بومان علی قاسمی
ایالت سرحد پاکستان مرکز اصلی ترورستان
از مدت ها بدینسو در محاصره قرار گرفتن شهر پشاور توسط نیروهای مسلح طالبان ، امکان سقوط این ایالت از دست حکومت ایالتی بدست طالبان ، امضا ی معاهدات و قرار داد های بنام امن و نفاذ شریعت ، نشست های نماینده گان دولت با سران طالبان و به ادامه ان امضای قرار داد توسط رئیس جمهور زرداری با زیر نام نفاذ شریعت اسلام در قسمت های شرقی ایالت سرحد، باعث تشویش جامعه جهانی شده و در نتیجه بعد از فشار های مکرر خارجی و داخلی ، دولت پاکستان را وادار ساخت تا علیه این پدیده اقدام عاجل نماید .
از چند روز بدینسو ارتش پاکستان با راه اندازی عملیات سنگین بر علیه نیروهای طالبان و هم پیمانان شان در نقاط مختلف ایالت سرحد قصد از بین بردن نیروهای طالبان را از این ایالت کرده است . اما دشوار به نظر میرسد که نیروهای نظامی پاکستان بتوانند این همه مناطق را از تصرف طالبان خارج و این همه نیروهای تابه دندان مسلح و آموزش دیده را نابود ویا خلع سلاح بتواند.
تاریخ گواه است که از اغاز دهه 1980 میلادی درزمان حکومت نظامی جنرال ضیاالحق تخم بنیاد گرایی و تربیه تندوران اسلامی زیر نظر استخبارات نظامی پاکستان اغاز گردید . دراصل اداره آی اس آی براین عقیده و باور بود که با تربیه این نیروها حکومت نظامی پاکستان میتواند از انان به عنوان یک وسیله کاملأ تحت فرمان ، به هدف نهائی خود ، یعنی شکست دادن دولت های وقت افغانستان و همچنین از پا دراوردن دولت هند وستان دربرابر پاکستان روی موضوع کشمیر، خواهد رسید .
این اتش خاموش در درازای دو دهه ، ضربات و ضایعات جبران ناپذیر را برای کشور های افغانستان و هند و به نفع اداره استخبارات نظامی پاکستان وارد آورد. با همکاری این نیروهای تند رو ، ارتش یکصد ساله افغانستان با برنامه ریزی دقیق آی اس آی از هم فروپاشید و کشمیر هند در شعله های این آتش سوخت .
بعد از دو دهه شعله های این آتش سراسر افغانستان را فراگرفت که از اثر ان ملیت های ساکن درافغانستان سخت متضرر گشتند ، هزاران انسان به کام مرگ رفتند ، ملیون ها بی خانمان و اواره گشتند و زیربناهای اقتصادی این مملکت ازبین رفته و همه دارائی این کشور باشعله های سوزان این اتش به خاکستر و دود مبدل گشت .
از حدود چهار سال بدینسو این اتش درنتیجه وزش بادهای تند مخالف ، ناگهان دامن صاحب خانه را فراگرفت که درنتیجه روز بروز وضعیت سیاسی اقتصادی صاحب خانه روبه نابودی رفته و دراین اواخر همه شاهد اواره گی و دربدری مردمی هستند که تا دیروز با این اتش درخانه همسایگان بازی میکردند.
صدها هزار بی خانمان و بیجا شده صد ها و بلکه هزاران کشته و معیوب ، البته این جای تأسف است که به خاطر بدست اوردن اهداف شوم و ناپاک یک اداره سیاه ، مردم بیگناه یک کشور دراتش میسوزند.
همان جریقه های انتحاری را که برای کشتن نیروهای نظامی همسایگان در اختیار تندوران تربیه شده خود قرار داده بودند، امروز همان جریقه ها جان فرزندان خود شان را میگیرد .
همان سلاح ها و مهمات که برای کشتن فرزندان دیگران در اختیار این نیروی بی بند وبار قرار گرفته بود ، اکنون با همان سلاح ها علیه نیروی ارباب میجنگند و برانها بزرگترین ضربه ها را وارد میکنند. با گذشت زمان اندکی کار را بجای رسانیده اند که پا روی گلوی اربابش گذاشته است .
