پروفیسورشرعی جوزجانی
مناسبات دوستانۀ افغانستان و
اوزبیکستان
قسمت اول
نتا قققققققققققققققققق
دوکتور علوم پروفیسورشرعی جوزجانی
همسایۀ شمالی ما جمهوری اوزبیکستان که دارای ,4444 کیلو متر مربع ساحه میباشد، درادوارتاریخی گذشته به حیث منطقه ای زرخیز یکی از مراکز مهم دانش وفرهنگ در آسیای میانه بوده، باشهرهای بزرگ تاریخی خود چون خیوه، سمرقند، بخارا، ترمذ، شهرسبز، خوقند، فرغانه، مرغیلان(مرغینان) و آبدات تاریخی شکوهمندی که درین شهرها به یادگار مانده، شهرت جهانی دارد.
شهرهای مذکور زادگاه و پرورشگاه شخصیت های بزرگ نامداری چون امام محمد بن اسمعیل بخاری، امام ابوعیسی ترمذی، امام ابو منصور ماتریدی، موسی الخوارزمی، احمد فرغانی، ابوریحان بیرونی، ابن سینا، ابوزید دبوسی، میرزا اولوغ بیک، برهان الدین مرغینانی و دهها تن دیگر ازعلمبرداران دانش و فرهنگ و علمای بزرگ اسلام بوده، به مقیاس جهانی از شهرت و اعتبار برخورداراند.
نفوس اوزبیکستان بیش از 26 ملیون است و قسمت اعظم ساحۀ آنرا اراضی هموار و غالبا جلگه های توران تشکیل میدهد که سرشار از معادن گرانبها چون طلا، مس، اورانیوم، نقره، سرب، ولفرام، نفت و گاز، زغال سنگ، الومینیوم، سنگ آهن، احجار کریمه، انواع سنگهای مرمر ورخام، کرستال کوهی و سایر انواع سنگهای قیمتی، انواع نمکها، آبهای معدنی و سایر عناصرنادر و کمیاب میباشد.
موقعیت مناسب درمیان دو رود پرفیض آمو دریا و سیر دریا (جیحون و سیحون) و منابع سرشارآب به این کشور امکان داده تا با احداث بندهای آبگردان بزرگ و ایجاد سیستم آبیاری عصری، ملیونها هکتار اراضی حاصلخیزرا تحت زرع قراردهد ودرتولید پخته مقام ممتازی را درجهان احرازکند ودر تولید حبوبات برای اولین بارمتکی به خود شود.
اوزبیکستان مستقل که درزمان حاکمیت شوروی اساسا به منبع بزرگ تولید مواد خام مبدل شده بود، اکنون بعداز استقلال با استفاده از تمام امکانات مادی ومعنوی با گامهای استواردرجهت رشد و صنعتی شدن به پیش میتازد. درطی سالهای استقلال این کشور جوان توانست در تولید مواد نفتی و گندم و سایر حبوبات که تمام درآمد محصولات پخته صرف خرید و تورید آن از خارج میشد، به مرحلۀ خود کفا برسد. مودرنیزه ساختن پالایشگاه نفت فرغانه و احداث پالایشگاه عظیم نفت بخارا که به ستندرد بین المللی محصولات نفتی تولید میکند، به کشور امکان داد تا مازاد فرآورده های نفتی خودرا به خارج صادر نماید. سیاست انکشاف اقتصادی قبول شده که عبور موفقانۀ مملکت را از مرحلۀ مناسبات مبتنی برمالکیت دولتی به مرحلۀ مناسبات اقتصادی مبتنی برمالکیت خصوصی تضمین مینماید، به رهبری رئیس جمهور اسلام کریموف طرحریزی شده و مبتنی بر پنج اصل اساسی میباشد. برطبق این سیاست اکثریت فابریکه ها وکارخانه -های دولتی به ملکیت های خصوصی ویا ملکیت های سهامی تبدیل شده، تاسیس و تشکیل موسسات خصوصی تولید درسراسر کشور روبه افزایش است.
در اوزبیکستان فابریکات بزرگ تراکتورسازی، بولدوزر سازی، کمپریسور و اکسواتورسازی، کارخانه های تولید ترانسفورماتورها و کیبل های برق و نلهای قطور فلزی و غیرفلزی، فابریکۀ بزرگ طیاره سازی، کارخانه های بزرگ مختلف پتروشیمی، فابریکه های استخراج طلا، مس وفلزات رنگه موجود بوده، صنایع نساجی با احداث فابریکات بزرگ مودرن خیلی انکشاف کرده و محصولات خودرابه پیمانه وسیع به خارج صادر مینماید.
کارخانۀ بزرگ اتوموبیل سازی « اوزدیوو » که به اشتراک کمپنی معروف « دیوو » ی کوریای جنوبی، درشهر « ا سه که » ولایت اندجان چند سال قبل اعمارگردید، چهار نوع موتر تیزرفتار به نام های «نیکسیا»، «داماس»، «تیکو» و «متیز» تولید میکند که در قلمرو شوروی سابق مدرنترین اتوموبیل ها میباشد. کارخانۀ مذکورکه باسرمایۀ ابتدایی 658 میلیون دالر امریکایی درساحۀ ( 476266 ) مترمربع ساخته شده، سالانه ظرفیت تولید 200000 اوتوموبیل را دارد و یک قسمت تولیدات آن به برخی ازکشورهای همسایه و روسیه صادر میگردد. فابریکه چندسال قبل دومین مودل لوکس نیکسیارا به مشتریان عرضه نمود.
همچنان فابریکۀ «سم- کوچ هولدینگ کمپانی» که به اشتراک ترکیه در سمرقند ساخته شده بود، به تولید مینی بسها و ماشین- های بارکش متوسط اختصاص داده شده و به نام « اوز آتایول» درداخل و خارج مشتریان زیاد دارد. اکنون این فابریکه به همکاری یک کشور دیگر کارمیکند.
فابریکۀ بزرگ پتروشیمی « شورتان گاز» که به اشتراک چند کشور بزرگ خارجی با سرمایۀ بیش از یک ملیارد دالرامریکایی در ولایت قشقه دریا احداث و به کار انداخته شد، یکی از دست آورد های بزرگ کشور درساحۀ انکشاف صناعت میباشد.
علاقمندی کشورهای شرق و غرب برای سرمایه گذاری در اوزبیکستان روز افزون است و حجم آن تاکنون به چندین ملیارد دالر رسیده است.
تاسال 2008 درین کشور بیش از سه ونیم هزار کارخانه به اشتراک سرمایه های خارجی احداث گردیده بود.
در اوزبیکستان صنایع معماری و خانه سازی، راهسازی، احداث خطوط آهن و متروسازی به پیمانۀ وسیع پیشرفت کرده، قسمت اول خط سوم متروی تاشکند افتتاح شده وقسمت دوم آن روبه اختتام است. دست آورد ومظاهر این امکانات علمی و تخنیکی هزاران کیلومتر سرکهای عصری موتررو، تونلها وپلهای بزرگ وخطوط آهن امتداد یافته در سراسر کشور، متروها و کاخهای شکوهمندی است که در شهر تاشکند و سایر شهرهای این مملکت توجه بیننده را بسوی خود میکشاند. میتوان آبده های پرشکوه وقشنگی راکه برآرامگاه امام المحدثین محمد بن اسمعیل بخاری دربخارا وامام ابومنصور ماتریدی درسمرقند ساخته شده، موزیم تاریخی تیموریان، کاخهای زیبا و مودرن پارلمان ومجلس سنای اوزبیکستان را از دست آوردهای نفیس صنعت معماری به شمار آورد. هم اکنون علاوه برهوتلهای زیاد موجود، هوتل انترکانتی- ننتال، هوتل شیراتون و هوتل تاتا درتاشکند و هوتل افراسیاب درسمرقند و هوتل بخارا آمادۀ پزیرایی از توریستان و مهمانان میباشد.
نخستین موسسۀ عالی تحصیلی درآسیای میانه درشهرتاشکند تاسیس شده بود وچندین دهه وظیفۀ تربیۀ کدرهای فنی این منطقه را به دوش داشته است. علاوه براونیویرستی دولتی تاشکند بنام میرزا اولوغ بیک واکادمی علوم اوزبیکستان، ده ها اونیویرستی، اکادمی، پولی تخنیک وانستیتوت های متعدد در سراسر کشور فعالیت دارد. درانستیتوت دولتی شرقشناسی تاشکند، درجملۀ السنۀ شرقی زبانهای فارسی وپشتو نیز تدریس میشود.
