محمد عوض نبی زاده
قسمت دوم
نگاه گذرا بر نهضتها و احزاب سیاسی معاصر افغانستان
نظام دموكراسي به عنوان يك سيستم حكومتي كه دران رضايت مردم معيار مشروعيت حاكميت است ،که اولين بار در يونان باستان 750 سال قبل از ميلاد تجربه شد و بعد ازآن درقرن 19 گسترش یافت . طرح افلاطون عالي ترين شكل نظام دموكراسي است . (( دموكراسي حكومت مردم ، توسط مردم وبراي مردم است ، توسط همه وبراي همه است )) .
منتسكيو فيلسوف فرانسوي در باره دموكراسي مي گويد که :اندازه دموكراتيك بودن يك حكومت به ميزان استقلال سه قوه اي مجلس ، حكومت و قوه قضائیه بستگي دارد . 2- ازادي احزاب سياسي 3- ازادي بيان :.4- حاكميت قانون :.5- صلح طلبي : 6- رضايت مردم :.7- شهروندان دموكراسي . دموكراسي زماني پياده مي شود كه مردم وحاكمان آ ن به درجه از بلوغ سياسي و اجتماعي رسيده باشند واحزاب سياسي مناسب ترين وسیله درجهت ايجاد چنين فضاي درقلمروي نظام دموكراسي است .
حزب سياسي :- حزب را مي توان گروهي از افراد جامعه دانست كه با اعتقاد وايمان به برخي اصول وداشتن هدف هاي مشترك درسازماني متشكل شده واز طريق شعبه ها ي مختلف با يكديگر ارتباط متقابل ومستمر دارند ومي كوشند تا براي رسيدن به هدف ها ي مورد نظر، حكومت را مستقيما دردست گيرند. لاپالومبارا درتعريف حزب سياسي چهار شرط ذكر مي كند 1- سازمان وتشكيلات 2- تشكيلات حزبي داراي سازماني مستقر درمحل ودر سطح ملي -3- اراده رهبران ملي ومحلي. 4- كسب حمايت عمومي مردم .شكل گيري احزاب سياسي :-احزاب سياسي يك نياز اجتماعي است هر جامعه بايد احزاب سياسي داشته که دربعضي جوامع يك ضرورت ودربعضي ديگر داراي كاركرد منفي است . ميان احزاب سياسي ونوعي نظام سياسي ارتباط نزديك وجود دارد . بعضي نظامهاي سياسي ، موجوديت احزاب رانمی پذیرند. ولی دربعضي از نظامها ، موجوديت احزاب سياسي را امري ضروري ميداند . تعيين نوع نظام سياسي نيز به نوبه اي خود برشرايط اجتماعي ، فرهنگي ، سياسي وحتي جغرافياي هر كشور مبتني است . يك الگوی ثابت وكامل از نظام سياسي كه درهمه جا قابل ، تطبيق باشد تا بحال وجود نداشته است .ازانجايكه احزاب سياسي همواره درصدد بدست اوردن قدرت اند ، و براي موفقيت برنامه هاي شان همواره در تلاش است تا اعتماد ورضايت مردم را بيش از رقبايش به چنگ آورند ، احزاب سياسي ، مناسب ترين وشايسته ترين باشگاه تمرين سياسي درجهت اموزش مهارتهاي كافي براي ورود به عرصه اي تصميم گيري هركشوراست .
درافغانستان دومسئله ، شكل گيري احزاب سياسي را ، مشکل آفرین مي سازد .
1- پا ئين بودن سواد عمومي : معیارسواد تنها خواندن ونوشتن است كه با توجه به همين استاندارد درافغانستان طبق آمار سازمان هاي بين المللي 75% از مردم افغانستان بي سواد اند . اين مسئله يكي از مشكلات عمده اي مردم کشور ما بوده است. درچنين جامعه اي فاصله ميان حكومت ومردم بسيار زياد است. براي بيرون رفت ازاين معضل اجتماعي يكي ازراههاي مناسب وموئثر آن ظهور احزاب سياسي درعرصه اي اجتماعي است . 2- تقا بل گروهاي سیاسی ذينفع : افغانستان درگذشته عرصه در گیری نظامی میان گروهها وجناحها بودند كه بعضي ازآنها بر ساختار قومی جامعه استواربوده وتمام اهداف انها كسب ، حيثيت وسلطه اي قومی شان براقوام ديگروعامل بیعدالتي هاي موجود دركشور بوده است. اين گروه ها به عنوان نماد هاي اقوام افغانستان هركدام بخشي از جامعه اي کشور و از يك قوم،نمايندگي نموده ودرراستاي تحقق بخشيدن به مطالبات قومی خود تلاش مي كردند وازسوي ديگر اقوام افغانستان نيز درقالب همين گروه ها كسب هويت نموده ودرعرصه هاي تصميم گيري مشاركت مي كردند . درشرايط جديد وبا حذف اين گروها واحزاب سابق ، مشاركت مردم درعرصه تصميم گيريهاي كشور باید در وجود احزاب جدید بر معیار های نوین تشکیل وایجاد گردند احزاب سياسي جدید با اندیشه های نوین مي توانند جايگزين مناسب وشايسته براي گروهاي گذشته باشند . اساسا يكي از شاخصهاي دموكراسي ، احزاب سياسي است . احزاب سياسي كه متفاوت از گروها وجناحهاي ذينفع اند ،تجلي عيني ونماد بيروني دموكر اسي وازعوامل اساسي بقاء واستمرار نظام دموكراسي است .
اززمان استقلال افغانستان تا امروز جامعه افغانستان فاقد يك دولت مقتدر وفراگيرملي بوده است . بحران هويت ملي ، شكافهاي اجتماعي ،فضاي بي اعتمادي ميان اقوام و‌تخريب زيرساختهاي اجتماعي ، فرهنگي ،اقتصادي وسياسي ، ارمغان يك تاريخ تجربه اي ناكام حاكميت قبيله اي درافغانستان است .اينك جامعه اي افغانستان ، که دموكراسي را به عنوان يك نظام سياسي انتخاب نموده اند ، بوجود آمدن احزاب سياسي مطابق با معيارهاي درست ومنطقي ومطابق قانون اساسي ، يك نياز ضروري به نظر مي رسد . زيرا احزاب سياسي تجلي عيني وبيروني دموكراسي است . دموكراسي يعني تكثر قدرت دربين تمام اعضاي جامعه واين ايده ،تنها درقالب احزاب سياسي مي تواند تحقق پيدا كند . احزاب سياسي است كه میتواند زمينه مشاركت سياسي تمام افراد جامعه را فراهم نموده واز انحراف حكومت از مسيرقانون ودموكراسي جلوگيري كند . احزاب سياسي جديد بايد با معيارهاي فراقومي ، فراجناحي وفرامذهبي باشند . احزاب جديد بايد دراصول با جناحها وگروهاي ذينفع تفاوت داشته باشد وتنها بهانه اي نباشند براي سرپوش گذاشتن روي فعاليت ها ي قومي ،گروهي ، مذهبي ومحلي . قانون اساسي جديد نيز ، تشكيل احزاب سياسي وديگر نهادهاي مدني را حق شهروندان افغانستان دانسته است (( اتباع افغانستان حق دارند مطابق به احكام قانون ، احزاب سياسي تشكيل دهند مشروط بر آنكه :-1- مرامنامه واساسنامه حزب مناقض احكام دين مقدس اسلام ونصوص وارزشهاي مندرج اين قانون اساسي نباشد .2- تشكيلات ومنابع مالي حزب علني باشد .3- اهداف وتشكيلات نظامي وشبه نظامي نداشته باشد .4- وابسته به منابع خارجي نباشد . تاسيس وفعاليت حزب برمبناي قوميت ، سمت ، زبان ومذهب جواز ندارد)) .
تحلیلگران سیاسی افغانستان اکثرآ به این باورند که :-
یکی از دلایل عمده شکست اصلاحات امان الله خان در اوایل سده بیستم میلادی، که وی خصوصیت های جامعه به شدت محافظه کار و مذهبی افغانستان را - که سنت های قبیله ای، بر بخش زیادی از آن حاکم است - نادیده گرفت. مردم نه تنها برای پذیرش اصلاحات شتابزده به سبک غربی، آماده نبودند، بلکه تلاشی هم برای آماده ساختن مردم انجام نشده بود. دهها سا ل پس از این شکست، چپگراها و اسلام گرایان افغانستان، که با الهام از جریان های خارجی در صدد تغییرجامعه وحاکمیت برآمدند، ظاهرا از تجربه امان الله خان در طرح و اجرای برنامه های خود استفاده نکردند.
