احمد سعیدی
تحلیلی سیاسی:
پیشینه تاریخی روابط افغانستان وپاکستان،تنش ها،عوامل وراه حل ها
مقدمه:
پاکستان که از جمله مستعمرات انگليس بود در سال 1947 میلادی بعداز جنگ جهانی دوم انگلیس ها برای پاکستان مکتوب آزادی تحفه دادند واين مولود از همان روز های نخستین پيدايش خودبنای ماجرا جوئی را گذاشت.این طفل نو تولد دومرتبه بر هند حمله کرد. که در هردو مرتبه با شکست های روبروگرديد وپاره های مهمی از پيکرش را بنام پاکستان شرقی وبنگلدیش کنونی از دست داد.از آن تاريخ ببعد اين "مولود مشکل آفرین" در صدد برآمد تاباخت های خجالت آور خود را در تخريب افغانستان تا مرز تجزيه جبران نمايد. با پيدايش اين مولود در سياست خارجی افغانستان مسـاله يي بنام "پشتونستان" رقم خورد که مايه تمام تنش ها و کشمکشهاميان دوکشور وبد بختی های ناشی از اين سياست شد.وافغانستان از سالهاست که در آتش فتنه این دلقک استعمار میسوزد.
* پیشینه تاریخی روابط افغانستان وپاکستان:
* پیشینه تاریخی روابط افغانستان وپاکستان از پیشینه تاریخ روابط افغانستان وانگلیس سر چشمه میگیرد، بناءاگر ما خواسته باشیم پیشینه تاریخی روابط افغانستان وپاکستان را مورد مطالعه قرار دهیم نخست باید به گذشته روابط افغان وانگلیس نگاه انداخته شود، مشکلات را که افغانستان با همسایه شرقی خود دارد از بازی های استعماری انگلیس به ارث مانده است. مثلا انگیزه های جنگ اول افغان وانگلیس که دران وقت انگليس به بهانه حفظ سرحدات هندوستان از خطر روسها برافغانستان لشکرکشيدند و آن را از قندهارتاکابل و جلال آباد در جنوب هندوکش اشغال نمودند(۱۸۳۹)، ولی درسال ۱۸۴۱ با قيام ملی مردم افغانستان روبرو شدند و تمام قشون انگليسی پس از تخليه وفرار ازکابل در بين راه کابل- جلال آباد به استثنای يکنفربنام داکتر برایدن کاملا از پا در آمدند. هر کس میداند ریشه های این دشمنی بزودی نمی خشکدوانکلیس که بروی زمانه است دام را بر سر مردم افغانستان میگذارد.در ادامه همین دشمنی وکینه توزی بود که انگلیس ها چهل سال بعد از تجاوز اول ، برای بار دوم برافغانستان تجاوز کردند(۱۸۷۹)وبازهم به سرنوشت مشابه تجاوز نخستین خود روبروشدند. ایشان بخاطر جبران شکست های نظامی در افغانستان در آخرین بازی سیاسی زخم نا سور را در پیکر افغانستان گذاشتتند ونا مش را خط نا میمون دیورند نام نهادند. وافغانستان را برای همیش دردام کشمکش های سیاسی ومحرومیت های اقتصادی انداختند. که تا هنوز آگاهانه این بد بختی دوام دارد
الف:- چرا انگلیس چنین کاری را انجام داد؟
انگلیس ها در این بازی دوهدف را دنبال میکردند اول میخواستند پاکستان برای همیش پایگاه نظامی سیاسی آن باشد وبرای رسیدن به این هدف وابستگی دایمی پاکستان به انگلیس ها ضروری پنداشته میشد.همان بود که مرز بندی های پاکستان با افغانستان وهند را طور ترسیم نمود که برای همیش پر تنش باقی بماند. وپاکستان نیاز مند حمایت نظامی وسیاسی انگلیس ها باشد چنانچه فعلا هم همانطور است. وهدف دوم آن این بود تا از افغانستان انتقام بگیرد.
