوده وبازندهً دراين بازی وجود نخواهد داشت.
ـ طبق گفته نفر مسئول شاهراه سالنگها ، زورآوران بدون توجه به مقررات و هدايات مسئولين از دروازه ها به زور عبور نموده زمينه را برای فاجعه سالنگ بيشتر مهيا ميسازند. بخاطر جلوگيری از همچو فاجعه ، در آينده از طريق برقراری يک انظباط آهنين با ايجاد دو دروازه کنترولی توام با دو پوسته امنيتی که مجهز با تمام وسايل دفاعی و ضروری باشد ، ميتوان از عبورو مرور خودسرانه زورمندان ، افراد قانون شکن ، باند های گروپ مسلح و قاچاقبران گوناگون جلوگيری کرد. ضروری پنداشته ميشود که هر دو پوسته امنيتی با نزديکترين مرکز اداره پوليس در تماس باشد و برای مجازات قانون شکنان ميتوان از آنها ياری طلب نمايد. همچنان ايجاب مينمايد تا وسايط و موتر ها بايد با بالونهای اطفائيه ، اشتوپ ، چاين و زنجير ، بستهً ادويهً عاجل و ديگر وسايل ضروری مجهزباشند و به رانندگان هدايت داده شود که ايشان قبل از عبور از دروازه های امنيتی ، موتر های خود را کنترول ووارسی نمايند.
ـ ايجاد توقفگاهها بعد از برسی دقيق در مسير راه در فواصل مختلف و مناسب جهت رفع خستگی و رفع ضرورت بخصوص برای اطفال و افراد مسن و بمنظور کنترول وسايط در توقفگاهها ، امکان صرف چای و نان وغيره بايد موجود باشد. طوريکه ميدانيم اکثريت حوادث ترافيکی در اثر خستگی دريور ، سرعت زياد،عدم کنترول وسايط بوجود می آيد. در صورت امکان در هر دو طرف تونل الی دروازه های کنترول از طرف شب چراغان گردد.
درفرجام ضرور و مفيد ميدانم تا کليه تعميرات و تاسيسات هر دو طرف سالنگها را که غارتگران نتوانستند بفروش برسانند ، طبق ضرورت و منافع وطن بازسازی و نوسازی گرديده ، بحيث سرمايه مردم و دولت ، همانطوريکه 45 سال قبل بود بهتر از آنوقت بازسازی و نوسازی نموده ، به نفع وطن و مردم خود از آن استفاده معقول ، دلسوزانه ، خلاق و سازنده نماييم تا اگر ديگر به فضل و مرحمت خداوند تراژيدی ديگری بودجود نيايد.
درخاتمه ؛ ازين تريبيون به بازماندگان کليه شهدای تراژيدی شاهراه سالنگ ابراز غم شريکی و عرض تسليت نموده از بارگاه خداوند صبر جميل برای فرد فرد شان تمنا دارم.