بسیاری از پژوهشگران، این برنامه ها را امتداد طرح ها و شعارهای اردوگاه شرق وغرب در دوران جنگ سرد در قرن گذشته می دانند، که در ظاهر ملی جلوه می نمود، اما در ماهیت ، هیچ نوع سازگاری با ویژگی های دینی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و قبیله ای جامعه افغانستان نداشت، زیرا محصول و زاده اندیشه و فرهنگ جوامع دیگر و با اوضاع و ویژگی های کاملاً متفاوت بوده است . ، اصلاحات ارضی و برنامه پنجگانه برای اجرای اصلاحات در زمینه های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را، که سواد آموزی اجباری زنان از آن‌جمله بود، و بخاطر بیگانه بودن آن با واقعیت های جامعه افغانستان، نتیجه کاملاً معکوس ببارآورد . جامعه سنتی و قبیله ای افغانستان، با داشتن سطح پایین سواد، برای پذیرش افکار رادیکال جپ آماده نبود که ، این افکار زمینه رشد و بالندگی یابد.، همه بیاد دارند که نورمحمد ترکی اولین رئیس جمهور رژیم چپ افغانستان، شعار معروفی داشت: "نان، خانه و لباس می دهیم" (کور، کالی، دودی ورکوو). انقلابیون چپ ؛ بنا را بر تقسیم مساویانه گذاشتند و با صدور فرمان های پیاپی، قرض های دهققانان به دولت بخشیده شد، به 270 هزار خانواده زمین داده شد، حقوق مرد و زن قانونی شد و ازدواج دختران خردسال غیرقانونی اعلام شد. سیاست های نسنجیده و نادقیق آنها سبب شد تا در مجموع طبقه پایین جامعه افغانی، برای مبارزه علیه رژیم خلقیها کمر بستند و تا سقوط آن از پای ننشستند. منابع فکری و ایدئولوژیک چپگراهای افغانستان ، نشرات حزب توده ایران بود و بر اساس نشریه های همین حزب، اندیشه پیروان حزب دموکراتیک خلق شکل می گرفت. ، یک حزبی که هوای دولتداری درسر داشت، اندیشه آن، از منابع دست دوم تغذیه می شد. گرچه که چپگراها منابع دیگری فکری نیز داشته اند، اما این نکته می رساند، که در زمینه تغذیه فکری و اندیشوی آنها مانند اسلامگراها، پای شان می لنگید. ساده زندگی نمودن یکی از موضوعاتی که در افغانستان کنونی بر سر زبانها ست، مقایسه زندگی رهبران جهادی و دولتمردان تکنوکرات از غرب آمده با رهبران رژیم چپ است. هیچ یک از رهبران ارشد گروه های چپ ، سرمایه ودارایی کلانی از خود برجای نگذاشته اند، تمامی وزرای دوره حکومت چپی ها و حتی دکتر نجیب الله آخرین رییس جمهور وسلطانعلی کشتمند صدراعظم با کفایت تقریبا یک دههء این دوران، که درزمان جنگ وبحران سیستم اقتصادی کشور را سر وسامان داده و با وجود تعزیرات جهانی علیه کشور جامعه را از قحطی و گرسنگی وبحران اقتصادی با شایستگی و درایت نجات داده است درآپارتمانهای مکروریان مانند دیگران زندگی می کردند. به باور برخی از کارشناسان، اعضای حزب دموکراتیک، صرفاً به جنبه اقتصادی نظریات جپ باور داشتند،. ولی هرگز در فکر اندوخته های پولی نبودند و در رفاه نزیستند. در حالیکه ریخت و پاش های زندگی شاهانه شمار زیادی از رهبران مجاهدین، با آنکه مدعی اند برای خدا و اسلام جهاد کرده اند و به معاد و روز حشر باور دارند، امروز اعتراض های زیادی را در افغانستان برانگیخته است. حزب دموکراتیک خلق ، پس از به قدرت رسیدن، اشتباهات زیادی مرتکب شد. ولی در سال های بعدی، این حزب به جبران این اشتبا ها ت پرداخت و سیاست های خود را تغییر داد. ، اما کار از کار گذشته و ناوقت بود.که درین زمان ، افغانستان به صحنه کشمکش بر سر نفوذ بین دو ابرقدرت جهانی تبدیل شده بود. دراسلامگرایان فقدان برنامه، نظم گریزی، فقدان رهبری وجود داشت گرچه خاستگاه فکری و ایدئولوژیک اسلامگرایان متفاوت بود، اما آنها هم مانند جریان چپ، از خارج الهام می گرفتند. صرف نظر از ناسازگاری برنامه های چپیها با ویژگی های جامعه افغانی، (چپگرایان) این امتیاز را داشتند که در چارچوب یک تشکیلات منظم حزبی حرکت می کردند، چیزی که اسلامگرایان از آن محروم بودند. ، جریان اسلام گرا از همان آغاز - ۱۹۶۰میلادی - و تشکیل آنچه نهضت اسلامی افغانستان خوانده می شود، یک جریان واکنشی در مقابل جریان چپ می داند. آنچه پیروان جریان اسلامگرا را تحریک می کرد، احساسات مذهبی و باورهای دینی بود، و آنها هیچگاه در چارچوب یک برنامه حزبی ، فعالیت نمی کردند. اسلامگرایان، تشکیلات منظم و رهبری واحد نداشتند و تا زمان ورود مجاهدین به کابل این وضع ادامه داشت. در طول این چهارده سال جنگ ، و به رغم شرایط مساعد و فرصت مناسب، مجاهدین نتوانستند کادرمسلکی و متخصص برای اداره نظام آینده اسلامی در افغانستان ایجادو پرورش دهند؛ که در این زمینه فاقد برنامه بودند".نادیده گرفتن تفاوت های فرهنگی و اجتماعی اسلامگرایان افغانستان ، که منابع نظری و عملی آنها را بیشتر " ترجمه" نوشته‌های حسن البنا بنیانگذار سازمان اخوان المسلمین، سید قطب، ازمصر، ابوالاعلی مودودی از پاکستان وعلی شریعتی از ایران و دیگر اندیشمندان مسلمان غیرافغانی تشکیل می داد. کتاب ها و جزوه های چاپ شده که از کشورهای عربی و ایران، و گروه های جهادی پر نفوذ در پاکستان،وارد کشور میشد . سید قطب که از اثر گذارترین اندیشمندان در میان پیروان جریان های اسلامگرا در بیشتر کشورهای مسلمان -از جمله افغانستان - است،. به نظر نمی رسد که اسلامگرایان افغانستان، این ویژگی های هر دو جامعه و تفاوت های زمانی و مکانی را مد نظر داشته اند. ، چنانچه گروه تندرو طالبان که علاوه بر رکود اجتماعی و سياسی، و فشار و اختناق ناشی از عقايد تندروانه اين گروه، اين کشور را به محلی امن برای تندروان اسلامی از سراسر جهان بدل کرد. تندروانی که ايديولوژی خود را جهاد اسلامی در برابر غرب و فرهنگهای غير اسلامی ميدانستند. با حادثه يازدهم سپتمبر، امريکا رژيم طالبان را از بين برد و نيروهای ائتلاف خارجی در افغانستان مستقر شدند و اين کشور در کانون توجه جهانی قرار گرفت. دولت کنونی افغانستان روی کار آمد و اين کشور بعد از سه دهه، دارای پارلمانی گردید. گرچه افغانستان، هنوز هم درگير خشونت هايی است که از سوی گروه تندرو طالبان، باهدف تسلط دوباره بر اين کشور و گسترش آنچه را حکومت اسلامی و شرعی ميخوانند، دامن زده ميشود، اما به طور گسترده ای، ساختار سياسی جاری در افغانستان، نيروهای رقيب سابق، يعنی جناحهای راست و چپ را در خود جای داده است. فقر اندیشه، وخلاقیت فکری ، ناتوانی در بازاندیشی تسلط فضای فکری دوران جنگ سرد در جهان – منطقه و کشورعمده ترین دلیل برای اثبات این مدعا است ، که از ، ناتوانی هر دو گروه در دادن یک تصویر و تفسیر روشن از اندیشه جریان هایی است که از نگاه فکری به آن وابسته بودند. وهمچنا ن همسنگری سیاسی عجزفکری و فقر ساختار ایدئولوژیک هردو جریان، جزم گرایی و استبداد رای بوده است. عملکرد هر دو گروه در برابر مخالفین ایدئولوژیک و سیاسی شان، به‌خوبی نشان داد که چگونه روش های عقلانی و قواعد برخورد دمکراتیک، قربانی مطلق گرایی و منطق زور و خشونت شد. حذف فیزیکی، سرکوب و زندانی کردن مخالفین، ازحربه های اصلی اسلامگرایان و چپگرایان افغانستان بوده است. ولی متاسفانه سوال اصلی این ا ست که چرا تاکنون در افغانستان، یک تئوری متکامل با ویژگی های هویت بومی افغانی و خصوصیت های جامعه افغانی درآن بازتاب یافته باشد، در دست نداریم. این سوالی اند که تاهنوز بدون پاسخ باقی مانده است . امیواریم که نسل جوان کشور به این نیاز سیاسی جامعه ما جواب قانع کننده پیدا نمایند .