بدین ترتیب دولت جوان مستقل اوزبیکستان تحت زعامت رهبر مدبر خود اسلام کریموف، باگامهای استوار درجهت رشد وانکشاف وعبور به مراحل عالی ترقی وپیشرفت حرکت میکند. درمملکت سالانه بیش از51 ملیارد مترمکعب گازو55 ملیارد کیلووات برق تولید میشود.
دوهمسایۀ دوست
همسایگی دیرین وروابط عمیق تاریخی و فرهنگی ودهها وجوه اشتراک دیگر دوکشور برادر مسلمان افغانستان واوزبیکستان را به هم پیوند میدهد. شاعر کبیر اوزبیک ووزیر نامدار خراسان درقرن نهم هجری و رهبر یکی ازدرخشانترین دوره های تمدن شرق درخراسان امیرعلیشیر نوایی که زادگاه و آرامگاه او شهر هرات است، شاعر، مؤرخ و جغرافیا نگار ظهیرالدین محمد بابرشاه اساسگذاردولت کورگانیان هند که دلدادۀ کابل ونقاط دیگر کشورما بود و باغ بابرشاه و چهل زینۀ قندهار از مظاهر این دلبستگی به شمار میرود، دوحلقۀ زرینی اند که با ارثیۀ فرهنگی خود مردمان مارا بهم پیوند میدهند.
دولت ومردم اوزبیکستان به مردم افغانستان با نظر محبت وصمیمیت مینگرند، حوادث سیاسی و تحولات اجتماعی و اقتصادی کشورما را با علاقمندی خاص تعقیب میکنند، پیروزی کنفرانس بن، سرنگونی رژیم طالبان و استئصا ل باند القاعده، تدویر لویه جرگه ها وتشکیل دولت جمهوری اسلامی افغانستان را دست آورد بزرگی درراه تاًمین صلح و سلام درافغانستان میدانند.
طی چند دهۀ گذشته اوزبیکستان در اعمار یک تعداد پروژه های مهم ازجمله کانال وبند آبگردان درونته، فارم های زراعتی ننگرهار(جلال آباد) ، همچنان درتکمیل پروژه های راهسازی و آبیاری وسایرپروژه ها سهم اساسی و ارزنده داشته است. کومپلکس بنای مودرن «انستیتوت علوم اجتماعی» درجوار پولی تخنیک چون تحفه ای ازنام مردم اوزبیکستان به مردم افغانستان تقدیم گردید. اعمار «پل دوستی» حیرتان بر فراز دریای آمویکی از کمک های حیاتی اوزبیکستان به کشورما میباشد.
رئیس جمهور اوزبیکستان
شخصیت برازنده ای که دولت جمهوری اوزبیکستان را به شایستگی رهبری میکند ووظایف سنگین نوسازی، رشد اقتصاد و فرهنگ، تحکیم پایه های استقلال سیاسی و اقتصادی این کشوررا دربرابر خویش نهاده، پریزید نت اسلام عبد غنی یویچ کریموف میباشد که نه تنها دراوزبیکستان، بلکه درتمام دولتهای مستقل قلمرو شوروی سابق و سایر کشورها با صراحت لهجه، قاطعیت وجسارت خود شهرت دارد. اعلان استقلال جمهوری اوزبیکستان بتاریخ 31 اگست سال 1991 از طریق پارلمان و اعلان روزاول سپتمبربه صفت روز استقلال ملی و جشن عمومی مردم، یکی ازافتخارات بزرگی است که نصیب این سیاستمدار کار آزموده گردید.
اسلام کریموف به تاریخ 30 جنوری 1930 درشهر سمرقند زاده شد و تحصیلات عالی خودرا در انستیتوت پولی تخنیک آسیای میانه و انستیتوت زراعت تاشکند به پایان رسانیده، پس از مراحل طولانی کار و تجربه درعرصه های سیاسی، امور اداری و تخنیکی در کارخانه های بزرگ و کمیتۀ دولتی پلانگذاری بحیث انجنیر پیشقدم و سرمتخصص تاسرحد معاون اول کمیته مذکور پیش رفت. درسال 1983 به صفت وزیر مالیه، درسال 1986به حیث معاون شورای وزیران و رئیس کمیتۀ دولتی پلانگذاری کارکرد و درسال 1989 بحیث منشی اول کمیتۀ مرکزی حزب کمونیست انتخاب گردید و بتاریخ 24 مارچ همان سال ، شورای عالی اوزبیکستان اورا بحیث رئیس جمهور اوزبیکستان انتخاب کرد. اسلام کریموف درانتخابات ریاست جمهوری با اکثریت بزرگ آرا منتخب گردید.
درلحظات بسیار حساس فروپاشی رژیم شوروی که افغانستان وتاجکستان درآتش شعله های جنگ میسوخت وتروریستان بنیادگرا می خواستند با انتقال مرکز ثقل جنگ خونین به کشورهای ماورای رودآمو، بخصوص اوزبیکستان، بخاطردست- یافتن به اهداف ستراتیژیک خود، ساحۀ نفوذ خودرا تا جمهوری های مسلمان نشین تاتارستان و باشقرستان روسیه وکشورهای ماورای قفقاز گسترش بدهند، اسلام کریموف درتحکیم صلح و تاًمین ثبات دراوزبیکستان وکشورهای همسایۀ آسیای میانه نقش تعیین کننده ایفاکرد. او، فاجعۀ «اوش» درقیرغیزستان و غائلۀ فرغانه راکه به وسیلۀ دشمنان به منظور برانگیختن خصومتهای ملی دربین ملیت های برادر منطقه پیریزی شده بود، باکمال جسارت وتدبیرخنثی کرد، به فعالیت های تروریستی و دهشت افگنانۀ بنیادگرایان دروادی فرغانه پایان داد وتشکیلات تروریستی آن هارا سرکوب نمود.
نویسندۀ بزرگ چنگیز ایتمتوف- سفیر کبیر ووزیر مختار دولت قیرغیزستان در بلژیک که به صفت یک شخصیت اجتماعی و دپلومات برجسته درپروسۀ خاموش سازی حادثۀ «بوش» اشتراک داشت گفته بود: اسلام کریموف درین زمینه عقل وادراک عالی و وتجربه ای راکه ویژۀ یک رهبربزرگ دولت میباشد، ازخود نشان داد. من اورا رهبری یافتم که به تاریخ خلق ووطن خود عمیقا واردبوده، به تمام ابعاد فرهنگ وهنرمردم خود احاطه دارد.
تروریستان به کمک عوامل خارجی چندبارازطریق سرحدات تاجکستان به حدود اوزبیکستان داخل شده جنگهای خونین مسلحانه به راه انداختند، اما هرباربه جواب دندانشکن اردوی مجهزاین کشور مواجه شده، تارومارگردیدند. دشمنان بخاطر ازبین بردن اسلام کریموف وهیئت رهبری دولت، درکاخ صدارت - تالار جلسۀ شورای وزیران، بانک ملی اوزبیکستان ونقاط دیگرشهرتاشکند انفجارهای عظیمی راسازمان دادند. اما این پلان ها بااین که تلفات جانی و خسارات مالی سنگینی بجاگذاشت، دراثر تدابیر ارگانهای امنیتی دولت، نقش برآب شد.
اسلام کریموف، انجنیر میخانیک، اقتصاددان برجسته، دارای لقب قهرمان اوزبیکستان وصاحب نشان « استقلال » ومدال « امیر تیمور » بوده، از طرف یکعده دولت ها به نشانها ومدالها سزاوار شناخته شده وبا اعطای دکترای افتخاری ازوی تقدیر به عمل آمده است. او عضو اکادمی علوم اوزبیکستان بوده، عضویت افتخاری یک تعداد اکادمی های بین المللی رانیزدارد.
اسلام کریموف مؤلف آثار زیادی درساحات اقتصاد، سیاست، مسائل اجتماعی وفرهنگی میباشد که عدۀ زیادی از آنها به زبانهای انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، هسپانوی، هندی، چینی، عربی و فارسی ترجمه شده وباربار درکشورهای خارجی به نشر رسیده است. مجموعۀ آثاراودربیشتراز 20 مجلد انتشار یافته است.
بخاطر صلح وثبات در افغانستان
قسمت دوم
به همگان معلوم است که جنگهای خانمانسوزدراز مد ت در افغانستان ، فاجعۀ بزرگی بود که درمنطقه سابقه نداشت ودر جریان آن تلفات عظیم جبران ناپذیرجانی، خسارات بزرگ مالی وضررهای بی شمارمعنوی به مردم وکشورمارسید. گروه بنیادگرایان تروریست با مداخلات آشکارعوامل خارجی عرصۀ زندگی را آنقدر تنگ ساختند که مردم مجبور شدند زادگاه خودرا ترک گفته برای حفظ جان به کشورهای مختلف جهان آواره شوند. تروریستان، افغانستان رابه منطقۀ زرع وتولید وتجارت مواد مخدره، ساحۀ تربیۀ تروریستان حرفه یی ومرکز تهدید کشورهای منطقه وجهان مبدل ساختند.