انگلیس در کشیدن خط دیورند بین افغانستان وهند بر تانوی آن وقت چندین هدف را دنبال نمود اینکه اول:- پشتونهارا از هم جدا ساخت. دوم:- تخم منازعه واختلاف را برای همیش در بین افغانستان وپاکستان بذر نمود. سوم:- اینکه افغانستان را در ظاهر آزاد ودر عمل به یک محاصره ومحبس طولانی انداخت چنانچه باکشیدن خط دیورند افغانستان را از رسیدن به راه های بحری محروم واز لحاظ اقتصادی وبندر های تجارتی برای همیش محتاج پاکستان ساخت ودلیل فقر ومحرومیت دوامدار در افغانستان نتیجه همین فیصله انگلیس است که انتقام شکست های نظامی خودرا با معاملات سیاسی گرفته. اینکه افغانها همیشه در میدان سیاست بازنده اند حقیقتی است که تاریخ گواه آن است..
افغانها با ظاهر بینی ادعا دارند که آزادی واستقلال خودرا از انگلیس ها بدست آورده اند اما به این نقطه متوجه نیستند که انگلیس با تر سیم خط دیورند ایشان را در دامن مزدور خود یعنی پاکستان انداخته است. فعلا افغانستان هیچ بندر تجارتی با کشور های دنیا ندارد یعنی طور دائم در محاصره اقتصادی وسیاسی پاکستان قرار دارد.
ب:-
فرصت تاریخی وچانس دیگر برای پاکستان:
اشغال افغانستان توسط شوروی سابق
در دسمبر۱۹۷۹در واقع پاکستان را در خط اول جبهه متحد ایالات متحده آمریکا
قرارداد.واورا قهرمان خط اول جنگ با روسها ساخت. درین مدت پاکستان استفاده
أعظمی را به نفع خود کرد.رژیم نظامی پاکستان برای شکل گیری مقاومت افغانستان از
میان اردوگاه های پناهندگان در اطراف خط دیورند دست باز پیدا کرد و کمک های
آمریکا، عربستان سعودی ، اروپای غربی، چین و همچنان سرمایه های سخاوتمندانه
شخصی اعراب کشور های خلیج را جمع آوری واجوره وار به گرو های اسلامی بنام
مجاهدین توزیع نمود.
تجاوز شوروی وقت برافغانستان در دسامبر1979شرايط ملی وبين المللی را برای بهره برداريهای سياسی ونظامی واقصتادی پاکستان بيش ازپيش آماده نمود.حضور قشون سرخ در افغانستان در دهه 80قرن گذشته وسرارزير شدن سيل مهاجرين افغان درپاکستان و رونق تنظيم سازی های جهادی و جلب کمک های مالی ونظامی کشورهای سرمايه دارغربی وعربی برای سازماندهی جنگ مقدس عليه اتحادشوروی سابق تحت نظرمستقيم سازمان استخبارات نظامی آن کشور ، اين امکان راهرچه خوبتر برای پاکستان فراهم ساخت.
بدون ترديد اين پاکستان بود که بعد از
آن همه ويرانی درکشورما، گروه طالبان را تجهيز وتسليح نموده باسهمگيری مستقيم
سازمان استخبارات نظامی خود به کشورما گسيل داشت تا از اين نيروهای متحجرو
واپسگرا برای نيل به اهداف استرتيژيک خويش استفاده های ناروا بنمايد. پاکستان
ميخواست تا اگر بشود تسلط طالبان رابرکشور قايم کند افغانستان پس از1992 عملا"
به بازارکالای پاکستانی مبدل شده بود.
ج:- أهداف پاکستان:
*
پاکستان در راستای نیل به "عمق استرتیژیک" خویش زمانی مجاهدین افغان را در
مقابله با شوروی وقت و بعداً طالبان را در مقابل مجاهدین حمایت کرد. تلاش های
پاکستان در افغانستان و تبدیل این کشور بحیث عمق استراتیژیک از طریق ایجاد
حکومت طالبانی بیشتر کاپی سیاست« فارورد پالیسی» بریتانیا از سده نزدهم است.