هزاره جات از لحاظ موقعیت جغرافیای خویش که در نزدیکی پایتخت و مرکز کشور قراردارد در هنگا م جهاد و همچنان دردورا ن مقاومت علیه رژیم طالبان نقش عمده و استرتیژیک را برای اکمالات دیگر گروه های اسلامی از طریق هزاره جات ودر تامین امنیت کابل ایفاء نموده است ودر اوضاع جاری کشور نیزمردم هزاره جات حامی دولت کنونی بوده و بحیث منقطه حایل میان ساحات جنگی جنوب وشهر کابل قرار داشته و رول تعین کننده را در ثبات عمومی افغانستان دارا میباشد . کوه های سر بفلک کشیده مانع نفوذ دشمن و مردم دلیر هزاره عاشقان صلح وثبات کشورند . در کنار احزاب و گروه های چپ وراست در افغانستان . نقش و سهم تعین کننده احزاب و شخصیت های سیاسی جامعه هزاره را نمی توان نادیده گرفت . گروه های سیاسی راست وچپ مدعیان اصلی قدرت و سیاست درافغانستان گرچه از لحاظ عقیدتی و تشکیلاتی خصوصیات ایدئولوژیک داشت اما بعضآجنبه قومی و قبیلوی را نیزبصورت درد آور با خود حمل میکردند.گرچه اقدامات کاری رهبران اصلی ایندو گروه پوشیش ایدئولوژیک و سیاسی را دارا بود – ولی بعضی از آنان قومی عمل نیز میکردند که شعار وعملکرد حفیظ الله امین و برادرانش - مولوی خالص – حکمتیار – ربانی - مسعود و سیاف درباره مردم هزاره برخورد متعصیبانه ء ایندوگروه راست و چپ را به نمایش میگذاشتند . چنانچه باوجود آنکه رویداد هفت ثور دارای جهت گیری ائدیولوژیک بود که با واقعیت های اجتماعی و مذهبی مردم کشور هم خوانی نداشت و درپیروزی آ ن تمام اقوام کشور خود ها را سهیم نمیدانستند - چون عده از رهبران آنان شعارهای تند ضد دینی و خلاف رسو م وعنعنات مردم میدادند که بدین سبب همه اقوام کشور اعم از پشتون– تاجک- هزاره - ازبک و دیگر اقوام میهن ما در روز های آغازین برعلیه آن قیام نمودند و تا سقوط به پیش رفتند. ورویداد هشت ثور نیز با داشتن کرکتر اید ئو لوژیکی اراده ملی تمامی اقوام افغانستان را تمثیل کرده نتوانست وعملکرد انحصار گرانه جناحی رهبران رژیم وقت- تمام اقوام و عمدتآ اقوام پشتون – هزاره – ازبک ودیگر اقوام کشور را مجبورساخت تا بر ضد یکه تازی ها و برتری خواهی قومی آنان بپا خیزند . در ین دو رویداد خونین که نقش وسهم همه ء اقوام افغانستان نادیده گرفته شده بود. رهبران و رهروان این دورویداد تاریخی نتوانستند که صلح وثبات را در کشور استقرار بخشند .احزاب سیاسی راست وچپ در ایجاد و تشکیل احزاب شان از رهگذرترکیب قومی از افراد سیاسی و نخبگان مردم هزاره درتشکیلات شان استفاده میکردندکه بعضآ این شخصیت های سیاسی مردم هزاره درمیان این گروه های چپ وراست بخوبی درخشیده اند که تاریخ استعداد و کار نامه نیک آنان را به حا فظه خواهند داشت . افراد سیاسی مردم هزاره در دو جناح چپ در میان پرچمی ها و شعله ای ها زمینه رشد تشکیلاتی بیشتر از دیگر جناح ها پیدا نموده بود.
احزاب سیاسی جامعه هزاره بطور مستقل و جداگانه از دو داعیه دار سیاست و قدرت در افغانستان در دو جناح راست وچپ مصروف فعالیت سیاسی و تشکیلاتی بوده است. گرو ه های سیاسی مردم هزاره همیشه در تغیر موازنه قدرت در کشور نقش تعین کننده ایفا کرده و میکنند . درطول تاریخ درهنگامیکه سرزمین ما بر اساس رقابت های سیاسی – خاندانی – قبیلوی و یا اختلاف برای دسترسی هریک از اقوام مدعی قدرت نزدیک به متلاشی شدن قرار گرفته اند احزاب و نخبگان سیاسی جامعه هزاره تصامیم عاقلانه را بخاطر خیر وصلاح وطن و برای جلوگیری از جنگهای طولانی میان قومی اتخاذ نموده است و غایله بی ثباتی درکشور را خاتمه بخشیده اند .طوریکه عملکرد قاطع و به موقع نماینده مردم هزاره را در کنفرانس بن میتوان بروشنی احساس نمود که با یک موضیعگیری عاقلانه - کنفرانس بن را از بحران بوجود آمده نجات داده است. و در طی تقریبا هفت سال حاکمیت کنونی نیز احزاب و نخبگان سیاسی مردم هزاره برای تامین صلح و ثبات درکشور و بخصوص در مناطق هزاره نشین صادقانه نقش موثیر و سود مندی را ایفا نمود اند. چون مردم هزاره بخوبی نسبت از دیگران میدانند که صلح به نفع شان است ودرشرایط جنگ قربانیان اصلی مانند همیشه مردم هزاره خواهند بود. ودر این میان انچه مهم است به وجود امدن جبهه فراگیر و سراسری ملی با توان مردمی و هویت ملی افغانستان است که وطن را از دست گیروگان کنندگان قومی قدرت نجات دهند.این جبهه می تواند با مشارکت فعال نیروهای مسول وبا اشتراک تمامی اقوام و ملیتهای افغانستان بوجودآیند . وعملی شدن این باور وارزو تنها راه نجات کشور پنداشته میشود..
نتیجه گیری
درین قسمت از مقاله درباره تعریف مختصری از نظام سیاسی دموکراسی - حزب سیاسی و شکل گیری احزاب - در افغانستان و درباره اساسگذاری گروه های چپ و راست افغانی– کارنامه ها واشتباهات آنان در شیوه ء حکومت داری و راه حل ها ی معقول برای دستیابی به صلح وثبات در کشور وغیره مسایل مطرح شده است و درباره نقش و سهم مردم هزاره دراستقرار امنیت و در تامین ثباتکشور. رویداد هفت ثورکه دارای جنبه ائدیولوژیک بود و با واقعیت های اجتماعی و مذهبی مردم کشور هم خوانی نداشت.و در نتیجه شعارهای تند ضد دینی و مخالف عقائید مردم کشور که عمدتآ همه اقوام اعم ازپشتون – تاجک- هزاره - ازبک ودیگر اقوام میهن ما در روزهای آغازین برعلیه آن قیام نمودند و تا سقوط توقف نکردند . و رویداد هشت ثور نیز بنا بر کرکتر ا ید ئو لوژیکی - جناحی و قومی نتوانست که اراده ملی تمام اقوام افغانستان را تمثیل نماید و عملکرد تک جناحی رهبران رژیم –همه اقوام و عمدتآ اقوام پشتون– تاجک - هزاره – ازبک – ودیگراقوام کشوررا مجبورسا خت تا برضد یکه تازی ها و برتری خواهی قومی آنان بپا خیزند . درین دو رویداد خونین که نقش وسهم تمام اقوام افغانستان نادیده گرفته شده بود. معماران این هر دو رویداد خونین سیاسی و تاریخی نتوانستند تا صلح وثبات را درکشور استقرار بخشند. و بصورت مجموعی تمام اقوام افغانستان هیچ گاهی منافع خود ها را درین دو رویداد فاجعه باردرک و لمس نمیکردند. برای پایان دادن به معضله افغانستان باید نخبگان سیاسی اقوام گوناگون کشور با درک احساس مسولیت وطنی شان دست وحدت وهمدلی صادقانه را باهم دیگر داده وبرای استقرار صلح وامنیت گام های مشترک عملی را بردارند . با شکیبائی و مسولیت پذیری بیشتر یکدیگر ر ا تحمل نمایند .و نگذارند که وطن ما بیشتر ازین تخریب گردد.
روی کرد ها : -
- سایت خبری بی بی سی زیرعنوان چپگرایان و اسلامگرایان افغان، با اندیشه های وارداتی نویسنده حسیب عمار.
- سایت سمنگان زیرعنوان جایگاه احزاب در نظام سیاسی افغانستان -- نویسنده عوضعلی سعادت .
- سایت وزارت عدلیه جمهوری اسلامی افغانستان قانون احزاب سياسی .
- یادداشت های شخصی صاحب این قلم. - 11- ماه –می – سال – 2008 – میلادی.
نوت :- به ادامهء این مقاله قانون جدیداحزاب و مقررهً طرز ثبت احزاب سياسی کشورکه از سایت وزارت
عدلیه جمهوری اسلامی افغانستان اخذ و خدمت خوانندگان محترم تقدیم است تامورد مطالعه قرارگیرند.
بسم الله ارحمن الرحيم
قانون احزاب سياسی فصل اول احــــــــــــــــــــکام عـــــــــمومـــــــــــــــــــــــی :-مادهً اول :اين قانون درروشنی حکم ماده سی و دوم قانون اساسی سال 1343 خورشيدی بمنظور طرز تاسيس ، نحوهً فعاليت ، حقوق ، وجايب و انحلال احزاب سياسی در افغانستان وضع گرديده است. مادهً دوم :حزب سياسی به مفهوم اين قانون جميعت سازمان يافته است از اشخاص حقيقی که طبق احکام اين قانون و اساسنامهً مربوط برای نيل به اهداف سياسی در سطح ملی يا محلی فعاليت می نمايد. مادهً سوم :اساس سيستم سياسی دولت افغانستان مبتنی بر دموکراسی و تعدد احزاب سياسی ميباشد . فصل دوم طرز تاسيس و ثبت احزاب :-مادهً چهارم :اتباع افغانستان که در سن رای دهی قرار داشته باشند بدون در نظرداشت قوميت ، نژاد ، زبان ، جنسيت، دين ، تحصيل ، شغل ، نسب ، دارايی و محل سکونت درکشور ميتوانند آزادانه حزب سياسی را تاسيس نمايند. مادهً پنجم :احزاب سياسی مطابق احکام اين قانون بصورت آزادانه فعاليت نموده و در برا بر قانون دارای حقوق ووجايب مساوی می باشند مادهً ششم :احزاب سياسی نميتوانند فعاليت های ذيل را انجام دهند :1 . اهدافی را تعقيب نمايند که مناقض اساسات دين مقدس اسلام باشد.2 . از قوه يا خشونت استفاده نمايند ، با قوه تهديد نمايند يا استفاده از قوه را تبليغ نمايند.3 . تعصب قومی يا نژادی يا لسانی يا مذهبی را تحريک نمايند.4 . عمدا نظم و امنيت عامه را برهم زده و خطر مشهود را در برا بر حقوق و آزادی های افراد ايجاد نمايد.5 . داشتن تشکيلات نظامی يا تبانی با نيرو های قوای مسلح.6 . تمويل از منابع خارجی .
