مروری بر حقوق مظنون و متهم در قانون اجراآت جزائی موقت
افق
درین مقاله میخواهم مروری بر مهمترین حقوق مظنون و متهم در قانون اجراآت جزائی موقت افغانستان داشته باشم. درقدم نخست مظنون و متهم را مطابق همین قانون تعریف نموده و بعداً حقوق مظنون و متهم را که در ماده های مختلف این قانون تذکر رفته مرور می نمایم.
با مطالعۀ قانون اجراآت جزائی موقت افغانستان نه تنها تعریف مظنون متهم بلکه حقوق مربوط به مظنون و متهم را نیز در مواد مختلف این قانون پیدا کرده میتوانیم. در مادۀ پنجم این قانون، مظنون و متهم تعریف گردیده اند. مطابق فقره اول این ماده مظنون عبارت از همان شخصی است که در هر مرحلۀ از تحقیق، ارتکاب جرم به وی نسبت داده شود. و در رابطه به تعریف "متهم" در فقرۀ دوم مادۀ فوق الذکر آمده است که: شخص زمانی متهم پنداشته میشود که از طرف حارنوال مطابق حکم فقرۀ چهارم ، مادۀ سی و نهم علیه وی اقامه دعوی صورت گرفته باشد و همچنان در مورد متهم می افزاید که: شخص تا زمانی که محکمه به برائت وی حکم ننموده باشد و یا به اساس حکم محکمه محکوم علیه قرار نگرفته باشد، متهم باقی می ماند.
قانون اجراآت جزائی موقت افغانستان حقوق ذیل را برای مظنون ومتهم تذکر داده است.
- بیگناه پنداشتن (برائت الذمه)
- حق سکوت
- حق داشتن وکیل مدافع
- حق آگاهی از جزا و طی مراحل آن
- حق داشتن ترجمان
1: حق بیگناه پنداشتن (برائت الذمه):
اصل برائت یک اصل جهانی که نه تنها در قوانین کشورها بلکه در اعلامیه ها و کنوانسیون های بین المللی نیز به چشم میخورد.اگرچه این اصل به صورت ضمنی در قوانین تاریخی منجمله قوانین حمورابی تذکر رفته ولی به صورت صریح اولین بار در اعلامیه حقوق بشر و شهروند فرانسه در سال 1789 بیان گردید. قابل یادآوری است که این اصل در اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی، کنوانسیون امریکائی حقوق بشر، منشور افریقائی و اعلامیه اسلامی حقوق بشر نیز تذکر رفته است.
این حق در مادۀ چهارم قانون اجراآت جزائی موقت افغانستان نیز تذکر رفته است. مطابق این حق یک شخص باید از مرحلۀ شروع دعوی جزائی علیه وی تا زمانیکه جرم که به وی نسبت داده شده، ثابت نگردد بیگناه پنداشته میشود.
2: حق سکوت:
حق سکوت نیز یکی ازحقوق است که برای مظنون متهم دراین قانون پیش بینی شده است. مطابق این قانون مظنون و متهم میتواند ازین حق استفاده کرده و در مقابل سوالات پولیس و مقامات قضائی کاملاً سکوت اختیار نموده و مظنون متهم برای ارایه جواب به سوالات انها تحت هیچگونه فشار روحی و جسمی قرار گرفته نمیتواند. اگر مظنون و متهم که در مورد این حق و حقوق دیگری که درین قانون پیش بینی شده آگاهی نداشته باشد، قانون مذکور در فقرۀ هفتم مادۀ پنجم ، پولیس، حارنوال و محکمه را مکلف ساخته که مظنون و متهم را از حق سکوت اش آگاه سازد.
باید تذکر داد که حق سکوت نیز جنبه جهانی دارد، ازجمله میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی ، کنوانسیون امریکائی حقوق بشر و اساسنامه دیوان جزائی بین المللی را یاد آوری کرد که این حق در آنها تذکر رفته است.
3: حق داشتن وکیل مدافع:
مظنون و متهم مطابق این قانون حق دارد که وکیل مدافع داشته باشد. انتخاب وکیل مدافع از طرف مظنون و متهم کاملاً آزاد بوده و آنها میتوانند از میان لیست که از طرف وزارت عدلیه تهیه میگردد، وکیل مدافع شان را انتخاب کنند.
