م.
زردادی
به تمام دهقانان و زحمتکشان کشورم اهداء میکنم.
داستان کوتاه
بابه موسی :
شبهای سرد زمستان به آهستگی و تنبلی جایش را بروزهای که با هر ساعت آهسته آهسته میزان حرارتش بالا تر میرفت تخلیه کرده وروزهای تب آلود هم با ناخن های زرینش در رخسار شیر رنگ کوه ها و کودری* ها شیارهای سیه رنگی را بیرحمانه نقاشی مینمود.
موسی ، مردی بود که برای یکروز هم مکتب نرفته و یکباری هم لب بگفتن الف و ب نگشوده بود . از قضا ، روزگار او طوری آمده بود که او در ابتدای کودکی اش زمانیکه هنوز ششساله ، هفتساله بود وباید به مکتب میرفت ، بره هارا بچراندن میبرد و زمانیکه کم کم بزرگ گردید ، از آنجاییکه یگانه پسرفامیل بود، مجبور شد تا پدرش را در کارهای زمینداری و دهقانی کمک نماید. ولی با وجود بیسوادی کامل ، آثار ذهن و ذکاوت طبیعی و خدادادی در وجود موسی ، در کار وگفتارش بمشاهده میرسید وهرانسان با سواد را ناآگاهانه بفکر آنکه چه استعدادهای گم شده و رشدنیافته در جامعه وجود دارند ، وا میداشت.
اکنون ازآن روزهای کودکی، موسی را سالهای طولانی پر از مشقت جدا ساخته و همواره در هر گام اورا از درک بیسوادی ، رنج میداد . اما چاره ی دیگر نبود زمان برگشت ناپذیر و موسی ایکه بعقیده ی او در سایه ی سواد میتوانست زندگی بهتر داشته و از مشکلات و جنجال روزگار در امان باشد، حالا تا گلو در مشکلات و جنجال روزگارش غرق بود.
طبق معمول درمنطقه ایکه موسی زندگی میکرد، تمام دهقانان در زمستان ها ، از کارهای دهقانی و زمینداری فارغ وبرای سال جدید وکارجدید ، آمادگی میگیرند . آنها در ضمن آنکه بمواظبت از حیوانات خانگی خود میپردازند ، تمام ذخیره هایرا که دراواخر خزان در کندوها ، کمبوچه ها (کندوچه ها ) کدل ها ( کودالها )، کوزه ها ، جوال ها ، خریطه ها ، دبی ها ، قطی ها و تیم ها و دایها و غیره جاها جابجا کرده اند با تمام فامیل به خوردن و نوشجان کردن و سوختن و سوزاندن می نشینند . درحقیقت این دهقانان در جریان نه ماه مکمل سال، جان طاقت فرسا میکنند تا فقط برای سه ماه زمستان اندک ذخیره ی برای خوردن و گرم بودن اندوخته و یک کمی زندگی آرام داشته باشند.
موسی هم مانند هزاران دهقان دیگر ازین قاعده خارج نبود. او در زمستان صبح هر روز بعد از آنکه آفتاب کمی بالا آمده وهوا را گرمتر میساخت ، حیوانات کته پایش را از قوتو (طبیله) ، بیرون کشیده و در گاوبند به میخهای چوبین میبست ، پشت و بغل آنهارا میخارید و در روز دودفعه ، سه دفعه آنهارا برای آب دادن به چشمه ایکه آبش از آبهای چاه و شیله گرمتر بود، میبرد .بهر اندازه ایکه گاوها چاق ، و چله بنظر میرسیدند ، موسی هم از زحمت و کارش خوش وراضی بنظر میرسید.
موسی ، آنروز هم مانند سایر روزهای زمستان ، در فکر ساتی و پرستاری یک رأس مادگاو وگوساله اش بود .صبح وقتیکه آفتاب کمی بالا آمد آنهارا از طبیله بیرون آورده و در گاوبندش به میخ های چوبین بسته ، ومقدار کاهی را با رشقه ی خشکی که قبلاٌ با ساطورمیده شده بود درشته کرده و به آخورها ریخت . هنگامیکه گاو و گوساله با اشتهای تمام همین درشته را خورده و به نشخوار پرداختند او در پیتاب گاوبندش نشسته و به سیاهی رخسار آفتاب رخ کوه ها و تپه ها نظر دوخت . او همه روزه اندازه ی این سیاهی ها، طول وعرض آنهارا با سنگهای خورد وکلانی که در بستراین کوه ها و تپه ها، در نشیب و فراز آنها قرار داشتند ، نشانی میکرد . از آنکه دامنه های این سیاهی ها روز بروز وسعت پیدا میکردند ، موسی را تب سرد و تشویش بیشتر فرا میگرفت . چنان تصور میگردید که ممکن است موسی کمتر در آرزوی آمدن بهار باشد .گویی که اوازآمدن این فصل زیبا ترس و وحشتی در دل داشته و در اعماق قلبش از آن احساس نفرت مینمود. اکنون هم موسی در پیتاب گاوبندش نشسته ، چین بر جبین انداخته و باخود چیزهای را با خطهای که با چوبک گوگرد سوخته در روی زمین گاوبند میکشید ، حساب و سنجش میکرد..
بلی ! موسی هرسال با آمدن بهار و گرما که پیام آور زندگی و شادابی ، کار و سازندگی برای انسانها و طبیعت بود ، یعنی با آب شدن برفها و آمدن نوروز خواب در چشم نداشت و همه روزه شیارهای پیشانی ، چقری های پس گردن وگونه هایش افزون وافزونتر میگردیدند .
در اثرهمینگونه فکرهای پریشان از یکطرف و شب بیخوابی های کاری و بیکاری همراه با دیگرمشکلات زندگی ، رنجها و مشقت های روزگار از طرف دیگر، بود که تمام موهای سر و صورت موسی ایکه سنش بیشتر از چهل سال نبود همچون قله های کوه بابا سفید و بنا بر همین علت درسن جوانی در نزد تمام اهل قریه و منطقه مشهور به بابی (بابه) گردیده بود .
قابل یاد آوری است که بعد از تشکیل فامیل و خانواده ، حاصلات توته زمینی که از پدر بابه موسی برایش بمیراث مانده بود، خرچ و مصرف خانواده اش را که بمرور زمان بزرگ و بزرگتر گردیده بود نمیکرد. اکنون فامیل بابه موسی شامل پنج دختر قد ونیم قد که کلانترینشان گلجان شانزده ساله و یک پسر خورد سال شش ساله بنام نادر بوده ، و مجموعاٌ با خود بابه موسی و خانمش حلیمه هشت نفر نانخور میگردیدند . بناءٌ او سالها بود که مجبوراٌ درپهلوی کارهای دهقانیی توته زمین خودش ، دهقانی زمینهای قریه دار قریه را بحساب ده یکه ، نیز انجام میداد.
بابه موسی با تمام کار وکوشش بندگی خودش که شب وروز آرام نداشت وبه کمک همه جانبه ی زنش حلیمه که باوی درتمام کارهای درونی و بیرونی خانه شانه داده ودر تمام بخش ها از تیل چراغ گرفته تا لباس وکفش و نان و تخم مرغ و روغن زرد و مسکه و دوغ اقتصاد میکرد ، به مشکل میتوانست نان بخور ونمیر فامیل را تهیه نموده و از قرضداری و سود دهی فامیلش را در امان نگهداشته باشد .او از سببی که تمام محصول کار و زحمتش ، که در اثر بیخوابی های شب آبداری ، آبله های دست و کفیدگی های پاهایش بدست می آمدند، مربوط ومتعلق بخود و فامیلش بود، ازخدای شکرگزار و از زندگی و فامیل راضی و در دل بکارش افتخار میکرد که از فضل خدا و برکت همین کار، دستش پیش کسی دراز نبوده و دست کسی هم در یخنش درازنمیباشد. بعقیده ی بابه موسی با همه مشکلات دیگر ، میشد سازش کرد صرف اگر یک موضوع نمیبود ..