طی سالهایی که کشورما درشعله های جنگ تباهکن میسوخت وفغان مردم به آسمان صعود میکرد، اوزبیکستان در منطقۀ آسیای مرکزی و حتی جهان اولین ویگانه کشوری بودکه کوشید صدای مردم افغانستان را به گوش جهانیان برساند.
مساعی انساندوستانۀ دولت اوزبیکستان درین عرصه شامل نظریات، پیشنهادات واقدامات سازنده ای میباشد که از سال 1992 به بعد به مقصد جلب توجه جهانیان به ماهیت عوامل جنگ خانمانسوزدرازمدت درمملکت ما، جلب همدردی و کمک به مردم جفاکشیدۀ افغانستان و حمایت ازحقوق انسانی آنان و صرف مساعی پیگیردرجهت حل این معضله ازراههای تفاهم و مساعی مسا لمت آمیز ومراجعات مکرربه مردم صلحدوست جهان، دولتها و سازمانهای مهم بین المللی بخصوص سازمان ملل متحد، توسط جناب اسلام کریموف رئیس جمهور اوزبیکستان به عمل آمده است.
مطالب ارزنده ای که در لابلای کتب، مقالات، بیانیه ها و مصاحبه های پریزیدنت اسلام کریموف در رابطه به این مسئله وجود دارد، آیینۀ تمام نمای سیاست دولت اوزبیکستان است که مساعی پیگیر درجهت صلح و امنیت دائمی درمنطقه و افغانستان ومبارزه علیه تروریسم بین المللی براساس آن با قاطعیت تعقیب میشود.
یکی از عالمان این کشورپروفیسور اورال ناصروف درآغاز اثرارزنده ای که پیرامون سیاست اوزبیکستان دررابطه به حوادث منطقه نوشته، از لیونید لیویتین مؤلف کتاب « اوزبیکستان در آستانۀ چرخش تاریخی »، جملات زیررا اقتباس کرده است :
« همان طورکه روزولت در ایالات متحدۀ امریکا، چرچل در انگلستان و دوگول در فرانسه، در ادوارمعین تاریخی هریک جایگاه مهمی را اشغال کرده اند، اسلام کریموف نیز در تاریخ اوزبیکستانِ رهاشده ازاستبداد، همانند آنها به حیث یک شخصیت بزرگ باقی میماند.»
ما درین مقاله میکوشیم تا با مراجعه به کتابها و بیانیه ها وارائۀ اقداما ت سازندۀ جناب اسلام کریموف وبا استفاده ازمطبوعات اوزبیکستان، دلسوزی، حسن نیت وصمیمیت اورا نسبت به مردم ما وعلاقمندی بی پایان اورادر امرتاًمین صلح وسلام درکشورما، به خوانندگان محترم سایت « آریایی» معرفی نماییم:
در13 اکتوبرسال 1992، اسناد مربوط به تاًسیس روابط دپلوماتیک و گشایش راههای هوایی میان هردو کشورهمسایه به امضا رسید.
اوزبیکستان مستقل که درسال 1992 به حیث عضو کامل الحقوق سازمان ملل متحد پزیرفته شده بود، از همان آغاز به صفت یکی ازمدافعین سرسخت صلح و سلام جهانی، درین ساحه باابتکارات وتشبثات سازندۀ خود سهم نمایانی گرفته است. این واقعیت که کریموف پیوسته تاًسیس مناسبات دوستانه باکشورهای جهان وحفظ صلح و امنیت را درصف مقدم مساعی خویش قرارداده ودر جهت حل وضع متشنج وبی ثبات افغانستان ازطریق مسالمت آمیز سعی ومجاهدت خستگی ناپذیر به خرج داده است، چون آفتاب روشن است.
کریموف از نخستین سالهای استقلال کشورش هشدار داده بود که ممکن است معضلۀ افغانستان به مرورزمان به منبع بزرگ خوف و خطر برای رفاه وآسایش مردمان جهان مبدل شود وبادر نظرداشت همین ملاحظه طی مکتوبی که درماه مارچ سال 1993 عنوانی بطروس غالی سرمنشی سازمان ملل متحد فرستاد، ضرورت جلوگیری ازحوادثی راکه درافغانستان روی میدهد، این طور در دستور روز قرارداده بود:
« برطبق معلوماتی که ازمنابع موثق بدست آمده، نیروهای بنیادگرا در جوار سرحدات جنوبی تاجکستان به طرف افغانستان به مقصد راه اندازی فعالیت های دهشت افگنانه در منطقۀ ما توسط گروه های تروریست دهشت افگن به ساختن انبارهای اسلحه وتاًسیس کمپ ها به شد ت فعالیت دارند...
« بدین مناسبت به خاطرارزیابی این نامه بحیث یک سندرسمی درشورای امنیت ملل متحد خواهشمندیم تابه منظور تهیۀ گزارش، اطلاع یابی مفصل ازوضع موجود وجمع آوری فاکتها، نمایندگان شخص خودرا به این منطقه بفرستید...»
دستیابی به صلح و تفاهم
اسلام کریموف درماه جولای 1993 دردومین جلسۀ عالی رهبران کشورهای عضو تشکیلات همکاری اقتصادی، ضمن اشاره به وضع پر تشنج افغانستان به مثابۀ عاملی که ما نع انکشاف همکاری اقتصادی میشود، بخاطر آشتی دادن نیروهای متخاصم وجلب مردم افغانستان به کارو فعالیت مسالمت آمیز، ضرورت مساعی مشترک را یادآورشد وبرای این منظور ازنیروهای درگیر افغانستان، سازمانهای بین المللی و نمایندگان ملل متحد برای انجام مذاکرات در شهر تاشکند دعوت به عمل آورد:
« همین اکنون آنچه بیش از همه مایۀ تشویش ونگرانی ماست، وضع پر تشنج و بی ثبات افغانستان است. ما نمیخواهیم به امورداخلی کشورهای دیگر مداخله کنیم، نیت ما نهایت پاک وخالصانه است. ما آرزومندیم مردم باهم برادر افغانستان دست به دست هم داده، باهم زبان مشترک پیدا کنند و هرچه زودتربه صلح و تفاهم دست یا فته، زندگی مسالمت آمیزرا آغازنمایند... مابرای وصول باین هدف میخواهیم نمایندگان نیروهای متخالف کشور همسایه رابه اشتراک نمایندگان دولتهایی که درین گردهمایی سهم گرفته اند، همچنین نما یندگان ذینفع بین المللی، بخصوص سازمان ملل متحد را در شهر تاشکند برای مذاکره وتبادل نظر دعوت نماییم.»
همچنان پریزیدنت اسلام کریموف طی بیانیه ای که بتاریخ 28 سپتامبر سال 1993 در چهل و هشتمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد ایرادنمود، ضمن یادآوری تشنج موجود درسرحدات تاجکستان و افغانستان و پرابلم های ناشی از تجارت مواد مخدره گفت که هنوزهم ابعاد این ماجرا و تهدیداتی که ازآن متوجه بشریت است وعواقب ناشی ازآن، همه جانبه بررسی ودرک نشده است و سازمان ملل متحد را فرا خواند تا فعالیت های خودرا مبنی بر تاًمین صلح و امنیت بخصوص در مراکز داغ ماجرا تقویه نماید.
اودرمجمع عمومی ضمن بیانیۀ خود گفت: « میخواهم با استفاده ازفرصت، اشتراک کنند گان مجمع عمومی را فراخوانم تا فکر و نظریات عملی خودرا درمورد دریافت راه حل معضلۀ مذکور ابراز بدارند.
« اوزبیکستان انعقاد سیمیناردائمی سازمان ملل متحد بخاطر بررسی مسائل مربوط به تاًمین امنیت و ثبات و همکاری در آسیای مرکزی را کمال مطلوب میداند. تاشکند بمثابۀ شهری برخوردار از عنعنه های دیرین درراه تاًمین صلح وسلام و مشحون ازروحیۀ همکاری ودوستی میان ملت ها به مقیا س جهانی، حاضراست تشکیل همچو سیمینارهای ملل متحد را پذیرا شود. »
ارسال کمک های دوستانه به کابل
رئیس جمهور اوزبیکستان بتاریخ 29 نوامبرسال 1994 طی ملاقاتی که بارهبران نمایند گیهای کشورهای خارجی و سازمانهای بین المللی مقیم کشورو ژورنا لیستان داخلی و خارجی به عمل آورد، درمورد مهمترین رویدادها درحیات اجتماعی و سیاسی مملکت معلومات ارائه نموده گفت که هنگام سفر وزیر دولت درروابط خارجی افغانستان به تاشکند، اوزبیکستان آمادگی خودرا برای ارسال کمک های انساندوستانه به کابل اظهار داشته است. امیداست سازمان ملل متحد در انتقال این محموله ها بمردم افغانستان مساعدت نشان بدهد. او گفت که ضمن بحث درجریان مذاکرات پیرامون رشد و انکشاف مناسبات دوستانه، مسائل مربوط به مصونیت سرحدات افغانستان – تاجکستان، اوزبیکستان - افغانستان، تاجکستان – اوزبیکستان نیزمذاکره صورت گرفته است.