درپشتو مثلی داریم که میگویند( چی کری هغه به ریبی ) در فارسی گویند که : گندم از گندم بروید جو زجو
دراین قسمت گزارشی را که توسط گزارشگران بی بی سی در مورد حاکمیت طالبان در مناطق مختلف ایالت سرحد به نشر رسانده است به بررسی میگیریم .
این گزارش با نقشهء ترسیم شده که توسط گزارشگران محلی بی بی سی در پاکستان هریک هارون رشید ، عبدالحی کاکر ، رفعت الله خان اورکزی ، دلاورخان وزیر و علی سلمان تهیه و گزارش شده است نشان دهنده مناطق تحت قلمرو طالبان و همچنان نشان دهنده ان عده مناطقی از ایالت سرحد است که مردم ان جاها از طالبان فرمانبرداری میکنند و یا در هراس از انان بسر میبرند .
دراین نقشه شما میتوان دید که برکدام مناطق ایالت سرحد ، نیروهای طالبان حاکمیت مطلق دارند ، برکدام مناطق انان روبه قدرت مند شدن اند و در کدام مناطق دولت پاکستان حاکمیت مطلق دارد.
نقاطی که بارنگ سرخ نشانی شده اند مناطق است که صد در صد تحت کنترول نیروهای طالبان قرار دارند و نقاط نارنجی رنگ نشانده مناطقی است که طالبان دران مناطق نفوذ قابل ملاحظه دارند و ممکن بزودی تحت کنترول طالبان دراند و مناطقی که بارنگ رنگ سفید مشانی شده است عبارت از نواحی اسات که به نحوی طالبان درانجا در اینده نفوذ خواهند کرد . فقط مناطقی که بارنگ سبز نشان داده شده است تحت کنترول دولت ایالتی سرحد میباشند.
طبق گزارش موثق از گزارشگران بی بی سی ، طالبان پاکستانی بر بیست و چهار درصد از ایالت سرحد و مناطق قبایلی تحت اداره پاکستان ، کنترول کامل دارند وبراین مناطق کاملا حکمرانی و حاکمیت دارند . درصورتیکه بر سی و هشت در صد از مناطق دیگر این ایالت نیروهای وابسته به طالبان و یا طرفداران این گروه که همان تندروان مذهبی باشند درحال افزایش هستند و فعالیت میکنند که با وصف عملیات سنگین و دوامدارنظامی در هفته های اخیر توسط ارتش پاکستان ، بازهم نیروهای نظامی و حکومت پاکستان در پاکسازی و نابودی کامل طالبان از این مناطق تاکنون به ناکامی مواجه شده است . که درنتیجه حاکمیت مطلق حکومت ایالتی سرحد برسی وهشت درصد از ایالت سرحد محدود شده است .
طالبان در مناطق تحت کنترول خود بر بیست و دو درصد از شهروندان ایالت سرحد حکمرانی میکنند که دراین صورت طالبان بر شش و نیم ملیون شهروند ایالت سرحد و مناطق قبایل حکومت میکنند در حالیکه پنجاه درصد یا درحدود پانزده ملیون مردم دیگر دراین وهم بسر میبرند و لحضه شماری میکنند که مناطق انان نیز تحت کنترول حاکمیت طالبان خواهند رفت ویا طالبان برانان مسلط خواهد شد . که بنا بر این گزارش دولت ایالت سرحد بر بیست و هشت درصد از شهروندان این ایالت حکومت میکند .