وآن موضوع ، قرض کوچی ها بود.
در سالهای اخیر در اثرخشک آبیهای پی درپی که بالنتیجه کمبود حاصلات زمین را در قبال داشت ، بابه موسی مجبور شده بود که تعدادی از مواشی اش را بفروش رسانیده و صرف بیک گاو شیری و گوساله اش اکتفا نماید ، او پنج رأس گوسفندانش را یکسال قبل به قمتهای ارزان به قصابهای که در اواخر زمستان از مناطق غزنی و کابل می آمدند فروخته و قسمتی از این پول ها را جهت ادای قرض از درک چای و چیت گلدار و سان سفید و اوشلو * به کوچیها داده بود.
مقدار پول باقیمانده ی قمت گوسفندان را بعد از چندین سال برای دخترانش لباس نو عیدی شری گلدار و کفش های ایرانی خریده بود.
اکنون هم که اوایل ماه حمل و عنقریب آمد آمد کوچیها بود بابه موسی از همان درک اوشلو و چای و سان سفید و شوگور و تاغر که همه ساله بشکل معمولی ویا اگر دقیقتر بگوییم بطورتحمیلی بالایش قبولانده میشد ، از کوچی ها مبلغ شش صد وپنجاه افغانی قرضدار بوده و تا حال یک افغانی هم وجه پرداخت آنرادر کیسه و بودجه ی فامیلش نداشت. بهمین خاطر، او از آمدن موسم بهار که در عمل با آمدن کوچی ها همراه بود دل خوش نداشته و باین فصل بچشم بد وحتی نفرت انگیزمیدید.
یگانه امید بابه موسی در وجه تأدیه ی قرضداری هایش ، در آن بهار ، همان گوساله دوست داشتنی و نازنین زرد رنگش که باید دوسال بعد گاوشیری میشد ، بود. او بارها با خود فکر کرده بود که در صورت تنگدستی همین گوساله یکنیم ساله اش که حالا بجرئت میشد آنرا غونجی نامید را بفروش میگیرد و قرض ( ماما نصرو ) کوچی را میدهد.
حلیمه زن بابه موسی که مشکلات شوهرش را درک مینمود ، کوشش میکرد تا اورا با کلمات از قبیل : " غم نخور خدا مهربانه ، بچرت و فکر چیزی نموشه فقط خوده خراب مونی ! و امثال این حرفها اورا دلداری و تسلی میداد. منظور حلیمه ازین سخنان همان زیورات وگانه های زمان عروسی که از خانه پدرش باخود آورده وشامل چوریها ، بالی ، سلسله ، کدماله ، انگشتریها ، گوشواره ها ، چارگل و چیزهای خورد وریزه دیگر که در صندق کوچک چوبی نگهداری میشد بود . بعقیده ی حلیمه ، درصورت روز بد که خدا نیارد میشد که این آشیا را بفروش رسانیده و یا مستقیماٌ بعوض قرض ، به کوچی ها بدهد تا یخن شوهرش بابه موسی بدست ظالم نیافتد.
حلیمه این زیورات را که تماماٌ از نقره بودند ، صرف در سالهای اول بعد از عروسی آنهم در روزهای خوشی و یا پای مزار رفتن میپوشید و در سالهای آخر در دستمال نه گله ایکه عمرش برابر عمر عروسی اش بود با چند گره محکم بسته و در همان صندق کوچک چوبی نگهداری میکرد.
برای بابه موسی که زمانی از زبان حلیمه راجع به تأدیه زیوراتش بعوض قرض شنیده بود ، این زیورات حیثیت ناموس را داشت و بهیچوجه حاضر نبود تا این آشیا را که از جمله ی مقدسات فامیلی بود ، از دست دهد. آنمرتبه او حلیمه را بخواطر آن پیشنهادش شدیداٌ سرزنش و منت کرده بود.
حلیمه نظربه محبت طبیعی نسبت بشوهرش ، با دلسوزی خاصی بااو رفتار میکرد و تمام مشکلات زندگی را بااو تقسیم مینمود. همزمان باآن حلیمه میدانست که در صورت نبود شوهرش بابه موسی ، چه بارسنگینی مسئولیت زندگی را روزگار بشانه اش خواهد گذاشت ، باریکه هرگز یک زن بیسواد وطنی قادر نخواهد بود که از عهده ی برداشتن آن براید. شش طفل کوچک و صغیر ، یک توته زمین و یک زن . شاید هم بهمین خاطر حلیمه در حفاظت فزیکی و پشتیبانی معنوی شوهرش یک ثانیه فروگذاشت نمیکرد و با تمام وسایل ممکنه در آرامش او میکوشید. بابه موسی هم بسخنان حلیمه گوش میداد و در دل باوجودیکه بمهربانی خدا شک و تردید نداشت ، باز هم سر از جیب چرت و اندیش بیرون نمی آورد. او تمام وقتهایش را باخود خاموشانه در جنگ و جدل بود.
بابه موسی با خود فکر میکرد:
( "شش گزسان سفید ، خیره بل که بلده احتیاط ده خانه باشه ، مرگ حقه . یک چایرک چای سیاه، والله اگه مزیشه را فامیده باشوم ، اصلاٌ از خوردو نیه ، یک رقم بوی بد داره ،فقط بوگی که قد چای اوشلو را گد کده باشن. د او دفعه که نوبت ملای مکتب در خانه ما بود، ملا او چای را نخورده و گفت چای اوغو را نمیخورم . مجبور شودم یکخورد چای از دکان بلدی شی بخروم . چقدر ملای کبرکار و دماغی بود ،گاهی چای اوغو را نموخورد و گاهی قورتی نموخورد ، توشک شی باید پنبه ی و دبل موبود و.. خوب شد که جوابشی دادند.
دوسیراوشلو، همی اوشلوی پدر نالد هیچ کالا را پاک نموکونه ، ازاو کرده گمیز گاو خوبتره. چه رسه به شورماغ *... .بی کوزه و تاغر و شگورهم نموشه، مگم بسیار قمت اند. حتماٌ مفاد یکساله اشرا سر قمت کالا اضافه موکونند.
خوب ! اگر نمیخریدوم چوطور موشد؟ خوب یادیم میه که چند سال پیش یکدفه گفتوم که نمی خروم ، ماما نصرو گفت :" ما ایچیزاره برای خود خو نیاوردم اگه تو نخری او نخرد پس ما ایچیزاره کجا کنیم ؟ کد خود پس در پاکستان ببرم؟ مجبور استی که بخری!"
دعوای ما بلن شد و قریه دار آمد و گفت :" خیره اینه مه هم میخروم و تو هم بخر ! کل مردم میخرن ، بالفعل پول نقد ازکس طلب نموکنند ، یکسال باد خدا مهربانه! گذشته ازاو با ای مردم لازم نیه که مناسبات خوده خراب کنیم ، امروز قدرت بدست ایناست ، دولت از اینا است ، پولیس و محکمه همه از ایناستند. "
اینه یکسال هم بیک چیم بهم زدن تیر شد ، از مالشی خیر ندیدوم مگم قرضشی را باید بدوم د غیر ازو ، د غیر ازو کار به بی آبی می کشه. د خوب صورت ، گوساله ام را خواد برد و دبد صورتشی ممکنه که مادگاوم را با گوساله یکجای خواد ببرن . خو اگه کس گوساله و گاو ندیشته باشه ؟ د بیسیاری جایا زمینای مردمه امیطور عوض قرض خو گرفته ان ، دخترای مردمه بزور بورده ان . دکجا بوری ؟ پیش ازکه شکایت کنی ؟؟
د سربند که اشترای کوچییا گندم و ایشقه مردمه چریده بودن ، مردم پیش حاکم شکایت کده بودند. حاکم دجواب مردم گفته بود که خوب کده که چریده . اگه شتر نمی چرید مه خودم شتر میشدم و امی کار ره میکدوم. یک نفر آزره پیدا نشد که بوگیه که ضرورت نیه که تو شتر شونی ، تو امی آلی هم از شتر و خر کده بدتر ایوانی .
