مهرالدین مشید
همگرایی با جهان اسلام زیر پوشش طرح اسلام افراطی و صلح جویانه؟!
اوباما رییس جمهور امریکا که در زمان مبارزات انتخاباتی خود برای تنش زدایی میان امریکا و جهان اسلام سخن میگتفت و برای حل این تنش ختم جنگ در عراق و افغانستان و حل اساسی مسألۀ خاور میانه و مذاکره با ایران را برای حل هسته یی این کشور مطرح میکرد . سفر اخیرش به مصر و سخنرانی او در ادیتوریم پوهنتون قاهره در راستای اهداف کاری او به شمار میرود که از قبل آغاز کرده است .
اوباما پیش از سخنرانی خود در ادیتوریم پوهنتون قاهره با حسنی مبارک دیدار کرد و از مسجد معروف سلطان حسن دیدن به عمل آورد که در این مسجد چهارفرقۀ اسلامی درس میخوانند و درس میگیرند . هدف او از دیدار از این مسجد شاید شکل سمبولیک را داشته باشد ؛ زیرا این مسجد سمبول وحدت میان مداهب گوناگون اسلامی است .
اوباما سخنرانی خویش را در ادیتوریم قاهره پس از آن آغاز کرد یک روز پیشتر از آن از سعودی برگشته بود و انتخاب او پوهنتون قاهره برای سخنرانی با میزبانی دانشگاۀ معروف الاظهربا سابقۀ بیشتر از هزار ساله اش ممکن چندان انتخاب ساده یی نبوده باشد . او دریافته است که این دو مرکز مهم دانشگاهی در جهان اسلام ریشه در تمام جنبش های اسلامی سراسر جهان دارند که میتوان گفت این هر دو ممثل پیوند سنت و تجدد و ارتقای سنت و مدرنیته در جهان اسلام هستند و این دو نهاد میتوانند سمبول زیبای همخوانی سنت و تجدد نه تنها در مصر ؛ بلکه در سراسر جهان اسلام تلقی شوند . این دانشگاه ها مادر تمامی جنبش های اسلامی در سراسر جهان بوده و مرجع فکری و ایده ئولوژیک تمام جنبش های اسلامی در جهان بوده و پیشاهنگ ترین حرکت های اسلامی به نحوی از انحا این دانشگاه ها مرجع فکری و تغذیۀ ایده ئولوژیکی خویش عنوان میکنند . انتخاب او قاهره بحیث مقر سخنرانی پس از سفر سعودی نشاندهندۀ این است که سعودی مرجعیت دنیای تسنن و حامی تمام جنبش های سلفی و مصر مرکز و خاستگاۀ جنبش های اصلاح گرانۀ دینی که هردو به نحوی پیوند دهندۀ سنت با تجدد بوده و هرکدام ازخود پیامی دارد که در به حرکت در آوردن سلسله جنبان نهضت های اسلامی نقش سازنده و تعیین کننده یی دارند ؛ زیرا مصر سرزمین قیام آوران پرتوان ونیرومندی مانند : حسن البنا ، سید قطب ، هضیبی ، طلعت یوسف ، محمد قطب ، زینت عزالی و بالاخره خالد اسلامبولی است ، خالد اسلامبولی کسی است که به قول خودش فرعون را د رمصر نابود کرد . بنا بر اهمیت تاریخی و فکری مصر در جهان اسلام او تصمیم گرفت که برخلاف زمامداران پیشین غرب مانند "گلدن مایر" نخست وزیر محافظه کار وقت بریتانیا با گرامی داشتن قرآنکریم فریاد آشتی با جهان اسلام را بلند نماید ؛ زیرا گلدن مایر در پارلمان بریتانیا اوراق قرآنکریم را بلند کرد واز این تریبیون غرب را به اسلام ستیزی دعوت نمود . اوباما که رویارویی با اسلام را امری دشوار یافته و اسلام ستیزی را در این مقطع زمانی برای مهار کردن سرزمین های اسلامی ناممکن دانسته است . از این رو او تصمیم گرفت که با زبان آشتی وارد عرصه شود و به قول معروف ، اخلاف او که از خنجر زدن از پشت با اسلام کوتاه آمده اند ، او خواست تا با زبان آشتی به کام خویش نایل آید و چه بهتراگر ترفندی در کار نباشد که آشتی با روح اسلامی (الصلح خیر) بیشتر سرسازگاری دارد .
