ا حمد ظا هــــــر
هـنرمند نسـل هــا
محمد ا صغر( عبا د ي )
ا ینک۳۰ سا ل ا زمرګ روا نشـا د ( ا حمد ظـا هر) میګذ رد ، ا حمـد ظـا هـرشهید یا هنرمنـد وآ وا زخوا نیکه شا د ، مست وعا شقا نه برای مرد م خوا ند وبد ون شک میرا ث بس ګرا ن ، ا رزشمند و جا ود ا نه ای ا زترا نه وآ هنک برا ی د وستـد ا را ن آ وا زوهنرش وبرا ی نسل هـا ی آ یند ه ی د ا خـل وخارج ا زوطن ، ا زخود به جا ګذ ا شت .
احمد ظا هررا تا ا مروزبنـا م هـا ی هـنرمنـد حنجره طلا ئي ، هنرمند سا ل ، هنرمند نسل جوا ن ،سلطا ن قلبها،هنرمند مستی آ فرین ،هنرمـند بی بد یل ، هنرمند همیشه بها ر،هنرمند مرد می وحتی هنرمند ا شرا فی وغیره یا د کرده ولقب د ا د ه ا ند ویقینکه با ګذ شت زما ن به ا ین نا مها وا لقا ب که د رواقع هریک به نحوی ا زا نحا ، با زتا ب د هند ه ومنعکس کنند ه ا حسا س وعلا قه ی شنوند ه ومرد م به هنرواوا ز ( ا حمد ظاهرجوا نمرګ) میبا شد ، ا فزود میګرد د .
محترم .م . سرور( ا نوری) ا د یب وفرهنګی شنا خته شد ه وطن د رکتا ب ( تنها صد ا ست که میمـا ند) زیرعنوا ن( به یا د ا حمد ظا هرهنرمند شب رفتــه ) می نویسد ( ا حمد ظا هرکه ۳۳ سا ل عمرکردومیرا ث جا ود ا نه ا زترا نه وآ هـنګ بیا د ګا رګذ ا شت ، د رنیمی ا زعمرخویش که با هنرموسیقی سروکا رد ا شت ، به آ وا زخوا نی وهنروری پرد اخت ، آ وا زخوا ند ، آ هنک سا خت وشور وشا دما نی آ فرید.ا و که آ وا زخوا ن نسل جـوا ن بود ، آ وا زه ی هنرمند ی ا ش مرزهـا ی میهنش را د رنورد ید وهیچ ګا ه هم ا زسکوی شهرت ومحبوبیـت به پا ئین نلغزید وتا هـنوزکه تقریباُ یک ونیـم د هه ا زخا موشی ا و می ګذ رد ، کمترهنرمند ی چون او محبوب نسل جوا ن بود ه ا ست . آری احمد ظا هرهـنرمند د لهـا وروا نها بود ه که د رطی سا لها ی ا ند ک زند ګی پربـا رش به ا وج شهـرت ومحبوبـیت رسید ود رهـمـا ن ا وج رخت بر بست وبا چنین مرګی به زند ګی پیوست .
ا حمد ظـا هرکه صد ا یـش ګـرمی آ فـرین بـود وخـود ش سرا پا شـوروهیجـــا ن ، هنرمنـد برګزیـد ه بـود ومحـبـــــو ب همـــــــګا ن .
زما ن ، ا ین د ا ورسخت ګیرنشـا ن د ا د که ا حمد ظـا هـرا زد ید ه ها برفـت ، ا ما هرګزا زد ل ها نرفت هنوزطنین پرشکوه صد ا ی ا وموجی ا زشا د ما نی را به هد یه میا ورد .
ا حمد ظا هرد رسا لیـا ن پسین زند ه ګی که ا فق د ید ش ګستر د ه تروپیوند ش به هنرژرف ترشد ه بود، با زمزمه ی ترا نه ها ی د ل پذ یروآ هـنګ ها ی د لنشین ، شیــفـته ګی وجا ن با ختګی را د رجا ن ها ی خفته د مید.... ا وا زآ ن سـرود ه ها ی به ا صطلا ح ٫٫ مود روز،، وتصا نیف سا د ه ، سطحی وکـم عمق به سو ی ترا نه ها ی ا صیل وتصنیف ها ی محکم وا سـتوا روا شعا رجا ود ا ن وما ند ګا رر ه ګشود . غزل ها ی سعد ی ،حا فظ ، مولوی ود یګرنا م آ ور ا ن سخن را زمزمه کرد ونغـزسرود . )) *
منکه خود ما نند هزارا ن هـزا رعلا قمند ود وستد ا رآ وا زوهنرا حمد ظــا هر،علا قه ود لبستګی خا ص به آ وا زوهـنرروا نشا د ا حمد ظا هرد ا شته وبا ورمند م ا ین د لبستګی وعلا قمند ی تا پا یا ن عـمرم با من خواهـد بود وا حمد ظـا هـرراا زد وره ابتدا ئيـه مکتب حبیبیه که هنوززیا د بشهرت نرسید ه بود ا لی سا لها ی وا پسین حیا تش ا زنزد یک ود ورد ید ه وشا هد تمرین وا جرا ی کنسرتها یش بود ه ا م ، مثل بس کسا ن د رحا لکه به نا مها وا لقا ب د ا ده شده به موصوف مؤا فق میبا شم، اما د رین نوشتا را ورا ( ا حمد ظاهرهنرمند نسـل هــــا ) یا د کرد ه وبه ا ین نا مش میخوا نم . ا ینکه چـرا ؟
برا ی پا سخ به ا ین چرا با ید کمی عقب رفت وشما ګرا نقـد رخوا نند ه را بسفر سا لها ی پیشین زند ګی دعوت کرد .
عصرروز( ۲۴) جوزا ی ( ۱۳۵۸خ ) وقتی وا رد خا نه شد ه وبعدا زا د ا ی سلا م وا د ب خد مت ما د ر وګرفتن پیا له چا ی وکمی صحبت ا زین بروآ ن بر، ا زخد ا بیا مرزشنید م که ګفتند :
بچیم ! ا حمد ظا هر ام جا نمرګ شد ....
د را ول فکرکرد م چون علا قه مند ی مرا نسبت به ا حمد ظا هرمید ا نند ، بګفته مردم عوا م میخوا هند مرا آ زا ربد هند یا چطور. ولی بزود ی معلومم شد که نه کد ا م ګپ شده وپرسید م :
- خود ت چه می فا می ، شما ره کی ګفت بوبوجا ن ؟
- ا میا لی د ه تلویزیون ګفت بچیم .....
- د ه تلویزیون ګفت د ه تلویزیون چی ګفت ؟
- ا مقه فا مید م که ګفت ( آ مد زا یر) مرد ه ..... جوا نمرګ شد بیچا ره ، حیف جوا نی وصدایش ..... - مرد ه ؟ چرا ، چتو مرد ه ؟
- بچیم مه د ګه زیا ت نمی فا مم ،ا مقه شونیـد م که آ مد زا یرتکرکـد ه ومرد ه ،آ لی با زخا ت ګفت.... و ا یلا ن خا ت کـد . ود رهما ن شا م وشب خبرمرګ ا حمد ظا هرا ین هنرمند خوش سیما ، خوش آ وا ز، سخا وتمند ، مورد پسند وعلا قه هزا را ن هزا رشنوند ه د اخل وخا رج وطن ، بطور بسیا رخلا صه ا زطریق یګا نه را د یو وتلویزیون د ولتی ی وقت ، به ا ثرحا د ثه ی ترا فیکی ا علا ن شد . فرد ا ی آ ن پیکربی جا نش د رحا لـکه غرق د رګل بود وبلند ګوهـا ی نصب شده با لا ی موترکه یکجا با پیکربی جا ن جوا نمرګ درحرکت بود وآ هنګ ( مرګ من روزی فرا خوا هد رسید ) را بطورمرتب پخش میکرد وا زطرف هـزا را ن تن ا زعلا قمند ا ن آ وا زوهـنرش چه ا زنوجوا نا ن ، جوا نا ن ،سا لمندا ن ، طلا ب معا رف ، د ا نشجویا ن پوهنتون ، ما مورین د ولت وغیره ، قـد م به قـد م بد رقه می شد، بعد ا ز ا زا د ا ی نما زجنا زه د رمسجد جا مع پل خشتی، د رشهد ای صا لحین بخا ک سپرد ه شد وبه ګفته ا هل خبره ، شهرکا بل تا به حـا ل شا هـد مشا یعت د وجنا زه ي بود ه که د رآ ن تعد ا د زیا د و قا بل ملاحظه ا زشا ګرد ا ن مګا تب ، د ا نشجویا ن پوهنتون، ما مورین د ولت وعـوا م شرکت د ا شتند که قبل ا زآ ن چنین تعد ا د ا زمرد م ، د رهیچ جنا زه ی شرکت نکرد ه بود ند ، د رحا لکه ا ین عمل بمذ ا ق حا کــما ن وقت برابرهم نبود ه ا ست . یک : جنا زه ی روا نشا د ا ستا د میرا کبرخیبر.