باد ازو مردم آزره فامید که شکایت کیدو بیفایده یه و کوچییا هم فامیدن که هر کار ره کده میتانن...")
بابه موسی در همین فکرها با خود بود که صدای قریه دار رشته افکارش را سگلید که صدا کرد:
ـ اه بابه موسی د کدام چرت غرقی ؟ پولایته حساب موکونی؟
ـ سلام آلیکوم قریه دار صاحب! کدام پول؟ پول خو از شمویه که قریه دار هستین . غریبا غمشی ره حساب موکونه .کاکا موسی بدون آنکه فکر کند در جواب سوال قریه دار گفته و از جایش که نشسته بود بلند گردیده و ایستاد شد.
ـ بشی !بشی ! زامد نکش !
زیاد ازروزگار شکایت موکونی ! موفامی که شکایت کدن گناه داره ، گناه . موو شمو اموقه که دفکر دنیای خو استیم یک کمی باید دفکر آخرت خو هم باشیم. مویای سر و ریش که قووغ* گشت دست از دنیا بشوی ! عالما گفته که موی سفید قاصد مرگه.
بعداٌقریه دار کمی نزدیک تر آمده با یک دست بدیوار گاوبند تکیه کرده و با صدای آهسته ادامه داد :
ـ خیره ای گپا دجای شی ، موفامی بلده چیز آمدوم ؟ امی ملای نوی ازمو یک سید و یک عالم بسیارزبردست ، دیندار و با خدایه . چندین سالا ره د او طرفا درس خوانده واز کل چیزا باخبره . یکما ه هنوز از ملایی شی تیر نشده که تا آلی در پانزده جای خمس و ذکات مردمه کشیده . موگیه که اگر کس خمس و ذکات خوده ندیه د خانه شی نموره ، نانشی نموخره و سلامشی را آلیک نموگیه. هفته دیگه نوبت شی د خانه از مه یه ، او تا او وختا اول باید بایه و خمس و ذکات مره تصفیه کنه . خمس خو ازنام شی مالومه که خمسه ، نیمشی مال امامه که د ایران و عراق بلده مجتهدا راهی موشه و نیم دیگی شی مال ساداته که به سیدا میدیند و خمس در هردو صورت کار خود حاجی آغا ملای مکتبه که بلده ازکه راهی مونه و بلده ازکه میدیه.
مقصد ازمه د دیگه جایه د ذکات. مه قاد حاجی آغا گپ زدوم و او گفت که یک چاره میسنجه که هم گردون مه واز باشه و هم مالیم د خانیم باشه .
حاجی آغا صبا شو مهمون مه یه ، توهم بیه !
بابه موسی با صد دل بیدلی دعوت قریه دار غلام علی را قبول کرد و وعده داد که ، اگر تا صبا شو زنده بود ، بخیر صبا شو مییایه.
قریه دار خنده کرده و گفت : آته گلجان تو شکسته نفسی مونی ، هنوزتکره استی نام خدا.
نام دختر کلان بابه موسی گلجان بود و بهمین خاطر در قریه در نزد خوردان و زنان بنام آته گلجان یاد میشد. و علت اینکه قریه دار برای اولین بار اورا باین نام و با احترام آته گلجان گفته بود برای بابه موسی ، هنوز معلوم نبود.
قریه دار با گفتن این کلمات و دعوت کردن به مهمانی با حاجی آغا ، که در تاریخ زندگی بابه موسی سابقه نداشت ، بابه موسی را دیگر هم بفکر و چرتهای دیگر غرق نموده و خودش بطرف خانه رفت.
شب هنگام ، بعد از خوردن نان مختصر شب که شامل پاتی عدس بود بعد ازاینکه کودکان بابه موسی هریکی یک ، یک و دو دو در گوشه های از خانه ، زیر کونجیله های سنگین پشمی پینه ، پینه و بالای جاجیم های دیگر هم سنگینتر ازآن بخواب رفتند ، کاکا موسی موضوع آمدن قریه دار و سخنان مرموز و لطف غیر منتظره ی او و اینکه همراه حاجی آغا ملای مکتب به مهمانی دعوت شده است را، با زنش حلیمه که در نزد بابه موسی آبه گلجان بود ، در میان گذاشت.او بعد از اندک فکر کردن که گویی نمیدانست از کجا شروع کند ، چنین شروع کرد:
ـ آبه گلجان! یگ گپه اگه بلده تو بوگیم شاید تعجب کنی . امروز قریه دار امده بود و صباشو مره د میمانی قد حاجی آغا ملای نو خبر کد.
ـ خودشی امده بود؟
ـ اهه خودشی.
ـ وله خدا خیره پیش کنه ای گپ بی بلا نیه.
ـ اگه راس بپورسی مه ام امزی میترسوم که قریه دار هیچوخت مره تاحال مهمو نکده و بسم خودشی امدن و خبر کدن . حتما زیرکاسه کودام نیم کاسه یه. چطور موشه که خوده دناجوری بیندازوم و بوگیم که نموروم.
ـ نه خدا نکنه ، نام ناجوری ره نگی . بل که دشمن تو ناجور شونه . بلای ناجوری تو و اولادا دکوه وصارا بوره.
رفتونه حتمی بورو ، مگم احتیاط کده توره بوگی و خوب گوش کو که وا چیز موگوین ، د آر چیز بی فکر کیدو قناعت نکو.
ـ تو چیز فکر کدی که موگی د آرچیز بی فکرکیدو قناعت نکو؟
ـ اینه گفته نموشه صد رقم توره یه.
ـ او خاتو ! توهم آلی قد ازمه سیاست مونی . خواگه کودام چیزه بوی کشیده ی پوست کنده بوگی که مه هم بوفاموم.
ـ نه بخدا . خاک دسر سیاست ، سیاسر و سیاست.
ـ تو چیز موگی سیاسرای استه که مردا ره صدقه شی کونه. سیاسر تا سیاسر فرق داره. خو شو ناوخته ، راستی هم تو اگه کودام حدس وگمان داشته باشی مره بوگی که مه پیش از پیش تیاری داشته باشوم که غافلگیر نشنوم.
ـ دیگه حدس و گمان نه فقط اموقه که د بین خاتونو آوازه یه که ملا خاتو ندره . یا خاتونشی مرده و یا د او ملکای دیگه ایشته و قد خو ناورده و یا خاتو خود شی قد ملا نامده ، بخدای حق مالومه . تو ملا را دیدی؟
ـ د روز ملا گرفتو و نان بخش کیدو دیدوم .
ـ چند ساله خاد باشه؟
ـ از پنجاه ام زیاده.
ـ خو دیگه ازی زیاد تر نموگیم میترسوم که زاوستو خواو نباشن. امی توره ره خوب د یاد خو بیگیر!
ـ ای گپ باو چیز ارتباط داره ؟
ـ داره باز مینگری . خو شو نا وخته بیا تا صبا خدا مهربانه.
راستی هم ناوقت های شب بود وبابه موسی با خانمش با همین سخنان تصمیم برآن شدند که شب در میانست ، خدا مهربانست و حالا باید استراحت شوند تا نشود نماز صبح را قضا نمایند.
