خلیل رومان
طرحی دربارۀ :
قانون مند شدن فعالیت نظامیان خارجی درافغانستان
رومان- سنبله-87
ازمدتی بدینسو مسالۀ قانون مند شدن فعالیت قوای نظامی خارجی درکشورازجوانب مختلف مطرح می گردد. جبهۀ متحد ملی که ائتلاف چندین حزب مخالف حکومت خوانده می شود؛ این نظریه را به گونۀ رسمی پیش کشید؛ اما تفصیلی برای آن ارائه نکرد. به دنبال شهید شدن یک تعداد ملکی ها درعزیزآباد شیندند، کاپیسا وهودخیل کابل، شورای وزیران مصوبه ای را دربارۀ بحث برای ترتیب چهارچوب های حقوقی وعملی قوای ناتووضرورت موافقتنامه های جدید، تصویب کرد؛ همچنان سنای افغانستان این موضوع را دریکی ازمجلس های نوبتی مطرح نمود.
دربارۀ قانون مندی عملیات این قوا، به ترتیب سناریوی فعالیت آنان ازسوی خارجیان نیزتوافق نظرضمنی ابرازشده است.
اما این مساله علی رغم نیازجدی، به زمان وارزیابی های کارشناسانه مرتبط ساخته شده که تصورنیمرود درکوتاه مدت حدود آن شناسایی وجزئیات موافتنامه به امضای طرف های داخلی وخارخی برسد. هنوزنکته نظرها وطرزالعمل های عملی درین زمینه ابراز نه نگردیده است. قانون مندی حضورناتوبا قانون مند شدن فعالیت آنان فرق فاحش دارد؛ ونمی توان هردو را ازیک دیدگاه مورد مطالعه قرارداد.
بنابرآن نگارنده سه سوال عمده را قابل بررسی می داند:
اول - آیا حضور قوای خارجی درافغانستان قانون مند ومشروع است؟
دوم - آیا فعالیت این قوا قانون مند ومشروع است؟
سوم - چه طرح های میتواند، اساس یک توافق همه جانبه قرارگیرد؟
اول- نظامیان امریکا درافغانستان که بعد ازحادثۀ یازدهم سپتامبر 2001، زیرنام ائتلاف مبارزه با تروریزم وارد کارزارنابودی گروه ها وافراد القاعده وهمقطاران آن گردیده اند؛ بر« حق دفاع ازخود» استناد می کنند.
ناتو فرماندهی هم آهنگی نیروهای بین المللی تامین امنیت درافغانستان ((ISAF را دراگست 2003، که اولین ماموریت خارج ازساحۀ اروپا- اتلانتیک می باشد، به عهده گرفت. این فعالیت ها تحت قیمومیت ملل متحد؛ براساس قطع نامۀ شورای امنیت که هرسال تجدید می گردد، ادامه می یابد. چنان که قطع نامۀ شماره 1510، 13 اکتوبر2003، به آیساف انجام حمایت ازدولت افغانستان را درخارج ازکابل تجویزنمود.
برعلاوه، موافقنامه های همکاری بین دولت افغانستان امریکا، انگلستان، اتحادیۀ اروپا وبرخی ازکشورهای دیگر، بسترهمکاری های اقتصادی- نظامی راهموارگردانید که ظاهراً برحضورمشروع وموافقه شدۀ دوجانبه وچندین جانبه دلالت دارد.
حضورقوای خارجی، درحال حاضربا توجه به توانایی دفاعی کشورومیزان روبه رشد مداخلۀ مسلحانۀ همسایه ها والقاعده (با وجود استدلال های مخالف آن)، ضرورت حیاتی وغنیمت بزرگ درحفظ توازن امنیتی و ثبات نسبی اوضاع محسوب می شود.
بدیل نبود این قوا، حاکمیت مزدور با عملکرد قرون وسطایی، رکود وجمود داخلی وتهدید خارجی خواهد بود. ستراتیژی ازپا درآوردن نظام سیاسی درافغانستان، تضعیف ودرتنگناه قراردادن جامعۀ جهانی ازنظر سیاسی ونظامی درصدرمداخلۀ القاعده وهمسایه گان قراردارد. لذا موجودیت نظامیان خارجی دروطن ما معطوف برمبارزه با تروریزم، تأمین امنیت وکمک دربازسازی کماکان به حیث نیازامنیت ملی کشور استوار باقی می ماند.