سیاست بریتانیا بر این بنیاد استوار بود که در افغانستان یک رژیم دوست بر سر
قدرت آید که قادر باشد مخالفین را با زور اسلحه و پول در تحت کنترول خود داشته
باشد. افزون بر آن این رژیم تضمین کند که نیرو های دشمن عمدتا روسیه و نیزایران
نتوانند در آن جای پای داشته باشند.
پاکستان بوسيله نيروهای مقاومت افغان به بهانهً جهاد برضد اتحاد شوروی وحکومت موردحمايت آن کشوردرکابل،قبل ازهمه تمام تاسيسات تعليمی و اقتصادی وخدماتی ومهمتر ازهمه اردوی ملی افغانستان را از بيخ وبنياد نابود کند. واين کاری بود که پاکستان آن را ازهمان آغاز تولدش در همسايگی افغانستان از خدا آرزو ميکرد، واينک مفت و رايگان به اين نيت شوم خود نايل آمد.
پاکستان تنها به نابودی اردوی ملی اافغانستان اکتفا ننمود، بلکه شهر تاريخی کابل پای تخت کشور را با واردکردن هزاران زخم موشک وخمپاره و بمباردمان بی امان . علاوه برويران کردن تاسيسات زيربنايی کشور، بندهای مهم آبی مثل بندبرق ماهی پروبند برق نغلووبندبسيارمهم آبياری درونته راکه سرسبزی وعمران جلال آباد و ولايت ننگرهار مرهون آنست نيز بوسيلهً گماشتگان خود ويران نمايند،. افزون براين پاکستان در قطع هزاران هکتارجنگلات کهن سال در ولايات کنرونورستان وپکتياوپکتيکا وخوست وهمچنان نابودی جنگلات پسته از ريشه در ولايات سمنگان وبادغيس نقش اساسی داشته و از هيچگونه ويرانی درکشورما بوسيله گماشته گان و دست پروردگان بيمايه خود دريغ نورزيده است.
* از طرف مرز های باز و غیر قابل کنترول و مناطق قبایل سرحدی خود مختار در میان دو کشور افغانستان و پاکستان بستر خیلی مساعد را برای ایجاد شبکه جنگ افروزی بدست پاکستان به مقصد دست یابی به اهداف استراتیژیک در دو جبهه یکی در کشمیر علیه هندوستان و دیگری علیه افغانستان فراهم ساخت.
عوامل وانگیزه های اختلاف: دشمنی پاکستان با افغانستان ریشه در عوامل گوناگون دارد. برای درک درست واقعیت ها ،عوامل وانگیزه های خصومت ها ومداخلات پاکستان در افغانستان ،أهداف استراتیزیک اقتصادی آمریکا وپاکستان، خصومت های تاریخی انگلیس با افغانستان ، دشمنی هند وپاکستان ،انگیزه های مداخلات ایران وپاکستان در امور افغانستان و رقابت های بلاک شرق وغرب در منطقه وجهان باید یکجا مورد مطالعه قرار میگیرد.
مسلما افغانستان وهند دارائی درد مشتر ک اند، همان است که روابط هند وافغانستان برای همیش خوب بوده واین چیزیست که خشم پاکستان را بر می انگیزد. نزدیکی افغانستان به هند یکی از دلائل دشمنی پاکستان با افغانستان است.پاکستان ادعا دارد که کشور های افغانستان وپاکستان از لحاظ مناسبات کلتوری ، إعتقادی وفرهنگی با هم مشابهت های زیاد دارد واما نزدیکی افغانستان با هند به مفهوم دشمنی رهبران این کشور با پاکستان است.
پاکستان از افغانستان چه میخواهد.؟
احمد سعيدي
1-از لحاظ ارضی: پاکستان حوصله شنیدن زمزمه های دا پشتونستان زمونز را ندارد ودرین مورد هیچ حرف را نمیخواهد از افغانستان بشنود اوهمزمان با تولد خود مناطق مورد ادعای افغانستان را با خود داشته وهیچ وقت با افغانستان طرف دعوا نبوده است بلکه این مناطق را از خوان کرم انگلیس بدست آورده.از نظر پاکستان، افغانستان هر ادعای که دارد باید با انگلیس ها داشته باشد نه پاکستان.لذا پاکستانیها میگویند ما هیچ معاهده مشروط با افغانها امضا نکرده ایم که دوباره بخشی از خاک خودرا به ایشان بدهیم.لذا پاکستان از افغانستان میخواهد که درداخل خاکش بنام قوم و فامیل های دو طرف خط دیورند وغیره مداخله نکند والا هر چه در توان داشته باشد علیه افغانستان انجام خواهد داد.