فردای آنروز از هر روز دیگر بنظر بابه موسی دراز تر آمد ، او تمام روز در فکر بود ، درفکر سخنان قریه دار ، در فکر لطف و مهربانی او که بیشتر برای موسی قابل تشویش بود تا قابل تشویق وتقدیر ، بفکر آنکه چگونه میشود کاری را کرد که هم گردنت در نزد خدا ودین ومذهب باز باشد و هم مال و اموالت در خانه ؟
بابه موسی، غرق در همین فکرها هر قدر که انتظار میکشید هیچ چاشت و هیچ پیشین نمی شد . او هرقدر خودرا بکاری مصروف میساخت و این طرف و آنطرف میگشت وقدم میزد ، گاو وگوساله را به آب دادن میبرد و می آورد، بازهم آفتاب در همان موقعیتی که قرار داشت ، ازجایش شور نمیخورد توگویی که اورا درآسمان میخکوب کرده باشند . واقعاٌ آن روز برای بابه موسی از جمله ی درازترین روزهای سال بود.
آنروزبرعلاوه درازی ، کثافت ( غلظت) وسنگینی خاصی خودرا نیز داشت که بابه موسی از تنفس آن احساس نفس تنگی و خستگی میکرد . بالاخره بعد از انتظاری های زیاد اونماز پیشین وبعد نماز شام و خفتن را با دلهرگی تمام اداء نموده و از خدای درخواست خیر و عافیت برای خود وفامیلش نمود .
در اثناییکه بابه موسی نماز شام را میخواند ، حلیمه لباس های پاک او را که عموماٌ در روزهای عید و برات میپوشید آورده و پهلوی جای نمازش گذاشته بود.
بابه موسی بعد از نماز شام وخفتن لباس هایش را عوض کرده و با صد دغدغه بقصد خانه قریه دار که برای پنج دقیقه راه از خانه ی خودش فاصله داشت ، حرکت کرد.
حلیمه ، شوهرش را تا دم دروازه همراهی نموده و باز یکبار دیگر سخنان دیشب را بصورت اجمالی بیادش آورده و پناهش را با جمله " بورو پنای تو د خدا " بخدا حواله نمود.
بابه موسی بعد ازپنج دقیقه ایکه برایش طولانی تر از ساعت بود بخانه قریه دار رسید. دروازه را بآهستگی باز نموده و داخل دهلیز کفشکن و بعد با باز کردن دروازه دوم داخل اتاق مهمانخانه گردیده و از آنجاییکه همه نماز میخواندند بدون آنکه سلام دهد ، کمی دورتر از دم دروازه خزیده و در یک گوشه ی بالای گلیم بنشست.
بلی ! حاجی آغاملای مکتب و قریه دارهنوزهم سرنماز بودند . قریه دار بالای جای نمازش رو بقبله نشسته و با تسبیحش بازی میکرد اما ملا آیه های سوره های حمد و یاسین را ( بعوض قل هوالله ) ، با چنان قرائت تمام که باصطلاح مردم، زبان آدم را رگ میکرد ، میخواند. هر رکوع وسجده اش ده ده دقیقه طول میکشید و بعوض دعای روی دست که کاکا موسی همیشه سه مرتبه الهم صل علی.. میگفت ، حاجی آغا بسته دعای کمیل را میخواند. در اثنای دعاهای دیگریکه حاجی آغا در ختم نماز خوانده وبیشتر از یکساعت دوام کرد ، تمام مدعویین که شامل ارباب ها و موسفیدان منطقه بوده و حالا تعدادشان به یازده ، دوازده نفر میرسیدند ، را آهسته آهسته خواب میبرد . بالاخره حاجی آغا به سجده ی آخری نماز که بنام سجده ی شکر یاد شده و عموماٌ باخواندن سه مرتبه شکرا لله و سه مرتبه الحمد لله و سه مرتبه استغفرالله ختم میشود، رفت. برای همه امید واری پیدا گردید که حالا بخیر نماز سید خلاص و مردم نانش را خورده و طرف خانه های خود میروند.
اما مهمانان اشتباه کرده بودند ، حاجی آغا ، حاجی آغا نبود اگر سجده ی شکرش نیم ساعت ادامه نمی یافت. بعد از نیم ساعت خاموشی مطلق که مهمانان را در بد ترین شرایط قرار داده بود حاجی آغا سرش را از سجده ی شکر بالا نموده و بعضی آیات و دعاهای دیگر را خوانده و السلام علیکم و رحمته الله وبرکاته و السلام و ... رایکبار دیگر تا آخر خوانده و بدون آنکه متوجه دیگر مهمانان گردیده باشد بطرف جایش که مخصوص مهمانان عالیقدر است رفته و بنشست . مهمانان دیگر ، اربابان و ریش سفیدان بنوبت هریکی درنزد حاجی آغا رفته سلام داده ، در مقابلش زانوی راست را بزمین زده ، دستانش را بوسیده و با او احوال پرسی مینمودند. حاجی آغا همانطوریکه نشسته بود ، ازجایش تکان نمیخورد و صرف با کمی بلند کردن دست راستش با مهمانان دیگر احوال جویی میکرد.
مراسم احوال پرسی هنوز خوب ختم نگردیده بود که صدای دنگ دنگ هفت آبه و لگن از دهلیز بگوش رسیده و سر وکله ی نسیم ، پسر کوچک قریه دار که درحدود 14 سال داشت ، از دروازه آشکار گردید. شستن دست ها طبعاٌ از حاجی آغا شروع و بعد بطرف راست و چپش ادامه یافت. بعد از مراسم دستشویی ، نعیم پسر کلان قریه دار با دسترخوان داخل اتاق گردیده دسترخوان را پهن و نان های خمیری گرم وتازه را دوقات دوقات کرده ودر پیش روی هریکی از مهمانان بگذاشت . بعد کاسه های شوربای مرغ را که بوی مطبوعی ازان متصاعد بود آورده و برای هر سه نفر یک یک کاسه شوربای داغ و یک یک بشقاب پراز کچالو و چند توته گوشت مرغ را بالای دسترخوان بنهاد.
آب آشامیدنی که ظاهراٌ از دیگر آبها هیچ تفاوت نداشته و بنام آب خوردن یاد میشد ودر دو گیلاس دانی با شش شش عدد گیلاس های شیشه ی ریخته شده بود را نیز آورده و یکی را در حصه ی وسط بالای دسترخوان وگیلاس دانی دیگر را نزدیک به ملا گذاشتند.
حاجی آغا با صدای بلند بسم الله الرحمن الرحیم گفته و از همه اولتر شروع بمیده کردن نان در بین شوربایش نمود . دیگران هم ازو تقلید نموده بسم الله ..گفته وعین کار را کردند.
اگرچه شکل کاسه ها وبشقابها فرق نداشتند اما از رنگ و رخ لقمه ها که از کاسه ها برداشته میشدند بخوبی دیده میشد که محتویات آنها از همدیگر فرق فاحش وکامل دارند ، جای تعجب نبود که شوربای حاجی آغا بمراتب چربتر و گوشت سینه مرغ هم در بشقاب حاجی آغا قرار گرفته بود.
بعد از پنج دقیقه پج پج کردن و چف زدن ، مهمانهای که دردمب دسترخوان نشسته بودند، حتی استخوانهای قبرغه ی مرغ را چولیده و دندانهایشان را خلال کرده بودند. اما در رأس دسترخوان که حاجی آغا و قریه دار در دور یک کاسه ی دونفری نشسته وچندین بار تا حال با شوربای گرم ، دمبدم محتویات کاسه را تازه نموده میرفتد هنوزهم صرف غذا با تمام کمیت و کیفیتش ادامه داشت.
مهمانهای دیگریکه از خوردن شوربا ، خوب سیر نگردیده وکم کم شکمهارا رفته رفته از آب ونان خشک پرنموده بودند با کنج های چشمهای راست وچپ بصد حرص و ولع دزدانه دزدانه بطرف حاجی آغا و قریه دار میدیدند . با هر لقمه ایکه حاجی آغا و قریه دار در دهن گذاشته ، پچ پچ کنان جویده وانگشتهای خودرا با شکل ولذت خاصی میلیسیدند ، مهمانان دیگر حریصانه لعابهای دهن خود را قورت میکردند.