اوباما در آغاز سخنرانی خود از تنش میان جهان اسلام و امریکا سخن گفته و ریشه های این تنش را در جنگ های مذهبی یی عنوان کرد که از استعمار کهن بوجود آمده است ؛ ولی او از استعمار جدید چیزی نگفت که زیر شعار پیاده کردن دموکراسی و دفاع از حقوق بشر چه جفاهایی نیست که در حق مردم کشور های فقیر جهان روا داشته می شود . او بخشی از این تنش ها را زادۀ تجدد خواند . وی به عملکرد جنبش های مخالف امریکا در مانند حماس در فلسطین ، حزب اللۀ لبنان ، القاعده در جهان و طالبان در جهان اشاره کرد . وی در ضمن اشاره به حادثۀ یازدهم سپتمبر کرده و افرود و عامل این حادثه را القاعده خوانده و اضافه نمود که القاعده مسؤولیت این رویداد را پذیرفته است . بعدتر گفت که این حادثه سبب کشته شدن 3000 تن امریکایی شد . این سبب گردید تا در کشور او شماری ها اسلام را دین ترور و ضد حقوق بشر بشمارند . وی در حالی از کشتار امریکایی ها در حادثۀ سپتمبر یاددهانی کرد که در کشور هایی مانند افغانستان ، عراق و حتا فلسطین هر روز حادثۀ یازدهم سپتمبر تکرار میشود و هر روز ده ها تن انسان بیگناه در این کشور ها بوسیلۀ نیرو های امریکایی به شهادت میرسند . وی به ادامه افزود من آمده ام تا آغاز تازه ییرا جستجو نمایم و برای جهان اسلام بگویم که امریکا و جهان اسلام از هم جدا نیستند ، اینها دارای اصول های مشترکی هستند ، باید این ارزش های مشترک را یکدیگر درک کنند تا در شناخت بهتر هم فایق آیند . در حالیکه زمامدارن پیش از او در کاخ سفید کمتر به این موضوع توجه کرده و نسبت به جهان اسلام بحیث مردم در جه دوم نگاه میکردند و حاضر نبودند تا جهان اسلام را به دیدۀ احترام نگریسته و حق انسانی آنها را بپذیرند که تجاوز نیرو های امریکا به عراق از همن روحیۀ امریکایی ها آب میخورد .
وی به ادامه افزود که بهتر است تا حرفها را به عوض گفتن در پشت پرده ، رو در رو و شفافتر گفت و اشاره به آیت قرآنکریم کرد که " خدارا به یاد داشته باشید و حقیقت را بگویید " امروز من هم در اینجا به گفتن حقیقت آمده ام . وی اشاره به زنده گی خود در کینیا و اندونیزیا در میان مسلمانان کرد تا بتواند توجۀ مسلمانان جهان را به خود جلب کرده و هم یک نوع رابطۀ خانواده گی خویش را با اسلام نشان بدهد که او در یک خانوادۀ اسلامی به دنیا آمده است و از زنده گی خود با مجتمع های اسلامی در شیکاگو نیز یاد آور شد . بعدتر گفت که من شاگرد تاریخ هستم و به ادامه از عظمت تمدن اسلامی در گذشته یاد آور شد که چگونه این تمدن رنسانس را در اروپا بوجود آورد و از پیشرفت های مسلمانان در حوزۀ ریاضی ، الجبر و مثلثات و خطاطی های اسلامی و رواق های زیبای آن در معماری یاد آور گردید و از تمدن بزرگ اسلامی در قرطبه و غرناطۀ اسپانیا یاد آور شد که چگونه این تمدن بزرگ سیمای اسپانیای آنرور را عوض کرد . وی از کشور اسلام المغرب نمود که بحیث اولین کشور اسلامی استقلال امریکا را به رسمیت شناخت و در ضمن از خدمات شایان توجۀ مسلمانان در عرصه های گوناگون در امریکا نیز سخن گفت و افزود که به نظر او اسلام در غنامندی امریکا نقش زیادی داشته است . وی تاکید کرد که رابطه ها باید براساس اسلام استوار باشد نه جدا از آن ؛ زیرا استواری رابطه ها بر اساس اسلام صلح و برادر را پیام آور است تا جنگ و خشونت آفرینی ؛ ولی او برای پیاده کردن چنین برنامه یی از طرح مشخصی یاد آور نشد و راۀ حل معینی را پیشکش نکرد . وی در حالی از امکان استواری رابطه میان جهان اسلام و امریکا سخن گفت که هنوز هزاران نیروی امریکایی در عراق و افغانستان مصروف جنگ هستند .