باید افغانستان کشورصلح وسلام باشد
قسمت سوم
رئیس جمهوراوزبیکستان بتاریخ 24 اکتوبر سال 1995 در جلسۀ پرشکوه مجمع عمومی که به مناسبت پنجاه سالگی سازمان ملل متحد برگزارشده بود، معضلۀ افغانستان وعواقب دردناک آنرا برای مردم این کشور باکمال همدردی و دلسوزی یادآورشده اشتراک کنندگان مجمع عمومی را فراخواند تا هرچه زودتر راه حل این غائلۀ دیرپای را پیداکنند. اوافزود:
«جنگ خانمان سوزی که در افغانستان دوام دارد، نه تنها آسیای مرکزی، بلکه صلح و امنیت سراسر جهان را مورد تهدید قرارداده است...
« ما یکبار دیگر به شورای امنیت سازمان ملل متحد پیشنهاد میکنیم تا تورید سلاح به افغانستان ازهر جایی که باشد کاملا ممنوع قرار داده شود.
« باید افغانستان کشور صلح و سلام باشد نه سرزمین جنگ و خونریزی.
« اوزبیکستان و منطقۀ آسیای مرکزی، آنچنانکه مورد تاًیید و حمایۀ بسیاری از سازمان های اقتصادی و کمپنی های جهان قراردارد، در عملی شدن لوایح سودمند مربوط به احداث خطوط آهن و راههای موترروکه ازطریق سرحدات افغانستان به بنادرهند وصل میشود، خودرا ذینفع میداند.
این پروژه ها به ملیونها اتباع افغانی امکان میدهد تابه کار آرام ومسالمت آمیز مصروف شوند...»
درپارلمان اوزبیکستان
اسلام کریموف بتاریخ 28 اگست سال 1998 دردوازدهمین اجلاس پارلمان اوزبیکستان طی بیانیۀ مفصل خود سیاست دولت را در مورد مسئلۀ افغانستان به تفصیل بیان داشت وازجمله چنین گفت: « بشما معلوم است که درین اواخر اوضاع نظامی و سیاسی در افغانستان و اطراف آن تشنج بیشتری کسب نموده است. طالبان با اتکا به کمک های نظامی، سیاسی ومالی قدرتهای خارجی در مدت کوتاهی شهرها ودهات مهم را در شمال افغانستان به تصرف درآورده اند.
« جنگ برادر کشی درسراسر کشور توسعه یافته، خون انسانهای بیگناه درحال ریختن است. امروز افغانستان عملا به میدان تروریزم بین المللی وبنیادگرایی وبه مرکز جهانی نارکوبیزنس (تجارت مواد مخدره) مبدل شده میرود.
« وضع آنقدر به تشنج گراییده که مشکل است وضع فردارا پیشگویی کرد. اختلاف و ضدیتها طوری ازساحۀ نظارت وکنترول خارج گردیده که ممکن است به حدود کشورهای همسایه نیز سرایت کند. ما حرارت آتش جنگ را در سرحدات خود احساس میکنیم. »
کریموف بخاطر حل مسئله افغانستان پنج اصل کلیدی را پیشنهاد کرد و هریک را به وکلای پارلمان توضیح داده افزود:
« میخواستم روی این موضوع تاکید به عمل آورم که تمام تدابیری که بخاطر حل غائلۀ افغانستان بکاربرده میشود، باید درتحت حمایۀ سازمان ملل متحد و باشتراک تمام سازمانهای بین المللی ذینفع سازمان داده شود.»
فورمول گروه ( 6 + 2 )
حادثۀ مهمی که به خاطرراهیابی به حل معضلۀ افغانستان روی- داد، قبول فورمول گروه ( 2 6 + ) بود که به ابتکار اسلام کریموف طرح گردید. فورمول مذکور خیلی زود توجه ملل متحد وافکارجهانیان را به خود جلب کرد وبرای تحقق آن بتاریخ 19 جولای 1999 جلسۀ ملاقات گروه ( + 2 6 ) تحت نظارت ملل متحد درشهرتاشکند دایر گردید. کریموف طی بیانیۀ مهمی که درین گردهمایی ایراد کرد، حل مسئلۀ افغانستان را بمثابۀ یک ضرورت تاریخی مستدل ساخته گفت:
« ما امروز دراینجا بخاطر رسیدن به یک هدف بزرگ و عالی گردآمده ایم تا روز تحقق صلح وامنیت را که در افغانستان بشدت آنرا انتظار میکشند، بامساعی مشترک خود نزدیکتر بسازیم.
« صلح و ثبات نخست از همه آرزوی مردم افغانستان است. چراکه آنها رنج و عذاب و احتیاج ناشی از جنگ فرسایندۀ بیست ساله را متحمل میشوند. مردم افغانستان باتاریخ خود و باتحمل ومقاومت بی نظیرخود سزاوار احترام واقعی و همدردی عمیق میباشند. عدم ثباتی که درنتیجه جنگ داخلی به وجود آمده، مدتها است که ازسرحدات افغانستان عبورنموده، حتی در نقاط دوردست منطقه نیزتاًثیرات منفی خودرا درحال نشان دادن است.
« گذشت زمان نشان دادکه پندار برخی از دولتها که تصور میکردند، وضع افغانستان به نسبت بعد فواصل جغرافی، به امنیت آنها تاثیرنمی گذارد، چقدر بی اساس بوده است…
« مردمان اوزبیکستان و افغانستان را علایق و سوابق تاریخی مشترک دیرین بهم پیوند میدهد...دریای آمو طی قرون و اعصار مارا فقط بهم پیوند داده است...اکنون هم صمیمی ترین و مهمترین آرزوی ما اینست تا افغانستان را در صلح وسلام وثبات و امنیت دائمی مشاهده کنیم. آرزومندیم تادرکابل باشتراک تمام نمایندگان جوانب درگیرچنان یک حکومت مقتدر وبا صلاحیت تشکیل شود که قادرباشد تفاهم ملی وثبات داخلی را تامین نموده، معیارهای حقوق بین الدول را احترام گذارد و تاًمین مناسبات حسن همجواری را با کشورهای هم سرحد تضمین کند.
« حل هرچه سریعتر مسئلۀ افغانستان، بخاطر تاًمین همکاری منطقوی ودر قدم نخست برای احداث راههای ترانسپورتی که آسیای مرکزی را با کشورهای همسایه متصل میسازد وبرای تطبیق لوایح پروژه های طویل المدت، زمینۀ مساعد بوجود می- آورد، امر ضروری میباشد.
« تنها یک فاکت یعنی اشتراک فعا ل کشورهای ایالات متحدۀ امریکا، روسیه وچین سه عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد، یکجا باکشورهای این منطقه دردائرۀ گروه ( + 2 6 ) و
صرف مساعی فعالانۀ آنان درراه جستجوی طرق مسالمت آمیز درین تجربۀ بین المللی، رویدادی است که مثل آن کم واقع میشود، حتی میتوان گفت که حادثه ای بی نظیر است.»
در مجمع عمومی ملل متحد
کریموف بتاریخ 8 سپتمبر سال 2000 درجلسۀ بزرگ مجمع عمومی سازمان ملل متحد اشتراک نموده، طی بیا نیۀ خویش این این مسئله راکه ماجرای افغانستان تهدید بزرگی برای صلح و وامنیت جهانی میباشد وباید شورای امنیت ملل متحد باکافۀ جوامع بشری درجهت ازمیان برداشتن این منبع تهدید مساعی مشترک بخرج دهد، مطرح بحث قرارداد وضمن یاد آوری از جلسۀ مشترک کشورهای گروه ( 6 + 2 ) منعقدۀ تا شکند درسا ل 1999 و «اعلامیۀ تاشکند» گفت : « تاکنون هم این اعلامیه اهمیت حیاتی خودرا حفظ کرده وبعدازین نیز میتواند بخاطرراه اندازی مذاکرات میان جوانب اساسی درگیر چون عاملی مؤثرخدمت نماید.»