نان خوردن حاجی آغا کمتر از نماز خواندنش نبود ، هیچکس از نزاکت و یا شرم و ترس نمیتوانست از جایش برخیزد . همه مهمانها در اطراف دسترخوان خالی، مدتها بود که بدو زانو نشسته و منتظر آن بودند تاچه وقت جناب حاجی آغا تناول طعام میفرمایند . بعد ازینکه حاجی آغا و قریه دار نفس اماره را خوب ازخود راضی ساخته و پس نشستند، پسران قریه دار باعجله بجمع کردن کاسه ها و دسترخوان شروع کرده و حاجی آغا هم با تنبلی به خواندن دعای ختم نان شروع نمود.
دعای ختم نان مستثنی نبود و بیشتر از 20 دقیقه را در بر گرفت . دقیقاٌ احساس میشد که تمام مهمانان از آمدن و شوربای مرغ خوردن ، سخت پشیمان بودند.
بعد از دعا و فاتحه بلافاصله آب دست بعد از نان و بعداٌ هم با همان سرعت پدنوس چاینک ها و گیلاس های چای آمد وبا عجله ی تمام ، اوفت ، اوفت چای خوردن مهمانان فضای مهمانخانه ی قریه دار را مملو ساخت.
گیلاسهای آخری چای هنوز نوشیده نشده بودند که قریه دار رو را بطرف مهمانان کرده و با صدای بلند اعلان کرد :
"هدف از زامت دادن امشو شمو ای یه که مه از برکت قدمای حاجی آغا میخوایوم که دین خدا و امامه از گردون خو ادا کنوم. یانی که خمس و ذکات خوره تصفیه حساب کنوم . به امی خواطر مه از کلگی شمو امی خوایشه داروم که امشو امیجه باشین تا امی کار خیر د اوضور شمو صورت بیگره. اگرچه شو ناوخته ، مه فکر مونوم که ایتو شاوا کم پیدا موشه و به بیخاوی شی می ارزه."
مهمانانیکه ساعت دستی داشتند بعجله طرف قاب ساعتهایشان دیدند و چشمانشان به عقربه هاییکه وقت12 بجه و10 دقیقه شب را نشان میدادند ، برخوردند. هنوز هیچکسی جواب بلی و یا نه نداده بود که حاجی آغا که تا حال خیلی کم با مهمانان حرف میزد و بیشتر با تسبیحش ذکر میگفت، بسخن آمده و بادامه ی سخنان قریه دار گفت:
"غریه دور صوحب لطف کردند ، زحمت کشیده مهمونی امشب را سومون دودند از ایشون ایک دونیا ممنون. در مورد اینکه بوید همه کورو در محضر عوم و عووم بوشه، فرغی و اشکولی ندوره . اگه شومو احسوس خستگی میفرمویین ، میتوننین خونه تشریف ببرین. فغط ایک نفر کفویت میکونه که اینجو باشن وبس."
با شنیدن پیشنهاد حاجی آغا تمام مهمانان خوش شدند و گیلاسهای چایشان تا آخر ننوشیده از جای بر خاستند و یکه یکه طرف دروازه بحرکت آمدند. هیچکس نمیخواست که او همان یکنفری که( کفایت میکند) باشد.
بابه موسی هم مانند همه مهمانان دیگراز جایش برخاسته و در دل ازخدای شکر گزار بود که تمام تشویش های او و خانمش بی اساس بوده اند ولی در عین زمان ترس نهانی در وجودش مستولی بود که او خودش همان یک نفری که ملا گفت کفایت میکند، نباشد.
در اثناییکه هریکی از مهمانان دروقت برامدن " خانه آباد!" گفته و از صاحب خانه جواب "خوش آمدی !" شنیده و خانه را ترک میگفت ، قریه دار رویش را طرف بابه موسی که او نیز با صد امید واری در قطار بیرون شوندگان قرار داشت نموده وگفت:
" بابه موسی تو کجا موری ؟ تو رای تو دوره باش شو امیجه ، گذشته ازو مه توره یک کمکی کار هم داروم."
قلب بابه موسی به بوربی* پایش تا افتاد. او فکرکرد که حالا تمام چیزها دوباره ازنو شروع میشوند . یکدفعه در دلش رسید که از قریه دار تشکر کرده و بگوید : "میروم خانه ، هوا گرم و خانه هم اوقه دور نیه." باز بیادش آمد که قریه دار گفت که مه توره یک کمکی کار داروم و موضوع دهقانی قریه دار چطور میشود . ممکنست که آزرده گردیده و از دهقانی اش جواب بدهد در آنصورت حاصلات زمین خودش کفایت مصرف خانه اش را نمیکند و قرض کوچی را از کدام درک بدهد ؟ بهمین خاطر بیچاره بابه موسی درحالیکه به هیچ وجه نمیتوانست جواب منفی یعنی ( نه ! ) بگوید با خاطر آشفته و پریشان از بین دیگر مهمانان جدا گردیده و دوباره پس بجایش بنشست.
بعد ازاینکه آخرین مهمان ، خانه آباد ! گفته و در جواب جمله ی: خوش آمدی! را از زبان قریه دار شنیده و دروازه ی خروجی را بسته نمود ، قریه دار رویش را طرف پسر کلانش که بمشکل پلکهایش را باز نگه میداشت کرده و گفت :
ـ نعیم بچیم ! اینه آلی دیگه یک خوب چاینک چای ایل دار قد دشلمه بیار که حاجی آغا بخیر قره قره نوش جان کده و بحساب شروع کنه .
نعیم ، سخن قریه دار پدرش را قبول نموده و روانه ی آشپزخانه گردید ه و بعد از مدت کوتاهی یک چاینک کلان چای را با یک بشقاب میت آیی و دو دانه پیاله آورده و پیش پدرش نهاده و ایستاد شد.قریه دار که متوجه توقع پسرش بود گفت:
"چه لیخت ایسته ای مثل ... وری و مزایمت مونی ، برو دیگه تو دکار نیستی!" نعیم هم با شنیدن این سخن اگرچه توهین آمیز هم بود خوش شد که بالاخره میتواند برود تا کمی بخوابد ، او با گفتن جمله ی : " شو شوم خوش ! "از اتاق مهمانخانه خارج گردید.
قریه دار با استفاده از فرصت و خلوت نسبی که تازه حکمفرما گردیده بود، بابه موسی را به حاجی آغا معرفی کرده از دین داری ، امانت داری و صداقت او ستوده وگفت که در طول مدت هشت سال که باوی شریکی داشته اند به اندازه ی یک دانه ی جو ، یک پرک (برگ) کاه از او دزدی و خیانت ندیده است. او به حاجی آغا اطمنان داد که از طرف بابه موسی کاملاٌ خاطر جمع باشد .
در آخر قریه دار اضافه کرد که نا گفته نماند که بابه موسی پنج دختر نارنین دارد که یکدانه آن خمسی میباشد .حاجی آغا هم با لبخندی بر لب ، برسم تأیید سرش را تکان داده و اضافه نمود که ضرورت به سفارش نیست تمام این صفت ها از سیمای بابه موسی مشهود است و راجع به خمس با بابه موسی بعداٌ حرف میزند.
حاجی آغا سپس کلاهش را که لنگی سیاهی بدورادور آن همچون شلغم گرد، بسته شده بود ، از سرش برداشته و برسرزانوی راستش گذاشت. سر سفید وپاک تراشیده شده ی حاجی آغا با پیشانی بلند و تحت آن ابروان پرپشت سیاه که از هردو کنج توسط ریش نیمه دایروی برنگ ماش و برنج احاطه میگردیدند ، درتصور بابه موسی درست بکودریی شباهت داشت که در قله ی آن هنوز برف و دامنه های آن خال خال سیاه شده باشند. شکل چشم وبینی در اتحاد با ریش نسبتاٌ دراز و غلوی حاجی آغا ، بچشمان بابه موسی قیافه ی ( ماما نصرو ) را بخاطر آورده و نفرت شدیدش را نسبت باو بر می انگیخت.