مادهً هفتم :دفتر مرکزی حزب سياسی و نمايندگی های آن در داخل کشور ميباشد. دولت مصئونيت و امنيت دفاتر احزاب سياسی را تامين مينمايد. مادهً هشتم :(1) احزاب سياسی از طرف وزارت عدليه ثبت ميگردد(2) طرز تاسيس و ثبت احزاب سياسی توسط مقررهً جداگانه تنظيم ميگردد.
مادهً نهم :وزارت عدليه ميتواند ثبت احزاب سياسی را که واجد شرايط ذيل نباشد، رد نمايد 1- ـ احزاب سياسی که شرايط مندرج ماده ششم اين قانون را رعايت نه نموده باشند.2 ـ احزاب سياسی که تعداد اعضای آن حين ثبت کمتر از هفتصد نفر باشند.3 ـ احزاب سياسی که عين نام ثبت شده قبلی را اختيار نموده باشد.مادهً دهم :درصورتيکه وزارت عدليه ثبت حزب سياسی را رد نمايد ، درخواست دهنده حق دارد به محکمه ذيصلاح مراجعه نمايد.
ماده يازدهم :حزب سياسی ميتواند بعد از ثبت رسما به فعاليت آغاز نمايد. مادهً دوازدهم :حزب سياسی ثبت شده دارای حقوق ذيل ميباشد.
1 ـ فعاليت سياسی مستقل.2 ـ اتحاد يا ائتلاف سياسی موقت يا دايمی با ساير احزاب سياسی.3 ـ ابراز نظر آزاد و علنی به صورت شفاهی يا تحريری درمورد مسايل سياسی ، اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و گردهم آيی صلح آميز.4 ـ تاسيس ارگان نشراتی مستقل.5 ـ دسترسی به رسانه های ارتباط جمعی به مصرف حزب سياسی.6 ـ معرفی کانديد درتمام انتخابات.7 ـ استفاده از ساير حقوق مطابق اهداف ووظايف مندرج اساسنامه.
مادهً سيزدهم :(1) اتباع کشور که سن هجده سال را تکميل و حق رای دهی را قانونا دارا باشند ميتوانند عضويت حزب سياسی را حاصل نمايند.
(2) شخص نميتواند همزمان عضويت بيش از يک حزب سياسی را کسب نمايد.
(3) قضات ، سارنوالان ، کادررهبری قوای مسلح ، افسران ، پوليس و خوردضابطان نظامی دردورهً تصدی و انجام وظايف شان عضويت حزب سياسی را کسب نموده نمی توانند. فصل سوم امـــــور مــــــالی :- مادهً چهاردهم:منابع تمويل و مصارف حزب سياسی علنی و شفاف ميباشد .مادهً پانزدهم :(1) حزب سياسی از منابع آتی تمويل شده ميتواند 1 - ـ پرداخت حق العضويت ها .2 ـ اعطای کمک بلاغوض توسط شخص حقيقی داخلی سالانه الی مبلغ دو مليون افغانی. 3 ـ از درک عوائد اموال منقول و غير منقول حزب.4 ـ سبسايدی دولت حين برگزاری انتخابات .5 ـ اعانه سازمانهای بين المللی طرفدار دموکراسی که بصورت شفاف و علنی داده ميشود.6 ـ ساير مساعدت ها از طرف اعضاء. (2) حزب مکلف است عوائد مندرج فقره (1) اين ماده را در دفاتر مربوط ثبت و به حساب معينه شامل بانک نمايد. مادهً شانزدهم :(1) رهبری حزب دردوره تصدی خويش مسئوليت امور حزبی را بعهده دارد.(2) رهبری حزب غرض اجرای مصارف مالی مربوط يک يا چند تن نماينده با صلاحيت خود رسما تعين و امضای آنها را به بانک معرفی می کند.(3) اموال منقول و غير منقول احزاب سياسی برويت اسناد شرعی و قانونی در دفتر مربوط به حزب وزارت ماليه ثبت ميگردد. فصل چهارم :- انـــــــحلال حزب سيـــــــــاســــــــــــی :- مادهً هفدهم :حزب سياسی منحل شده نمی تواند مگر درحالات ذيل : 1 - ـ در صورتيکه حزب سياسی به قوه متوسل شود ، يا با استفاده از قوه تهديد نمايد ، يا استفاده از قوه را برای برانداختن نظم قانونی به کار برد، يا دارای نيروهای مسلح بوده يا با قوای مسلح در تبانی قرار داشته باشد.2 ـ در صورتيکه تدابير قانونی در امر جلوگيری از حالات مندرج جز (1) اين ماده موثر واقع نشود.3 ـ در صورتيکه مخالف احکام قانون اساسی و اين قانون عمل نمايند.
مادهً هجدهم:ستره محکمه بنابر تقاضای وزيرعدليه حکم انحلال حزب سياسی را مطابق احکام قانون صادر مينمايد. مادهً نزدهم :(1) رسيدگی به درخواست انحلال حزب سياسی تابع آجنداء عاجل ميباشد .(2) جلسات محکمه حين رسيدگی به درخواست انحلال حزب سياسی علنی ميباشد.
مادهً بيستم :رهبر يا نماينده با صلاحيت حزب سياسی حق دارد حين رسيدگی انحلال حزب درمحکمه رد رئيس يا قضات مربوط را از شورای عالی ستره محکمه مطالبه نمايد. هرگاه دلايل رد رئيس يا قضات نزد شورای عالی ستره محکمه موجه دانسته شود ، شورای عالی ستره محکمه رئيس يا قضات ديگر را تعيين مينمايد.مادهً بيست و يکم : رهبر يا نماينده با صلاحيت حزب سياسی حق دارد حين رسيدگی موضوع حزب سياسی درمحکمه درجلسه مربوطه شرکت نموده دلايل خود را ارايه نمايد. مادهً بيست و دوم :محکمه مکلف است دلايل مبنی بر انحلال حزب سياسی را در فيصله خود ذکر نمايد. حکم محکمه ذيصلاح در مورد انحلال حزب سياسی قطعی و نهايی بوده و از طريق رسانه های جمعی به نشر ميرسد.
فصل پنجم :- احـــــــــــــکام نـــــــهايــــــی :-مادهً بيست و سوم :احزاب وسازمانهای سياسی مکلف اند مراحل ثبت را مطابق احکام اين قانون طی نمايد ، درغير آن از حقوق مندرج اين قانون استفاده کرده نمی توانند.مادهً بيست و چهارم :مسئولين ادارات و موسسسات مالی و تجارتی دولتی و کدر رهبری آنها نمی توانند از موقعيت خويش به نفع يا ضرر احزاب سياسی استفاده نمايند. مادهً بيست و پنجم :اين قانون ازتاريخ نشر در جريدهً رسمی نافذ و با انفاذ آن قانون احزاب سياسی منتشره جريده رسمی شماره (733) مورخ 29ـ 10 ـ1369 ملغی شمرده ميشود.
*************
مقررهً طرز ثبت احزاب سياسی :- ----- فصل اول احـــــــــــکام عـــــمومـــــی :-مادهً اول :اين مقرره مطابق حکم فقرهً دوم ماده هشتم قانون احزاب سياسی ، بمنظور تنظيم امور مربوط به بررسی درخواست و طرز ثبت احزاب سياسی وضع گرديده است. مادهً دوم :وزارت عدليه ادارهً را بمقصد انسجام امور مربوطه به ثبت ، بررسی درخواست و اساسنامه احزاب سياسی ايجاد مينمايد .