د و : جنا زه ی روا نشا د ا حمد ظا هر . د رسوګ ا زد ست د ا د ن ا حمد ظـا هر، هنرمند ا ن مشهوررا د یوتلویریون چون محترم د ا کترصا دق فطرت (نا شنا س ) محترم منکل وخا نم هنګا مه ، ا حسا سات وتأ ثرا ت شا ن را د رهما ن زما ن د رلا بلا ی آ هنګهای که ا زطریق را دیووتلویزیون به نشررسید ، ا برا زد ا د شتند .
ا حمد ظا هرد رد هه ی (۴۰ و۵۰ خ )
روا نشا د ا حمد ظا هـرکه یکی ا زچهره ها ی شنا خته شـد ه ، محبوب ا لقلوب وما ند ګا رموسیقی وطن عزیزمیبا شد ، د را وا یل سا لها ی۴۰ خورشید ی ا بتد ا د ربین ا عضا ی فا میل ، د وستا ن ، رفقا ، هم صنفی ها ، متعلمین ومعلمین لیسه عا لی حبیبیه ، شهرت ومحبوبیت حا صل ود رمد ت ا ند ک آ وا زه ی شهرت ومحبوبیتش د رشهرکا بل وا طرا ف پیچید . بخا طرد ا رم که ا هل معا رف ( متعلمین مکا تب ود انشجویا ن د ا نشګا ه ( پوهنتون ) ګرا مید ا شت از روزها ی ( مـا د ر، معـلم ، څا رند وی وپا لندوی ، صحت، فراغت وغیره ) محا فل وجشنها ی برپا ،که شا کرد ان مکتب حبیبیه د رتعمیر سا بق مکتب ( وا قع پل با غ عمومی فعلاْ لیسه عا یشه د را نی ) محا فلی برپا میکرد ند که شا مـل خوا نش مقا لا ت ،ا شعـا ر، موسیقی ونما یش د را م وا نترک میشد . که برعلا وه شا کرد ا ن وهیأ ت رهبری ،عد ه ی ا زا عضا ی فا میل د ا نش آ موزا ن وا ولیا ی ا مور نیزشرکت مید ا شتند . آ وا زخوا نا ن وهنرمند ا نی چون محترم حسیب ، محترم صا برشیـرزوی ، محترم جلیل ا حـمد ، محترم ها شم قیومی ، محترم علیشا ه سد وزی ومرحـوم ا حمد ظا هروسا یرآ وا زخـوا نا ن وهنرمند ا ن ( که هریک د رغنا مند ی موسیقی وطن کا رها ی ما ند ګا را نجا م ونا م وکا رنا مه ها ی خوب شا ن د رد ل وخا طرشنوند ګا ن وتا ریخ موسیقی وطن برا ی همیش جا د ا رد ) د را کثرمحا فل شرکت ، وروزتاروز به تعد ا د د وستد ارا ن وعلا قمند ا ن آ وا زشا ن ا فزود میګرد ید .**
د رنیمه سا ل تعلیمی ( خ ) متعلمین حبیبیه د روس شا ن را د رتعمیرجد ید که د رزمین به مساحت (۵۰) جریب زمین بقسم عصری وچند طبقه بکمک ما لی ا یا لا ت متحده سا خته شد ه بود،آ غازکرد ند . د رتعمیرجد ید برعلا وه دیګرا مکا نا ت وسهولت ها ی که شا کرد ا ن ا زآ ن ا ستفا د ه میبرد ند ، ستیـژ وسیع وفرا خ ا زچوب به ا ثرتوجه وکوشش ا د اره د رسمت شرقی تعمیرمګتب برا ی برپا ئی کنفرا نس ها، کنسرتها وغیره سا خته شد ، که آ وا زخوا نا ن وهنرمندان بسیا رمشهوروطن که د رآ ن زما ن خود متعلم مکتب حـبیبیـه بود ند ،بشمول روا نشا د ا حمد ظا هرد رروزها ی مختـلف وبمرا تب با لا ی ستیژمکتب حا ضروبنوا ختن وآ وا زخوا نی پرد اخته ا ند که روزتا روزپا یع د ه ی زیا دی ا زشهریا ن کا بل وحتی اعضا ی فا میل شا هی( برعـلاوه شهزا د ه ها یکه متعلمین حبیبیه بود ند ) جهت تما شـا ی نمایشنا مه ها وګوش د ا د ن به آ وا زګیرا وســحرآ میزا ین آ وا زخوا نا ن وهنرمند ا ن به لیسه حبیبیه کشا نید ه شد . ګرچه مظا هره سوم عقرب سا ل ( ) که د رآ ن قسماٌ دروازه ها ، کلکین ها وشیشه ها ی تعمیرمګتب شکسته وتعدا د ا زمتعلمین وهیأ ت رهبری مکتب زخمی شد ند و سبب شد که تا ا ند ا زه ی ا زتد ویرچنین محا فل کا سته شود ، ا ما با آ نهم تد ویرمحا فل وکنسرتها د وا م پید ا کرد . نیمه ی ا ول د هه (۴۰خ ) سا لها ی شهرت ا حمد ظـا هرونیمه ا ول د هـه (۵۰خ ) سا ل ها ی ا وج هنر شهرت ومحبوبیت روا نشا د ا حمد ظا هرحتی بیرون ا زمرزها ی وطن ا ست . محترم ا نوری مینویسد : ( ا حمد ظا هرا زهما نسا لها ی نوبا وه ګی د رمکتب حبیبیه که با ګروه جوا نا ن آ ما توربرسـتیژمعا رف بلند شد وبا ګرمی وحرارت ترا نه های( بلبل شورید ه وزلف پریشا ن ) را سرود چنا ن شورووجـد آ فرید که صد ا یش همه جـا را تسخیرکرد وبه بلبل حـبیبیـه مشهورګرد ید وبعد به را د یوآ مد وآهنګ زیبا ی ( آ خرا ی د ریــا ) را که خـود ش سـا خته بود وتصنیف آ ن ا ز( ضیأ قا ریزا د ه ) بود خـوا ند، وهمین طورد وسه آ هنک دیګررا ا جـرا کرد وا ین سا لها ی( ۴۳ و۳۴۴ ۱خ ) بود. چـنا ن غوغا یرا برانګیخ که د یګرهمګا ن ا زهنرمند ی سخن میګفتند که چـون کا جی بلند ی د ربیشه های نیلی آ وا ز روئیده و قا مت برا فرا شته بود . ))
ا حمد ظا هربه نوا ختن بعضی آ لا ت موسیقی مروج وبخـوصوص د رنوا خـتن ها رمونیـه وا کورد یون د ست با لا د ا شت. وقتی هنوز د رصنوف ا بتد ا ېي۲ و۳درتعمیرسا بق حـبیبیه د رس می خوا ند م ، ا ز بعضی همصنفا نم ا ین شا یعه را که ، ا حمد ظـا هرآ نقـد ربه آ وا زخوا نی ونوا ختن ا کـورد یون علا قه مند ا ست که شبا نه با ا کورد یون میخوا بد ،را شنید ه بود م ا مـا ا ینکه آ یا حقیقت بود یا نه ، نمید انم. روا نشا د ا حمد ظا هرجوا ن ی بود با قد میا نه میا نه ، شوخ طبع ، خنـد ه روی ، حلیـم ، سخی ، خوش چهره ومتعلق به فا میل مرفه ، با نفوذ وسرشنا س جامعـه که پد روا قـا رب ونزد یکا نش د رپست ها ی مختلف ، حسا س وبا لا ئی د ولت وقت ا زجمله پد رش مرحـوم د ا کترظا هربحیث رئیس شورا ی ملی و صد را عظم وقت ا یفا ی و ظیفه کرد ه ا ست ا ین خود برعلا وه آ وا زوهنرش ، سبب شد ه بود تا عد ه ا زجوا نا ن جنس لطیف آ ن وقت تا سرحد د یوا نګی وعا شقی به ا حمد ظـا هرا برا زد لبستګی وعلا قه نما یند وا سبا ب رنجش خا طر وحسا د ت عد ه ی ا زجوا نا ن ( کا بلی بچه ها ) را فرا هم ساخته وآ نها راوا دا رد که با وجود علا قه و د لچسپی فروا ن به آ وا زا حمد ظا هر، ګاهګا هی با خود ش ویا د رحین ا جرا ی کنسرتها یش د ست به شوخی هـا ی بی مزه ومزا حمت ها ی بی مورد بزنند . محترم ا سما عیل ( محشور) نویسند ه ، د یپلوما ت وولسوا ل سا بق پغما ن که ا زلحا ظ وظیفه د رجریان بعضی قضا یا ی مربوط به زند ګی روا نشا د ا حمد ظا هرقرا رد ا شته ، درنوشتا ری زیرعنوا ن ( ا حمد ظا هرهنرمند بی بد یل ولی بد چا نس ) می نویسد که ( زند ه یا د ا حـمد ظـاهرد رطـول عمـرخود رسـماٌ سه بـا را زد وا ج کرد ه بود ) وچنین معلوما ت مید هد :