پیشگویی عواقب غیر منتظره
پریزید نت اسلام کریموف بتاریخ 26 سپتمبر 2001 در دومین اجلاس غیرنوبتی شورای نمایندگان شهر تاشکند طی سخنرانی مفصل خود به مناسبت وقوع فاجعۀ تروریستی 11 سپتمبر در ایالات متحدۀ امریکا، ضمن تحلیل و ارزیابی وضعیت حساسی که در منطقۀ ما روزتا روز کسب وخامت میکند، به نسبت حادثۀ دردناک مذکوربمردم ودولت ایالات متحدۀ امریکامراتب همدردی عمیق خود و مردم اوزبیکستانرا ابراز داشته گفت:
« فاجعه ای که در امریکا روی داد، ممکن است نظیرآن هرخا نه و خانواده ای را مورد تهدید قراردهد. ازآن چه روی داد میتوان نتیجه گرفت که هرگونه سعی وتلاش مبنی براین که فقط خودرا باید از خطرآن دور نگهداشت، امری بیهوده بوده است.»
او ضمن بررسی حوادث منطقه وماهیت تروریزم وتوضیح اینکه آنچه در امریکا رخداد، گوشه ای از تبارز تروریزم است، چنین گفت:
« من میخواهم آن سخنان خودراکه در جلسۀ سازمان امنیت و همکاری اروپا بسال 1999 دراستنبول گفته ام درینجا تکرارنمایم. من درجلسۀ مذکورتوجه جهانیان را به مسائل تروریزم که روز تا روز کسب شد ت مینماید جلب نموده، ضمن صحبت دررابطه به عواقب دهشتناک غیرمنتظره ای که ممکن است ازین بلاصادرشود گفته بودم : ای آدمیزاد، آگاه باش، چشمان خودرا خوب بازکن. دیگر وقت آن فرارسیده است تا قیافۀ وحشتناک تروریزم را آنچنان که هست ببینی!
« در جلسۀ مذکور من پیشنهاد کرده بودم تا درجنب سازمان ملل متحد مرکز ضد تروریزم تشکیل شده، بخاطر انجام وظائف محوله با بودجۀ کافی تاًمین گردد ودرساحۀ اجرای وظائف مربوطه برای آن حقوق وصلاحیت های لازم داده شود. من آن سخنان را درینجا نیز تکرارمینمایم.. قبل ازین بسال 1993 در چهل و هشتمین اجلاس مجمع عمومی ملل متحد نیز ازطرف دولت اوزبیکستان این مسئله را طرح کرده بودم. لیکن افسوس که این فراخوان هارادران وقت کسی نشنید وبه آگاهی خود نیفزود . اما اکنون که چشم بسیاری از رهبران دولتهابازشده و عواقب آن را درک کرده اند، درطرح پیشنهادها وابرازنظرها درزمینه، ازهم سبقت مینمایند.
« به فکرمن باید ازهمین حالا دیرشده باشد هم این مسئله را عمیقا و همه جانبه مورد بررسی قرارداده، به تاً سیس مرکز انتی - تروریستی اقدام کرد. این مرکز وظیفه داشته باشد تا قیا فۀ زشت ومنفور نیروهای تروریستی را شناسایی کرده فاش نماید، ریشه های مالی آنرا قطع واز لحاظ مفکوروی آنرا درهم بکوبد.
« اگر قراربا شد جامعۀ جهانی دربارۀ مصونیت و آیندۀ بشریت بیند یشد، باید اعتراف نماید که وضع کنونی دهشتباری راکه از بلای تروریزم سرچشمه گرفته است، نمیتوان در همین حا ل گذاشت.»
ملاقات باوزیر دفاع امریکا
به تاریخ 5 اکتوبرسال 2001 رئیس جمهور اوزبیکستان دونالد رامسفیلد وزیر دفاع ایالات متحدۀ امریکارا پذیرفت. طی ملاقات، مسائل مربوط به مبارزه علیه تروریزم، اوضاع نظامی منطقه ووضع موجود در افغانستان مورد بررسی قرارگرفت.
رئیس جمهور دررابطه به نظریۀ اشتراک اوزبیکستان در مبارزه علیه تروریزم توضیحات داد.
درمورد مناسبات دوستانه با افغانستان وایالات متحده
قسمت چهارم
اسلام کریموف بتاریخ 5 اکتوبر 2001 طی کنفرانس مطبوعاتی، پیرامون وضعی که پس از وقوع فاجعۀ تروریستی 11 سپتمبر درایالات متحده بوجودآمد، همچنان دراطراف وضع متشنج افغانستان به نمایندگان وسائل ارتباط جمعی، معلومات وسیع وهمه جانبه ارائه نموده، موقف دولت اوزبیکستان را درمورد مسئلۀ افغانستان و مناسبات دوستا نۀ آن با ایالات متحده وائتلاف جهانی در مبارزه علیه تروریزم بین المللی توضیح داد واین موقف اصولی را که ضمن مصاحبۀ تیلفونی با رئیس جمهوری ایالات متحده ونیز طی ملاقات با وزیر دفاع این کشور روی آن موافقه صورت گرفته بود، در چهاراصل تلخیص نموده علاوه کرد :
« همچنان ما روی دو مسئلۀ اساسی نظر خودرا ابراز میداریم:
1- از سرحدات ما بخاطر راه اندازی عملیات نظامی زمینی برضد افغانستان اجازه داده نمیشود.
2- ازحدود ما برای هجوم به افغانستان ازطریق عملیات بمباردمان موافقه ابراز نمیشود.
چنین است موقف ما در اشتراک به مبارزات علیه تروریزم بین- المللی.
ما باورداریم که اینگونه برخورد به مسئله، با منافع دولت ما وبا معیارهای حقوق بین الدول کاملا سازگار و هماهنگ میباشد.»
نامۀ جورج بوش و ملاقات با کولین پاول
جورج بوش رئیس جمهور ایالات متحدۀ امریکا در نامه ای که به تاریخ 12 اکتوبر سال 2001 عنوانی رئیس جمهوراوزبیکستان اسلام کریموف فرستاد، به فعالیت های قاطعانه ای که وی درامرمبارزه برضد تروریزم بین المللی به عمل می آورد، ارزش بلندی قایل شد. درنامه ازجمله چنین گفته میشود :
« بتاریخ 11 سپتمبر برضد آزادی تعرض صورت گرفت، اما از آزادی حمایه به عمل آمد. ارزشها وپرنسیپ های مردمان ما برای نابودی کامل تروریزم در افغانستان، حدود آسیای مرکزی و در سراسرجهان عامل تعیین کننده میباشد. من برای ارائۀ پاسخ به دعوت مرکب مذکور بیصبرانه درانتظار همکاری باشما میباشم. شاید مبارزه مدت زیادی دوام کند، لیکن هماهنگی وکمک شما درین امرمهم به ما نیرو- قدرت و قاطعیت می بخشد.
رئیس جمهوراوزبیکستان بروز 8 دسامبر سال 2001 در کاخ « آق سرای » سکرتر دولت (وزیر خارجۀ) ایالات متحدۀ امریکا کولن پا ول را پذ یرفت.
در جریان ملاقات پیرامون مناسبات دوجانبه، امنیت منطقوی، عملیات ضد تروریزم که در افغانستان دوام دارد و نیز مسائل مورد علاقۀ هردوطرف تبادل افکار صورت گرفت. کولن پاول سکرتر دولت ایالات متحدۀ امریکا اظهار داشت که او برای این به اوزبیکستان آمده است تا به مناسبت پشتیبانی دولت اوزبیکستان از ائتلا ف بین المللی ابراز تشکر نماید. سکرتر دولت امریکا، نامۀ پریزید نت جورج بوش را به رهبر دولت اوزبیکستان تقدیم داشت.
نتائج معقول کنفرانس بن
اسلام کریموف بروز 22 دسمبر سال 2001 حین سفر خود به ولایت قشقه دریا در کنفرانس مطبوعاتی که با ژورنالیستان خارجی دایر کرد، ضمن صحبت پیرامون مسائل روز موقف خودرا در مورد مسئلۀ افغانستان و آیندۀ حل این معضله به صراحت بیان داشت.
دررابطه به این مسئله همان طورکه درگزارش وزارت امور خارجۀ جمهوری اوزبیکستان تذکرداده شده، رهبرکشور نتائج کنفرانس بن راکه به رهبری سازمان ملل متحد برگزار گردید، معقول ارزیابی میکند. درعین زمان او تاًکید مینماید که کنفرانس بن نخستین قدم درراه تاًمین تفاهم سیاسی میان گروههای متخالف ویک توافق مهم سیاسی وحرکت جدی محسوس در جهت ایجاد پایه های قانونی برای تشکیل دولت در مملکت میباشد.