2- هدف اقتصادی پاکستان پاکستان میخواهد از طریق افغانستان به منافع استراتیژیک اقتصادی در کشور های آسیا میانه وخلیج فارس دست یابد.برای رسیدن به این هدف باید افغانستان از لحاظ اقتصادی ضعیف واز نظر ظرفیت های سیاسی ورهبری در موقعیت عبدالرحمن خان قرار داشته باشدو با یک امضا ساده لوحانه تا قرنها زیر دست پاکستان باقی بماند.
3- . پاکستان با اختلال در امر بازسازی وثبات سیاسی وبرهم زدن فضای صلح و امنیت درکشور ، بر حکومت افغانستان فشاروارد میکند تا علاوه بر برسمیت شناختن خط دیورند، ازمنابع طبيعى بخصوص آب رودخانه کابل ورودخانه هاى ديگر ولايات شرقى کشور امتيازات بيشترى بدست آورد.مسالهً سهم برد ن از آبهای گران قیمت رودخانه های داخلی که طبیعت سخاوتمندانه آنرا به مردم افغانستان ارمغان آورده است سود ببرد.وهمچنین با تمدید پاپ لین های گاز ونفت از تر کمنستان بسوی پاکستان از دادن امتیاز معاف باشد.
ه:- اشتباه سیاستمداران افغان:
سیاستمداران ورهبران افغان از مبارزات پشتونها وبلوچها انتباه منفی وبد گرفته اند.ایشان گمان میکنند همان شعار را سر میدهند که پشتونها در آنطرف خط دیورند بر آن تأکید دارند، در حالیکه حقیقت چیزی دیگریست. مبارزات پشتونها و بلوچهای پاکستان یک مسأله داخلی پاکستان است. رهبران پشتونها و بلوچها هرگز خواهان تجزیهء پاکستان نیستند بلکه بااتکا بر قانون اساسی آنکشور خواهان بدست آوردن حقوق خویش درچوکات پاکستان میباشند.وهمیشه در انتخابات ودر اداره پاکستان سهم ونقش بارز داشته اند.
ذ:- تبعات واثرات این اشتباه:
ادعای خشک خط دیورند چه افت ها ونزول های اقتصادی وسیاسی را نصیب ما ساخته است.: اول محدود ماندن به خشکه ومحتاج بودن به پاکستان. هربارکه مناسبات دوکشور روی خط دیورند رو به وخامت میرود پاکستان حربهء بسیارمؤثری را بکار می بندد وآن عبارت ازتحریم انتقال اموال تاجران افغانی ویا کارشکنی های متعدد وافزایش تعرفه های گمرکی که در بی ثباتی اوضاع اقتصادی افغانستان نقش مهمی دارد. وهربار افغانستان را وابسته تر میسازد. برای افغانستان تنها راهی که میتواند آنرا با دنیای معاصر وصل کند پاکستان و ایران است که ازطریق بحربا جهان داد و ستد خودرا تامین کند. با آنکه هر روز پاکستان را به مداخله در امور افغانستان متهم میکنیم باز هم وزیر تجارت افغانستان بخاطر گرفتن چند بوری گندم هر روز با گردن کج به دروازه پاکستان استاد است.
راه حل ها: تنش وخشونت راه حل نیست بلکه داشتن مناسبات حسنه میتواند راه افغانستان را بسوی جهان دیگر باز کند.افغانستان با حفظ مراودات وتعاملات بین المللی وتعهدات صادقانه با همسایه ها میتواند یک کوریدور تجارتی در بندر کراچی باز کند وبه همین تر تیب با عملی ساختن معاهده گلستان راه خودرا بسوی آب های خلیج فارس باز نماید. اما متأسفانه در افغانستان هر کسیکه بقدرت میرسد تغهدات وقرار دادها حاکمان قبلی خائنانه خوانده لغو إعلان مینماید وبعد طبث تقاضای خود به خشونت وما جرا جوئی دست میزند.چون مسئله درک وتشخیص عوامل دشمنی وخصومت با پاکستان است.بناء به طرح راه خل های معضله افغانستان وپاکستان می پردازیم.