وی اشاره به اوضاع افغانستان نمو ده و علاوه کرد : اوضاع در افغانستان نیات ما را نشان میدهد که هدف اشغال یا ماندن در این کشور را نداریم . هرزمانیکه افراطیت در این کشور و پاکستان ختم شود ، سربازان خود را از این کشور بیرون و حتا یک سربار ما در این کشور باقی نخواهد ماند . وی علت ورود سربازان امریکایی در افغانستان را رویداد سپتمبر خوانده و افزودکه القاعده مسؤولیت آنرا به عهده گرفته است که این سازمان متحدینی در سراسر جهان دارد . وی علاوه کرد که اینها حقایقی اند که نمی توان از آنها انکار کرد ، بهتر است تا به آنها رسیده گی شود . وی جنگ امریکا در افغانستان راخیلی پر مصرف خوانده و افزود که در این جنگ 46 کشور در کنار امریکا هستند با بهبودی اوضاع سربازان امریکایی این کشور را ترک خواهد کرد و در فکر پایگاۀ دایمی در این کشور نیست ؛ ولی افزود که هنوز زود است که گفته شود ، اوضاع در این کشور بهبودی یافته است. وی گفت که او میداند ، جنگ در افغانستان راۀ حل نیست و از همین رو امریکا در نظر دارد که 2.8 ملیارد دالر را در بخش های غیر نظامی هزینه نماید . هم چنین امریکا در نظر دارد تا هر سال یک و نیم ملیارد دالر را در سال برای فعالیت های غیر نظامی به پاکشتان بدهد .
وی اشاره به این آیت قرآنکریم نمود : حیات فرد در جمع و رحیات جمع در فرد است ، هرگاه کسی فردی را نجات بدهد جمعی را نجات داد ه و اگر جمعی را نجات بدهد ، در واقع فردی را نجات داده است " وی با اشاره به این آیت به نحوی به مسؤولیت های جهانی در قبال حیات فردی ملت ها اشاره کرد .
وی بعدتر به موضوع فلسطین بحیث منبع مرکزی و اصلی تشنج میان امریکا و جهان اسلام اشاره نموده و گفت که سرزمین یهود در تاریخ ریشۀ المناکی دارد که نمی توان از آن انکار کرد . وی تاکید کرد که او امید وار است که بیت المقدس مرکز امنی برای یهودیان ، مسلمانان و عیسویان شودو در ضمن اسراییل را متحد استرتیژیک خود خواند و اضافه نمود که فلسطینی ها طی شصت سال قربانی شده اند و گفت : رابطۀ محکم اسراییل با امریکا گسست ناپذیر است .
وی ایران را منبع سوم تشنج میان امریکا و جهان اسلام خواند و گفت که به هیچ کشوری اجازه نمی دهد که بم هسته یی تولید نماید ؛ زیرا تولید بم هسته یی ایران رقابت های هسته یی را در منطقه و جهان دامن میزند ؛ ولی استفادۀ صلح آمیز هسته یی را حق تمامی کشور های جهان دانست . وی تاکید کرد که من باب مذاکره را بدون شرط با ایران گشوده ام ، اکنون بر ایران است که قدم به جلو بردارد و دیده شود که این کشور چگونه قدم خواهد برداشت .
وی منبع چهارم تشنج میان امریکا و کشور های اسلامی را دموکراسی عنوان کرد ، اضافه نمود که امریکا هیچگاهی میل ندارد تا حکومت های دلخواۀ خود را بر مردمان دیگر تحمیل نماید و تاکید داشت که امریکا خواهان حکومت قانون در کشور ها است که با برنامه های شفاف بر مردم خود حاکمیت قانون را پیاده نمایند و نه اینکه از مردم خود بدزدند .
وی منبع پنجم تشنج میان امریکا وکشور های اسلامی را آزادی های مذهبی عنوان نمود و تاکید کرد که او باور دارد ، اسلام دین تحمل و بردباری است و روحیۀ آزادی پذیری دارد . وی از این آزادی های مذهبی اسلامی در اندلس و اندونیزیا یاد آور شد که او این آزادی را در کشور های یادشده دیده است . وی تاکید کرد که باید تنوع مذهبی را غنای مذهبی پذیرفت تا تعصب آفرینی مذهبی و گفت که نباید با پخش کارتون ها چیز هاییرا به نشر سپرد که اذهان دینداران را جریحه دار کرد . در حالیکه این گونه اعمال با آزادی های واقعی سازگار نه و نمی توان اینرا آزادی مذهبی خواند .