همزمان باآن برای دستیابی به صلح و آرامش، باید قبل ازهمه مقادیر زیا سلاح و مهماتی که طی سالیان دراز جنگ ذخیره شده تقلیل یابد. «برای خاتمه دادن به ناسازگاری های نظامی- سیاسی داخلی و جلوگیری از تهدیدات برضد امنیت جهانی و منطقوی تشکیل دولتی غیر نظامی وبیطرف، برخوردار از تمامیت ارضی کامل و با درنظرداشت خصوصیت های منطقوی و قومی به شکل یک دولت فدراتیف خواسته و مطلوب خواهدبود.»
ارزیابی وستایش
سعی و فعالیتهای پیگیر وقاطعانه ای که اسلام کریموف رئیس جمهور اوزبیکستان از سالیان دراز بد ینسو بخاطر تاًمین صلح وسلام درافغانستان، مبارزۀ بی امان علیه تروریزم، بنیاد گرایی و تجارت مواد مخدره به عمل می آورد، مد تهاست که از جانب سازمانهای پرنفوذ جهانی از جمله ملل متحد و همکاری اروپا، سازمان همکاری شانگهای و نیز ازطرف رهبران دول و شخصیت های مهم سیاسی جهان مورد اعتراف و ستایش قرار گرفته است. ما درذیل برخی ازینگونه ارزیابی هارا ذکر میکنیم :
بهای بلند برای مبارزه علیه تروریزم
ازنامۀ رئیس جمهور ایالات متحده
جلالتماب پریزیدنت!
به مبارزات اوزبیکستان برضد تروریزم و ادامۀ مساعی آن درجهت رساندن کمک های انساندوستانه بمردم افغانستان بهایی بلند قایلم.
برای ما سودمند است تا همکاری خویش را درزمینۀ رساندن کمکهای انساندوستانه بمردم افغانستان بازهم توسعه بدهیم. ما قرار شمارا در مورد افتتاح پل دوستی ترمذ تصمیمی عاقلانه میدانیم و ازآن تاًیید وپشتیبانی بعمل می آوریم.
جورج بوش رئیس جمهور ایالات متحدۀ امریکا
اظهار مراتب سپاسگذاری
کوفی انان سرمنشی سازمان ملل متحد ضمن پیام مفصلی که به مناسبت گشایش راههای دریایی و زمینی اوزبیکستان به منظور انتقال کمک های انسانی بمردم افغانستان عنوانی رئیس جمهور اوزبیکستان فرستاد، ضمن یادآوری از اهمیت مساعدتهای بیدریغ و تاًکید برارزش آن و اظهار مراتب سپاس و قدردانی خود به شخص رئیس جمهور، حکومت و دولت اوزبیکستان میگوید : جلالتمآب! لطفا عالیترین مراتب احترامات مرا بپذیرید.
کوفی انان سرمنشی سازمان ملل متحد
درک ابعاد وسیع تهد ید و تروریزم
بدون تردید تاریخ جدید اوزبیکستان با نام رئیس جمهور اسلام کریموف گره خورده است.
رهبراوزبیکستان سیا ستمداری ورزیده است که میتواند ابعاد وسیع تهدیدهایی راکه تروریزم بین المللی به جامعۀ جهانی و صلح وثبات جهانی متوجه ساخته، عمیقا درک نماید.
هجوم تروریستی منفور وغیر انسانی که در ایالات متحدۀ امریکا روی داد، یک بار دیگر با ثبات رسانید که تشبث رئیس جمهور اوزبیکستان اسلام کریموف مبنی بر تاًسیس مرکز بین المللی مبارزه علیه تروریزم در دائرۀ سازمان ملل متحد تا چه حد امر مهم وتاًخیرناپذیر میباشد.
از اظهارات انتتی کریستینین سفیر کبیر و نمایندۀ فوق العادۀ فنلند در جمهوری اوزبیکستان
کمک اوزبیکستان
ما بدون اوزبیکستان نمی توانستیم درعملیات ضد تروریستی در افغانستان به موفقیتهای حاصله دست یابیم.
ج. لیبرمان – سناتور ایالات متحدۀ امریکا
طرح « 3+6 »
درماه اپریل سال 2008 درگردهمایی «ناتو» درشهر بخارست ، رئیس جمهور اوزبیکستان دررابطه به تاًمین صلح و ثبات در افغانستان به ادامۀ فورمول سابق خود« 2+6 » درین زمینه، که بتاریخ 9 جولای سال 1999 باشتراک کشورهای منطقه وسه عضو شورای امنیت (روسیه، چین و ایالات متحدۀ امریکا ) تحت سرپرستی سازمان ملل متحد درشهر تاشکند موفقانه دائر گردیده، «اعلامیۀ تاشکند» را به تصویب رسانده بود، تشکیل گروه کاری « 3+6 » را تحت سرپرستی ملل متحد، به مثابۀ مؤثر ترین راه عملی برون رفت از وضع متشنج امروزی افغانستان پیشنهاد کرده بود. دولت اوزبیکستان این طرح را پیگیری کرده و پیوسته روی اهمیت حیاتی آن تاًکید به عمل آورده است.
اکنون باآنکه 8 سال ازفعالیت های ائتلاف بین المللی ونیروهای خارجی درچوکات« آی اس آف » برضد تروریزم درافغانستان میگذرد، وضع کشور همچنان بطرف پیچیدگی میرود. افزایش تلفات جانی عساکر امریکایی وناتو، واشنگتن را بدان واداشته تا مسئلۀ افغانستان تحت بررسی جدی قرارداده شده، با تعیین استراتیژی جدید راه عملی برون- رفت از وضع موجود و حل معضلۀ افغانستان راپیداکنند. درین مرحلۀ حساس طرح جدید اوزبیکستان یکباردیگرتوجه مطبوعات، جامعۀ جهانی و کارشناسان بین المللی رابه خود جلب کرده است. چنانچه درین اواخر روزنامۀ چینی « ژینمن ژیبائو » درین زمینه مقاله ای تحت عنوان « طرح اوزبیکستان دررابطه به حل مسئلۀ افغانستان » نشر کرده که ما در ذیل پارچه هایی را ازآن اقتباس میکنیم:
طرح اوزبیکستان درمورد ضرورت تشکیل گروه کاری 3+6 به مقیاس بین المللی از طرف متخصصین امور، مورد توجه قرارگرفته و میخواهند آنرا همه جانبه تحت بررسی قرار بدهند. چنانچه مقالۀ دوکتور جان دیلی محقق انستیتوت آسیای مرکزی وقفقازدر جنب اونیویرستی جونس هاپکنس واشنگتن تحت عنوان « نگاهی ازبیرون: « پیشنهاد اوزبیکستان درمورد افغانستان مهم و جدی است»- « افغانستان: چرا 3 +6 ؟ »، برای این گفتۀ ما دلیل شده میتواند.
نویسندۀ مقاله متذکرمیشودکه طرح اسلام کریموف با ارزیابی عملی خود درتوافق باشرائط جئو سیاسی و ستراتیژیک افغانستان اهمیت جداگانه کسب میکند. همچنان او یادآورمیشودکه رهبراوزبیکستان خیلی قبل ازوقوع رویداد فاجعه آمیز 11 سپتمبر 2001 هشدار داده بودکه افغانستان به مرکز جهانی تروریزم و ایکستریمیزم دینی مبدل شده میرود وباربار این هشداررا بگوش جهانیان رسانده بود. بعدا انکشاف رویدادها صحت این پیشگویی را درعمل تصدیق کرد. طرح 3 + 6 اوزبیکستان، تاجکستان، ترکمنستان، پاکستان،ایران، چین، امریکا، روسیه + ناتو را دربر میگیرد.
رئیس جمهور اوزبیکستان تاًکید نموده که بدون اشتراک مستقیم کشورهای منطقۀ مجاور افغانستان که از30 سال بدینسو تاثیرات منفی اوضاع متشنج افغانستان را ازسر میگذرانند، نمیتوان پرابلم این کشور
راحل کرد. ازآنجاکه این مسئله اهمیت جهانی کسب کرده، رهبر دولت اوزبیکستان دعوت نمود تاراه حل آن باشتراک نیروهای بین المللی که در ترکیب ناتو مشغول تاًمین امنیت میباشند و دولتهای عضو ائتلاف
بین المللی( آی اس آف ) بمقیاس جهانی مورد رسیدگی قرار گیرد.
همچنان مطابق نظر اسلام کریموف که بانظریات همانوقتۀ غربیها خیلی تفاوت دارد، ممکن است اشتراک نیروهای نظامی خارجی را به پیمانۀ نامحدود افزایش داد، اما بدون داشتن مودیل مشخص وکانکریت وصول
به مصالحۀ عمومی ملی، نمیتوان تضادهایی راکه ازسالیان دراز بدینسو دوام دارد، ازمیان برداشت.