حاجی آغا رویش را طرف قریه دار کرده وبا همان لهجه ی ایرانی اش گفت :
الآن شب نا وغت اس و همونغدر شوه که مسئله ذکوت ایک طرف گرده ، خمس را بعداٌ فردو ، پس فردو بوهم محوسبه میکنیم. درسته آغای غریه دور!
آری ! صرف میخام ایک موضوع رو از شمو بپرسم آغوی غریه دور ! تا حول کدوم بوری خمس و ذکوت دوده اید ؟ یا خیر ؟ روستش رو بگویید !
قریه دار هم صادقانه اعتراف کرد که تا حال هیچ خمس و ذکات نداده است و با پیشنهاد حاجی آغا موافقت کرده و شروع به حساب دادن نمود:
سه رأس ماده گاو شیری ، دو رأس نر گاو ، بیست وپنج رأس گوسفند میش و شش رأس کویک و چهار رأس دو دندان و دو رأس چهار دندان و دوازده رأس بره و چهار رأس بز ماده ی شیری وچهار رأس بزغاله و یک رأس بز نر ... هفده عدد مرغ ماکیان ودو دانه خروس و..
یک رأس اسب سواری دو رأس مرکب بار بری و..
شش تخته گلیم سر پلی دو تخته گلیم وطنی هزارگی ، دو تخته قالین ، بیست تخته دوشک وبیست دانه لحاف و..
ظرف باب و کاسه و بشقاب و تمام آشیای خانه را که قبلاٌ قریه دار لست گرفته و در جیبش موجود بود کشیده و یکایک نام گرفت.
قریه دار همچنان طلا و نقره ی زنان و دخترانش را تماماً پیش از پیش لست گرفته و برای حاجی آغا که در ورق علیحده یادداشت میگرفت ، دیکته نمود.
زمینهایی که از پدرش بارث مانده بود وآن زمینهاییرا که خودش خریده بود همه را با مقدار و تعداد جریبش به حاجی آغا بیان نموده و حاجی آغا هم بروی صفحه ی دوم ورق چهارمش که حالا او هم تقریباٌ پر شده بود علاوه نمود.
بعد ازبیان تمام اموال منقول و غیرمنقول ، قریه دار بفکر عمیقی فرو رفته و برای لحظاتی سکوت نمود.
حاجی آغا که معنای سکوت قریه دار را حدس میزد پرسید :
ـ تموم شد آغوی غریه دور یا مونده چیزی ؟
ـ فکر مونوم خلاص شد. قریه دار جواب داد
ـ آغوی غریه دور ! پول نغد چه شد؟ یا میخوهی خدو و اموم زمون رو بوزی دوده بگویی پول نغد ندورم ؟
ـ حاجی آغا ! راستی اش هم پول نقد د خانه ندروم.
ـ مهم نیس در خونه یا غیر خونه هر جوییکه بوشند پول نغد ، پول نغده و بوید بحسوب بیویه در غیر اون همه کورو و حسوب هوی مون عبثه.
قریه دار دستش را به پیشانی اش که عرق کرده بود کشیده و با صد دل بیدلی از جایش برخواسته و طرف الماری شیشه ی رفت . او در اثنای رفتن بطرف آلماری کمی میلنگید و معلوم نبود که پاهایش سستی میکرد و یا علت آن دیر چارقات نشستن وی بود . بالاخره او الماری را با کلیدی که یکجا با بسته دیگر کلیدها همیشه در جیبش بود ، باز نموده و از طاقچه بالایی آن کلام الله شریف را گرفته و بوسه نموده بچشم و پیشانی خود گرفت. بعد قریه دار همین قرآن را باخود آورده و در حضور حاجی آقا و بابه موسی که کمی دورتر نشسته و حالا خواب کاملاٌ از چشمانش پریده بود ، از پوش کشیده ، باز نموده سند ها و حجت هاییکه در پشت قرآن ( بین پوش و صفحه ی آخری ) نگهداری میشد ند را بیرون کشید.
تعداد اسناد و حجت ها که با خط مقبول نستعلیق و خوانا در روی کاغذهای با رنگ و قطع مختلف نوشته شده بودند زیاد بودند و هرکدام با عبارت های تقریباٌ مشابه به متن زیرولی نامهای مختلف قرض گیرنده شروع وختم میگردیدند:
بسم الله الرحمن الرحیم.
یاهو
اقرار و اعتراف شرعی میدارم که اینجانب خاک علی ... ولد خاک محمد... باشنده ی قریه سرخاب ولسوالی .. ولایت ... دارنده تذکره ... مبلغ ... (...هزار ) افغانی که مناصفه ی آن ... (... هزار) افغانی میشود در حضور ( فلانی ) و ( .... ) از قریه دار غلام علی ولد ... قرض گرفته و همه ساله از درک فی هزار افغانی ، 12 سیر گندم را بعنوان مفاد به قریه دار موصوف ، موظف به تادیه میباشم . این حجت را در حالت عقل کامل داده و به این اقرار واعتراف خود صادق میباشم.
شصت و امضاءقرض گیرنده ...
شاهدان:
1ـ شصت و امضاء...
2ـ شصت و امضاء...
اما اسناد گیروی و اجاره ی زمین کمی تفاوت داشت و در متن آنها بعوض مفاد پول از توته زمینی که حدود اربعه گردیده بود یاد آوری میشد.
بطور نمونه در یکی ازین اسناد چنین نوشته شده بود:
بسم الله الرحمن الرحیم
یاهو
اقرار و اعتراف شرعی مینمایم که اینجانب خاک علی حسین و لد خاک کلبی حسین باشنده قریه ی زردسنگ ولسوالی ... مبلغ 20000 (بیست هزار ) افغانی را که مناصفه ی آن 10000 (ده هزار ) افغانی میشود از قریه دار غلام علی ولد ... بطور قرض اخذ نموده و در مقابل یک تخته زمین پدری خودرا که محدود است باین حدود اربعه شرقاٌ زمین محمد موسی ولد محمد عیسی ، غرباٌ زمین خود قریه دار موصوف ، شمالاٌ زمین علی احمد ولد غلام محمد و جنوباٌ زمین قریه دار موصوف به طور اجاره به اختیار قریه دار نامبرده گذاشته و الی تا دیه مکمل پول موصوف حق تصرف زمین و استفاده از حاصلات آنرا ندارم. همچنین خودرا موظف میدانم که در صورت فروش زمین حق اول خریداری را شف شریکان زمین دارند و اینجانب نمیتوانم تا آنرا بکس دیگری بفروش برسانم.
به این اقرار و اعتراف خود صادق میباشم.
شصت و مهر یا امضای قرض گیرنده ...............
شصت و امضای قرض دهنده.............
شاهدان :1ـ(... ) 2ـ (.... )
قریه دار این اسناد را یکایک بازنموده و صرف مقدار و مبلغ پولی را که در آنها درج بودند بدون نام قرض گیرنده ، به حاجی آغا یاد آوری میکرد.
حاجی آغا هم این مبالغ را یادداشت کرده و با نوشتن هر رقم جدید اشتهایش چاق و چاقتر شده میرفت . او اکنون بفکر ذکات لعنتی نبوده و حتی در دلش بکسیکه این مالیه مذهبی را فکر کرده بود دشنام میداد. حاجی آغا بیشتر بفکر خمس یعنی باج مذهبی شده بود تا امور دنیوی اش را تأمین نماید .اوفکر میکرد که :
تضمین اخروی که اولاد علی و زهرا به آتش دوزخ نمیسوزند ، وجود دارد. احادث و اخبار این مسئله را تأیید وتثبیت مینماید. یعنی گناه ، جرم و جنایت برای دیگران است نه برای ما سیدها .. درین مورد شکی وجود ندارد.