وی تاکید کرد که او برای ایجاد همگرایی مذهبی در امریکا مراکزی را ایجاد خواهد کرد که دینداران مختلف را زیر یک سقف با هم جمع نماید تا تفاهم دینی میان دینداران افزایش یافته و در فضای همدلی به هم کار نمایند .
وی اشاره به آزادی های زنان در کشور های اسلامی کرده و گفت که زنان در کشور های اسلامی از آزادی های زیادی برخوردار اند و در بسیاری از کشور های اسلام مانند بنگله دیش ، پاکستان و غیره زنان به مقام های رهبری کشور های خود نایل آمده اند و به ادامه گفت : زنیکه پوشش موی خود را پنهان میکند ، غیر عادلانه است که او مجبور به دور افگندن روسری اش شود و گفت که او این اجازه را برای زنان مسلمان امریکایی خواهد داد.
وی به نشرات انترنیتی نیز که جلوه های تمدن جدید است ، نیز اشاره کرد که زیانبار بوده و با پخش فلم های شهوانی و گستاخانه فساد را در کشور ها افزایش میدهند . وی همچنان به تجارت زیانبار نیز اشاره نمود که به عوض ایجاد همگرایی میان ملت ها وکشور ها جدایی و تشنج را دامن میزنند .
وی گفت : برای ایجاد همگرایی ها و تفاهم میان مسلمانان و غیر مسلمانان در نظر دارم بورس های تحصیلی را افزایش بدهم که شمار زیادی جوانان مانند پدر من به امریکا بیایند و درس بخوانند تا باشد که زمینه های دوستی میان امریکایی ها و جهان اسلام توسعه یابد .
وی در آخر افزود : این هم چیز هایی را که من گفته ام ، کار هایی نیست که یک شبه انجام یابد ؛ ولی بصورت خستگی ناپذیر باید تلاش کرد تا کاری شود . در صورتیکه باهم باشیم ، میتوانیم جهانی را که می جوییم ، دریابیم .
* * *
اوباما در این بیانیه برخلاف رهبران قبلی امریکا مسلمانان جهان را از وحشت نظامی امریکا نترساند ؛ بلکه در این بیانیه بصورت کامل لحن آشتی جویانه داشته و جهان اسلام را به همگرایی و آشتی با امریکا دعوت کرد . به این تاکید کرد که در شرایط کنونی جهان جنگ راۀ حل نیست ، زمان آن فرارسیده است تا جهان اسلام و امریکا باید دست بدست هم داده و برای نجات مردم جهان کار مشترک نمایند . در این بیانیه کوشید تا احترام خویش را به دین اسلام و ارزش های اسلامی وانمود سازد . از همین رو در جریان بیانات خود نقل قول هایی از آیات قرآنی نمود تا از یکسو احترام خود را نسبت به اسلام وانمود نماید و از سویی هم مخاطبان مسلمان خود را جاذبۀ شنیدن بیشتر بدهد .
اوباما در حالی این سخنان را میگوید که جنگ امریکا در افغانستان و عراق ادامه داشته و مردم مظلوم این دو کشور هر آن زیر بمباردمان های طیارات امریکایی جان های شیرین خود را از دست میدهند . گرچه وی توانست که جدول زمانی ییرا برای خروج نیرو های خارجی امریکا تا سال 2011 از عراق را ترتیب و توافقی را در این رابطه با این کشور امضا نماید و با امضای این توافقنامه بر بخشی از چالش های فراه راهش فایق آید که اکنون هم حضور اضافه تر از صد هزار نیروی امریکایی در عراق و کشته شدن ده ها انسان مظلوم عراقی نمی تواند نسبت به دغدغۀ اوباما در رابطه با عراق بی تاثیر باشد .