اول:* ادعای كي تاكنون بی نتیجه بوده خط دیورند است كه مایه همه شرارت ها نکبت ها وتیره بختی ها در افغانستان است.افغانستان باید به تعهدات حاکمان گذشته افغانستان ارج بگذارد.ومسئله خط دیورند را مجددا با طرح شرائط جدید با پا در میانی انگلیس وگرفتن امتیاز طویل المدت در برنامه کار خود داشته باشد. از هفتاد سال به اینطرف افغانستان این ترانه را سر میدهد چه عایدش شده؟ محاصره اقتصادی جنگ های داخلی وویرانی زیر بنا های اقتصادی.تعلیمی وغیره
دوم: تدویر کنفرانس منطقوی و تأمین دستیابی افغانستان به راه های آبی : بعوض ادعا های موهوم چون ابطال خط دیورند و تیره سازی فضا بدون دست آورد، ، بناء افغانستان باید در شرائط کنونی ابتکار عمل را بدست گیرد. کنفرانس کشور های همسایه مانند ، چین ، هند، پاکستان، کشور های آسیای میانه و ایران را دایر وبا حضور داشت جامعه جهانی این کشورها ضمن تعهد بر عدم مداخله در امورافغانستان متعهد گردند تا حق افغانستان را مبنی بر استفاده از بنادر بحری مخصوصاً در ایران و پاکستان تثبیت نمایند. تدویرچنین کنفرانسی تحت نظر سازمان ملل متحد با پادرمیانی امریکا"موثریت کار کنفرانس رابیشتر خواهدساخت.
سوم:انعقاد پیمان ستراتیژیک دراز مدت به شمول عهد نامه های نظامی در موارد معین با قدرت های بزرگ جهان . بطور مثال امکان عملی چنین پیمان با ایالات متحده امریکا متصور است.زمینه های عینی وجود دارد که افغانستان و امریکا میتوانند با داشتن معاهده دوستی ، همکاری مادی ، تخنیکی و نظامی برای مدت های طولانی ، منافع متقابل را از طریق وابستگی متقابل بر آورده سازند. ضرور است تا نوانایی های افغانستان در عرصه جیوپولتیک و همکاری با ایالات متحده امریکا در نقاط مختلف جهان ، معین و شناسایی شود . در عوض مطالبات کشور از همکاری های امریکا مطالبه گردد.
در ینصورت تازمانیکه افغانستان ثبات نسبی را تامین کند، امنیت داخلی و خارجی را بوجود آورد ، اردوی ملی را اکمال نماید و تاسیسات مادی ، تخنیکی انکشاف اقتصادی را پی ریزی نماید دغدغه تجاوز بر آب و خاک کشور وجود نمیداشته باشد . امنیت و ثبات که ضروری ترین زمینه های فعالیت اقتصادی و سرمایه گذاری داخلی و خارجی است ، تضمین میگردد و رقم فعالیت های اقتصادی و سرمایه گذاری داخلی و خارجی در پناه امنیت و ثبات به نحو چشمگیری ارتقا خواهد یافت.
ثبات و امنیت ضروری ترین و اساسی ترین مولفه های انکشاف اقتصادیست. برای آنکه افغانستان بپا بایستد و حتی از سقوط نجات حاصل کند ، تامین ثبات ضرور است و این ممکن نیست مگر با داشتن پیمان همکاری طویل المدت با قدرت یا قدرت های بزرگ . زیرا به همگان معلوم است که افغانستان بخودی خود توانایی دفاعی را در برابر همسایگان حریص خود ندارد چنانچه اگر امروز جامعه جهانی از افغانستان بیرون شود.افراد یاغی خودسر وتروریست درلباس طالب از طرف پاکستان داخل کابل میگردند.
بالا
بازگشت