مناطقی از ایالت سرحد که تحت کنترول کامل نیروهای طالبان قرار دارند عبارت از سوات ، بنیر، شانگله و دیر بالا میباشند در حالیکه مناطق قبایل همچون اورکزی ایجنسی ، وزیرستان شمالی ، وزیرستان جنوبی و باجور پیشتر از تصرف سوات و مناطق دیگر ایالت سرحد ، بطور کامل تحت کنترول و حاکمیت طالبان ویا گروه های مسلح و همکار با طالبان قرار داشتند که درتمام این مناطق حکمرانی دولت به صفرمیباشد . اما با تصرف سوات توسط نیروی طالبان و امضای معاهده امن با دولت ایالتی در سوات ، با گذشت چند ماهی طالبان توانستند که قسمت های مهم اضلاع شانگله ، بونیر و دیربالا را تحت کنترول خود دراورند . درحالیکه انان توان ان را دارند که بتوانند با فرصتی نه چندان زیاد درمناطق دیر پائین ، صوابی ، مردان ، پشاور ، مالاکند ، هنگو ، کوهات ، بنون ، لکی مروت ، تانگ و دیره اسمعیل خان نیز حکمرانی خود را استوار نمایند.
طبق تحلیل و بر رسی گزارشگران بی بی سی از منطقه ، حکمرانی دولت ایالت سرحد فقط بر ضلع شمالی چترال ، اضلاع شمال شرقی کوهستان ، بتگرام ، مانسهره ، ایبت آباد ، هری پور ، اضلاع مرکزی چهارسده و نوشهره و ضلع کرک در جنوب این ایالت محدود کردیده است .
مناطق قبایلی مهمند ایجنسی ، خیبرایجنسی و کرم ایجنسی از مناطقی بشمار میروند که نه تنها دران مناطق نیروهای مسلح طالبان وجود فزیکی دارند بلکه بر بیشتر از نواحی این مناطق انان کنترول کامل دارند . یکی از مثالهای عمده ان تسلط طالبان بر مناطق خیبر ایجنسی است که طالبان دراین ایجنسی مانع عبور و مرور وسایط انتقال مواد امدادی و لوژستیکی قوای ناتو در افغانستان میشوند و بارها در دو منطقه خیبر ایجنسی که عبارت از باره و جمرود باشند حملاتی را علیه کاروانهای لوژستیکی ناتو انجام داده اند و این مناطق در کنترول کامل طالبان قرار دارند .
با انهم در شماری از مناطق این سه ایجنسی حکومت با حمایت نیروهای مسلح بسیج منطقوی ، بر مراکز فرمانروائی خود تسلط دارند ، لذا این مناطق را نمیتوان از ایجنسی های شمرد که نیروهای طالبان و یا حامیان مسلح انان برانها تسلط کامل و صد درصدی داشته باشند . با وصف این همه ، در این مناطق دشواری ها و چالش های زیادی برای شهروندان وجو دارد و تهیه گزارش برای خبرنگاران ازاین مناطق ناممکن میباشد .
برعکس این سه ایجنسی قبایلی ، ایجنسی های باجور ، اورکزی ، وزیرستان شمالی و وزیرستان جنوبی بطور کامل تحت اداره و کنترول طالبان قرار دارند . در وزیرستان جنوبی نیروهای نظامی پاکستان منطقه محسود را کاملا تخلیه نموده اند و بر دیگر مناطق ان طالبان قبیله وزیری مسلط هستند و طبق گزارش های گزارشگران در هر دو وزیرستان شمار زیادی از شهروندان مسلح خارجی درمیان طالبان ان مناطق وجود دارند و فعالیت میکنند .
درماه اکتوبر سال 2006 یک حمله موشکی بر یکی از مدارس در باجور باعث کشته شدن بیش از هفتاد تن از نیروهای تحت تربیه طالبان گردید ، اما فقط نه روز بعد از این حمله ، طالبان حمله خونینی را علیه مرکز تربیه نیروهای ارتش در منطقه درگئی انجام داد و با این حمله که باعث کشته شدن بیش از چهل تن از سربازان تحت تربیه ارتش گردید و طالبان با این عمل شان ثابت ساختند که توان حمله بر مناطق تحت کنترول دولت را دارند . بعد از این قضایا حکومت و ارتش تلاش های پیهم را از طریق تشکیل جرگه های قومی نمودند تا دوباره باجور را تحت کنترول خود دراورند اما بعد از ناکامی های مکرر، ارتش با حامیان منطقوی مسلح طالبان معاهده ئی را امضا و منطقه را رها نمودند . و مهم تر از همه اینکه باجور یکی از مراکز عمده و اساسی طالبان به حساب می اید و طالبان توان مند هستند که با موجودیت نیروهای مسلح ارتش در شماری از مناطق این ایجنسی ، فعالیت ازادانه داشته باشند .