از همین رو او تلاش کرد تا در این بیانیۀ خود با دو پارچه ساختن اسلام ، اسلام همگرا و اسلام افراطی بین هر دو دیوار ضخیمی را ایستاد نماید . در حالیکه امروز ملیون ها مسلمانان جهان در عقب این افراطی ها البته به قول اوباما ایستاده اند و برای آرمان آنها جان میدهند . رهبران خویش را مدافعین راستین اسلام خوانده و از داعیۀ آنها مبنی بر خروج نیرو های امریکایی و پایگاه های نظامی آن از افغانستان ، عراف و جاهای دیگر دفاع نموده و از خروج پایگاه های نظامی امریکا از خلیج فارس ، بحیرۀ عمان و جاهای دیگر حمایت میکنند . با این حال اوباما چگونه خواهد توانست تا با ایجاد چنین دیواری تفاهم و هماهنگی را میان جهان اسلام و امریکا ایجاد نماید . این در صورتی ممکن است که امریکا برای خروج نیرو های خویش از منطقه تصامیم عملی گرفته و به حل واقعی معضلۀ فلسطین بپردازد . گرچه اوباما در این سخنرانی خود زیاد تلاش کرد تا از این انفرت و انزجار بوجود آمده میان جهان اسلام بر ضد امریکابکاهد ؛ ولی با موجودیت دشواری های یادشده چگونه میتوان برای چنین کاهشی امید وار بود . این زمانی ممکن است که امریکا زور گویی ها را در جهان اسلام کنار گذاشته و با گشودن همچو گفت و گو بدون قید و شرط هر چه زودتر زمینه را برای هماهنگی و سازش بوجود آورد .
بنا بر این دشواری ها است که بسیاری ها به این سخنرانی های اوباما به دیدۀ شک نگریسته و آنرا موعظه یی تلقی کرده اند که در اصل نمی تواند ، چیزی از تنش میان امریکا و جهان اسلام بکاهد . چنانکه فوزی برهوم (1)یکی از رهبران حماس این بیانیه را مبهم خوانده ، از آن محتاطانه استقبال کرده و خواهان عملی شدن آن شد . هم چنین حسن فضل الله(2)رهبر حزب الله لبنان این بیانیه را یک موعظۀ سیاسی و اخلاقی خواند که با جهان اسلام ارتباطی ندارد . گرچه نبی ابوردینه یکی دیگر از رهبران حماس با توجه به درخواست اوباما از اسراییل مبنی بر توقف شهرک سازی ها در سرزمین های اشغالی دلگرم کننده خواند .
شماری از رهبران جنبش های اسلامی به سخنرانی او برخورد عملی کرده و گفتند که چالش های موجود میان امریکا و جهان اسلام آنقدر زیاد و عمیق است که به مشکل میتوان با یک بیانیه ییکه از راهکار عملی در آن خبری نیست ، به حل آن امید وار بود . چنانکه محمد حبیب (3)معاون اخوان المسلمین گفت : هرگاه امریکا موضع خویش را در افغانستان ، عراق و فلسطین تغییر دهد ،خوب است و درغیر اینصورت حرف های میان تهی بیش نخواهد بود .
سخنرانی اوباما آنقدر کلی بود که با بیان گزینشی مسایل خاصی از دادن تفصیل هم بصورت کامل خود داری کرد ؛ زیرا او تفصیل روشنی برای حل اساسی تنش میان امریکا و جهان اسلام ارایه نکرده و خواست به شکلی با توصیه های سیاسی از میزان شک و شبهات جهان اسلام نسبت به امریکا بکاهد و با ارایۀ یک نوع امید واری به جهان اسلام نسبت به تغییر در سیاست های امریکا به گونه یی سیاست های کنونی این کشور را در جهان توجیه نماید . چنانکه بارو تحلیلگر سینیگالی این بیانیه را ناتفصیل خواند و علاوه کرد که اوباما از رویداد یازدهم سپتمبر یاد آوری کرد ؛ ولی از حوادثی که هر روز در عراق ، افغانستان و فلسطین میگذرد ، هیچ نگفت .