فصل دوم بررسی درخواست و مراحل ثبت آن :-مادهً سوم :(1) درخواست مبنی بر تاسيس حزب سياسی توسط گروپ موسسان ويا شخصيکه به وی تفويض صلاحيت گرديده است، به وزارت عدليه ارايه ميگردد. (2) درخواست تاسيس حزب سياسی توام به اساسنامه و مرامنامه توسط ادارهً ثبت احزاب مورد بررسی قرار ميگيرد. مادهً چهارم :(1) درخواست مندرج مادهً سوم اين مقرره حاوی مطالب ذيل ميباشد. 1ـ نام حزب سياسی و آدرس اصلی آن.2 ـ شهرت درخواست دهندگان. 3 ـ منابع تمويل 4 ـ سمبول ، شعارو ساير مدارک تثبيت کنندهً هويت حزب.5 ـ ارايه اسناد مثبته عضويت اعضای حزب طبق فورمه منضمهً اين مقرره. 6 ـ ارايه اساسنامه و مرامنامهً حزب.(2) وزارت عدليه الی مدت يکماه در مورد قبول يا رد درخواست تصميم اتخاذ مينمايد. درصورتيکه درخواست فاقد رعايت مطالب مندرج فقره(1) اين ماده و مادهً ششم قانون احزاب سياسی باشد ، ادارهً ثبت درخواست را غرض رفع نواقص به درخواست دهنده مؤقتا رد مينمايد.(3) ادارهً ثبت مکلف است در صورت وصول درخواست به درخواست دهنده رسيد بدهد.(4) درصورتيکه وزارت عدليه درخواست ثبت حزب سياسی را رد نمايد ، درخواست دهنده حق دارد به محکمهً ذيصلاح مراجعه نمايد.حکم محکمه ذيصلاح درمورد قبول يا رد درخواست قطعی و نهايی ميباشد. مادهً پنجم :(1) وزارت عدليه درمورد درخواست و فورمه های منضمهً آن که بصورت درست خانه پری گرديده است ، الی مدت دو ماه درمورد ثبت آن تصميم اتخاذ می نمايد.(2) وزارت عدليه درخواست حزب واجد شرايط مندرج اين مقرره را در دفتر مربوطه ثبت و به درخواست دهنده طی مدت دو روز بصورت تحريری اطلاع ميدهد. مادهً ششم :(1) حزب سياسی مکلف است در صورت تعديل اساسنامه و يا مرامنامهً خويش طی مدت ده روز بعد از تعديل توام با يک نقل تصميم مجمع عمومی و يا ساير ارگان های با صلاحيت حزب به وزارت عدليه اطلاع دهد. (2) ادارهً ثبت مکلف است تعديل مندرج فقرهً (1) اين ماده را در دفتر مربوط ثبت نمايد.
فصل سوم :- احـــــــــــــــکام نــــــــهايــــــــی :- مادهً هفتم :نام حزب سياسی در حالات ذيل از دفتر ثبت حذف ميگردد 1- ـ درصورتيکه حزب سياسی به اساس تصميم کنگره يا مجمع عمومی آن به فعاليت خويش خاتمه دهد.2 ـ در صورتيکه حزب سياسی به اساس حکم محکمهً ذيصلاح منحل اعلان گرديده و يا فعاليت آن ممنوع قرار داده شده باشد .مادهً هشتم :وزارت عدليه رسميت حزب سياسی را که در دفتر ثبت ادارهً مربوطه ثبت گردد ، بمصرف حزب از طريق رسانه های جمعی به نشر ميرساند مادهً نهم :احزاب سياسی که در دفتر مربوط وزارت عدليه ثبت گرديده باشند ، هفت روز قبل از تدوير انتخابات عمومی از طرف وزارت عدليه در رسانه های جمعی به اطلاع عامه رسانيده ميشود.مادهً دهم :اين مقرره بعد از نشر درجريدهً رسمی نافذ و با نفاذ آن مقرهً طرز تاسيس ، ثبت و انحلال احزاب سياسی منتشرهً جريدهً رسمی شماره ( 749 ) مورخ 31 |5 | 1370 ملغی شمرده ميشود. فورمه درخواست عضويت حزب سياسی
اسم .......................ولد .......................سن .....................محل سکونت اصلی ...................محل سکونت فعلی .................
به اين وسيله آرزومندی خود را جهت حصول عضويت ( ) ابراز و تمام حقوق ووجايبی را که عضويت اين حزب مستلزم آن است می پذيرم ، اساسنامه و اهداف ( ) را تائيد و اطمينان ميدهم که عضو کدام حزب سياسی ديگر نمی باشم.
امضای داوطلب عضويت حزب مربوط حزب سياسی شخص فوق الذکر تبعهً افغانستان بوده ، در سن رای دهی قرار داشته و تمام شرايط مورد نيازحزب را دارا ميباشد. امضای کارمند با صلاحيت پایان
قسمت اول مقاله
که قبلادر سایت ها نشر شده است
محمد
عوض نبی زا
ده
نگاه گذرا بر نهضتها و احزاب سیاسی معاصر افغانستان
نهضت ها و احزاب سياسي بهترین وسيله غرض ايجاد انسجام در روابط میان افراد جوامع بشری است. از طريق حزب و تشكيلات سياسي، افراد به سوي هدف معين، «رهبري نظام سياسي» سوق داده مي‌شوند . با توجه به اهميت حزب و تشكيلات سياسي در سازماندهي روابط جمعي، اكثریت احزاب سياسي ميتواند به معناي نياز جامعه باشد. اگر در عقب فعاليت‌هاي حزب و تشكيلات سياسي هدف واحد «رهبري نظام سياسي» در نظر گرفته شود، كاهش يافتن تعداد احزاب و نهادهای سياسي بيانگر پختگی ديدگاه سياسي و انسجام فعاليت‌هاي سياسي جامعه به شمار مي‌رود. با نگاه گذرا برنهضت ها و احزاب سیاسی معاصر افغانستان که در تغییر سر نوشت سیاسی کشورما نقش دگر گون کننده و بزرگی را ایفا نمود ه اند و از تنوع تشکیلات - طرز فعا لیت و برنامه کاری نهضت ها و احزاب کشور طوربسیار فشرده تذکر داده میشوند . با شروع قرن بیستم بخاطرتقسیم جهان میان ممالک بزرگ استعماری جنگ اول جهانی بوقوع پیوست و در زیر تاثیر رشدافکار ضداستعماری و نفاق میان شهزاده گان دربار امیر حبیب الله خان نهضتهای مشروطه خواهان اول ودوم افغانستان بوجود آمدند ولی نهضت مشروطه خواهان اول باوجودانجام فعالیت های مخفی بزودی افشا ء و سرکوب گردید. ولی نهضت مشروطه خواهان دوم که بانی آن مرحوم شاه امان الله خان بود توسط استعمار و عوامل داخلی آن بعد از ده سال حکومت سقوط داده شد . و تا واخر سالهاي 1940 م دوران ركود فعاليت هاي سياسي در افعانستان مستولي گرديد. مجددآ در اخیر نیمه قرن بیستم بخاطر تقسیم منابع طبیعی کشور های عقب مانده جهان جنگ دوم جهانی میان قدرت های بزرگ جهانی صورت گرفت و تحت تاثیر ختم جنگ و آغاز جنگ سرد در سا ل 1950 در زمان صدارت شاه محمود خان جنبش سياسي روشنفكري بار ديگررشد نمود و فعاليت روشنفكران و فعالان سياسي در سه حزب سیاسی متمركز گرديدند.
1 - ویش زلميان يك حزب محافظه كار وعمدتآ متشكل از فرهنگيان پشتون ، مانند گل پاچا الفت ، فيض محمد انگار، عبدالروف بينوا، قيام الدين خادم ، غلام حسين صافي، نورمحمد تر ه كي و قاضي عبدالصمد خان بودند. ویش زلميان به نشرجرايد انگا ر و ولس، به مثابه ارگان نشراتي خويش ، مبادرت ورزيدند. 2 ـ حزب وطن يك سازمان سياسي معتدل با ارگان نشراتي جريده وطن بود. در اعضاي حزب وطن ميتوان از شخصيت هاي علمي ، فرهنگي مانند مير غلام محمد غبار، برات علي تاج ، سرور جويا، فتح محمد خان میرزاد- عبدلاحي عزيز ، مير محمد صديق فرهنگ ، علي محمدخروش ، علي احمد نعيمي ، عبدالقيوم رسول و دكتور محمد فاروق اعتمادي نام برد. 3 ـ حزب خلق جريدهء نداي خلق را نشر مينمود. که روشنفكران داراي افكار چپ سياسي را تشكيل ميدادند. از شخصيت هاي برجسته اين حزب دكتورعبدالرحمن محمودي ، محمد نعيم شايان ، دكتور نصرالله يوسفي ، محمد عظيم محمودي ومحمد امان محمودي عبدالحميد مبارز بودند.این سه حزب سیاسی عمر كوتاهي داشت ودر سال 1952 سركوب گرديده عده يي از رهبران آن زنداني شدند. اما در دهه اخیر سلطنت ظاهرشاه در سال -1964 ـ م به مطالبات سياسي روشنفكران تاحدودی جواب مثبت داده شد. حقوق و آزادي افراد در قانون اساسي تسجيل گرديد وبا استفاده از آن جنبش نوين روشنفكری در يك طيف وسيع از چپ افراطي تا راست افراطي به سرعت در صحنه سياسي عرض وجود كردند. و در وجود ده ها سازمان سیاسی به فعاليت آغاز نمودند.