مناطق سوات و نواحی ان که بعد از سفر رئیس جمهور زرداری به امریکا ، ارتش پاکستان علیه نیروهای مسلح طالبان دراین مناطق وارد عمل شده است و تاکنون جنگ خونینی ادامه دارد که صد ها هزار انسان بی خانمان و بی جا شده اند . این چهار ضلع یا فرمانداری که دارای ده هزار و سه صدو هفتاد و یک کیلو متر مربع مساحت میباشند و دراین مناطق درحدود چهارملیون و چهارصد هزار نفوس زنده گی میکنند از نگاه موقعیت جغرافیائی برای طالبان اهمیت فوق العاده دارد چون این مناطق همانند یک پل بین مناطق شهری و قبایل واقع شده است و با کنترول این مناطق طالبان به اسانی میتوانند به ایجنسی های هم آزاد زیر کنترول شان رفت و امد کنند. و بر علاوه ان با زیر کنترول قرارگرفتن لوئر بالا توسط طالبان ، راه زمینی ضلع چترال بطور مطلق قطع گردیده است ، درحالیکه پیش ازاین در فصل زمستان در بیشتر از چهارماه رابطه زمینی چترال با دیگر نقاط پاکستان به علت بارنده گی برف قطع میگردید و اکنون اگر ارتش نتواند که برلوئیر بالا مسلط گردد ، دراینده چترال بطور مطلق هیچ گونه ارتباط زمینی با دیگر نقاط پاکستان نخواهد داشت .
یکی از دلایل عمده تسلط طالبان بر فرمانداری یا ضلع بونیر این است که انان با عبور از بونیر به زود ترین فرصت بر ضلع صوابی نیز مسلط خواهند شد و انگاه برعلاوه دیره اسمعیل خان که یکی از اضلاع مهم و بزرگ ایالت سرحد است ، راهی ورود به مناطق شمالی ایالت پنجاب نیز بدست شان می اید .
در چند هفته گذشته بعد از تصرف طالبان براین چهار فرمانداری یا اضلاع ، علاوه بر اینها از کل بیست و چهار فرمانداری یا اضلاع ایالت سرحد یازده ضلع ان در شرایطی قرار گرفته اند که یا طالبان به زود ترین فرصت در ان مناطق حاکمیت خودرا برپا خواهند کرد و یا به زود ترین فرصت بزرگترین تغییراتی را رونما خواهند ساخت .
این یازده فرمانداری یا اضلاع که بیست و شش هزار کیلو متر مربع وسعت دارند عبارت از پشاور ، مردان ، صوابی ، کوهات ، هنگو ، بنون ، دیر پائین ، مالاکند ، لکی مروت ، دیره اسمعیل خان و تانک میباشند . و بیش از دوازده ملیون شهروندان این مناطق مدت ها است که در وحشت وترس مسلط شدن طالبان بسر میبرند و درتمام نقاط این اضلاع طالبان و یا حامیان انها از حمله بر مغازه های ابزار موسیقی و جمع اوری کست های موسیقی از داخل وسایط نقلیه گرفته تا حملات انتحاری فعالیت های مختلفی را انجام داده اند . افزایش قابل ملاحظه قدرت و نفوذ طالبان چالش بزرگی برای دولت و ارتش ثابت شده است .
بر رسی گزارشگران نشان میدهد که از نگاه جغرافیایی ایالت سرحد به چهار قسمت تقسیم شده است .
قسمت اول شامل ضلع بزرگ چترال در شمال این ایالت است ، در چترال تاکنون از موجودیت و مرکزیت طالبان اطلاعی نیست اما از نگاه وسعت یکنیم برابر تمام چهار فرمانداری تحت کنترول طالبان میباشد . مناطق کوهستانی چترال در اینده مورد توجه نیروهای جنگی طالبان و القاعده قرار خواهد گرفت اما یکی دلیل عمده که میتواند تاجایی این خطر را کاهش بدهد ، پشتون نبودن مردم چترال از نگاه نژادی است که همتبار طالبان پاکستانی و افغانی نیستند .