اما پس شک در کجا است ؟
در سید بودن ما و اینکه آیا ما واقعاٌ اولاد زهرا و واز نبیره ء امام حسین هستیم؟
مگر نمیشود که تمام اعرابی که بعد از استیلای دولت های شرق و غرب برای تبلیغ دین اسلام آمده بودند ، خودرا سید قلم داد کرده باشند تا از یکطرف مصئونیت نسبی داشته و از طرف دیگر در بین شیعه مذهبان که بخمس اعتقاد دارند ، از امتیاز مالیی خوب برخوردار باشند. و ازان هم بهتر یهودی هاییکه از یک کشور مسلمان فراری میشدند ، در کشور مسلمان دیگری آمده و خودرا سید و اولاد علی میگفتند تا از گزند دوباره ی مسلمانان در امان باشند ؟؟؟
سید آغا برای لحظه ی باین تشویش های فکری فرورفت و بعد باین سخن که تشویش و وسوسه کار شیطانست خودرا تسلی و دلداری داده و در سوال ذهنی اش که:
پس چه باید کرد ؟
فوراٌ بخود جواب داد :
فقط باید تنها غم دنیارا خورد ، غم دنیا . غم آخرت مارا پیغمبر آخرالزمان خورده است ....
قریه دار به ورق آخری رسیده بود و با ذکر کردن رقم آخری به حاجی آغا گفت :
ـ اینه حاجی آغا ای هم بگل روی مبارک شما پولای نختیم.
حاجی آغا برای لحظه ی مات ومبهوت شده بود رقم اعداد از یکصد هزارهم تجاوز میکرد. ( این در حالی است که قمت یکسیر گندم از12 الی 14 افغانی و قمت یک رأس گوسفند میش در حدود 250 الی 300افغانی و قمت یکپاو روغن زرد 6 الی 8 افغانی بود)
ـ خوب خیر ببینی غریه دور ! دستت درد نکنه.
حالو مییوییم سر سخن اصلی و اسوسی. بروی اینی که تکلیف شمو ره دو مرتبه ی نکرده بوشیم میشه همین الآن هم خمسه و هم ذکوته حساب کنیم.
حاجی آغا میدانست که اگر در ابتدا ذکات تصفیه و بعداٌ از مال باقیمانده خمسش کشیده شود ، در آنصورت طبعاٌ مقدار خمس که سهمیه خودش است کم خواهد بود.
بناءٌ برای او سه راه وجود داشت :
1ـ اول باید ذکات تصفیه گردیده و از مال باقیمانده خمسش حساب شود .( این واریانت شرعی ولی قسمیکه در بالا ذکر شد بنفع حاجی آغا نبود)
2ـ اول باید خمس تصفیه گردد بعد از مال باقیمانده ذکاتش حساب شود.( او میترسید که ممکن است قریه دار پی ببرد که در فروع دین بعد از اول نماز، دوم روزه ، سوم ذکات ، چهارمش خمس است . بناءٌ ذکات برخمس تقدم دارد و میشد که قریه دار در مورد سید بدگمان گردیده ومخالفت کند درآنصورت کاربه آبی و رسوایی سید میکشد.)
3ـ از مجموع مال و دارایی ، همزمان هم خمس و هم ذکاتش حساب گردد. ( درینصورت به نقص قریه دار و نفع سید است ، او قمار گفته همین کار را کرد ، بامید آنکه شاید قریه دار متوجه باریکی موضوع نگردد.)
حاجی آغا بهمین امید که شاید قریه دار متوجه نگردد ، واریانت سومی را انتخاب نموده و سهم خودرا به استناد همان منطقش که "باید تنها غم دنیا را خورد" عمداٌ خواست بالاتر از آنچه باید باشد ، نشان دهد. برعلاوه باریکهای دیگری شرعی هم وجود داشت که سهم سید را کاهش میداد واو ازهمه آنها صرفنظر نموده بقریه دار گفت:
" طوریکه شمو میدونین ذکوت از هر ده افغونی ایک افغونی و خمس هم از هر پنج افغونی ایک افغونی میبوشد. تموم اموول منقول و غیر منقول شمو ره بپول نغد غمت گذوری میکونیم و در یک غلم با یک عملیه مول را تصفیه و گردون تون را آزود از همه تکلیف میسوزیم."
قریه دار که با هر ثانیه فشارش بالا تر میرفت ، حالا بگپ و ننگ بند مانده و ناچار بود تا با حاجی آغا قناعت وموافقه نماید .
حاجی آغا تمام اموال منقول و غیر منقول قریه دار ، اسباب و سامان خانه ، مواشی و درخت های بار دار و بیبار ، خلاصه تمام دار و ندار قریه دار را به نرخ متوسط روز حساب نموده و به پول نقد افزود . اینبار رقم از پنجصد هزار هم تجاوز کرد.
بعد از چند عملیه ی جمع وتفریق ، ضرب و تقسیم و گرفتن فیصدی که حاجی آغا آنرا میدانست سه رقم خوبی را باحروف واعداد درشت درشت نوشته در مقابل قریه دار بگذاشت.
خمس ـ 112000افغانی
ذکات ـ 66000 افغانی
جمله: 178000 افغانی
قریه دار از دیدن این ارقام قلبش بکفیدن آمده بود او با خود فکر کرد که برای آنکه 112000 افغانی پیدا شود چقدر وقت کار است ، چقدر باید سود خورده شود ، چقدر مردم دیگر باید بیچاره و دربدر گردد ، چقدر باید گردنش بسته و دعاوی ناحق ، حق فیصله گردد . چقدر.. و چقدر.. و چقدر..
چندین بار دلش میخواست تا به حاجی آغا به آخرین سخنان بد ، ناسزا گفته ، دشنام داده و در همان آخر شب که نزدیک به صبح شده بود یعنی در همان پاس شب از خانه اش بیرون نماید.
گاهی میخواست بگوید برو سید ششپر مه اصلاٌ خمس را قبول نداروم و هرگز خمس نخواهم داد . بازهم همان ننگ کلانی منطقه ، ترس از بی آبی و رسوایی مذهبی و تهمت بکفر از طرف حاجی آغا بخاطر انکار از خمس و ذکات ، که میشد باو چسپ بزند ، پیش چشمانش را میگرفت و چیزی گفته نمیتوانست.
حاجی آغا که حالت منقلب قریه دار را متوجه بود با مهارت خاص به او پیشنهاد کرد که حتمی نیست که تمام پول خمس یکجایی و بصورت آنی تادیه و تصفیه گردد. میشود چیزی نقد و چیزی جنس بقمتهای مناسب و بمرور زمان پرداخته شود.
واما آنچه ارتباط میگیرد به ذکات ، حاجی آغا گفت :
" آغوی غریه دور! ذکوتت را باید همین الان تصفیه کنی . من ایک حیله شرعی را میدونم که کمتر کسی تا اکنون متوجه اون بوده است." او اضافه کرد :
"بابه موسی مرد فغیر و مستحغ ذکوته. ما همین مبلق 66000 افقونی را نخست به جنس تبدیل میکنیم و به بابه موسی میدهیم .بابه موسی هم اعتراف میکند که همین جنس را بعوض 66000 افغانی بعنوون ذکات از شمو تسلیم شده است. بعدش همین جنس را از بابه موسی به رضا و رغبتش ، به ایک غمت مناسب دیگر واپس میخریم و برای بابه موسی پول غمتش را میپردوزیم."
قریه دار که هنوز خوب سر حال نیامده بود قبول کرده و به حاجی آغا اختیار داد که او این عمل را بوکالتش انجام دهد.