حزب دموكراتيك خلق افغانستان از اول جنوري سال 1965- م تحت رهبري نورمحمد تره كي ، ببرك كارمل ، صالح محمد زيري، سلطان علي كشمند ، محمد طاهر بدخشي، شهرالله شهپر، دستگير پنجشيري ، شـاه ولي ، كريم ميثاق ، ظاهر افق و نور احمد نور به فعاليت آغاز نمود و مرامنانه آن به تاريخ 11 اپريل 1966 در شماره هاي اول و دوم جريده خلق به نشر رسید. در مرامنامه مذكور ، ايجاد « حكومت ملي ــ دموكراتيك » مطرح گرديد. در عرصهء اقتصادی انتخاب « راه رشد غير سرمايه داري » براي افغانستان لازمي گفته شد. . سال 1978 حزب دموكراتيك خلق افغانستان از طريق كودتاي نظامي قدرت را به دست گرفت. علاوه بر آن حزب افغان سوسيال دموكرات مشهور به افغان ملت تحت رهبري غلام محمد فرهاد، حزب دموكراتيك مترقي مشهور به مساوات تحت رهبري محمد هاشم ميوندوال وحزب وحدت ملي مشهور به زرنگار تحت رهبري استاد خلیل الله خليلي –جریان دموکراتیک نوین طرفدارچین که به شعلهء ها مشهوربود وبرخي از گروه هاي ديگر سياسي نيز تآسيس گرديدند.
مولوی عطاءالله فیضانی و سید اسمعیل بلخی در سال 1950 –م در زمان صدارت شاه محمودخان چهره های شاخص و برجسته و ترویج کنندگان اندیشه های اسلامی در میان روحانیون و روشمنفکران جامعه ومردم کشور بحساب میآمدند . طوریکه آقای استا اولسن دانشمند دنمارکی مینویسد که :- مولوی عطاء الله فیضانی و سید اسمعیل بلخی اولین شخصیت مبارز اسلامی و انتقال دهند ه گان نظریات اندیشه های اسلامی در میان روشنفکران جامعه افغانستان بودند که ایندو مبارز و فعال سیاسی اسلامی بعدآ به راه های جداگانه رفتند.در جناح راست افراطي ايديولوژي اخواني از مصر توسط مولوي نيازي به افغانستان وارد شد و جمعيت اسلامي افغانستان در سال 1964 تحت رهبري مولوي نيازي ، مولوي عطا الله فیضانی - برهان الدين رباني، مولوي يونس خالص، رسول سياف ، مولوی منهاج الدين كهيخ، مولوی توانا،رهبری و پا به عرصه وجود گذاشت. اخواني هاي افغانستان مانند دیگر برادران مسلمان خويش در كشورهاي عربي دين مبين اسلام را به سياست كشانيده و آنرا به ايديولوژي مبدل كردند. افكار اعضاي جميعت اسلامي افغانستان در جرايد كهيخ ، نداي حق و خيبر انعكاس مي يافت. برنامه انكشاف اقتصادي ــ اجتماعي و فرهنگي از جانب جمعيت اسلامي طرح نگرديده است. تمام برنامهء اين سازمان نظامي – سياسي در جهاد عليه كفار ويا تنظيم ها ي جهادي رقيب خلاصه ميشد. مقررات تنظيمي جمعيت اسلامي شبیه قواعد داخلي توتاليتاري بوده و اما از نگاه دسپلين سازماني مبتني بر ايديولوژي اسلامي است. اصل جهاد و اطاعت از اولي الامر سنگ تهدابي بناي زندگي تشكيلاتي جمعيت اسلامي افغانستان را تشكيل ميدهد. درین زمان گلبدین حکمتیار که در دانشکده انجینری کابل درس میخواند سازمانی بنام سازمان جوانان مسلمان افغانستان را ایجاد نمود که بعد از کشته شدن مولوی نیازی و در اثر پیگرد حکومت وقت فعالین اسلامی مجبور به مهاجرت در پاکستان گردیدند . حکمتیار در آنجا جوانان مسلمان را بنام حزب اسلامی نامگذاری کرد . بدین ترتیب از میان یک سازمان اخوانی های افغانستان هفت تنظیم اسلامی بنام های ذیل تاسیس و عرض وجود نمودند. حزب اسلامی حکمتیار- حزب اسلامی یونس خالص – جمعیت اسلامی – اتحاداسلامی سیاف – محازملی سید احمد گیلانی . نجات ملی مجددی – حرکت انقلاب اسلامی مولوی نبی و بعدآ بنام احزاب هفتگانه شهرت یافتند .در سالهاي 1992 ــ 1996 با استقرار دولت مجاهدین برهبری آقای ربانی درافغنستان از نگاه ذهني افغانستان به چند قرن به عقب كشانيده شد ودر اثر مداخلهء كشورهاي خارجي ميدان شديد ترين جنگ هاي میان تنظیمی بر مبناي برتری خواهی تنظيمي ، قومي ، قبيلوي، مليتي ، زباني ، مذهبي و منطقوي بخاطر كسب ويا حفظ قدرت تک حزبی و تک قومی گرديد. در چنين شرايطي از روشنگري و فعاليت هاي آزاد سياسي ويا فرهنگي نميتوانست سخني در ميان باشد. در زمان زمامداري طالبان ( 1996 – نوامبر 2001 ) نیزتلاش صورت گرفت تا افغانستان هنوز هم بیشتر به عقب كشانيده شود در مضمون قضيه هيچ اختلافي ميان دوران زمامداري طالبان وحكومت غير مركزي وادارات محلي ـ قوماندان نشيني آقای ربانی وجود نداشت. يگانه تفاوت در اين بود كه طالبان با اشغال کابل توانستند با خاطر آسوده ، مراکز تربیتی دهشت افگنی که از آغاز سالهاي 1980 در مناطق سرحدي افغانستان به خاطر همكاري مالي و نظامي براي بعضی از تنظيم هاي جهادي ، با برخورداري از پشتباني ايالات متحده امريكا ، كشور هاي عربي و پاكستان ،ساخته شده بودند و آن مراکز برای تروريستان القاعده وطالبان به ميراث رسيدند. برنامه اساسي بعضی ازتنظيم هاي افراطی اسلامی و طالبان ـ استقرار نظام توتاليتاري برمبنا ي ايديولوژي اسلامي بوده است. و ايديولوژي اسلامي از پاكستان ، وعده يي از كشورهاي عربي به افغانستان وارد واز تاريخ 28 اپريل 1992 ، در اين كشور به ايديولوژي دولتي مبدل ساختند . خلاصه اينكه در سه دههء اخير زمامداران افغانستان سازماندهنده گان نظام هاي توتاليتاري بر مبناي ايديولوژي هاي دولتي ناسيوناليستي ،ماركسيستي ، دموكراتيك ملي واسلامي بودند وروشنفكران دگر انديش هيچ امكان تبارز در جامعه ويا فعاليت در عرصه سياسي را نداشتند. مطبوعات وبقيه رسانه هاي گروهي وهمچنان تعليمات و تحصيلات كاملآ ايديولوژيك گرديدند. روشنفکران مذهبی جناح راست افراطی سازمانها، تنظیم ها وجنبش طالبی بنیادگرایی نظامی و سیاسی را به کمک بیگانگان بر پایه ایدیولوﮊی اسلامی در عرصه سیاسی افغانستان بوجود آوردند. اگر چپی های مارکسیستی در به پیش راندن تحولات کشور برخورد عجولانه عمل میکردند وبخاطر عد م درک واقعیت ها وو ﻳﮋه گی های جامعه افغانی نتایجی معکوسی بدست آوردند. برعکس بنیادگرایان در به عقب کشیدن کشور به دوران قرون وسطایی، دردو دهه اخیر،آسیب بزرگی به پیکر اقتصادی – اجتماعی وفرهنگی افغانستان وارد نمودند. افراطی گری وبنیادگرایی بخشی از روشنفکران فعال درعرصه سیاسی را در بر میگیرند وتا هنوز تروریزم و بنیاد گرایی صلح وثبات را درافغانستان – منطقه و جهان تهدید میکنند.
احزاب اسلامی مردم هزاره وشیعه نسبت بدیگر احزاب و تنظیم های اسلامی مشکلات و موانع بیشتر از طرف دولت های وقت درپیش رو داشتند چون دولتها با مردم هزاره وشیعه ازروی تبعیض و تعصب برخورد داشت بناء برای فعا لین سیاسی اسلامی این مردم فعالیت سیاسی خیلیها دشوار و خطر آفرین پنداشته میشد زیرا با مردم هزاره و شیعه در آن زمان بحیث شهروندان درجه اخیر پیش آمد میگردید علامه بلخی سال 1327 ش. وارد شهرکابل شد. با آمدن وی به کابل،بلاغت و حلاوت کلام او مردم شهر را گرویده خود ساخته بود. علامه سید اسمعیل بلخی و طرفدارانش در دهه چهل میلادی در ترویج افکار اسلامی از طریق تکیه خانه ها وملاقات های خصوصی مبادرت می ورزیدند. در سال 1329- شمسی حزب سری بنام اتحاد توسط علامه سید اسمعیل بلخی تاسیس گردید- ایشان یکی از مبارزین ضد تبعیض و استبدادو رهبر حزب سری اتحاد ویکی از سخن وران بر جسته زمانش بود و قبل از آن که برای سرنگونی حکومت وقت اقدام کنند پلان افشاء گردید علامه بلخی و طرفدارانش دستگیر شدند وبرای مدت - 15سال در زندان باقی ماندند. مقر اصلی کمیته مرکزی «حزب اتحاد» در چنداول بود و پس از قیام 1329 از مجموع کادرها و اعضای بلندپایه ی این حزب هفت نفر در امان ماندند. برخی مفقودالاثر و تنی چند با معیت علامه بلخی در نوروز 1330 ش. (دو روز بعد از قیام دستگیر و راهی زندان شدند. تا این که ایشان در زمان صدارت محمد یوسف خان سال (1343) ش. و به اصطلاح دوران دموکراسی از حبس آزادگردیدند. مناطق هزاره نشین افغانستان در ادوار مختلف تاريخ ايام خونين – دردناک و دلخراش قتل عام ها و زمین سوخته را از سرگذشتانده است و این سرزمین ميراث های بزرگ باستاني و فرهنگي بشری را نيز با خود حمل مي نمايد و بخصوص ولايت باميان در سال های جهاد و مقاومت مورد توجه احزاب اسلامي مردم هزارهء شیعه قرار گرفت.همزمان با تشکیل احزاب اسلامی و فعالیت گروه اخوانیها همچنان شخصیت های اسلامی و تحصیلکردگان مردم هزارهء شیعه نیز سازمان های مخفی اسلامی را بنام هیات حسینی افغانستان - سازمان شباب الهزاره و سازمان نصر افغانستان را در شهر کابل تاسیس نمودندکه این چهره های شاخص در آنها عضویت داشتند. عبدالعلی مزاری – صادقی ترکمنی – قربانعلی عرفانی – شفق بهسودی- محمد ناطقی- یوسف واعظی – محمد فیاض- سید حکیمی غزنی- محمد کریم خلیلی- کاظیم جعفری ناطقی شفایی – واحدی و رضایی از غزنی و دیگر شخصیتهاو فعالین سیاسی اسلامی جامعه هزاره .