قسمت دوم این ایالت که اضلاع شرقی ان اند عبارت از اضلاع کوهستان ، بتگرام ، مانسهره ، ایبت آباد و هری پور میباشند . و اضلاع سوات ، شانگله و بونیرکه در هم مرزی با این مناطق قرار دارند تحت کنترول طالبان هستند. به همین گونه اگر طالبان از طریق کنترول بر ضلع صوابی بر ایبت اباد و هری پور تسلط یابند دران صورت اضلاع شرقی ایالت سرحد ارتباط شان با دیگر اضلاع این ایالت بطور مطلق قطع خواهند شد. و باید تذکر داد که صوابی از مناطقی بشمار می اید که اهالی ان با طالبانزم دلچسپی فوق العاده دارند . و مدرسه بزرگ دینی بنام مدرسه پنج پیر در این منطقه فعالیت قدیمی و بنیادی را داشته که رهبران طالبان همچون مولانا صوفی محمد ، مولانا فضل الله و دیگر فرماندهان طالبان درشرق ایالت سرحد، فارغین همین مدرسه بنیاد گرائی هستند . پنج پیر یکی از مکاتب فقهی شناخته شده دربین مردم این نواحی و حتی مسلمانان شبه قاره هند است که با فقه وهابیت طالبان نزدیکی کامل دارد . بر این دلیل صوابی را به نام مرکز فرهنگی یا تربیه گاه اساسی نظام طالبانزم یاد میکنند. و بعد از تکمیل شدن ساختمان بزرگراه ( موتر وی ) اسلام اباد تا پشاور، این منطقه فاصله چندانی با اسلام اباد پایتخت کشور نداشته و طی فاصله را این جاده نهایت اسان ساخته است.
پشاور مرکز ایالت سرحد از سمت غرب توسط ایجنسی های بزرگی همچون مهمند ، خیبر و اورکزی احاطه شده است درحالیکه در سمت شمال این شهر ، مردان و چارسده و در جنوب ان کوهات و در شرق ان مردان و نوشهر موقعیت دارند . دراین مناطق طالبان از چند ماه بدینسو ازادانه فعالیت داشته اند که مهم ترین ان حملات طالبان بر مراکز ایستگاه های وسایط انتقال اموال لوژستیکی کشور های ناتو میباشد . که چندین مرتبه ده ها طالب بر استگاه های این وسایط حمله نموده و تا کنون صد ها وسایط نقلیه را به اتش کشیده و اربین برده اند .
در شهر مردان حمله برفروشگاه های کست های موسیقی یک کار عادی است درحالیکه در چارسده درضمن حمله انتحاری علیه افتاب شیر پاو وزیر اسبق داخله پاکستان ، حملات متواتری از سوی طالبان صورت گرفته است . و طبق گزارشات تازه در شهر پشاور به دکتور ها در شفاخانه ها اخطار داده شده است که دکتور مرد اجازه معاینه مریض های زن را ندارد و هیچ دکتری با دریشی حق امدن بر سر کار را ندارد . شواهد نشان داده است که قبل از این هم در هرمنطقه یی که طالبان خواسته اند فعالیت شان را اغاز کنند قبل از ورود شان از همین حربه های فرهنگی و تبلیغاتی استفاده کرده اند .