اخیرا"
دوستان زیادی اصرار و تاًکید کردند تا کارهای نوشتن کتاب را دنبال کنم، لذا
تصمیم گرفته ام که به منظور لبیک گویی به این خواهش د وستان بخش های از یادداشت
هایم را ا دیت کنم، که ا ولین بخش آ ن یادداشت های پیرامون زنده ګی وهنر احمد
ظاهر هنرمند بی بدیل کشور است. این کار را د ردو بخش انجام میدهـم. یکی حقایقی
پیرا مون شخصیت وزند گی خصوصی احمد ظاهرود وم مطا لبی پیرامـون هنر احمد ظا
هر. د را وا خرماه د لـو
۱۳۵۳
فرما ن تقررم بحیث ول ولسوا ل پغما ن مواصلت نمود. (د رآن زما ن در افغانستان
چهارد رجه ولسوا لی وجود دا شت که صلاحیت تقررولسوا لهای درجه سوم ودرجه چها رم
را وزیر دا خله و ازولسوال های درجه ا ول و د وم را صدراعظم داشت. بطورمثا ل
پغمان ولسوا لی د رجه د وم وپنجشیر ولسوا لی د رجه چهارم بود). مکتوب تقررم را
ازوزارت دا خله گرفته راهی ولا یت کا بل شد م. وا لی کا بل د ر آن وقت د کتور
محمود حبیبی بود. زما نیکه با وی مصروف صحبت بودم دوشیزهً بلند بالا و زیبا و
جذابی داخل اتاق کار وا لی شده و عریضه ای را روی میز گذاشت. والی با خوا ند ن
عریضه در حا لیکه سخت تکا ن خورده بود، ولی کوشش میکرد تا پریشا نی ا ش ظاهر
نشود ، ا ز عارضه پرسـید : ا حمد ظـا هـرکجـا ست ؟ وی ګفت : نمیدا نم شما با ید
ا ورا پید ا کنید." وا لی خطاب به من گفت: " ولسوا ل صاحب قبل ا زا شغا ل
وظیفهً جد ید لطفا" موضوع عرض ا ین خا نم را حل و فصل نموده بعد ا" عـا زم
پغما ن شوید ! " من گفتم که ا ین موضوع مربوط پغمــان نه، بلکه مربوط ولا یـت
کا بل ا ست. ولی وا لی که ا نسا ن بسیا ر منضبط بود نپذ یرفته و ا مر خود را
تکرا رکرد. من با عریضه وعارضه از ا تا ق وا لی خارج شده از مسوولین پولیس خوا
ستم تا ا حمـد ظاهررا حا ظرکنند . قبل ازین من احمد ظاهر را بجز بالای ستیژ از
نزدیک نمی شناختم .
حالا قبل از آنکه به چگونگی انکشاف قضیه بپردازم باید در مورد عا رضه و موضوع
عرض او روشنی انداخته شوددر قدم اول باید اذعان نمایم که منظور ازین نوشته تنها
و تنها روشن ساختن حقایق زنده گی پنج سال اخیر عمر پربا رو کوتاه احمد ظاهر است
نه تعجیز و یا رسوا سازی رازهای کدام شخص معین، و اگرد رلابلای این قصه نام
اشخاص تذکر داده میشود محض بمنظورثقه و مستند شد ن موضوع است و بس. د رین را
ستا زیا د کوشش شده ا ست تا از ذکر نامهای غیرضروری وافشا گریها ی پوچ وغیرلازم
پرهیز صورت گیرد .
زنده یاد احمد ظاهردرطول عمر خود رسما" سه بارا زد واج نموده بود. چون خانم
اولش قبل ازین ماجرا ها از وی جدا شده بود در مورد اوشان همینقدر تذکر میدهم که
او مادر احمد رشا د ظاهر ا ست و من ا و را ند یده ام و نه ا ز نزد یک میشنا سم
. خانم د وم ا حمد ظاهرشادروان خالده بود و خانم سومش فخریه جان که بگمانم در
قید حیات بوده و در ایالات متحده زنده گی میکند .
عارضه ایرا که در بالا تذکر دادم همین خا لده نامه، خانم دوم احمد ظاهر بود.
خالده در جملهً هزاران هوا خواه و مشتاق احمد ظاهر بود که به گفتهً خودش دیوا
نه وا ر ا و را د وست میدا شت. موضوع عرضش این بود که د ردوستی با احمد
ظاهربسیارپیش رفته واکنون منتظر طفلی ازوی میباشد، ازینرواحمد ظاهر باید با وی
ا زدواج نماید. بهر صورت احمد ظاهر ساعتی بعد به ولایت کابل حاظر شد. خا لی از
د لچسپی نخواهد بود که خاطره ای ا ز شا دروان فضل ا حمد ذکریا "نینواز" را
بنگارم .
مصروف تحقیق و گفتگو با ا حمد ظاهروخالده بودیم و به موًظفین گفته شده بود که
کسی را اجازهً ورود به ا تاق تحقیق ندهند. ولی بعد ا ز لحظاتی چند بمن گفته شد
که شخصی آمد ه و با بیقرا ری وغضب خوا ها ن دید ن احمد ظاهر است. بالاخره بعد ا
ز آنکه بگو مگو دردهلیز تکرا ر و صدا بلند گردید من ازاتاق خارج شده دید م که
شخص خوش قیا فه و متینی پیوسته تکرار میکند که " شا گرد م احمد ظاهر را چرا حبس
کرده ا ید؟ و من حتما " باید او را ببینم." من که ا ین شخص را بار اول مید ید م
پرسید م: شما کی هستید و با وی چه کار دا رید؟ ا و گفت که: " من فضل احمد نینوا
ز هستم و شاگرد کم احمد ظاهر را ا ز شما میخواهم." چون با نام و کارنا مهای
هنری نینوا ز آشنا بود م با حفظ ا دب وا حترا م به وی مشوره دادم که فعلا" ازین
اصرار خود منصرف شود وگرنه پایش درین قضیهً حساس کشانیده خواهد شد که بلا خره
پس از اصرار زیا د من وی د وبا ره راهی کار و با ر خود شد .
پیشنها د ا حمد ظاهر مبنی بر معا ینات خون را به وا لی رسا نید م. درحا لیکه
این خواهش ا و را سخت عصبانی ساخت مخالفت خود را ابراز نموده وهدایت داد تا
بمنظور دوام تحقیقات احمد ظاهر تحت توقیف گرفته شود وموضوع با جدیت دنبا ل
گردد. روزسوم هدا یت دا ده شد که احمد ظاهروخا لده را درمحضر قاضی برده و نکاح
نما یند. ا حمد ظاهردرحا لیکه سخت عصبانی و نارا ضی بود با لبان خشک، چشمان
حلقه زده و رنگ دود کرده راهی محکمه گرد ید و نکاح صورت گرفت. " به منظورحفظ ا
سـرا روحیثیت فا میل هـا وا شخاص شا مل این قضیه ا زتشریح جزئیات تحقیق وتذکرات
افشاگرانهً احمد ظاهرو ذکرنا م اشخاص ا جتنا ب صورت میگیرد." وقتیکه د وسیه و
مشمولین آ ن تقد یم مقا م ولایت میشد احمد ظاهر ازدوام ارتباط مستقیم با خا لده
امتناع نموده متذکر شد که مصارف اوراخواهد پرداخت. لذا وی اپا رتمانی را د ر
مقابل شیرخوا رگاه شیرپور دراپا رتمانهای متعلق به حاجی نازکمیردر بد ل کرایهً
ماها نه یکهزا ر افغانی بدسترس خا لده گذا شته و پرداخت پول مصارف ماها نه اش
را نیزتوسط شخص ثا لث متعهد شد. دراوایل ماه حوت
۱۳۵۳،
پس ازین رویداد من راهی وظیفهً جدید م بحیث ولسوال پغمان گردید م
.