اوباما در حالی در پوهنتون قاهره حرف از آشتی میان امریکا و جهان اسلام میزد که یک افغان هلمندی به نام باوری (4)در گفت وگو با رادیو آزادی چنین گفت : من که همین اکنون در نادعلی هلمند در زیر بمباردمان هوایی طیاره های امریکایی قرار دارم، این بیانیه ها برای من چه به ارمغان خواهد آورد . چنانکه شبکۀ تلویزیونی الجزیره (5)گزارشی را به نشر رساند که در آن چنین آمده است : رییس جمهور امریکا تصریح کرده است که قصد ندارد ، برای مدت نامعلوم نیرو های نظامی امریکا را درافغانستان نگاه دارد . در حالیکه افغانها با تردید به برنامه های واشنگتن می نگرند و میگویند که امریکا خواست خود را بر مردم افغانستان تحمیل میدارد . از همین رو افغانها امریکایی ها را "متجاوز" و "کافر" می خوانند . افغانها بدین باور اند که امریکایی ها برای تصاحب منابع افغانستان آمده اند . چنانکه حرف های ولی محمد یک باشندۀ کندهار را به نشر سپرد که به خبرنگار الجزیره چنین گفته بود : امریکایی ها هررور برما بمباردمان میکنند ، زنان و کودکان را می کشند . آنها برای مبارزه با اسلام آمده اند . به دامه افزود که توجهی نظامیان امریکایی به حساسیت های دینی و فرهنگی افغانها و اقدامات آنها دراین کشور سبب خشم شدید و برانگیخته شدن احساسات ضد امریکایی در این کشور شده است .
با توجه به عمق چالش های موجود امریکا با جهان اسلام حتا شماری تحلیلگران امریکایی هم سخنرانی او را برای عملی شدن مشکل خواندند . چنانکه لیزا کرتس (6)متخصص آسیای جنوبی در مرکز ادارۀ "هرتیج" گفت : رابطه میان امریکا و جهان اسلام خیلی پیچیده است که نمی توان تنها با ابراز این بیانیه ها به بهبودی سریع آن امید وار بود ؛ ولی خاطرنشان کرد که در این شکی نیست که این بیانیه تاثیر گذار خواهد بود ؛ ولی تاثیر آن بزودی از میان خواهد رفت ؛ زیرا امریکا برای تحقق این بیانیه ها راهکار مشخصی ندارد . این در حالی است که جنگ در افغانستان و عراق هنوز شعله ور است . وی افزود که نباید از این بیانیه انتظارات بیش از حد داشت ، اوباما به رغم تخریب های القاعده توانست که در این بیانیه پالیسی امریکا را به خوب وجهه بیان کند . وی در ضمن گفت که این بیانیه تغییراتی را نوید میدهد و انتخاب مصر را برای اوباما برای ابراز این سخنان بحیث مرکز جنبش های اسلامی انتخاب خوبی است ؛ ولی سعودی بنا بر رابطه اش با گروه های افراطی ، برای آوردن این دگرگونیها نقش خوبتری میتواند داشت باشد .
با وجود این شک ها و تردید ها شماری تحلیلگران سخنرانی اوباما را باب تازه یی برای آشتی و همگرایی میان امریکا و جهان اسلام تلقی کرده و ابراز امید واری کردند که فضل این بیانیه به مثابۀ چراغ سبزی برای کشور های اسلام گویایی پایان زورگویی های امریکا در جهان بوده و باتغییر اوضاع جهان و به نتیجه نرسیدن طرح های زورگویانۀ امریکا در جهان ، رهبران این کشور به تجربۀ تازه یی دست یافته اند که بر قلدری های گذشتۀ این کشور در جهان نقطۀ پایان گذاشته اند . چنانکه
اوغلو (7)سرمنشی کنفرانس کشور های اسلامی این بیانیه را امید وار کننده خوانده و ابراز امید واری کرد که جامۀ عملی پوشانده شوند . هم چنین سرمنشی جامعۀ عرب این بیانیه را متوازن و جامع دانست. گفتنی است که عبدالله عطایی (8)استاد در پوهنتون الاظهر سخنرانی اوباما را جامع و مانع یاد کرد ، به نظر او اوباما توانسته است تا دراین سخنرانی خود به نقاط مثبت و منفی اشارات خوبی نماید ؛ مصطفی فقهی (9)گفت یک تن از رهبران اخوان المسلمین : از اینکه اوباما از فلسطینی ها به خوبی یاد کرد و از آنها به بدی یاد نکرد ، این بیانیه را امید وار کننده دانست ؛ ولی با این هم خوش بینی ها نمی توان به این بیانیه خیلی امیدوار بود ؛ زیرا در امریکا کسانی هستند که با این اظهارات اوباما مخالف اند ، بنا براین به دورنمای آن نمی توان خوش بین بود . به رغم آنکه نانسی پلوسی(10) رییس مجلس نماینده گان امریکا گفت: باید مردم امریکا از بیانات اوباما افتخار نمایند ؛ زیرا وی به نقاط مهمی شامل حقوق بشر نیز اشاره کرد .