اضلاع جنوبی مانند بنون ، لکی مروت ، تانک و دیره اسماعیل خان از مدت ها بدینسو هدف عملیات پی درپی طالبان قرار داشته اند ، بنون یکی از فرمانداری ها یا اضلاعی در این قسمت بشمار می اید که تاکنون مناطق مختلف ان ، بارها مورد حمله هواپیماهای بدون سرنشین امریکائی ها قرار گرفته است . و به همین گونه در مناطق مختلف ضلع تانک نیز طالبان بطور مسلحانه فعالیت دارند و در دیره اسمعیل خان به علت جابجا شدن بیجاشده گان از وزیرستان جنوبی ، طالبان در مناطق مختلف دیره اسمعیل خان نیز آزادانه رفت و امد میتوانند. فرمانداری های تانک و دیره اسمعیل خان را میتوان به زودی در جمله خطرناکترین اضلاع ایالت سرحد شمرد چون دراین مناطق طالبان از احزاب تند رو مذهبی حمایت میکنند که از مدت ها بدینسو حملات نظامی و انتحاری علیه نیروهای نظامی و امنیتی دولت و همچنان مخالفین مذهبی طالبان صورت میگیرد و اگر طالبان از جنگ های مذهبی به همین گونه پشتیبانی نماید به زود ترین فرصت ممکن این اتش اضلاع مناطق جنوبی ایالت پنجاب را نیز به کام خود ببلعد و این مناطق به نحوی تحت اثر و رسوخ طالبان قرار خواهد گرفت . درایالت پنجاب شهر ها یا فرمانداری های مهم مانند چکوال ، میانوالی ، بهکر ، جهنگ ، مظفرگر ، بهاولنگر، بهاولپور، راجن پور و دیره غازی خان هستند . در این اضلاع که درحدود سی و هفت درصد از مساحت ایالت پنجاب را بخود گرفته اند ، در حدود بیست و سه ملیون انسان زنده گی میکنند که در حدود بیست و دو درصد کل نفوس ایالت پنجاب بشمار می رود . از سال گذشته بدینسو اطلاعات زیادی از فعالیت طالبان دراین مناطق به مشاهده رسیده است .
طبق یک گزارش جدید نیویارک تایمز از ایالات متحده امریکا ، ازچند ماه بدینطرف ، ام حسام همسر مولانا عبدالعزیز، خطیب مسجد سرخ (لال مسجد ) اسلام اباد ، در این اضلاع بیش از بیست بار سفر نموده و درهر بار جلساتی را انجام داده و در شماری از محافل سخنرانی های تند و داغی برای جلب مردم بسوی مبارزه و جهاد نموده است ، که طبق نظریه صاحب نظران غربی دراین مناطق جوانان و نوجوانانی به سوی انها جلب و تشویق میشوند که از نگاه فکری مشابهت نزدیک با طالبان دارند و این دسته ممکن با فرصت بدست امده دریک صف خلاف نظام حکومتی پاکستان منظم خواهند شد .
شماری از تحلیل گران سیاسی پاکستان بارها تاکیدورزیده اند که ممکن دولت و ارتش پاکستان در اثر فشار های داخلی و خارجی علیه نیروهای طالبان در ایالت سرحد دست به عملیات نظامی بزنند ، اما این عملیات گاهی هم نتیجه دلخواه برای دولت نخواهد داشت و با زور ممکن دولت و ارتش نتوانند مانع پیش روی فکری طالبان در مناطق مختلف این کشور گردند .
از زاویه دیگر اگر در مورد گزارش بالا بیندیشیم ، دیده میشود که طالبان با ان مفکوره تند بنیاد گرایی شان که تا کنون توانسته است که از همین خطه زیر سلطه شان ده ها هزار جنگجو را بخود جذب و حتی شماری از شاگردان مدارس دینی را پس از شستشوی مغزی اماده برای حملات انتحاری در شهر های پاکستان و افغانستان میکنند . ایا انان نمیتوانند که ازمیان بیش از سی ملیون شهروند که اکنون به نحوی زیر تاثیر مفکوره انان ، دراین مناطق قرار گرفته اند، حد اقل دو ملیون جوان جنگجو را جذب و تربیه نمایند ؟ اگر طالبان و القاعده بتوانند که دو ملیون جوان تربیه شده را بحیث نیروی جنگی جذب و تربیه نمایند ، ایا این نیروی بزرگ برای مبارزه علیه نیروهای خارجی مستقر درافغانستان ویا تصرف و تجزیه پاکستان کنونی کافی نیست ؟
منابع
سایت بی بی سی اردو گزارش از گزارشگران محلی بی بی سی در پاکستان
افغانستان پس از طلوع جمهوریت اثر صاحب قلم
یاد داشت ها و خاطرات شخصی صاحب قلم
بالا
بازگشت