در مادۀ نزدهم قانون اجراآت جزائی حالات پیش بینی شده که مظنون و متهم توانائی گرفتن وکیل مدافع را نداشته باشند، درین صورت دولت افغانستان مکلفیت دارد که وکیل مدافع رایگان برای آنها تعین نماید. پولیس، حارنوال و محکمه یکبار دیگر نیز مکلف اند که مظنون و متهم را ازین حق در وقت گرفتاری و قبل از استنطاق آگاه نمایند. حق داشتن وکیل مدافع برای مظنون ومتهم در تمام مراحل حفظ است و آنها میتوانند در هر زمان که خواسته باشند، ازین حق خود استفاده نمایند. و اگر وکیل مدافع از طرف دولت تعیین میگردد درین صورت حق رد کردن او برای مظنون و متهم محفوظ است و آنها میتوانند از قبول وکیل مدافع که دولت برایشان تعیین کرده ابا ورزیده و از خود دفاع نمایند.
حق داشتن وکیل مدافع نیز در اعلامیه ها وکنوانسیون های بین المللی تذکر رفته است. مثلاً این حق در میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی، کنوانسیون امریکائی حقوق بشر، کنوانسیون اروپائی حمایت از حقوق بشر و آزادیهای اساسی،منشور افریقائی حقوق بشر...تذکر رفته است.
4: حق آگاهی:
مظنون و متهم حق دارند که از زمان گرفتاری، علت گرفتاری و جرم که به آنها نسبت داده شده آگاهی حاصل نمایند. مطابق مادۀ سی ویکم قانون اجراآت جزائی موقت پولیس عدلی مکلف است که دلایل گرفتاری مظنون را به وی توضیح نماید.
همچنان مطابق مادۀ چهلم قانون مذکور مامور ضبط قضائی و حارنوال ابتدائیه مکلف اند که مظنون، وکیل مدافع و مجنی علیه را از فعالیت های که آنها انجام میدهند آگاه نمایند. قسمیکه قبلاً هم تذکر گردید مطابق فقرۀ هفتم این قانون پولیس، حارنوال و محکمه مکلف گردیده اند که معلومات واضح را در وقت گرفتاری و قبل از استنطاق راجع به حق سکوت، حق تعین وکیل مدافع درتمام مراحل، حق حضور در هنگام تفتیش، در مقررات شناسائی مجرمین از طریق صف کشیدن، معاینات توسط اهل خبره و محاکمه برای مظنون و متهم ارائه نمایند.
حق آگاهی از علت گرفتاری و مجازات در میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی، کنوانسیون اروپایئ حمایت از حقوق بشر و آزادیهای اساسی و کنوانسیون امریکائی حقوق بشر نیز تذکر رفته است.
5: حق داشتن ترجمان:
هر شخصی که مورد دستگیری قرار میگیرد و اگر به زبان مورد استفاده در تحقیق آشنائی نداشته باشد، از حق داشتن ترجمان برخوردار است. این حق در مادۀ بیستم قانون اجراآت جزائی موقت صراحت دارد. این مادۀ چند مورد را در رابطه به حق داشتن ترجمان به ترتیب ذیل یادآوری می نماید.
هرگاه شخص به زبان مورد استفاده در تحقیقات یا محاکمه آشنائی نداشته باشد،
هرگاه شخص کر باشد،
هرگاه شخص گنگ باشد،
و هرگاه شخص کر و گنگ باشد، برای شان ترجمان تعیین میگردد تا آنها از جرم و ادعائیکه بالای شان صورت گرفته آگاهی حاصل نمایند و همچنان در جریان استنطاق و مقابله به آنها کمک نماید.
حق داشتن ترجمان نیز در میثاق حقوق مدنی و سیاسی، کنوانسیون اروپائی حمایت از حقوق بشر و آزادیهای اساسی، کنوانسیون امریکائی حقوق بشر...تذکر رفته است.
منبع مورد استفاده:
قانون اجراات جزائی موقت افغانستان مواد(4،5،17،18،19،20،31،38،40 و 41 )
بالا
بازگشت