جاوید
روستاپور
بحث تغیر نظام عمده ترین شعار نامزدان مطرح
جاوید روستاپور jawedkman@yahoo.com
موضوع تغیر نظام یکی از جدی ترین حربه بر ضد حامد کرزی است که بر خی از نامزدان موضوع محوری شان در مبارزات و پیکارهای انتخاباتی همین مسئله است .
از طرف دیگردر این او اخیر این موضوع از جمله عمده ترین بحث های داغ دومین انتخابات ریاست جمهوری افغانستان است که در رسانه های داخلی و بین المللی بازداتاب یافته است .
گرچه بحث تغیر نظام سیاسی در افغانستان برای اولین بار، همزمان با تصویب قانون اساسی درسال ۱۳۸۲ خورشیدی در مجلس بزرگ (لويه جرگه) ، مطرح شد، اما گمانه زنی ها بر این است که ایالات متحده امریکا توسط زلمی خلیل زاد پا فشاری براین نمود تا نظام سیاسی افغانستان ریاستی باشد و آن کشور بتواند خواست های شان راتوسط یک شخص در افغانستان بر آورده سازد . بنا بر این آن مجلس، نظام سیاسی افغانستان را خواسته و نا خواسته ریاستی به تصویب رسانيد. ولی پس از آن تاآخرین روز های مشروعیت نظام کرزی که برابر است با اول جوزا سال روان ؛موضوع چگونگی نظام غیر متمرکز به صورت گسترده در رسانه های داخلی و بین المللی و محافل سیاسی توسط کارشناسان امور مطرح گرديد .
در قانون اساسی افغانستان آمده که ، رییس جمهوری در راس هر سه قوه دولت قرار دارد و قوه مجریه به طور مستقیم تحت ریاست اوباید کار نماید.هم چنان در نظام کنونی تاکید بر این شده تا وزیران و مقامات بلند پایه حکومتی نیاز به رای اعتماد از مجلس نمایند گان دارند .
در عین حال در نظام کنونی نیاز به نخست وزیر نیست و این مسئله در قانون اساسی با صراحت بیان شده است .
اما مخالفان نظام کنونی و بر خی از نامزدان ریاست جمهوری انتخابات، نظام حاضر را بیش از حد نوعی تک تازی می دانند.
کارشناسان امور می گویند ؛ در نظام فعلی زمینه ي مشارکت مردم و و طبقات مختلف جامعه ، آن گونه که باید وجود داشته باشد، مشاهده نمی شود. بنا براین برخی از نامزدان ریاست جمهوری ، جای گزینی نظام پارلمانی و حتا فدرال را با نظام ریاستی هدف خود قرار داده اند. و تحلیل گران مسایل سیاسی هم این موضوع را به سود افغانستان می خوانند .
دکتر عبدالله یکی از این نامزدان است که عمده ترین شعار انتخاباتی اش را تغیر نظام می خواند ، او عقیده دارد که نظام پارلمانی می تواند جامعه را از نا بسامانی و بحران کنونی نجانت دهد .
فاضل سانچارکی سخنگوی جبهه ملی و از جمله اعضای ستاد انتخاباتی داکتر عبدالله می گوید: در صورت پیروزی داکتر عبدالله ، نظام پارلمانی را در دو مرحله به اجرا خواهد گذشت. که در مرحله اول رییس جمهوری نخست وزیر را از میان شخصیت های سیاسی به مجلس نمایندگان معرفی می کند و بعد از میان مجلس نمایندگان به دلیل این که هنوز احزاب در افغانستان به صورت کامل و درست در انتخابات شرکت نکرده اند. احتمالاً نخست وزیر دو دوره اول بیرون از مجلس معرفی خواهد شد . و بعد از دو دوره نخست وزیر از داخل مجلس انتخاب خواهد شد. در این دو دوره دولت از سیستم انتخابات حزبی حمایت می کند.
او هم چنان خاطرنشان ساخت که : "در مرحله دوم، که موانع برداشته شد و سیستم انتخابات حزبی در کشور نهادینه شد، در آن صورت سیستم پارلمانی شبیه یکی از کشورهای هند و بریتانیا به وجود خواهد آمد.
اما در عین حال عبدللطيف پدرام که یکی از نامزدان مطرح است درين انتخابات بر نظام فدرالی تاکید دارد و می گوید نظام فدرالی تجربه خوبی را در کشور های پس از جنگ به وجود آورده است که می توان با این نظام در کوتا مدت اقتصاد کشور را به پای خود ایستاد کرد و نظام را مردمی ساخت .
وی خواستار تغییر قانون اساسی برای برقراري نظام فدرالی در افغانستان می باشد.