در یک بعد از ظهر اواخر سرطان سال
۱۳۵۴
از ولایت کابل برایم تیلفونی احوال دا دند که د رمربوطا ت ولسوالی پغمان ( دشت
چمتله ) جسد مجهول ا لهویه ای یا فت شده است ( زما نیکه شما از کا بل روا نهً
شمالی میشوید وقتیکه د ر بالای کوتل خیرخا نه میرسید،طرف را ست سرک مربوط ولسوا
لی شکرد ره و طرف چپ سرک مربوط ولسوالی پغما ن بود. امیدوارم که حالاهم همینطور
باشد). نعش د ر۳۰ یا
۴۰
متری سرک یا فت شده ا ست. ولایت خواها ن یک نفر نمایندهً ولسوالی پغمان شده
بود، تا مطا بق قانون اجراآت جزا یی رسیده گی صورت گیرد ،من معاون څارنوالی
پغمان را که سید زیورا لدین شاه نا م داشت وازاهالی ولایت کنر بود بحیث نماینده
بکا بل اعزام کردم. د و یا سه ساعت بعد، من درحا لیکه درمحبس بودم و احوا ل
محبوسین را میپرسیدم، مسوول مخا برا ت وپولیس موًظف اتا ق کارم وارخطا ونفس سو
خته آمد ند و گفتند که والی صا حب بسیا ر شما را کا ردارد و گفتند که هرچه
زودتر بپای تلفون بیایید. من با عجله به اتا ق کارم رفتم. با برداشتن گوشی والی
که خیلی وارخطا و دست پاچه بود برایم گفت: " ولسوا ل صاحب ! احمد ظاهر خالده را
به قتل رسانیده و فرا ر کرده است. چون نعش خالده د رمربوطات ولسوالی پغمان یافت
شده است، جستجووپیدا کردن قاتل وظیفه خودت و همکاران شما میباشد". درعین وقت
سید زیورا لدین شاه نما یندهً من که بکا بل رفته بود دوباره عود ت وچنین ګذ ا
رش د ا د که : زما نیکه من بولا یت رسید م نعش میت دردهلیز ولایت قراردا
شت.همه مسوولین بشمول والی دراطراف آن جمع بود ند وقا دربه شناخت نبودند. من
چون قبلا" خالده را چندین باردیده بودم با شک و تردیدګفتم: گمان میکنم که این
زن دختر.... خان است. والی که دورتراز جسد قرار داشت ، نزدیک جسد آمده و پس از
تصدیق گفتهً من هدایت داد که نعش را جهت معاینات به طب عدلی ببرند وخودش با
عجله بطرف اتاق کار خود رفت .
جریان یافت شدن جسد طوری بود که، مدیر زراعت ولایت کابل برای امور مربوط به
کاریز میر میرود. زمان بازگشت در کوتل خیرخانه برای رفع خستگی توقف نموده بالای
دیوار کنار سرک مینشیند. دفعتا" متوجه میشود که در۳۰-۴۰متری سرک یک ا نسان خوا
بیده است. خود ش ود ریورش چندین با رصد ا میکنند ولی جوا بی نمی شنوند وقتی نزد
یک میروند میبینند که جسد یک زن است. فورا" بولایت آمده و موضوع را گزارش میدهد
و موًظفین جسد را بولایت انتقال میدهند .
حالا برمیگردیم به جریان گفت و گوی تیلفونی با وا لی کابل، من در جواب والی
کابل گفتم که احمد ظاهر فرا ر نکرده و امروز از صبح تا بحال با سه نفر دیگر در
پغما ن می باشند. والی که دفعتا" لحن کلامش بدل شد ا لتما س کنان بمن گفت که: "
لطفا هرچه زود ترا ورا گرفتا رنموده وولچک و زولا نه نزد خود نگهدارید. من به
قوماندا نی هدا یت میدهم که چند نفر پولیس وسربا زوا فسر مجهزبا سلاح اعزا م
دارند تا قاتل و همراهانش را بکا بل بیاورند". من به وا لی گفتم که گمان نمیکنم
باین همه اقداما ت جد ی ضر ضرورت باشد و با گذاشتن گوشی تیلفون قوماندان امنیهً
ولسوالی را با خودګرفته وبه مقر ولسوا لی که د رآن زمان نزدیک تاق ظفر موقعیت
داشت رفتم. نزدیک ښاروا لی پغمان که در پنجصد متری ولسوا لی قرا ردا شت متوجه
شد م که موتر فولکس وا گون متعلق به ا حمد ظاهر آهسته آهسته بطرف پایین روان ا
ست و بما نزد یک میشود. من تنها از پیا د ه رو بروی سرک برآمده و به موتر دست
دا دم. احمد ظاهر که بر جلو موتر نشسته بود اول مرا نشناخت، سر خودرا از کلکین
کشیده و دا د زد که "او برادر خیریت که در میان سرک روان هستی؟" ولی چون نزد یک
آمد مرا شناخته وازموتر پیاده شد. ( طوریکه در بالا تذکر داده ام موضوع عرض
خالده علیه احمد ظاهررا که منتج به نکاح شان شد من بررسی کرده بودم ). شوخی
کنان بمن گفت که: " با دار خیریت ا س، بازخوکدا م کسی دیگرعرض نکرده که مرا
بااحمد ظاهر نکاح کنید؟"من برایش گفتم که نه کسی عرض نکرده، من خبرشدم که پغمان
آمده ای خواستم ترا ببینم . اوګفت حا لا وقت ند ا رم ومیهما نا ن همرا هم
هستند، ګفتم : میخواهم از تو و احوالت پوره باخبر شوم. در همین اثناً قوماندان
و موًظفین امنیتی نیز نزدیک ما آمدند، من در حالیکه خواهش دیدار خودرا تکرار
کردم آهسته آهسته همراه با احمد ظاهر بطرف ولسوالی روانه شدیم. احمد ظاهر توقف
نموده و گفت که: " شما بروید، من مهما نانم را رخصت نموده نزد تا ن میا یم." من
با صمیمیت برا یش گفتم که بیا من و تو باهم برویم، مهما نا ن هم میآ یند و رفع
خستگی میکنند. با همین گفت وشنود به ولسوا لی رسید یم . من آهسته بقوماندا ن
گفتم که همرا ها ن ا حمد ظاهررا به قوماندانی امنیه ببرند ومن وا حمد ظاهرد اخل
اتاق کارم شده هدایت دا دم تا برای ما چای بیا ورند. از احمد ظاهر که در مقابل
میزکارم بر کوچ نشستـه بود پرسید م که آیا ا زخالده خبر دا رد، چطور است و روا
بطـش با وی چگونه ا ست؟ د رحا لیکه نفـرت از چشما نش میبارید گفت که:" من قطعا"
هیچ نوع تماس و را بطه با وی ند ا رم و ا زطریق د وستا نم مصارف و کرایهً خا نه
اش را میپردازم". من گفتم که اگربرا یت خبر بیا ورند که خا لده مریض است چه
میگویی؟ احمد ظاهر گفت: "برای من صحت و مریضی او کدا م اهمیت و معنی ند ا رد
زیرا من ا ورا نه میخواستم و نه میخواهم". از وی پرسیدم اگر خبر شوی که خالده
شدیدا" مریض و داخل بسترد ربیما ر ستان است چه واکنش نشان میدهی؟ باز هم ا
ظهارانزجا رونفرت نمود.موًجزاینکه بالاخره به احمد ظاهر گفتم که ا گر کسی ا حوا
ل بیا ورد که خا لـده کشته شده ا ست چه میگویی؟ احـمد ظاهر گفت که " کشته شدن
دشمنم را هم روادا ر نیستم بویژه کسیکه جوان باشد. خالد ه جوا ن ا ست خدا نکند"
گفتم که ظاهر جان! "خالده کشته شده و ترا قا تل گرفته اند." نزدیک بود که
پیالهً چای ازدستش بزمین بیا فتد،رنګش و گفت که: " من و قتل؟ این ادعا را شما
باور میکنید؟" من برا یش گفتم که من تا د لا یل و شواهد قوی و محکم نبینم هیچ
چیزرا باورنمیکنم،ولی باید به اطلاعت برسانمکه بمن هدا یت د ا ده شده تا
تراولچک وزولانه نموده وروا نهً کابل نما یم، من این کاررا نخواهم کرد، ولی به
تومشوره مید هــم که وا رخطا نه شوی، د ست ا زپا گم نکنی. بعضا" زما نه ا نسا ن
ها را آ زما یش میکند. ا ینکه میگویی که د رین قتـل دست نداری ومن هم کاملا" با
توهم باورم، ولی تهمت ناحق درحالیکه بسیار گرا ن تما م میشود، آزمون روزگار است
که مرد با ید با ا ستواری وشکیبایی باآن پنجه نرم کند. مصروف همین حرفها بود یم
که قو ما ندا ن امنیهً پغمان با دونفرافسرپولیس اعزامی ولایت کابل داخل شدند
واجا زه خواستند که احمد ظاهر را با خود ببرند. من در حالیکه احمد ظاهررا
دلداری میدادم موًکدا"ازآنها خواهش کردم که ازرفتاراهانت آمیز وزجروشکنجهً احمد
ظاهربپرهیزند. آ نها د رحا لیکه مصروف ولچک نمود ن احمد ظاهربودند خوا هشا ت
مرا با حرکات سرلبیک میگفتند .