دوم- اما اعمالی مانند کارهای مغایربا فرهنگ محلی، تلاشی های خود سرانه، عملیات شبانه وبدون اطلاع مقام های کشور، گرفتاری ها، موجودیت زندان دورازدسترسی واشراف مقام های ذیربط دولت افغانستان، بمباردمان هوایی، وشهید ساختن اهالی ملکی به شمول اطفال وزنان درمرکزوولایات وازجمله درقریه عزیزآباد شیندند هرات، کاپیسا، لوگر وهودخیل؛ یک بار دیگراهمیت مساعی ناتو درحفظ امنیت ملی را درحاشیه برد؛ حساسیت وتقاضای قانون مند شدن فعالیت های آنان را برجسته ساخت.
بدون شک باید نه تنها عمل های سرکوبگرانۀ نظامی داخلی، بلکه اقدامات نظامیان خارجی نیزازطرزالعمل ها یا میکانیزم های کاری برخوردارگردد. این امرباعث کاهش تنش های مردمی گردیده به یکی ازانتقاد های شدید مردم، نیروهای سیاسی واهالی متضررپاسخ شایسته می دهد.
سوم- نظریه هایی اولیه دربارۀ انکشاف وترتیب راه کارهای عملیاتی که ازتلف شدن جان اهالی ملکی جلوگیری کند، ارائه میشود:
الف- هم آهنگی سیاسی
پیشنهاد می شود درگام نخست ازمسوولان قوای نظامی خارجی خواسته شود تا اهداف وبرنامه های شان را درکمک به دفع خطرهای جنگ درافغانستان ودرنقاط مختلف آن بین خود هم آهنگ سازند. درین صورت دولت به عوض مواجهه با نظریه های مختلف ومخالف، با یک طرح تنظیم شده که تثبیت کنندۀ هدف ها و جوازدهندۀ فعالیت های قوای نظامی ناتو می باشد، سروکارخواهد داشت واجراآت موافق ومخالف آن را تثبیت وتبیین تواند کرد. تمام مسایل مربوط به جنگ وصلح افغانستان اعم ازتعیین جهت ها، نیروها، اشخاص، محل های عملیات وشیوه های آشتی وجنگ درتفاهم با مقامات دولت افغانستان درین برنامه شامل ساخته می شود.
مبارزۀ گرم وسرد توأم با دپلماسی فعال با سرچشمه ها ومنابع تمویل اسلحه، مراکز سربازگیری، محل های آموزش فن های جنگی، کانون های تشویق به انتحار، وسایر بند وبست های مداخله گرانه نیزدربرنامۀ سیاسی جامعۀ جهانی وقوای نظامی آنان جای خاص احراز می کند. اکنون مسلم شده که بدون پرداختن به این نکته ها نمی توان به آسانی وبزودی به برچیدن پایگاه های تقویتی تروریستان وخرابکاران موفق شد. بی نیازازاثبات است که بدون یک برنامۀ تعریف شده وتثبیت شده که راهنمای اقدامات قوای نظامی خارجی باشد، نمی توان به هدف ازمیان برداشتن خرابکاران وجلب همکاری مردم با دولت نایل شد.
همزمان با آن با ارائۀ این اهداف درساحۀ منطقه یی به ترس موهومی همسایه گان ناشی ازموجودیت ناتودرکشور، که البته بازسازی وتامین امنیت درافغانستان را با اقدامات مداخله گرانه ومانع شوندۀ نقب گذاری می کنند، نکته پایان گذاشته می شود. زیرا آنها اطمینان حاصل می کنند که افغانستان ازموجودیت ناتوبه ضررکشورهای همسایه مساعدت نه نموده وقلمرو کشورمورد استفاده برضد آنها، قرارداده نمی شود.
ب- هم آهنگی نظامی وعملیاتی
ایجاد وفعال سازی سرقوماندانی اعلی قوای مسلح یا شورای عالی دفاع وطن با اشتراک نماینده گان با صلاحیت قوماندانی قوای خارجی یکی ازضرورت هاست. این نهاد های مهم می توانند، اطلاعت را تحلیل کنند؛ وضعیت های سیاسی ونظامی را تثبیت نمایند؛ وقرار اقدامات نظامی را با استخدام مناسب نیروهای مشترک صادرکنند. شعبات وابسته به قوماندانی اعلی یا شورای دفاع وطن درولایات با اهداف مشابه ازترکیب نهاد ها وقوت های موجود، ایجاد شده می توانند. این ستاد ها فعالیت های نظامی را هم آهنگ می سازند وبه اجراآت خود سرانه اجازه نمی دهند. درین صورت عملیات خود سرانه وبدون هم آهنگی درولایات مختلف باعث کشتن اهالی ملکی گردیده است، کاهش می یابد. درعین حال قوماندانی اعلی قوای مسلح وقرارگاه های ولایتی درمحلات روابط را با سران اقوام ومتنفدان تأمین نموده ازآنان دربارۀ مسایل مختلف اطلاعت ومعلومات کسب نموده وازنفوذ شان درتامین امنیت استفاده می نمایند. قوماندانی اعلی قوای مسلح درشناخت وتثبیت دشمنان وتعیین اولویت های مبارزه با آنان تصمیم مطابق با واقعیت های محلی اتخاذ می کند.