به باور این نامزد ریاست جمهوری ؛ در نظام فدرال دولت مرکزی مجلس ملی خود را دارد؛ تصمیم گیری های کلان در اختیار دولت مرکزی است؛ از جمله نشر پول، تعیین سیاست خارجی، سیاست دفاعی کشور، دفاع از تمامیت ارضی افغانستان. در ایالات فيدرال هم ادارات محلی وجود دارد که در منطقه ي خود با توجه به اولویت های خود در کادر قانون دولت فدرال در بخش های حقوقی، قضایی و اقتصادی برنامه ریزی می کنند.
پدرام به این باور است که برای فدرالی کردن کشور پیش زمینه های زیادی هم وجود دارد؛ تمرکززدایی در قانون اساسی امان الله خان (۱۳۰۳ خورشیدی) و همچنین قانون های اساسی ۱۳۰۹ و ۱۳۴۳ هم مطرح شده است. به گفته او، در زمان حاکمیت حزب دموکراتیک خلق و در سال های اخیر هم نگاه دولت به مناطق مختلف افغانستان منطقه ای بوده است.
به نظر آقای پدرام این ها اسناد تاریخی کافی برای نظریه تقسیم قدرت به ادارات محلی و ایجاد نظام فدرالی در افغانستان است.
آقای پدرام می گوید اگر برای نظام فدرال به صورت درست قانون گذاری شود، زیاد اشکال ندارد که دولت مرکزی ریاستی باشد یا پارلمانی"، اما به نظر او، به دلیل این که تفکیک قوا در نظام پارلمانی مشخص تر است، این نظام ارجحیت دارد.
طرفداران نظام های پارلمانی و فدرالی در افغانستان، مشارکت بیشتر مردم و عدم تمرکز قدرت در مرکز به ویژه در دست رییس جمهوری را از دلایل اصلی خود برای حمایت از این نظام ها می‌دانند.
تغییر نظام حتی اگر طرفداران آن در انتخابات پیروز شوند، کار ساده ای نیست. این کار نیازمند تغییر قانون اساسی است که خود نیاز به طی مراحل پیچیده‌ای دارد. علاوه بر آن، ساختارها و حامیان نظام ریاستی حاکم بر کشور نیز بر سر راه هستند. پدرام هم چنان بر تاریخی بودن نظام فدرالی باور دارد .
حامد کرزی، که گفته می شود بعد از اول جوزا به صورت غیر قانونی در پست ریاست جمهوری ایفای وظیفه می کند و در انتخابات آینده نیز نامزد ریاست جمهوری است از حامیان عمده نظام ریاستی در افغانستان می باشد.
وی در زمان تصویب قانون اساسی جدید ازتصویب نظام ریاستی در این قانون حمایت کرد.
آقای کرزی، بارها گفته است که افغانستان برای گذار از بحرانهای جاری به سوی ثبات، نیازمند حکومت مرکزی نیرومند است. به نظر او، تنها نظام ریاستی می تواند چنین حکومتی را به وجود آورد.
این در حالیست که کارشناسان چالش های هفت ساله را به مسئله نظام ریاستی هم ربط داده و عقیده بر این دارند که اکثر نابسامانی ها و بی برنامه گی رااز همین ناحیه به وجود آمده است .
محمد اعلم ایزید یار رییس کمسیون بین المللی مجلس سنا می گوید: در طول هفت سال عمده ترین چالش بی مدیریتی از ناحیه نظام ریاستی و نداشتن تجربه ی سیاسی حامد کرزی به وجود آمد است .
او هم چنان تصریح می کند که فاصله میان مردم و حکومت در نظام ریاستي بیشتر است و مردم خود را به دولت مردان بیگانه و محکوم احساس می کنند. در حالی که در نظام های غیر متمرکز قضیه بر عکس می باشد .
اما در عین حال بر خی دیگر از کارشناستان مشکل اساسی را در نبود مدیرت و دیدگاه ملی شخصیت های سیاسی دانسته و بر این باورا اند که تا احساس وطن دوستی به وجود نیاید؛ تغیر نظام نمی تواند دردی را دوا نماید، زیرا دولت مردان اگر واقعآ به وطن خدمت نمایند و هدف شان ساختن جامعه باشد می توانند در هر قالب و نظام کار نمایند .
اشرف غنی احمد زی یکی دیگر از نامزدان ریاست جمهوری می گوید؛ مدیریت مهم ترین مسئله در دولت سازی به جای تغیر نام است .
اما این که کدام یک از این نظام ها در روند حکومت داری در افغانستان مثبت واقع می شود، در صورت برنده شدن کسانی که به نظام پارلمانی تاکید دارند، اگر برنده شوند معلوم خواهد شد ، چون نظام ریاستی را در طول سی سال مردم افغانستان تجربه نموده اند .
بالا
بازگشت