داکتر دستگیر رضایی
تاثیر سوبسیدی(SUBSIDY ) دولت بر فعالیتهای اقتصادی بخش خصوصی ودر زندگی شهروندان!
سوبسیدی،یارانه ویا کمک های بلاعیوض یکی از ابزار های رایج دولت ها برای حمایت از گروه های خاص است که با اهداف مختلف اقتصادی ، سیاسی،اجتماعی وفرهنگی صورت می گیرد.
البته تعاریف مشابه دیگر نیز وجود دارد: 1-- سوسیدی در فرهنگ علوم اقتصادی،بازرگانی ومالی:- مخارج قطعی به نفع شخص عمومی یا خصوصی به منظور سبک کردن یا جبران کردن هزینه ای یا برای مساعدت به عملی، در معنای اخص کلیمه، انتقالات مالی یا جنسی که از سوی دولتی به نفع دولتی دیگر یا به نفع موسسات تابعه صورت می گیرد.. 2- سوسیدی در فرهنگ لغات کیمبرج:- مبلغی که به عنوان قیمت تمام شد کالا از طرف دولت ویا سایر مراجع به تولید کنندگان غرض حمایت وتشویق انان پرداخته می شود. 3- بانک جهانی سوسیدی سود اقتصادیست که معمولآ دولت ها به تولید کنندگان کالا برای تقویت بازار رقابتی کشور ها پرداخت می کنند.4- سوسیدی درفرهنگ لغات اکسفورد:- مقدار منابعی که از محل بودجه عمومی به صنایع وتجارت پرداخت می شود تا قیمت خدمات وکالای شان را در سطح پائین نگهدارند.5- سوسیدی در لغاتنامه جدید فرهنگی- Nieuw cultureel woordenboek -عبارت از کمک دولت به شهروندان، کمپنی هاوموسسات به هدف حفط عواید درسطح معین یا تشویق نمودن فعالیتهای معین را که بدون ممانعت اجرا شود. سوبسیدی در لغتنامه اقتصاد مارکیت- کمک نقدی، که دولت از حساب بودجه دولتی به ادارات محلی حکومت، شخصیت های حقوقی، اشخاص انفرادی ویا دولت های دیگر می پردازد. به سوبسیدی مستقیم وغیر مستقیم تفکیک می شود.
اما در افغانستان که تازه بعداز تصویب قانون اساسی نظام بازار آزاد را تجربه می کند وسکتور خصوصی در وجود انواع مختلف تشبثات( تشبثات انفرادی،شرکتهای سهامی وکارخانجات مختلط)، یکی از سه عامل ( خانواده،کمپنی ودولت) می باشد، ک در رشد وتوسعه اقتصادی کشور نقش تعین کننده ای را بازی خواهد کرد. و وظیفه اساسی دولت در نظام اقتصاد مارکیت (عبارت از حمایه وتآمین شرایط غرض اجرای حقوق مالکیت وقرارداد های اقتصادی منعقده، کمک ومساعدت به رقابت در بازار با اجرای سیاست ضد انحصار (مانوپول)، سیاست عاقلانه مالیاتی وپولی، تکامل سیستم حمایه اجتماعی، کمک به انکشاف عرصه اساسی انفرستروکتور- ترانسپورت وسایل ارتباط وغیره میباشد).
در افغانستان سوسیدی ها قسمت عمده از بودجه ومحصول ناخالص داخلی را در گذشته واکنون به خود اختصاص داده ومی دهد.
سوسیدی انواع مختلف دارد ومتناسب با وظایف دولت تنوع پیدا میکند که در زیر به آن مختر اشاره میگردد:
در بخش اقتصادی دولت می تواند،سوسیدی را به دو شیوه اجرا نماید:
1- در شکل ارایه کمک دولت مرکزی به تولید کنندگان بخش خصوصی به منظور کاهش مصرف تولید(مثلآ کمک برای تولیدات کشاوزی وصنایع زراعتی و صنایع دستی وکوچک ماشینی وبا این شیوه سهیم شدن در قیمت تمام شد محصولات) ویا به مصرف کنندگان یک کالا بخصوص ( قبول واجرای سوسیدی دربعضی از مواد غذائی مانند نان ومواد نفتی حین بالا رفتن قیمتها) یا استفاده کنندگان یک خدمت (سرویس)مانند (ارایه خدمات صحی وترانسپورتی وغیره برای افراد کم درآمد)، ویا به عامل(فکتور)تولیدی ( ماشین الات ، نیروی بشری ، زمین ومتشبث) بدون مطالبه عیوض مالی صرف با شرطی که دریافت کنندگان سوسیدی، نحوه عمل خود را تغییر ویا تعدیل کند واز این طریق تولید ویا عرضه ویا مصرف کالاهای مورد نظر ویا فعالیتهای اقتصادی را تشویق کند ویا برعکس از توسعه آن با این شیوه از راه غیر مستقیم جلوگیری نماید.
2- در شکل سوسیدی توسعه ای- ارایه کمک به منظور تقویت ظرفیت زیر بنائی اقتصادی واجتماعی به هدف توازن بخشیدن به نظام تولید،مصرف و هزینه نمودن درآمد های عمومی، همیطور مساعدت به ایجاد موسسات پژوهشی و انتقال علوم وتخنیک، مراکز اطلاعات پایه ای وکمک به منظور تقویت وارتقای ظرفیت نیروی بشری مورد نیاز( هزینه تحصیلی دانشجویان داخل وخارج از کشور، اساتید ومتخصصین، تکنیسنها، مهندسین وکار گران حرفه ای ماهر وغیره)، قایل شدن امتیازات ومعافیت های مالیاتی به سرمایه گذاری ها در عرصه ایجاد وانکشاف زیربنائی وتفحصات واستخراج معادن.