فردای همان روز مکتوب خاص و راسا" از ریاست څارنوالی ولایت کابل مواصلت
نمود که متن آن چنین بود ؛ موضوع قتل خا لده نامه بنت..گل خان خانم احمد ظاهربه
مقام ولایت عرض شد، محترم والیصاحب
چنین هدا یت د ا ده ا ند ؛ برای تحقیق وبررسی قتل خا لده نا
مه، محترم دکتورمحمد امین حا یل،رییس څارنوالی ولایت کابل،سمونیارعبدالرب آمر
جنایی قوماندانی امنیهً ولایت کابل و محترم اسماعیل محشور ولسوال پغمان تحت
ریاست خودم موضوع را د قیقا بررسی وتحقیق نموده مطابق احکام قا نون اجرااًت
صورت گیرد ؛ محل امضای دکتور محمود حبیبی والی کابل .
برای معلومات خوا نندهً محترم با ید تذکر بدهم که بعد ا زکود تای
۲۶
سرطان سال
۱۳۵۲خ
د رتشکیل و ا سمای مقا ما ت پولیس تغییرات و تحولاتی رخدا د با ین معنی که
قبلا" قوما ندا نی عمومی ژا ندا رم و پولیس وزارت دا خله د ارای رییس ارکان و
معا ون قوما ندا ن عمومی، ریاست های محابس، پاسپورت، لوژستیک ، سرحدی و قوماند
انی های امنیهً ولایا ت بود، ولی بعدازسرطان
۱۳۵۲تشکیل
آن قوماندا نی به آمریـت عمومی امنیت،آمریـت عمومی جنایی، آمریـت عمومی پا
سپورت ، آمریـت عمومی لوژستیک، آمریـت عمومی محابس و صنعتی تغییر نمود که به
تاً سی ازآ ن قوماندا نی های امنیهً ولایات دارای آ مر امنیت بحیث رییس ارکان
یا معاون قوماندان،آمرجنایی" قبلا" این سمت راسرمامورمیگفتند " آمرسرقت آمرقتل
و جرح، آمرجرایم اخلاقی، آمر متفرقه و ماموریت های سمت بودند .
درین زما ن قوما ندا ن ا منیهً کابل سمونیا رجمیل نورستانی، آمر امنیت سمونیا
رمیرگل خا ن آ با دی که بروز هفت ثور
۱۳۵۷
کشته شد و آمرجنایی سمونیا رعبدا لرب بود ند. با ید علاوه نمود که میرگل بعدا"
بعوض جمیل نورستانی بحیث قوماندان امنیه مقررشد و تا وقتیکه بقتل رسید بهمین
سمت باقی ماند .
هیاًت تحقیق وا قعهً قتل خالده خا نم احمد ظاهر درهمان ا ولین نشست یعنی آغا ز
تحقیق متوجه شد که با موضوع خیلی حا د، مهـم و بغرنج روبروست، با وجود آنکه
هیاـًت تجربهً کافی درمسایل تحقیق وکنجکا وی جرا یم دا شت، ولی ا ین موضوع
بخاطری مشکل بود که اولاقاتل و انگیزهً قتل بجز اتهام غیر موجه بر یک نفریعنی
احمد ظاهر وجود نداشت و جسد مقتوله هم نه د رزمان و یا روزواقعه، بلکه چندین
روز بعد کشف شده و ظاهرا" قاتل هیچنوع علامه ازخود بجا نگذ اشته بود و هیـا ت
تنها با یک ا دعا ی غیر مد لل مدعی و یک مدعی علیه روبرو بود. بهرصورت درا ولین
شـب تحقیقات که علاوه ازهیـاًت موظف، شخص والی و قوما ندا ن امنیهً ولایت کا بل
درآن شرکت دا شتند. بعدا زپرسش های معمول وفورما لیته، ازا حمد ظاهر پرسید ه
شـد که مصروفیت های یک هفتهً اخـیر خود را با قید تاریخ وسـاعت ود رصـورت امکان
دقیقه بنگارد. احمد ظاهر پس از مطالعهً پرسش با شوخی گفت که: «من بیـاد ندا رم
که چاشت چه خورده ام، چه رسد به کارها و فعا لیتهای یک هفته ام ،،
خا لی از د لچسپی نخواهد بود که گفته شود، د وسـیه با ضما یـم درهمین مد ت
کمترا زیکمـا ه بیشترا ز ٧٦٠ ورق و متهما نیکه تحت توقیف و یا تحت ضمانت قرا ر
داشتند به ٤٢ نفر میرسید. د وسیه تواًم با تدا بیرجدی امنیتی به آمریت عمومی
جنایی وزارت امورداخله ا رسال گرد ید . درین زما ن غلا م فا روق یعقوبی بحیث
رییس عمومی جنا یی وزارت د ا خله کا ر میکرد . من د وبا ره مصروف کارهای خود که
خیلی زیاد بود ( د ر فصل گرما پغما ن د رجملهً یکی از تفریحگا ه هـای محد ود
مرد م کا بل چه که مردم افغانستان بود و بویژه درروزهای آخرهفته ازد حا م بیحد
زیا د مردم حوا دث زیاد را نیز بار می آورد که موًظفین حکومتی د رراًس ولسوال
را سخـت مصروف میسا خت) شده وا زجـریا ن بـعد ی موضوع د ور ما ند م. پس از چند
روزیکی از د وستان صمیمی من که د وست احمد ظاهرنیز بود نزد م آ مد وا ز وضع
احمد ظاهر و جریان واقعات برایم تعریف کرد. او اضا فه نمود که ا حمد ظاهرد
رتوقیف ولایت خیلی د ق آورده واگرمیتوانم کمکی به اوبنمایم. من برایش گفتم که
ببها نهً تکمیل د وسیه و یا کد ا م بها نهً رسمی دیگر میتوانم اورا به پغما ن
بخواهـم، زیرا قانونا" دوسیه باید سیر نهایی خودرا در څارنوالی و محکمهً پغمان
به انجام برساند. د وستم خیلی خوشحا ل شد وا زمن خواست که ازین صلاحیت خود هرچه
زود تر استفا ده نما یم. من در حالیکه استعلام مبنی بر احضار احمد ظاهر را
امضاً میکرد م از آمر توقیف ولایت تلفونی تقاضا کردم تا فردا برای چند ساعت
احمد ظاهر را تحت ا لحفظ به پغمان بفرستد. فردا صبح احمد ظاهربه پغما ن آورد ه
شد. بمجرد رسید ن و د ید ن من گلایه کـنا ن گفت که: " ما را رهـا کرد ید !" من
جریان را برا یش قصه کرده علا وه نمود م که پس از تثبیت حقا یق پیشنها د رها یی
مشروط اورا نموده بودیم که دعوی جلبی مدعی یعنی ... خان مانع آن شده و ا سباب
به د را زا کشیدن موضوع گرد ید. احمد ظاهر گفت که: «هیـاًت جدید نیز از من
تحقیقات جداگانه بعمل آورده و بالاخره گفتند که من باید رها شوم ولی عرض و داد
ولجاجت مدعی ادامه دارد». احمد ظاهرگفت که: «مدعی یعنی ... خا ن به پدرم احوا ل
روا نه کرده که میخواهد موضوع راازراه مفاهمه حل نماید ولی پد رم آنرارد نموده
ا ست. بالاخره مدعی بصراحت تقا ضای پول هنگفت را نموده که با خشـم رد گردیده ا
ست". احمد ظاهر اضافه نمود که ... از دیگر مشمولین دوسیه یعنی پسر کا کایش
عبدالصمد، عبدال احمد " ا د اً" و فضل احمد نینواز نیزد ربدل دادن ابراً تقاضای
پول نموده است .
همان دوست منکه واسطهً آمد ن ا حمد ظاهر شده بود، بداخل اتاق کار من آمده
وتقاضا کرد که محافظین احمد ظاهررا رخصت نموده واورا درپغمان نگهد ارم که پذ
یرفته نشد. ا و بعد ا" خوا هش نمود که احمد ظاهربه منزل ما برود وچند ساعت
بسراید. احمد ظاهربه نسبت نداشتن آلات موسیقی و تبله نوازمعذ رت خواست ولی نسبت
اصرارد وستم که من نیز به آن بی علاقه نبود م با ا حمد ظاهر به منزل من که د
ولتی بود روانه شد یم. ها رمونیه به آسا نی پیدا شد ولی تبله وتبله نواز پیدا
نشد. از روی اجبارپسرمامایم که با ما زنده گی میکرد پتنوس پیاله ها را گرفته
ظاهر را درسرایش سرود هایش همراهی نمود (ا ین محفل را من درکست ثبت نموده ام
درین روزاحمد ظاهرچندآهنگیرا که قبل ازتوقیف شدن آما ده ثبت نموده بود اجرا
نموده است. این کست را من نزد خود محفوظ نگهداشته ام، ولی چون بیشتر از ٣٠ سال
از ثبت آن میگذرد خیلی کهنه شده و در هنگام استعمال قطع میگردد). شام همان روز
احمد ظاهر دوباره به توقیف ولایت برگردانده شد و تا ختم تحقیقات هیاًت وزارت
داخله در آنجا باقی ماند . د رنتیجه تحقیقا ت حشمت قاتل و خوبان معاون ومحرک
قتل خا لد ه وانمود شده بود. برا ئت سایر متهمین بشمول احمد ظاهرتقاضا شده بود.