نویسندۀ مقاله ازکارشناس امریکایی لوک وی این جملات را اقتباس میکند : « اوزبیکستان به صفت یک همسایۀ نزدیک افغانستان با اتکا به تجربه ای که دررابطه باین دولت درتشکیل گروه ملاقات ( 2+ 6 ) ملل
متحد وعملی ساختن آن دارد، تشبث کنونی خودرا پیش میبرد. پیشنهادهای رهبراوزبیکستان حل مسئلۀ افغانستان را درچوکات ملل متحد، فقط ازطریق راههای سیاسی براساس مساعی دراز مدت اوزبیکستان درنظردارد.
روزنامۀ چینی مقالۀ خودرا باجملات زیر ختم میکند : طرح همه جانبه وحیاتی ( 3+6 ) پریزیدنت اسلام کریموف میتواند یکباردیگر برای فعالیت های وسیع بین المللی زمینۀ مساعد بوجود آورد. درشرائطی که درواشنگتن طرح های دیگر مقابل دربرابر آن وجود ندارد، این طرح پریزیدنت اسلام کریموف که درموقع لازم آنچنانکه بایدوشاید مورد توجه قرار نگرفته بود، مهمترین پیشنهادی است که باید هم اکنون مورد بررسی جدی قرار داده شود.
کنفرانس مطبوعاتی
بتاریخ 14 اکتوبرسال 2009 درهوتل انترکانتی ننتال شهرتاشکند پایتخت اوزبیکستان کنفرانس مطبوعاتی باشتراک رابرت بلیک معاون وزیر خارجۀ ایالات متحدۀ امریکا دایر گردید.
نخست، سفیر کبیر ریچارد هارلند، معاون وزیر خارجۀ ایالات متحدۀ امریکا در مسائل آسیای جنوبی ومرکزی رابرت بلیک را به حاضرین معرفی کرده رشتۀ سخن را باو سپرد. رابرت بلیک ضمن صحبت مختصر خود گفت :
من ازاینکه توانستم با جلالتمآب پریزیدنت اسلام کریموف، وزیرخارجه ناروف ودیگرکارمندان حکومت ملاقات نمایم، بسیار خورسندم. همچنان من توانستم بارئیس عالی مجلس( مجلس قانونگذاری ) ونیز رئیس سنا دیدار به عمل آورم. سفر من انعکاس دهندۀ فعالیتهایی است که از طرف پریزیدنت اوباما ووزیر خارجۀ امریکا کلینتون درجهت استحکام بخشیدن به روابط میان ایالات متحدۀ امریکا و اوزبیکستان به پیش برده میشود. ما میخواهیم این فعالیتها براساس منافع مشترک واحترام متقابل صورت بگیرد.
من نسبت حمایت اوزبیکستان از فعالیت های بین المللی که درافغانستان جریان دارد، مراتب امتنان صمیمانۀ امریکارا به پریزیدنت اسلام کریموف تقدیم داشتم. ایالات متحده و اوزبیکستان در تاًمین صلح و ثبات در افغانستان منافع مشترک دارند. درعین زمان من نظریات و مشوره- هایی راکه پریزیدنت کریموف درمسائل مربوط به پیشرفت افغانستان و منطقه ابراز داشته اند، به سویۀ عالی ارزیابی میکنم. مادراطراف طرق متعددی که ایالات متحدۀ امریکا واوزبیکستان میتوانند آنرا درساحات مختلف بکارگیرند، نیز تبادل نظر کردیم. این ساحات تجارت وانکشاف، امنیت سرحدات، مبارزه برضد مواد مخدره، انکشاف اجتماعی وحقوق شخصی را دربرمیگیرد.
ما به منظور مساعد ساختن زمینۀ ملاقات آینده، دریافت چنان میخانیزم سازنده ای را بررسی کردیم که بتواند بادرنظرداشت مقاصد روشن، برای ازمیان برداشتن عدم تفاهم براساس احترام متقابل امکان بدهد. من به پریزیدنت کریموف گفتم که طرفدارادامۀ موفقیت آمیزاین ملاقات میباشم ونیز یادآورشدم که مناسبات دوجانبه میان ایالات متحده و اوزبیکستان میتواند براساس اساسات استوارانکشاف یابد.
سپس معاون وزیرخارجه به سوالات ژورنالیستان پاسخ داد و دربرابر سوالی گفت :
... به سهمگیری اوزبیکستان درزمینۀ استقرار وضع درافغانستان نه تنها ازطریق انتقال محموله های غیر نظامی، بلکه تاًمین انرژی برق و بازسازی آن ، ارزشی بلند قایلم. ماتاکنون دربارۀ افغانستان ومسائل دیگرهیچ نوع موافقتنامه ای را امضا نکرده ایم.
سرگی ایژکوف ( سایت- اوزمترونوم ) : جناب بلیک، رئیس جمهور اوزبیکستان هنگام ملاقات در بخارست در رابطه به تاًمین صلح و ثبات در افغانستان تشکیل گروه ( 3+6) را پیشنهاد کرده بود. مناسبت حکومت ایالات متحده با این تشبث چگونه است، آیا درجهت استفاده ازین طرح کدام اقدامی صورت گرفته است؟
معاون وزیر خارجه : فعلا ایالات متحدۀ امریکا و جامعۀ جهانی توجه خودرا به انتخابات و قرار کمیسیون سمع شکایات متمرکز ساخته است. پریزیدنت اسلام کریموف دربارۀ وضع موجود افغانستان مشوره های خیلی ارزنده داد. من به ایشان گفتم که عنقریب سفیر هالبروک باداشتن وکالت بررسی مسائل افغانستان وپاکستان به اوزبیکستان خواهد آمد تا با حکومت اوزبیکستان درین زمینه طورمفصل و همه جانبه مذاکره به عمل آورد.
درخاتمه
درخاتمه با استناد به آنچه طی این مقاله یاد آوری کردیم میتوان گفت که سیاست دولت اوزبیکستان درمورد کشورما کاملا دوستانه، صمیمانه و عاری ازهرگونه شوائب بوده، براساس احترام متقابل ومنافع مشترک استواراست.
پریزیدنت اسلام کریموف درجهان یگانه شخصیتی است که به صفت یک دوست واقعی مردم افغانستان تقریبا ازدودهه بدینسو باقاطعیت وپیگیری خستگی ناپذیرمعضلۀ افغانستان رادرمجامع بین المللی، منطقوی وملی طرح نموده و پیوسته د قت واعتبار سازمان ملل متحد وجامعۀ جهانیرا درجهت یافتن راه ختم جنگ، استقرار صلح و سلام و تاًمین مصالحۀ ملی درکشورماجلب نموده است.
چون باوجود گذشت 8 سال از تحقق ائتلاف بین المللی درمبارزه برضد تروریزم وحضور قوای ناتودر کشورما، گره اساسی معضلۀ افغانستان همچنان ناگشوده مانده است، کارآگاهان برای دستیابی به صلح وامنیت، بررسی طرح ( 3+6 ) اسلام کریموف را به مثابۀ یک الترناتیف جدی و مهم توصیه میکنند. ما انتظارداریم با استفادۀ خلاقانه ازین طرح و کاربرد شیوه های متمم آن، صلح وثبات دائمی هرچه زودتر در وطن
عزیزما استقراریابد.
درنوشتن این مقاله، از کتب، مقالات، بیانیه ها ومصاحبه های رئیس جمهور اوزبیکستان اسلام کریموف، معلومات نشرشده درمطبوعات اوزبیکستان ازجمله روزنامۀ «اوزبیکستان آوازی » وهفته نامۀ « اوزبیکستان ادبیاتی و صنعتی »، ودر تهیۀ عکس ها از دائرة المعارف آزاد انترنیتی « ویکیپیدیا » استفاده به عمل آمده است.
درختم مقاله، از دوست عزیزوشاگرد پراستعدادخود- آزاد سرسینبایف استاد دپارتمنت «حقوق اسلام» دراونیویرستی اسلامی تاشکند که در تهیه وارسال برخی مواد وماتیریال مربوط به این نوشته بامن همکاری کرده است، صمیمانه ابراز تشکرمینمایم.
-------------------------------------
بیوگرافی پروفیسورشرعی جوزجانی
دوکتورعلوم پروفیسورعبدالحکیم شرعی جوزجانی پسر شادروان سید معصوم در15 حوت سال 1313( مارچ 1934 ) درشهرسرپل- مرکز جوزجان باستان متولد شد.