-سوسیدی اجتماعی – این نوع مساعدت ها در تحت نام کمک های مستقیم در قسمت پیشگیری از خسارات احتمالی جای می گیرد، شامل کمک های وسیع مالی در راستای مطالعات در کشف واقعات جنائی، نحوه رشد نفوس، اوقات فراغت جوانان و تدابیر برای این مشکلات می باشد. البته سوسیدی های دیگری نیز وجود دارد که میتوان آنرا شامل کمک های اجتماعی ساخت از جمله سوسیدی های مصرفی را که سبب کاهش هزینه خانواده «رضامندی نسبی» خانوار ها می گردد، سوسیدی های مواظبت صحی، کرایه خانه، سوبسیدی تمویل تحصیل، کمکها وخدمات حقوقی ومواظبت از خانواده وغیره.
سوبسیدی سیاسی – سوبسیدی سیاسی نوعی از کمکهای دولت است که هدف اساسی آن سیاسی می باشد وساحه عمل آن می تواند هم در داخل ، جهت هماهنک نمودن اکثریت جامعه با مواضع سیاسی واقتصادی دولت در جهتی تحکیم امنیت ملی، وهم کمک های بلاعیوض به دیگر کشور ها را برای تحکیم مبانی سیاسی دولت شامل شود.این کمکها که گاه ارقام چشمگیری را در بودجه برخی از کشور های مقتدر به خود اختصاص می دهد، صرف گسترش مبانی سیاسی وگاه ایدئولوژیک نظامهای سیاسی این کشور ها می گردد. در حسابهای ملی ، جزء از کمکهای مستقیم واغلب در زیر بخش پیشگیری از خسارات احتمالی جایگزین می شود.
سوبسیدی فرهنگی – از آنجایی که در اغلب جوامع، بخش خصوصی قادر به حمایت از امور هنری، علمی، انسانی ومذهبی، هماهنگ باسیاست عمومی دولت نیست ، دولت باید برای این امور کمک تعیین کند. این مسآله شامل کمکهای پولی وغیره به افراد جهت دستیابی به اهداف مورد توجه حکومت مرکزی می باشد.
سوبسیدی مصرفی- ممکن است هدف دولت از این پرداختها، کمک رفاهی به گروه خاصی از مصرف کنندگان ویا تمامی افراد یک کشور باشد ومنظور از آن تعدیل درآمد گروههای اجتماعی وافزایش نسبی رفاه اقشار کم درآمد وجبران ضرر وزیان کالا های مورد حمایت دولت را می توان از مهمترین مساعدت های مصرفی دانست.
سوبسیدی تولیدی- یکی از اهداف مهم این نوع پرداخت، حمایت از تولید کنندگانی است که تولید آنان مورد نیاز جامعه است ولی به علت خاصی، تطبیق هزینه تمام شد واقعی با قیمت واقعی، ممکن نباشد. دولت در این مورد، تولید کنندگان را به طوری مستقیم وغیر مستقیم مورد حمایت قرار می دهد.
فروش کود کیمیاوی، سم وبذر با قیمتی کمتر از قیمت تمام شد، استفاده رایگان زارعان از خدمات تخنیکی و تحقیقاتی کشاورزی ویا تعیین قیمت تضمینی در مورد بعضی از محصولات کشاورزی، همچنین در اختیار گذاشتن اسعار قابل نیاز برای مواد اولیه کارخانه با قیمت مناسب را می توان از این نوع حمایتها دانست؛ این نوع کمکها شامل سوبسیدی غیر مستقیم محسوب می شود. علاوه بر این کمکهایی که دولت جهت زیانکرد عملیاتی به شرکتها وکارخانه های تحت پوشش خود می دهد، نوع کمک تولیدی، به روش مستقیم بحساب می آیند.
مزید بر موارد در بالا ذکر شده سویسیدی می تواند توزیعی( توزیع کالا های وارداتی به قیمت ارزان مانند نفت وبعضی از اقلام مواد غذائی)، خدماتی مانند( حمل ونقل شهری ،تکسی رایگان برای شاگردان مکاتب ودانش آموزان معیوب، خدمات برق وآب وغیره)، سوبسیدی در جهت کاهش واردات از طریق افزایش تولید داخلی وسوبسیدی صادرات برای حفظ بازار برای صادر کنندگان کالا ها باشد.
در کشور های پبشرفته جهان از جمله کشور هالند بیشتر از هفتصد نوع سوبسیدی وجود دارد، یکی از انواع آن ارایه سوسیدی به کمپنی های خصوصی برای استخدام افراد معیوب است. دولت افغانستان میتوان برطبق نیازمندی وتنوع وظایف از تمامی انواع سوبسیدی حین ضرورت استفاد به عمل آورد، مشروط بر اینکه کاربرد این ابزار منجر به افزایش زنجیره ای(در سرمایه گذاری.، تولید،اشتغال، محصول ناخالص داخلی وکاهش فقر وتوزیع عادلانه درآمد) گردد.
دکتر دستگیر رضایی 11جنوری 2010م
منابع:
-لغتنامه فرهنگی جدید( به زبان هالندی) تآلیف،Dolph Kohnstamm en Elly Cassee .
- فرهنگ علوم اقتصادی،بازرگانی ومالی،تآلیف دکتر عبدالحسین نیک گهر.
-لغتنامه اقتصاد مارکیت به زبان روسی ، مولف تهیه، ب.آ.کلشینکوف.
- پرسونل منجمنت،چاپ موسسه بیوروی امتحانات ترانسپورت مسلکی به زبان هالندی.
- قانون اساسی افغانستان.
بالا
بازگشت