محکمهً ابتدا ئیه به قا تل حبس د وا م (بیش از
۲۰
سال)، به معا ون قا تل، نسبت داشتن حالت استثنایی و ترحم طلب، حبس کوتاه (سه
سال) حکم نموده و رهایی سایرین را اعلام نمود.
همانطوریکه در ابتدای این خاطرات تذکر دادم من احمد ظاهررا در اواسط سال ١٣٥٦
یکبار دیگر دید م که لطف نموده و مجموعهً کستهای آوازش را برایم تحفه داد. بعد
از آن دیگر ند ید مش که بالاخره سرو پیکربخون آغشته اش را دراواخر جوزای ١٣٥٨
که در اثر حادثهً ترافیکی خونین شده بود غمگینانه به تماشا نشستم. با ید متذ
کرشوم که نظربه چشمد ید خود م و برخلاف ا دعا ها ی موجود که اغلبا" ا زحد سیات
و حب و بغض های سیاسی ناشی شده است و با حفظ نه تنها دوستی، بلکه عشق ورزیدن به
آوا ز و هنراحمد ظاهـر، اعلام مید ا رم که احمد ظاهربد شانس را کسی نکشته، بلکه
مرگش دراثرواقعهً ی ترا فیکی فرا رسید، که شرح د قیق آن را د رآ ینده و د
رنوشته ایکه بمناسبت ٢٨ مین سال خا موشی ا بدی احمد ظاهر مینگارم، بازتاب
مییابد ))
ومحترم ( محشور) د رمورد محل وچګونګی مرګ د لخرا ش روا نشا د ا حمد ظا هـرد رنوشتا ری زیر نـا م ( ومرګش به زود رسی نوررسید ) ما جرا را چنین شرح مید هد :
همان طور که در نوشته های قبلی تذکر داده ا م، من در زمرهً هزار ها و ده ها هزار کسا نی هستم که نه تنها طرفدا ر، بلکه مشتاق و تشنهً ابدی آواز زنده یاد احمد ظاهر بودم، هستم و خواهم بود. بخاطر ا دا کردن ا ین دوستی با این انسان هنرمند میخواهم برای اولین بارخالی از حب وبغض شخصی و یا سیاسی یا رقابتی و یا زیرتاًثیرروحیهً بزرگ و یا کوچک بینی غیر وا قعی بطور مستند ( ا لبته در دا خل د ا یرهً امکانات و اصل نسبی بودن) چگونگی رویدا د وفات احمد ظاهر را بنویسم. قبل از آغاز به این ا مر مهم ضرورا ست تا گفته شود که درین بیست وهشت سال آنقدرجعلیات، حدسیات و داستانپردازی ها پیرا مون حا د ثهً وفات ا حمد ظاهر گفته و نوشته شده است که با تاً سف وا هیا ت وحد سیات احساساتی هما نند رنگ غلیظی روی وا قعیت را پوشا نیده که با یکبار ترا ش کرد ن، ا ین رنگ زایل نخواهد شد، ولی ا ین آغا زی خواهد بود که آهسته آهسته روی حقیقت و واقعیت از زیر ا ین رنگ غلیظ جعلیات بیرون آمده و برای همه نه تنها قابل رویت، بلکه قابل پذیرش نیز خواهد شد.
طی سالهای ۱۳۵۷ و ۱۳۵۸ من نسبت عوا مل سیا سی کد ا م کا ررسمی و د ولتی ندا شتم و مصارف خانوا ده را با عوا یدی که ا زکارهای مطبوعا تی عمد تا" نوشته درروزنا مه ها و مجلات بدست می آور آ د م، تاً مین میکرد م. آ قا یون وفا کیش، محمدعیان عیان، زما ن مومند،شیرمحمد کاوه، دا دعلی نیرو، نبی دهستا نی، روستا با ختری، داکترظاهرصدیق،علی گل پیوند،خا نم شکریه رعد وخا نم راحله را سخ خرمی شاهدان زندهً این ادعا هستند، چه اینها در آنزمان یا مدیر مسوول یا معاون نشریه های موقوت بودند. بعد ا ز ظهر روز ۲۴ جوزای سال ۱۳۵۸، آوا نیکه برای اخذ حق الزحمه به مجلهً ژوند ون مرا جعه کرده بودم ا ز علاقه داری سالنگ ولایت پروا ن اطلاع واقعهً ترا فیکی د لخراشی به آژا نس ا طلا عاتی با ختر رسیده بود که مطابق معمول همه اخبار واصله به همه نشرات موقوت و را دیو و تلویزیون مخا بره میشد. مد یر ژوند ون بمجرد ا طلاع ازین خبر بمن گفت که وا قعهً مهم ا ست، حق ا لزحمه ا ش منا سب ا ست، موتر وعکاس را گرفته راپورتا ژاین وا قعه را بیا ور! تا موتر و عکاس آما ده شد و بعد ا ز د ر حد ود صد کیلومتررا ه پیمودن، عصر حوا لی ساعت پنج بجه به محل واقعه رسیدیم. وقتی بمحل تصا د م موتررسید یم مصد ومین به شفا خا نه انتقال دا ده شده بودند، ولی چند نفر،ا لبته صرف چند نفر منجمله کودک و بزرگسال که همه شاهدا ن حا دثه بودند د ر آنجا حضور داشتند، به اثر تقاضای من آنها چشمدید خودرا چنین ارایه داشتند « حوا لی بعد از ظهر، وقتی صدای تصا دم موتررا شنیدیم ا ز بالای کا روخا نه های خود بیرون شده راهی محل حا د ثه شد یم. موتر با سنگ کنار سرک تصا دم نموده و همه سرنشینان آ ن که چا رنفر، د و مرد و د و زن، بود ند زخمی شد ه بود ند، زخم یکنفرشان کا ری بود.د ر ا ول ما کوشش کـرد یم که ا زموترهـای د رحـا ل عبوربطرف جبـل ا لسراج و کا بل خوا هـش کنیم تا د ر ا نتقا ل زخمی هـا کمک کنند، کسی اولا" توقف نمیکرد وا گرتوقف هم میکرد برد ن چا رنفر برای شا ن مقد ور نبود. بعد هـا تصمیم گرفتیم تا ا ز موترران ها خواهش کنیم که تنها همین یکنفررا که خیلی وضع خرا ب دا شت و زخمش عمیق بود انتقال دهند. بالاخره بعد از یک یا د وساعت یک دریور حاضر شد که کمک کرده و زخمی ها را ا نتقا ل دهد. بعدازشنیدن این جریا ن من با دریوروعکاس به عجله بطرف جبل ا لسراج روا نه شد یم. وقتی به آنجارسیدیم گفتند که وضع یکی اززخمی ها نسبت خون ریزی زیا د وخیم بوده و به پروا ن منتقل شد. وقتی به بیمارستان پروان رسیدیم شاهد رخدا د خونین و جگرسوز در خون غوطه ور بودن احمد ظاهر شد یم. درهما ن لحظهً اول من احمد ظاهر را شناختم و د رهمین وقت متوجه شدم که هنرمند بد چا نس ما دچارسا نحه شده ا ست. من خودم ا زنزد یک د یدم که سورا خی عمیقی د ر میا ن چشم چپ و گوش چپ « شقیقهً چپ » ا حمد ظاهرا یجا د شده بود که هنوزهم چون چشمه ا ی کو چکی ا زآ ن خون جا ری بود. وقتی از دا کترپرسید م برا یم گفت که نسبت عمیق بودن جرح وخونریزی زیاد همه امیدهای زنده ماندن مجروح بربا د رفته ا ست. من ا زد ا کترموًظف پرسیدم که جرح توسط چی به میا ن آمده ا ست،دا کترتوضیح دا د که جرح ناشی ازتصا دم بوده وکد ام آ لهً ناریه بکا رنرفته ا ست. درین وقت درحا لیکه هوا تا ریک شده بود، موًظفین امنیتی با عجله جسد بیجان ا حمد ظاهر را همراه با سه نفر همراها نش بکا بل انتقا ل دا دند و ا ما چگونگی دقیق جریان این رویداد غم انگیز که با استفاده از چشمدید خودم و جریان تحقیق واقعه که اظهارات همراهان آنروز ا حمد ظاهر شامل آ نست بشرح زیر میباشد :