ولی بینر (11)عضو مجلس نماینده گان امریکا و دیگر جمهوری خواهان از بیانیۀ اوباما انتقاد کردند که وی از فلسطینی ها و اسراییلی ها به گونۀ مساوی یاد آور شد . این ها مدعی اند که مسؤول خشونت ها فلسطینی ها هستند و از سویی هم حماس از سوی ایران و سوریه کمک می شوند . این در حالی است که یهودیان در امریکا خیلی پرقدرت اند و مراکز بزرگ اقتصادی و سیاسی امریکا را در اختیار داشته و به گونه های مختلفی بر سیاستگذاری های داخلی و خارجی امریکا تاثیر گذار هستند که مسلمانان با وجود برخورداری از چنین امتیازی در امریکا توانایی چنین استفاده ییرا ندارند . در حالیکه سرمایه داران مسلمان ملیارد ها دالر را در امریکا سرمایه گذاری کرده اند که شاید از سرمایه های یهودی به مراتب بیشتر باشد و به علت وابستگی های سیاسی و اختلافات شدید از آن استفادۀ سیاسی کرده نمی توانند .
شماری ها بدین باور اند که هرگاه ضرب شصت القاعده و طالبان نمی بود ، هیچگاهی
اوباما حاضر به ابراز چنین سخنان آشتی جویانه و همگرایی با جهان اسلام نمی گردید ؛ زیرا برخورد مغرورانه و تهاجم خود سرانۀ آنها به افغانستان و بعد به عراق که خود اوباما نیز بدان اعتراف دارد ، گویای خوبی برای کله شقی های امریکایی ها است . از این نکته چنین بر می آید که چرخش اصلی سیاست های امریکا برای کاستن تنش میان امریکا و جهان اسلام ریشه در مقاومت و نبرد القاعده در جهان دارد که هیچ کسی تا اکنون به آن اعتراف نکرده است . بااین هم باز هم میتوان خوش بین بود ، در صورتیکه اوباما این حرفها را صادقانه گفته باشد و برای پیاده کردن آنها اقدامات عملی را روی دست بگیرد .
دیدار اوباما از سعودی و مصر بویژه از سعودی به هدف ایجاد یک مرجعیت در جهان اسلام بود که این دو کشور با وجود داشتن یک سلسله ویژه گی های سیاسی ، ایده ئولوژیکی و دینی نمی توانند ، بصورت سمبولیک نماینده گی از جهان اسلام نماید . بنا براین سازمان کنفرانس اسلامی که مظهر وحدت کشور های اسلام است ، بیشتر مورد توجۀ اوباما قرار گرفت و وی گفت که امریکا بعد از این می خواهد از طریق این کنفرانس با کشور های اسلامی در تماس باشد . وی برای ایجاد فضای تفاهم به پیشرفت های مسلمان ها در قرطبه و غرناطه اشاره کرد که این ها در گذشته دست آورد های زیادی داشته اند . وی عدم پیشرفت های کنونی کشور های اسلامی را علت بک نوع اختلافاتی بر شمرد که همین اکنون در جهان اسلام حاکم است . وی گفت که باید اول خود کشور های اسلامی به اختلافات خود درعراق و جاهای دیگر پایان بدهند . اوباما می خواهد بگوید که من با شما صلح میکنم نه جنگ و حتا گفت که می خواهم حجاب لباس مسلمانان امریکا در مکاتب باشد و افزود که هفت ملیون مسلمان در امریکا زنده گی مینمایند . وی در حالی به اختلافات درونی در جهان اسلام اشاره کرد که بسیاری کارشناسان این سخنرانی او را با تقسیم کردن اسلام به افراطیت و صلح جو خواست درز میان کشور های اسلامی را افزایش بدهد که شاید هم یافته های او مبنی بر مخالفت مسلمانان با افراطیت ، سبب ایجاد انگیزۀ دهنیت آشتی جویانه با اسلام و مسلمانان شده باشد ؛ زیرا امریکا با حمایت خود از شاهان مستبد و حکومت های استبدادی بویژه بعد از دوران استعمار در قرن 19 و اواخر قرن 20 زمینه های ایجاد حکومت های ملی و اصلاحات در کشور های اسلامی را از میان برد . فاجعۀ کنونی در جهان اسلام ناشی از همین سیاست های استعمار گرانۀ غربی ها بعد از جنگ های صلیبی است که اختلافات میان غرب و جهان اسلام را به شدت ایده ئولوژیک گردانیده است و در این شکی نمی ماند که تنش های موجود میان امریکا و جهان اسلام ایده ئولوژیک است که ریشۀ عمیقی در رویکرد های امریکا نسبت به جهان اسلام دارد . این تنش ها اوباما را در آزمون شگفت آوری قرار داده است که چگونه میتواند ، راۀ مصالحه و دوستی را در درازراۀ این چالش باز نماید . از همین رو است که در پیچ وخم این سخنرانی او بازی های زیرکانۀ سیاسی را نمی توان ناممکن برشمرد و به قول شاعر :
تواضع های دشمن مکر صیادی بود بیدل
که خم خم رفتنی صیاد بهر قتل مرغان است
آنچه این سخنرانی اوباما را زیر سوال برده است ، ناتوانی او برای اجرای برنامه هایش خواهد بود که تا اکنون چندان قادرنگردیده است ، به بسیاری از وعده های خود در زمان مبارزات انتخاباتی اش جامۀ عمل بپوشاند و کار او تا حال جز بار تبلیغاتی یی بیش نداشته است که برای موفقیت برنامه های خود به دشواری های در داخل این کشور نیزمواجه بوده که ریشه در استعمار جدید امریکا دارد .