ج- هم آهنگی اطلاعاتی
ضروراست تا مرکزواحد ومشترک ارزیابی وتحلیل اطلاعات به وجود آید. درحال حاضر این اطلاعات ازمنابع مختلف وصول می گردد وبدون تثبیت صحت وسقم، بروفق آن عمل صورت می گیرد که گاه گاه نادرست، غرض آلود وفتنه برانگیز ازآب بدر می شود؛ وتلفات ملکی به بارمی آورد. حتا دربرخی موارد، اطلاعاتی که مبنای اقدام های نظامی را تشکیل می دهد، معلومات جعل شده وپرداختۀ سازمان ها وافراد دشمن است که ازمجاری به ظاهردوست دراختیارقوماندانان ناتو قرارداده میشود. ایجاد وترکیزبراین نهاد به پراگنده گی اطلاعتی وبالتبع عملیاتی خاتمه می دهد. به طورمثال دربارۀ تعداد تلفات ناشی ازعملیات اخیردرعزیزآباد شیندند شاید اطلاعات ازچندین منبع اخذ شده باشد که غیرواقعی به نظرمی رسد.
د - هم آهنگی رسانه یی واطلاع رسانی
با فعال ساختن ارگان های فوق الذکر، خبررسانی ودادن اطلاع ضروری به مردم تقویت می شود؛ ازچند دسته گی معلوماتی درافکارعامه جلوگیری می گردد؛ مخصوصاً نتیجۀ حاصله ازعمل های نظامی، تلاشی ها، گرفتاری ها، رقم ودلایل تلفات خودی، غیرخودی وملکی وسوق وحرکات قوت های ناتو وافغان با هم آهنگی وازمنبع واحد به خورد رسانه ها داده می شود.
یادآوری: مانند سایرعرصه ها، پیش کشیدن سوال معیاد موجودیت قوای نظامی خارجی از لحاظ زمانی، تعداد ونوعیت این نیروها، اگراستفاده ازحربۀ تبلیغ سیاسی تلقی نه شود، با توجه به جنگ جویی ها وآماده گی های القاعده ومداخلۀ همسایه گان که خودغیرقابل پیشبینی است، چندان منطقی به نظرنظرنمی رسد. زیرا گروه های مخالف هیچ تعهدی ومعیادی برای ختم عملیات خرابکارانه اعلان نکرده اند، تا به موازات آن تاریخ ختم حضورناتودرکشورتعیین شود. مدت زمان موجودیت وتعداد این قوت ها کاملاً به انکشاف اوضاع آینده بسته گی دارد. شاید یگانه اظهار این باشد که هرگاه دلایل واسباب حضور قوای ناتو رفع گردد، ناتو نیزدرمورد تعیین جدول زمانی خروج خود ازافغانستان تصمیم خواهد گرفت.
این نکته مهم است که برای دریافت یک میکانیزم عملی وهم آهنگ با قوای ناتو درکشور نسخۀ ازپیش تعیین شده، کارا وموثرنخواهد بود؛ باید درتفاهم ورای زنی با نماینده گان آنان به موافقه رسید. اما عناصر مهم وقابل بحث ارائه شده است تا درصورت تمایل وداشتن ارادۀ لازم طرف های ذیربط، با اشتراک متخصصان به غنای نظری وعملی آن افزوده شود وسرانجام مبنای حقوقی فعالیت قوای نظامی ناتو ومعیارسنجش ها را تشکیل دهد. ازتذکرجزئیات ووارد شدن به عمق تحلیلی وعملی هربخش آگاهانه جلوگیری به عمل آمده واین کار به مشاورۀ تخنیکی وتخصصی واگذارشده است. البته درصورتی که تصمیم به نهایی سازی طرح اتخاذ گردد، موسسۀ فکری برشنا ازسپردن مشوره دربارۀ دقایق باریک وظرایف دقیق هربخش مضایقه نخواهد کرد.
بالا
بازگشت