عصر روز ۲۳ جوزا ا حمد ظاهر نزد سید محبوب الله پا چا که از دوستان نزد یکش بود (به روایت دقیق سید محبوب ا لله خسربرهً براد را رشد ا حمد ظاهر یعنی آصف ظاهر بود) رفته و موترش را به عا ریـت میگیرد. با همین موتر عا زم محلی برای آوا زخوا نی و شب نشینی میشود. بعد ا ز نیمه های شب را هی منزل خود شده به بستر میرود و قبل ا ز استراحت کلید موتر را بالای میز دهلیز گذاشته توصیه میکند که فردا صبح پاچا (سید محبوب الله) میآید کلید را برایش بدهید. فردا حوالی ساعت هشت و نیم یا نه صبح سید محبوب الله دنبال موتر خود میآ ید. احمد ظاهر که با وجود بیخوابی نا آرام بود با شنیدن صدای زنگ د روازه از جای خود بلند شده میخواهد که از ما لک موتر ابرا ز امتنا ن و تشکر نماید. وقتی محبوب الله وضع احمد ظاهر را میبیند برایش پیشنهاد میکند تابرای سرحال آمدن کمی قدم بزنند. احمد ظاهرمیگوید که خیلی خسته است وترجیح میدهد استراحت کند. محبوب الله اصرارنموده میگوید که: "در بسترا فتادن خسته گی را زیادتر میکند. بهتراست کمی چکر بزنیم، حا لت بجا میآید". با لاخره ا حمد ظاهرلبا س خود را عوض نموده و با محبوب الله سوا ر موتر شده به سمت کارتهً پروان روانه میشوند ( منزل احمد ظاهر در آنوقت در چارراهی انصاری مقابل ریاست گرځندوی بود). وقتی از مقا بل لیسهً عمرشهید (نا د ریه) عبورمیکنند محبوب الله متوجه دود ختری میشود که در کنارجا ده ظاهرا" منتظر کدام شخص و یاتکسی میباشند. موتررا بمقابل آنها توقف میدهد. دخترها وقتی احمد ظاهررا میبینند بدون کدام مقاومت ویا امتنا ع سوار موتر میشوند. بمنظورحفظ اسرارشخصی ازمعرفی دقیق این دودختر منصرف شده همینقدر تذکر میدهم که اوشان باهم خواهر بوده و فعلا" در قید حیات هستند و قرار معلوم د رجرمنی زنده گی میکنند. باید به صراحت تذکر دا ده شود که مقا بل شدن با دوشیزه ها و سوا رشدن شا ن همراه با ا حمد ظاهر و محبوب الله کاملا" تصادفی بوده است نه پلان شده ا ز قبل. بعد ا ز سوار شدن سید محبوب الله پیشنها د میکند که به رستورا ن با غ بالا رفته . ا حمد ظاهراعترا ض کنان میگوید که من « زدهً د یشب هستم » ولی محبوب ا لله میگوید که صبوحی خستگی را رفع میکند. بهر صورت موتر بمقابل رستوران باغ بالا توقف نموده بعد از دقایقی چند دوباره سوار موتر شده و به استقا مت پغمان د ر حرکت میشوند. محبوب الله پیشنهاد میکند که چون هوا خیلی گرم است بهتر است به استالف رفته و در آنجا در باغ یک دوستش توت وآلوبالوکه موسمش است نوش جان کنند. موترا ینک به د ریوری احمد ظاهرروا نهً شمالی میشود. وقتی به ا ستالف میرسند توت وآلوبالورا فرا موش کرده به هوتل استا لف میروند.هوتل ورستوران مسد ود و یا مصروف وریزرف بود . د وباره حرکت میکنند. به پیشنها د احمد ظاهر و موا فقهً همه، استقامت پروا ن و سا لنگ را در پیش میگیرند. بعد از چند با ر توقف د ر طول راه سالنگ و نوشیدن و تفریح، به رستوران خنجان در انتهای سالنگ شمالی رسیدند. بعد از فرمایش و صرف غذای چاشت، ساعت دو بجهً بعد از ظهر را نشا ن میدا د. درین وقت دوشیزه گان اصرا رورزید ند که قبل ازفرا رسیدن شب باید بکابل برسند و به خا نهً شان بروند. هرچا رنفر د وباره سوا رموتر شده و به استقا مت کا بل حرکت میکنند. فرما ن موتر بد ست سید محبوب الله ا ست ، ا حمد ظاهر در سیت عقبی موتر قرا ر میگیرند. تا رسیدن و گذ شتن از تونل کدا م پیشا مد خوب و یا بدی رخ نمیدهد. بعدا زگذشتن ازتونل وهموار و سرپا یین شد ن سرک، سرعت موتر لحظه به لحظه افزا یش مییا بد . احمد ظاهر چند با ر با لای محبوب الله صد ا میکند که احتیا ط نما ید، ولی موضوع را فورا" فراموش نموده بازهم مصروف میشوند. موترازا ولنگ گذ شته و به جبل ا لسراج نزد یک میشود. در حدود سی یا بیست کیلومتری شما ل جبل ا لسراج احمد ظاهرکه در سیت عقبی بطرف را ست نشسته بود متوجه سرعت نما ( کیلومتر) موترمیشود و د رحا لیکه خود را به سیت جلوی نزد یک میکند شوخی کنا ن تواً م با ا عتراض و مزا ح صد ا میزند که: «او ... ! درین سرپا یانی وسرک تنگ یکصد و ... ». حرفش هنوزتما م نشده که ا دارهً موترازدست محبوب الله خارج میشود. خوانندهً نهایت گرامی! شرح جریان تصادم را من با جزئیات د قیق ارایه میکنم، شاید خوا ند ن این شرح دقیقه ها را د ر بر گیرد، ولی حادثه در ثانیه و یکدهم ثا نیه بوقوع پیوسته است. موتر بمجرد بی ا دا ره شد ن با سنگ کنارد ست را ست جاده تصادم جزیی میکند که هم ا ین تصا دم و شایدهم محبوب الله موتر را بطرف چپ میبرد که ا ین جریان شا ید یک ثا نیه یا کمی بیشتر و یا کمتر را در بر گرفته با شد. وقتی موتر بطرف چپ میلان میکند به دیوار پلچک کنار جا ده برخورد میکند. این برخورد قوی تر از برخورد اول بوده و همانند آن است که موتررا درحا لیکه با سرعت زیاد روان ا ست دفعتا " برک نما ییم، طبعا" را کبین همه بطرف جلو پرتا ب میشوند. آ ری وقتیکه موتر با د یوا رپلچک برخورد میکند احمـد ظاهـر بطرف جلو پرتا ب میشود.ا ز بخت بد، طالع بد وازچا نس بد در همین لحظه ایکه ا حمد ظاهر بطرف جلو پرت میشود ازاثرتصادم موتر سیخ آفتاب گیر موتر که عموما" المونیمی و نرم میبا شد را ست میشود و چون خنجربه شقیقه ا حمد ظاهر،که بشکل خیزبنسبت توقف آنی موتر بطرف جلو پرتا ب شده بود، داخل میگردد و سانحهً جانگدا زی را بمیان میآورد، یعنی جرح ایجاد شده توسط سیخ المونیمی آفتابگیر آنقدر عمیق و کشنده بود که به گفتهً داکترها اگر در همان لحظات ا ول هم شفاخانه میرسید نجاتش کار سهل و ساده ای نبود.آری بلبل دل کابل و همه هنردوستان میهن در خون خود غوطه ور و برای همیشه خاموش میشود . ))
وا لله ا علم ، مرګ ا نسا نها سخت د رد آ ور، متأ ثرکنند ه وغیرقا بل جبرا ن ا ند ، مرګ ا حمد ظا هرو سا یرشخصیتها ی هنری،فرهنګی وسیا سی وطن عزیزما ن چه د رد آ ورست .