ولی زمانی که وی به ماندن نیرو هایش در افغانستان تاکید کرد و شرط غیر قابل برآورده شدنی برایش تعیین کرد ، بک بار دیگر امید برای حل اساسی منازعۀ افغانستان را به یاس مبدل نمود و با این گفته که تا زمانیکه افراطیت در افغانستان و پاکستان پایان نیابد ، امریکا نیروهای خویش را از افغانستان خارج نخواهد کرد و افزود که هنوز زمان بهبودی اوضاع افغانستان خیلی دور است که سخن از بیزون شدن نیرو های امریکایی به عمل آید . گرچه او به خروج نیرو های خود اشاره نمود ؛ ولی از استحکام روز افزون پایگاه های امریکایی در بگرام و جاهای دیگر چنین برداشت میشود که میان نظر و عمل امریکایی ها فاصلۀ زیادی موجود است . وی در حالی این حرف ها را زد که صبر مردم افغانستان به سر آمده و بی صبرانه انتظار محاکمۀ خارجی ها را دارند . یعنی مردم افغانستان نه تنها خواهان خروج نیرو های امریکایی اند ؛ بلکه خواستار به محاکمه کشاندن آنها نیز هستند . چنانکه روزنامۀ راۀ نجات از انتشار نامه یی سخن گفت که در پای آن شمار زیادی از نماینده گان نیز امضاکرده اند و در این نامه ار مراجع بین المللی خواهان به محاکمه کشاندن عاملین جنایات جنگی در افغانستان شده اند .
از آنچه گفته آمد آشکار می شود که اوباما خواست تا با شکستاندن سخنرانی به شیوۀ کلیشه یی غرب و جهان اسلام را برای شناخت یکدیگر متوجه بسازد . سخنرانی اوباما با وجود کمی ها و کاستی هایش نشاندهندۀ یک تهور بود که با آنکه از کشتار صد ها بیگناۀ عراقی و افغانستانی معذرت نخواست و از سویی هم این سخنرانی او نمی تواند غبار تلخ خاطرات تهاجم امریکا را ار دل وارثین اضافه تر از 60 هزار عراقی و 8000 افغانستانی بشوید ؛ولی نکته ییکه قابل ذکر است اینکه چگونه یک رییس جمهور امریکا به پیشگاۀ جهان اسلام حاضر میگردد و به شکل بی سابقه یی کمی های سیاست کشور خود را آشکارا میگوید و از تکرار آن خود داری مینمایدو بصورت جدی می خواهد تا از گرداب بی اعتمادی موجود بگذرد . حالا زمان آن فرا رسیده است که مردم جهان برای عملی شدن گفته های اوباما لحظه شماری نمایند و منتظر اند که به چه سرعتی برای پیاده شدن آن اقدام عملی مینماید ، اقدامی که برای عملی شدنش جرئت بی سابقه یی در کار است .
منابع و رویکرد ها :
1- رادیو آشنا ،5 جون ، اخبار صبح
2- رادیو آشنا ،5 جون ، اخبار صبح
3- همان منبع
4- "
5- ویسا ، شمارۀ 929
6- "
7 - رادیو آشنا ،5 جون ، اخبار صبح
8- همان منبع
8- "
10- "
11- "
بالا
بازگشت