جوزجانی زبان تورکی اوزبیکی را ازمادرخود مرحومه بی بی حبیبه فراگرفت وبعدازختم مکتب ابتدائیۀ سرپل و 6 سال دانش آموزی درمدرسۀ علوم شرعیۀ پغمان که درآن مبادی علوم عصری یکجا با علوم اسلامی تدریس میگردید، شامل فاکولتۀ شرعیات اونیویرسیتی کابل شد و بعد فراغت از آن درسال1338 تا سال 1355 در مؤسسات وزارت اطلاعات و کلتور به صفت عضو نشریات عمومی، مدیر تدقیق روزنامۀ انیس، مدیر راپرتاژها و مدیر پروگرامهای رادیو افغانستان، مدیر تدقیق روزنامۀ اصلاح ومدیر مسئول ایام تعطیل، مدیر ریسرچ در ریاست فولکلورودر کدر علمی دائرة المعاف آریانا به حیث عضو مسلکی کارکرد. درجریان کار، کورس عالی ژورنالیزم راکه توسط ژورنا لیست امریکایی پروفیسور جا لف تدریس میشد به پایان رسانده، سند فراغت گرفت و درسال 1356 به دلیل فعالیت های سیاسی به دستورشخص سردار داود از دستگاه دولت اخراج گردید. اوازجملۀ مؤسسین حزب ومعاون رئیس کنگرۀ اول بود و بعدا به عضویت کمیتۀ مرکزی ودرماه عقرب سال 1358 به عضویت بیوروی سیاسی ح.د.خ.ا انتخاب گردید.
شرعی جوزجانی پس ازتحول سیاسی 7 ثورسال 1357(اپریل 1978) به صفت وزیرعدلیۀ جمهوری دموکراتیک افغانستان تعیین گردید و تا 6 جدی سال 1358(اواخردیسمبر1979) آنرارهبری کرد. اوبعد بازدید ازوضع محا بس واطلاع ازاحوال دشوارمحبوسان، لایحۀ فرمان « عفو وتخفیف مجازات » را طرح وپس ازمنظوری رهبری دولت، آن را مورد تطبیق قرارداد. برطبق این فرمان، چهارده هزار ( 14000 ) محبوس رهاگردیدند وبه میعاد حبس هزاران تن دیگر تخفیف داده شد ودر محابس افغانستان یک زن محبوس هم باقی نماند.
جوزجانی با هجوم قشون شوروی به افغانستان که دستگاه دولت را ازپا درآورد، یکجا بااکثریت وزرا وکدرهای ارشد رهبری دولت و حزب محبوس و توسط افسران شوروی به محبس پلچرخی انتقا ل داده شد وپس ازسپری کردن پنج و نیم سا ل دررژیم دشوارکوته قفلی بدون هیچگونه دلائل جرمی، برخلاف قوانین نافذ و جاری مملکت وبرخلاف تمام قوانین ومعیارهای قبولشدۀ بین المللی، فقط به دلیل مخالفت باهجوم و حضور قوای شوروی درافغانستان، با 13 تن ازوزرا به جزای اعدام محکوم گردید. اما این حکم به نسبت مرگ ناگهانی بریژنف حامی رژیم، محل تطبیق پیدانکرد و با تغییرسیاست دولت شوروی، به 20 سال حبس دوام تخفیف داده شد. بعداً او و سایر وزرا پس از سپری کردن هفت سال و سه ماه حبس درمحبس پلچرخی درتحت نظارت مستقیم افسران و سربازان شوروی، براسا س سیاست مصالحۀ ملی دوکتور نجیب الله رئیس جمهوروقت، ازحبس رهاگردیدند.
او درسال 1986 به صفت معاون اول قاضی القضاة تعیین گردید وبا اشغال کابل توسط بنیادگرایان درسال 1992 تحت تعقیب قرارگرفت وبعدازسپری کردن مدتی در اختفا، ازطریق تا جکستان به تاشکند رفت.
جوزجانی برزبانهای دری، ترکی، عربی و پشتو احاطه دارد ودر زبانهای دری و اوزبیکی می نویسد و شعرمیگوید. اودرمطبوعات افغانستان نخستین بار دوقطعه شعر خودرا بزبان اوزبیکی درجریدۀ «خلق» به نشر رسانید وطی مقالاتی که درجریدۀ «پرچم» نشر شد، برای اولین بارازحقوق فرهنگی ترکان اوزبیک وترکمن دفاع به عمل آورده، سیاست دولت را درین زمینه افشاوبه شدت مورد انتقاد قرارداد. درزمان تصدی وزارت، به تشبث او «فرمان شماره چهارم حکومت جمهوری دموکراتیک افغانستان» درزمینۀ اعطای حقوق فرهنگی به ملیت های باهم برادر کشور ازجمله حق نشرات وآموزش بزبان های مادری تصویب ونافذ شد ومطابق به آن جریدۀ « یولدوز » را در زبان اوزبیکی وجریدۀ « کورش » رادرزبان ترکمنی تاّسیس ونشرات آن را نظارت کرد. همچنان دپارتمنت های زبان اوزبیکی وترکمنی را دروزارت تعلیم و تربیه و اکادمی علوم افغانستان اساس گذاشت و گروه هنری اوزبیکی «ظفر» را به رهبری رسام و موزیسین محمد شفیع عظیمی تشکیل داد.
به پیشنهاد و تشبث اومطابق فرمان رئیس جمهوردوکتور نجیب الله درسال 1991 از 550 مین سالگرد وزیرعا لیمقام خراسان زمین وشاعر بزرگ اوزبیک امیرعلیشیر نوایی طی سمپوزیوم بین المللی که ازطرف اکادمی علوم افغانستان دایر گردیده بود، تجلیل به عمل آمد و «خمسۀ» او در زبان ترکی اوزبیکی به اهتمام شادروان عبد الغفار بیانی به تیراژ بلند نشر گردید.
جوزجانی طی مدت اقامت درتاشکند درانستیتوت دولتی حقوق واونیویرستی اسلامی تاشکند، حقوق اسلام را تدریس کرد وداکتری علوم را دررشتۀ حقوق بدست آورد وبه اخذ عنوان پروفیسوری نائل آمد. او درهمایشها، کنفرانسها و سیمینارهای علمی زیادی اشتراک ورزیده ودرمطبوعات بیش از 140 مقالۀ علمی وادبی او نشرگردیده است.
قسمتی از آثار شرعی جوزجانی:
1- بزبان دری
- رسالۀ «مشاهیرو سخنوران سرپل»، درشماره های سال 1331 روزنامۀ بیدار مزار شریف طور مسلسل نشرشده.
- کتاب «دانشمند پیشاهنگ ابوریحان بیرونی»، مطبعۀ دولتی کابل، 1357.
– رسالۀ «معلم ثانی ابونصر فارابی»، مجلۀ ژوندون، شماره های سال 1352.
– رسالۀ «طبیب فیلسوف- ابوعلی بن سینا»، شماره های سال 1352 مجلۀ ژوندون.
- «نگاهی به فولکلور اوزبیک و ترکمن»، مجلۀ فولکلور، شماره های3،2،1.
2- درزبان اوزبیکی به خط کریل نشرشده:
- کتاب «انسان و تصوف»، تاشکند، نشریات «عدالت»، سال 2001 ، در191 صفحه.
– کتاب «حقوق اسلام، مذهب حنفی و فقهای آسیای میانه»، نشرات اونیویرستی اسلامی تاشکند، سال 2002 در 255صفحه.
– رسالۀ «مرغینانی و ادامه دهندگان راه او»، تاشکینت، نشرات اونیویرستی اسلامی تاشکند، سال 2000.
– رسالۀ «فقیه بزرگ – ابوزید دبوسی»، نشرات اونیویرستی اسلامی تاشکند، سال 2008.
– کتاب «مشرق زمین و حقوق انسان» (یکجا با پروفیسوراکمل سعیدوف)، نشریات «عدالت»، سال 1998 ، در 214 صفحه.
– کتاب «تمدن شرق : انسان وحقوق» (یکجا با پروفیسوراکمل سعیدوف)، تاشکند، نشرات «اجتماعی فکر»، سال 2005، در271صفحه.
– رسالۀ «برهان الدین مرغینانی: حیات و میراث علمی او» (یکجا با دوکتورنگاره یوسپوا)، تاشکند، نشرات اکادمی ساختار دولت و جامعه، سال 2007
- « آمودریا » مجموعۀ اشعار، کابل، مطبعۀ دولتی، سال 1369.
- « یورک سرلری » مجموعۀ اشعار اوزبیکی و دری، کابل، مطبعۀ مسلک افغان، سال 2008.
همچنان او یک تعداد کتاب و رساله های ادبی و علمی را از زبان های عربی و اوزبیکی به زبان دری ترجمه و نشر کرده است.
بالا
بازگشت