ګفتیم روا نشا د ا حمد ظا هرهنرمند نسل ها ست. ممکن با من موا فق بود ه وخود یکتن ازجمله د وسـت داران وهوا د ارا ن هنروآ وا زا ین هنرمند جوا نمرګ پرا رما ن وهوس بود ه وا زوی خاطره ها دا شتـه با شید. که با ګوش د ا د ن با آ وا زسحرا نګیزوجا دوی ا ش ،چه وقتی تنها هستید ویا با دوستا ن ورفقا یتا ن ، چه ا زطریق را دیو، تلویز یون ، کست ، د ی وی د ی وغیره، د رمنزل ،د رپا رک ویا د رهنګا م را ند ن موتر، شما ها را با خود به ګذ شته هـا برد ه ومی برد. چنا نچه د وستا ن ګرا نقد رهریک محترم پوها ند محب ا لله ( رحمتی ) پوهنوا ل محمد عبا س ( عبا د ی ) متعلمین مکتب حبیبیه بعد اٌ ا ستا د ا ن د ا نشګا ه ( پوهنتون ) کا بل ، ا لحا ج عبد ا لسـتا ر( ګلـبا ن ) صا برجا ن ( حمیدی) غـوث (عند لیب ) محرا ب ا لد ین ( منصور ی) پهلوا ن نجیب ود یګرا ن هرکد ام قصه ها وخا طرا ت جا لبی د ا رند ،ا مید د رآ یند ه د رنوشته زیرعنوا ن ( شما وا حمد ظا هر) نشرشود . همچنا ن بخا طریا د بود وګرا مید ا شت آ وا زوهنرا ین هنرمند بی بد یل، همه سا له محا فل شا ند ارا زطرف د وستا ن وعلا قمند ا ن آ زوهنرش د روطن عزیزود ربیرون ا زآ ن بر پا شد ه ومیشود ، چنا نچه د رتورنتوشا هـد تد ویرمحا فل ا زین قبیـل به ا ثرسعی وتلا ش ګویند ګا ن وګرد ا نند ګا ن شنا خته شد ه و مؤفق را د یووتلویزیون هریک محتــرم عبید (اورکزی) ا زتلویزیون ( نوید) محترم نصیر( خا لد) را د یوصد ای ا فغا نستا ن وتلویزیون سیما ی ا فغا نستا ن ، محترم عزیز( نا یل) تلویزیون ا فغا ن هند ا ره وسیما ی شرق وخا نم نبیله ( فتاح یعقوب) تلویزیون( شهرآ شنا ) بود ه ا یم. که د رآ ن عد ه ی قا بل ملا حظه ی ا زفرهنکیا ن ، هنرمندا ن وآ وا ز خوا نا ن مشهوروعلا قمند ا ن هنروآ وا زا حمد ظا هرحصه ګرفته ا ند. وعد ه ی ا زین آ وا زخوا نا نکه خود ، ا مروزد رهنرآوا زخوا نی د ر تورنتووحومه وفرا ترا زآ ن د ربین وطندارا ن عزیز،مقا م، شهرت ومحبوبیت خود شا ن را د ا رند، خود را شیفته آ وازا حمد ظا هرخوا ند ه وآ هنګها یش را با عا لمی ا ز زشوق وا حسا س توأ م به ا حترا م به مقا م وهنرا حمد طا هرخوا ند ه وا جرا میدارند . ما نند محترما ن مجید (ا حسا ن ) صبور( تا بش) سیر(عزیزی) ا حمد شا ه( نوری) رحمت(حید ری) ود یګرا ن که بګفته بعضی شا ن هیچکا هی ا حمد ظا هررا نه ا زنزد یک د ید ه و نه ملا قا ت کرد ه ا ند وحتی بعدا زمرګ او به د نیا آ مد ه ا ند ، حین ا جرای آهنګی ا زآهنګها ی آ ن شهید ( که اکثراٌ به تقاضا ی شنوند ه ها ا جرا میکنند) هم آ وا زخوا ن وهم شنوند ها وعلا قمند ا ن آ وا زا حمد ظا هر، ا زشنید ن آ ن لذ ت میبرند. ا حمد ظا هرشا مل ا کا د می تربیه معلم ( د ا را لمعلمین ) کا بل ( وا قع آ سما ئی عفب زیا رت شا ه د و شتشیره ) شد ه وهم برا ی مدتی د رهند به تحصیل پرداخته ودرا د ا را ت مختلف مثل ا فغا ن فلم وغیره شا مل کا ربود ه ود رسا ل۱۳۵۵خ د رسا لګرد جشن شا هنشا هی ا یرا ن شرکت که مورد ا ستقبا ل زیا د وا قع وآ هنګها یش چون ( لیلی لیلی جا ن) وغیره را د رتلویزیون ملی ا یرا ن ثبت کرد ( ا فغا نستا ن د رآ ن زما ن تلویزیون ند اشت ) وهمچنا ن شنید ه میشد که آ هنګ ( بیا ید بیا ید به مید ا ن خرا با ت ) ا و، سخت مورد علا قه شخص ( رضا شا ه ) قرا رګرفته وا حمد ظا هررا مورد تفقد قرا رد ا د .
همچنا ن ا حمد ظا هرد رکشورها ی ا زبکستا ن،آ ذ ربا یجا ن ،ترکمنستا ن وبخصوص تا جکستا ن علا قمند وشنوند ه زیا د د ا شته ومن که د رسا ل ۸۷ م د رما سکووسا ل ۹۰م د رتا شکند بود م ، وقتی با محصلین مما لک یا د شد ه آ شنا ومعرفی مشد یم،ا کثراٌ تقا ضا ی کستها ی ا حمد ظا هررا میکرد ند که ا ین خود نشا ن د هند ه علا قمند ی آ نها به هنرمند محبوب نسل ها بود .
د رآ وا نکه د رصنوف ا بتد ا ئی وبعداْ سن نوجوا نی وجوا نی بود یم ، د رحا لکه خود مشتاق ، علا قه مند ود وست د ا رآ وا زا حمد ظا هربود یم ، شا هدعلا قمند ی بزرګا ن مثل پدر، کا کا،ما ما،ا ستا د ا ن وغیره که سنناٌ ا زما بزرګتربود ند ومی توا ن به آ نها ( نسل ما قبل ) ګفت ،نیز بود ه ا یم . د رحا ل ا ګر ما همچنا ن علا قمند ومشتا ق شنید ن آ وا زروا نشا د ا حمد ظا هرهستیم، شا هد علا قنتد ی،ا شتیا ق وحتی ا حترا م ی ا ولا د ها ، برا د رزا د ه ها ، خوا هرزا د ه ها وغیره د وستا ن وعزیزا ن خود که ا ز ما د رسن خورد ویا د رسنین جوا نی ونوجوا نی قرارد ا رند وآ نها را میتوا ن( نسل مابعد ) نا مید، نیز می با شیم ، که به آ وا زوهنرروا نشا د ا حمد ظا هرعلا قه ود لبستګی خا ص د ا شته وا ورا هنرمند و آ وا زخوا ن د لخوا ه ومورد نظرشا ن یا بعبا ره د یکربه حیث هنرمند وآ وا زخوا ن( آ یدُ ل )*** شا ن می شنا سند ، ا حمد ظا هرآ وا زخوا ن مورد قبول ( نسل ما قبل ) ما ، ا حمد ظا هرآ وا زخوا ن مورد قبول خود ما ن وا حمد ظا هرآ وا زخوا ن مورد قبول جوا نا ن ما ( نسل مـا بعـد وبعـد.....) پس به آ سا نی میتوا ن ګفت که : ا حمد ظـا هـرآ وا ز( خــوا ن نســــل هــــــــــا ) وا لسلا م .
صد ا یت چون صد ا ی آ بشــا را ن روا ن خـسـتـه را ، آ را م ســــا زد
ببخشـــد مستی وشـوری که تـن را رها ا زبـا د ه وا زجــــا م ســــا زد
*********
آ وزخوا ن ی نسـل هـــا نــا م ګرفتی
چـه زود د رزیـرخــا ک آ رم ګرفتـی
نه مرد ی، زند هٍ هستی جــا ود ا نی
که جـا د رقـلب خا ص وعـا م ګرفتی
* برعلا وه ،ا حمد ظا هرد رآ هنګا ی خود ا زسرود ه ها ی مرحومین خلیلی ، ( ا زهر) ، ضیأ قا ریزا د ، صا د ق سرمد سمین (بهبها نی ) رهی ( معیری ) ( لا هوتی ) ( عرا قی) وغیره بزرګا ن ا ستفا د ه برد ه .
ا زلیسه عا لی حبیبیه د رد هه ۴۰ و۵۰ خ بیشترا ز۱۷تن آ وا زخوا نا ن مشهورومحبوب محترما ن د ا کترزبیر(پیکا ن) (حسیب) صا بر( شیرزوي ) ا ستا د جلیل ا حـمد ( مسحورجما ل ) ا ستا د عبد ا لله نوا بی ( شـا د کا م ) عزیـز( غزنوی ) ها شم ( قیومی) حمید (قیومی) ا حمد شا ه ( صمد ی ) ظا هر( قیا می ) علیشا ه سد وزی (خوشحا ل) ا حمد ولید ، عا رف ( کیها ن ) تیمورشا ه ( سد وزی ) رحیــم (مهـریا ر) ا حمد مرید ، فرها د ( د ریا ) ود یګرا ن فا رغ که ا زجمله محترما ن (پیکا ن ) و(شا د کا م ) د رکنسرتها ی مکتب حصه نمیګرفتند .
د رنظرا ست درآ ینده بمنا سبت نود و.... مین سا لروزګشا یش ( لیسه حبیبیه ) درمورد تا ریخ ، هیأ ت رهبری،ا شخاص سیا سی ، آ وا زخـوا نا ن ، فرهنګیا ن وهنرمند ا ن شنا خته شده ی که ا زمکتب حبیبیه فا رغ شد ه ا ند ، به علا قمندا ن تا حد توا ن معلوما ت پیشکش شود ، ا زآ ن عـد ه عزیزا نیکه د ربا ره د لچسپی ومعلوما ت د ا شته با شند ، صمیما نه ا رسا ل کنند . Ebadi.asghar@hotmail.com تقا ضا می شود تا معلوما ت ود ا شته ها یشا ن را به ا یمل آ د ر
همچنا ن خوا نند ګا ن عزیز برا ی د ریا فت معلوما ت بیشترد رمورد زند ګی روا نشا د ا حمد ظا هربه آ د رس – آ رشیف www.ariaye.com سا ل ۱۳۸۶ – بخش فرهنګی ، مراجعه نما یند .
بالا
بازگشت