ولی بر علاوه آن در اوایل سا ل 1358 شمسي بوسيله روحانيون- روشنفکران و متنفدين مردم هزاره شورای اتفاق اسلامي افغانستان در ولسوالي ورس ولایت بامیان تاسيس شد و بعد از چهار سال بجای شورای اتفاق اسلامی ائیتلافی مشتمل بر سازمان نصر ،پاسداران جهاد اسلامي، بخشی از حرکت اسلامي تحت رهبری محمد فیاض ،نهضت اسلامي،جبهه متحد انقلاب اسلامي،نيروی اسلامي، وحزب دعوت اسلامي ایجاد گردید که بنام ائیتلاف هشتگانه یاد میشد و با یکجا شدن حزب الله بعدآ بنام ائیتلاف نوگانه شهرت یافت وعمدتاً دفاتر ومراکز آن ها درمناطق هزاره نشین و کشور های ايران و پاکستان قرار داشتند و تا باالاخره بر اساس طرح هوشمندانه و مبتکرانه - کوشش و مساعی بی دریغانه و تلاش دلسوزانهء شهید استاد عبدالعلی مزاری در نيمه سال 1368 شمسي تنطیم های نوگانه اسلامی اولين کنگره حزب وحدت اسلامي را در شهر باميان برگزار نمودند و در اين کنگره ميثاق وحدت را امضاء ،اعضای رهبری و دبيرکل حزب را انتخاب کردند و ازين تاريخ به بعد احزاب اسلامي مردم هزاره بنام حزب وحدت اسلامي افغانستان ياد گرديد. این اقدام و دیدگاه شهید مزاری بحیث یک ضرورت اجتناب ناپذیر اجتماعی و تاریخی برای نسل حقیقت جوی امروز ی مردم ما وبه معنای درک حقایق بخش مهمی از تحولات حساس تاریخ سیاسی معاصرکشور بودکه هوشمندی، دقت و آینده نگری وپیش داوری حقایق و واقعیت های پیچیده ای جامعه افغانستانرا در آن زمان نشان میدهد. وبعد از پيروزی مجاهدين دفتر مرکزی حزب از باميان به کابل انتقال يافت.و بعد از شهادت استاد مزاری در زمان حاکميت طالبان حزب وحدت مقاومت مسلحانه را در باميان –يکاولنگ - شهر مزارشريف و دره صوف برضد رژيم طالبان و اشغالگران به پيش ميبردند.
كودتاي نظامي 17 جولاي 1973 محمد داود جنبش روشنفكري را در افغانستان دوباره متوقف گردانيد. رژيم جديد از نگاه شكل جمهوري واما محتواي توتاليتاري بود كه مشخصات عمدهء آن در قانون اساسي سال 1977 تبارز نمود. در سالهاي اول جمهوري پنجساله محمد داود (1973 ــ 1978 ) در برنامه هاي داخلي و سياست خارجي دولت آن تاثيرات انديشه هاي چپ متبارز بودند. جمعيت اسلامي افغانستان وحزب دموكرات نوین از جانب دولت تحت ضربه قرار گرفتند وعده از فعالين آنها مجبور به مهاجرت از كشور شدند. گروه هاي ديگر سياسي كه قبلآ هم از مواضع استواري برخوردار نبودند، ساحه تآثيرات آنها در جامعه محدود بود، نيز بسرعت از صحنه سياسي خارج گرديدند. این کودتا سرمشق بدي براي افسران اردوي افغانستان بود كه در نتيجه زمينه مساعدتري براي پخش انديشه هاي چپ وكار تشكيلاتي حزب دموكراتيك خلق افغانستان را در قواي مسلح مهيا ساخت وافسران جوان در هوا و هوس وانديشه اقدامات جدي تري افتادند. محمد داود با تصويب قانون اساسي جديد، تاسيس حزب انقلاب ملي واعلام ناسيوناليزم افغاني به مثابه ايديولوژي دولتي ، تلاش نمود تا نيرويي را درمقابل حزب دموكراتيك خلق افغانستان به وجود آورد. ولی اين همه اقدامات مانع سقوط رژيم وی نگرديد .
در سه دههء اخیر تاریخ معاصر افغانستان تسلط چهار آیدیالوژی ـ ناسیونالیستی ، مارکسیستی ، ملی ـ دموکراتیک و اسلامی ، در کشور به مشاهده میرسد. اکثر روشنفکران فعال در عرصه سیاسی در سه دهه اخیر به ده ها حزب، سازمان ، گروه های سیاسی و نظامی تقسیم شده بودند. آنها متاسفانه با سرسختی و تعصب حیرت انگیزی با همدیگر در حال مبارزه و جدال خونین قرار داشتند. این سازمان ها و گروه ها بر مبنای همان وابستگی های آیدیالوژیک ناسیونالستی ، مارکسستی ، ملی ـ دموکراتیک و اسلامی ـ ویا همان محدودیت های عقب ماندهء ذهنی ـ قومی ، قبیلوی ، ملی، لسانی، منطقوی و مذهبی که هر یک منافع سراسری کشور و مردم افغانستان را برمنافع محدود کلبه و کاشانه سازمانی خویش خلاصه می نمود و قادر به تعیین و تشخیص منافع مشترک ملی ووطنی نبودند. چنانچه در قانون اساسی فبروری سال 1977- م اساسات عمدهء« آیدیالوژی « ناسیونالیزم افغانی » که محتوای اقتصادی آن « سوسیالیزم افغانی » و « راه رشد افغانی » بود بمثابه ایدیالوژی رسمی دولت اعلان گردید.مخالفت با ایدیالوژی های وارداتی در شرایط آنزمان افغانستان در حقیقت مخالفت با ایدیالوژی مارکسیستی بود .بعد از کودتای 27 اپریل 1978 و به قدرت رسیدن حزب دموکراتیک خلق افغانستان، آیدیالوژی مارکسیستی رهنمای عمل حکومت های نورمحمد ترکی و حفیظ الله امین گردید و در سانه های گروهی همواره سخن از « مبارزه طبقاتی» و « انقلاب طبقه کارگر » برسر زبان هابود. و بخاطر حل تضاد های اساسی میان « طبقات متخاصم دهاقین و فیودال ها» ریفورم ارضی روی دست گرفته شد.ریفورم های بیگانه در مطابقت با اساسات « انقلاب ملی دموکراتیک» و بخصوص شیوه های تحقق آن ، با مقاومت سرسخت مردم افغانستان مواجه شدند. ناگزیر در زمان زمامداری ببرک کارمل و اوائل حکومت داکتر نجیب الله عقب نشینی های جدی در طرح و تحقق برنامه های دولت صورت گرفت. طالبان بعد از غلبه برمجاهدین، امکان استفاده اعظمی از آیدیالوژی اسلامی را بخاطر دفاع از منافع گروهی خویش بدست آوردند. آیدیالوژی اسلامی به مثابه آیدیالوژی بیگانه در مخالفت با فرهنگ اسلامی و افغانی قرار داشت. فرهنگ اسلامی با آیدیالوژی اسلامی فرق ریشه یی داشته که در ماهیت خویش با همدیگر درتضاد اند.فرهنگ اسلامی دارای مفهوم وسیع و همه جانبه ایست که ارزش های والای انسانی از قبیل صلح و سلم، برادری و برابری، رحم و شفقت، دوستی و همکاری، خ ، احترام به زنان و سالخوردگان ، فراگیری علم و دانش وغیره را در برمیگیرد. درحالیکه آیدیالوژی اسلامی به مفهوم انحصار دین اسلام از جانب یک گروه و مبدل کردن آن با سلاح مبارزه با غیر اندیشی و مخالفان سیاسی ووسیله رسیدن به قدرت دولتی می باشد. آیدیالوژی اسلامی در صورت حاکمیت سیاسی ـ یکی از اشکال تبارز نظام توتالیتاری در ادارهء دولتی و مشی تبلیغاتی است.. پس از پایان دوره جنگ سرد، در دههء اخیرو بخصوص بعد از حوادث تروریستی 11 سپتمبر 2001 در ایالات متحده امریکا و سقوط رژیم طالبان، پروسهء آیدیالوژی زدائی در میان روشنفکران افغان بصورت طبیعی و از پائین اوج گرفته است. اکثریت قاطع نسل دوم اعضای حزب وطن، و عده یی ازنسل دوم تنظیم های جهادی از آیدیالوژی ها روگردانده، معتقد به ارزش های دموکراتیک و عام جامعه بشری شده اند. مبارزه با بنیاد گرائی و افراطی گری اسلامی و جلو گیری از تکرار حاکمیت القاعده و طالبانیزم.