حاجی آغا هم این وکالت را قبول کرده و رویش را به بابه موسی کرده بلهجه غلیظ ایرانی که ترجمه اش چنین است گفت : من این اسب قریه دار را بمبلغ 66000 افغانی عوض ذکاتش بتو میدهم . تو باید بگویی که :" من بابه موسی همین اسب قریه دار رابه مبلغ 66000 افغانی بعنوان ذکات تسلیم شدم." بعداٌ از آنجاییکه تو به اسب ضرورت نداری و خرچ و مصرفش را تهیه کرده نمیتوانی بلا فاصله بفکر فروشش میشوی و به قریه دار پیشنهاد میکنی که همین اسب را که حالا مال تو است واپس بخرد و تو یک قمت خودت را بالایش میگذاری.مثلاٌ 2000 افغانی ، قریه دار هم حاضر میشود و بعد از چانه زنی بیک قمت دیگر مثلاٌ 1000 افغانی ازت اسب را پس میخرد و پولش را بذمه ی خود میگیرد که بموقعش بتو میدهد. قبول داری ؟ درست است؟!
بابه موسی که تا حال بدرستی نمیدانست حیله چیست ؟ چه رسد به حیله ی شرعی ، در یک موقف نا مناسب خودرا احساس میکرد . او خوردن ذکات را شرم و ننگ میدانست ، و بازی کردن بادین یعنی جواز و مجاز بودن حیله ی شرعی را شرم و ننگ بالاتر ازآن . بعقیده ی او ازیک طرف درد بیگانه ، درد کوچی هاییکه بیرحمانه تمام احساسات و غرور ملی ما را زیرپاه کرده دست تعرض بمال و جان ما دراز میکنند، از طرف دیگر درد ازخود که سوزش بد تر از درد بیگانه است یعنی قریه دار و ملای مکتب و سید ها که حد ومرز قومی، مذهبی ، انسانی و اخلاقی را نمیشناسند و برای ارضای غریزه ی حیوانی خود یعنی پول و قدرت حاضر به پامال کردن تمام معنویات و شئونات انسانهای فقیر که اکثریت مطلق اهالی منطقه را تشکیل میدهند ، میباشند.
اکنون همین حاجی آغا در تبانی و همکاری با قریه دار آماده ی تحقیر و توهین بننگ و غیرت و ناموس بابه موسی بودند . بابه موسی با خود فکر کرد : " موگه از پنج دختر یکشی خمسی یه . چقس بیعقله ای مردم که فرق بین آدم و مال کده نمیتی نن. اگه کس پنج دانه باچه دشته باشه ؟ یا پنج دانه خاتو؟ داو صورت چوطور موشه ؟ و دیگه اییکه حاجی آغا د مورد خمس که مال خودشی یه ، هم از حیله ی شرعی کار خواد بگره ؟ و.... "
بابه موسی بفکر سخنان دیشب زنش که میگفت بدون فکر کردن هیچ گپه قبول نکو ، افتاد و تصمیم گرفت که این ننگ را نمیپذیرد و هرچه بادا باد از خوردن ذکات و قبولی اسب قریه دار بعنوان ذکات اباء و امتناع می ورزد.
حاجی آغا که جواب فی الفور از بابه موسی نشنید ، بار دیگر با صدای آمرانه از او پرسید:
ـ بوبه موسی تورو میگم غبول داری ؟
بابه موسی با تمام غرور و غیرت هزارگی اش که حاضر بود از گرسنگی جان دهد و گدایی و بی ننگی را نپذیرد با تمام صداییکه در گلو و حنجره اش داشت ، با آن صداییکه در زندگی روزمره اش کمتر اتفاق می افتاد تا چنین حرف بزند گفت:
نه ! ارگز نه ! به ایچ صورت مه قبول ندروم .
و با گفتن این جمله از جایش برخاست و بطرف دروازه بحرکت شد.
حاجی آغا طرف قریه دار دید و قریه دار بچشمان حاجی آغا خیره گردید ، هیچیکی از آنها از بابه موسی ایکه از دیدگاه آنها یک آدم عاجز و بیچاره بود ، توقع چنین جرئت را که آنها گستاخی نامیدند ، نداشت.
بابه موسی بدون آنکه خدا حافظی کرده و یا خانه آبادی گفته باشد از دروازه خارج شده ، سید ملا و قریه دار را در بند جال و جنجالیکه خودشان بافته بودند ، در حال دست و پاه زدن بگذاشت.
دمادم صبح بود . حلیمه هنوزهم خواب نبود که صدای شوردادن زنجیر دروازه ی بیرونی خانه را شنید. او طرف دروازه دویده و بدون آنکه بپرسد کیست ؟ تمبه چوب دروازه را برداشته و در راباز نمود.
بابه موسی با تمام غرور وسربلندی در مقابل دروازه ایستاده و لبخندی را که در سالهای اخیر هرگز برلبانش نقش نبسته بود ، بر لب داشت.
حلیمه از دیدن شوهر و لبخند او که حتی در فضای نیمه تاریک هوا بخوبی دیده میشد ، اندکی ترسید. آری! حلیمه فراموش کرده بود که شوهرش برای آخرین بار چه وقت چنین لبخندی را برلب داشته بود ، بناءٌ با عجله تمام پرسید :
توچوطوری ؟
موسی ویرا ببغل کشیده و گفت :
ـ د تمام زندگی خو امیقس ایساس خوشی نموکدوم که آلی مونوم . موفامی مه گفتوم نه ! مه نه گفتوم ! مه آزادوم ، مو آزادی!...
حلیمه هیچ بسخنان شوهرش نمیفهمید که او چه میگوید و با عجله اورا بخانه آورده و جویای مفصل مطلب شد. موسی تمام جریان را با او درمیان گذاشته و حکایت کرد.حلیمه که در ابتدای اول لرزه ی خفیفی ، ازترس ازدست دادن زنجیر های بردگی قریه دار بر اندامش مستولی شده بود ، آهسته آهسته سرحال آمده ، خون در رگهایش گرم تروگرمتر گردیده و در دل بشوهرش افتخار کرده میرفت.
وقتیکه سخنان موسی به آخر رسید ، حلیمه با اشک در چشمان و خنده برلبانش مانند شب اول عروسی اش موسی را در بغل کشیده ، اورا بوسیده و برایش یک کلمه گفت:
ـ آفرین !
و این یک کلمه برای موسی ارزش یک دنیا خوشبختی را داشت . او خودرا برای لحظه ی دوباره مرد جوان احساس کرده و بیاد همان جوانیهایش در همان دمادم صبح قصرهای مرمرینی را در کره های ماه و مریخ برای خانمش آباد نمود.
سر از همان روز موسی و فامیلش بطور دیگری بزندگی فکر نموده ، گوساله و مادگاورا را بفروش انداخته و در زمان کم بفروش رسانیدند. موسی قرضهای ماما نصرورا که حالا با شترها و بز ها و گوسفندهای خود با تمام سگ و سکور خود تمام نقاط حاکم و محکوم منطقه را درتصرف خود داشت پرداخت. او پول باقیمانده قمت گاو و گوساله را خرچی راه نموده به امید وآرزوی خوشبختی زن واولادش با تمام فامیل روانه شهر کابل گردیدند.
2/06/2009
م. زردادی
* کودری ـ تپه
* اوشلوـ یکنوع ماده ایکه منشه نباتی داشته و آنرا در آب جوشیکه با آن کالا را می شستند می انداختند .
* شورماغ ـ یکنوع نمک القلی دار است که در جاهاییکه بهار سال سطح آبهای زیر زمینی بالا باشد ، بعد از خشک شدن آب ، بشکل پودرهای سفید ، در روی زمین نمایان میگردند. مردم این سفیدی های پودر نما را جمع کرده در آب حل نموده وبا آن لباسهای خودرا می شستند.
* بوربی پای ـ کری پای
* قووغ یک نوع بوته است که رنگ مایل بسفیدی دارد.
بالا
بازگشت