بنیاد گرائی مذهبی بخصوص که ساز مانهای چون القاعده و طالبان را با حمایت از بیرون در اختیار خود دارد نظام دموکراسی و ازادی های مصرح در قانون اساسی را هر لحظه میتواند در معرض خطر قرار دهد. بنابرآن ادامه مبارزه علیه بقایای القاعده و طالبان تا سرکوب نهائی باید ادامه یابد. تعمیق دموکراسی و حضور موثر جامعه مدنی, تاکید بر تطبیق بلاشرط قوانین جاری کشور را اساس و پایه نجات کشور از بحران و راه اعمار مجدد و ترقی وطن مان تلقی میگردد. در افغانستان احزاب عمده همان احزابي اند كه سابقة جهادي ویا سابقه چپی و دموکراتیک ملی وقومی داشته و از قدرت و نفوذ گذشته خويش در ساختن حزب جديد بهره گرفته اند و يا به طور با ا لفعل از نفوذ و تسلط خويش بر مراجع اجرايي حكومت سود مي‌برند. برنامه سياسي علمي و جهت‌دهنده كمترين اقبال را در ديدگاه‌ها و فعاليت‌هاي سياسي این احزاب دارا ميباشد. اگر از رهبری سياسي موثیر در جامعه کمی وکاستی احساس ميشود نشانه آن است كه احزاب سياسي موجود نتوانسته اند به نياز سياسي جامعه پاسخ مناسب ارائه كنند. اگر قرار باشد حزب و تشكيلات جديد تجربه تازه و مؤثري را براي جامعه تقديم كند، در قدم نخست بايد از دشواري‌ها و خلاهاي احزاب سياسي قبلی آگاهي داشته و براي رفع اين دشواري‌ها و خلاها راه‌حل علمي و عملي خويش را مطرح سازد. به نظر ميرسد اولين نكته‌اي كه احزاب موجود را به محروميت از هرگونه ابتكار سياسي كشانده، فقدان پيام روشن و جهت‌دهنده فكري و اعتقادي است. سياست فن عمل كردن را نشان ميدهد و عمل كردن به طور طبيعي معطوف به تفكر است. وقتي حزبي در تفكر خويش دچار بن‌بست باشد، روشن است كه در عمل خويش از بن‌بست بيرون شده نميتواند. اعضاي حزب بايد بدانند كه چرا به همديگر پيوند يافته اند و چه كاري در برابر آنان قرار دارد كه بايد با اتكا به نيروي جمعي خويش به انجام آن مبادرت كنند. پيام و برنامه در فعاليت‌هاي سياسي احزاب نقش پيوند دهنده را بازي مي‌كند. در جوامع عقبمانده و استبدادزده، فعاليت سياسي در بدو امر به فداكاري و تحمل مشقت‌هاي فراوان نياز دارد. در فقدان پيام روشن و جهت‌دهنده فكري و اعتقادي هيچ عاملي نميتواند اعضاي يك حزب را به فداكاري و ايثار و تحمل مشقت‌ها ترغيب نمايد. در افغانستان از هر چيز نماد و سمبولي داريم كه تا مرحله رسيدن به پختگي و اثربخشي بايد راه زيادي را طي كند. در اينجا تجارب احزاب و مبارزات سياسي گذشته تنها ميتوانند عبرت‌ها و تجارب را كامل‌تر كنند نه اينكه راه عمل نيز پيش روي ما قرار دهند قانون اساسي كشور نيز فعاليت‌هاي سياسي و اجتماعي را نسبی ضمانت و رقابت غرض دسترسي به رهبري نظام سياسي را حق مسلم مردم عنوان كرده است. در يكي دو سال پس از تصويب قانون اساسي، بيش از نودو چهار حزب سياسي در چوكات وزارت عدليه ثبت و راجستر گرديدند. نكتة مشترك در فعاليت‌هاي احزاب سياسي موجود محروميت محسوس و آشكار آنان از پايگاه و حمايت اجتماعي است. اگر با كثرت احزاب سياسي انسجام بيشتر در روابط افراد جامعه به ميان آيد، با داشتن بيش از نود حزب سياسي قاعدتاً بايد شاهد جنب و جوش سياسي هيجان‌انگيزي در سطوح مختلف جامعه مي‌بوديم، حالانكه شواهد موجود نشان ميدهد كه احزاب اكثراً در اسم خود خلاصه شده و كمتر نشانه‌اي از حضور فعال آنان درمیان جامعه ملاحظه ميگردد. ودیوارایدیولوژی که عمده ترین وسخت ترین مانع برای تفاهم ،همدیگرفهمی وپذیرش یکدیگراست و باید به جای آن فضای بازمنطقی وانسانی برای گفتگو وکارمیان دویاچند انسان یاگروه قبلاًمتضاد بوجودآید .این وضعیت مانند یک قطره آب سردیست که باخود ، انجام تفاهم وارزش دهی به پلورالیزم سیاسی را تقویت کرده وبه آنها سیمای جدید می بخشد . ازآنجاکه زندان هیچ ایدیولوژی برتر، شرینترومقدم ترازخودانسان به مثابه ارزش برترحیات انسانی نیست ،بایدحصارهای تنگ ایدیولوژی ها را شکست و آنرا شکل جدید بخشید. دوران حاضر دوران آب سازی ایدیولوژی هاست ،مادرافغانستان بخواهیم یا نخواهیم حرارت بازار گرم پیدایی ونفوذ افکارگوناگون فلسفی ونقد فلسفی وموج گسترده گرایش به پلورالیزم وجهانی شدن درابعا د مختلف ایدیولوژی را ذوب خواهد ساخت وشکل نوین خواهد بخشید .
منابع
- کتاب اسلا م و سیاست در افغانستان نویسنده :- دانشمند دنمارکی آقای استا اولسن – سال نشر 1999 – میلادی .
- کتاب هزاره های افغانستان نویسنده :- سید عسکر موسوی – ترجمه اسدالله شفایی.
- سایت سرنوشت کابينه جديد پاداش اهانت بر مصا ئيب مردم داغديده و مقاوم باميان نویسنده حاجی مجاهد بامیانی.
- سایت آریایی جنبش هاي روشنفكري قرن بيستم افغانستان نوشتهء : داکتر کبیر رنجبر.
- سایت آریانا نت ضرورت تشکیل احزاب سیاسی سراسری در کشور نوشتهء : - صاحب این قلم.
- - ماه –مارچ – سال – 2008 –میلادی.
-
برای معلو مات بیشتر فهرست احزاب سیاسی دارای جوازکه تا ا کنون به 94– حزب میرسند , همراه با- نام موسیسین وآدرس آنان از سایت رسمی وزارت عدلیهء جمهوری اسلامی افغانستان اخذ شده است ضمیمه این مقاله خدمت خونندگان محترم تقدیم میشود.
شماره نام حزب رئیس حزب آدرس وشماره تلفن
1 حزب جمهوریخواهان افغانستان صبغت الله سنجر سرک ششم قلعه فتح الله کوچه زینبیه. فون 070275107
تاریخ اخذ جواز 16/12/1382
2 تحریک وحدت ملی افغانستا ن سلطان محمود غازی چهارراهی صدارت مقابل سرک وزارت داخله. فون 079210998 تاریخ اخذ جواز 19/12/1382
3 حزب استقلال افغانستان پنصد فامیلی خیرخانه جوارشفاخانه
غلام فاروق نجرابی "د الفاروق معالجوی کلینیک" فون
079333448 تاریخ اخذ جواز 19/12/1382
4 حزب همبستگی ملی جوانان افغانستان( همجا) محمدجمیل کرزی شهرنو چهارراهی حاجی یعقوب
به طرف شهید کوچه
سو م دست راست خانه دوم.
فون 0799424290
تاریخ اخذ جواز 16/12/1382
چهاراهی سابقه کلوله پشته متصل هوتل
5
حزب وحدت ملی افغانستان
عبدلرشید جلیلی
گل
سرخ منزل دوم
قیصار مارکیت.
فون 0799210998
تاریخ اخذ جواز 19/12/1382
6 حزب ملی وحدت اقوام اسلامی افغانستان محمد شاه خوگیانی قریه بهادر علیا خوگیانی ولایت ننگرهار .
تاریخ اخذ جواز 21/2/1383
کارته 4 سرک دوم داخل کوچه .
7 حزب کار و توسعه افغانستان ذوالفقار فون 070293176 تاریخ اخذ جواز 21/2/1383
کابل سرک ششم تایمنی جهاراهی حاجی محمد داد
8 نهضت همبستگی ملی افغانستان پیر سید اسحق گیلانی دست راست تلفن079300045و 0799486558
تاریخ اخذ جواز 21/2/1383
ملالی وات سرک وزارت داخله پهلوی
سفارت هندوستان
9
محاذ ملی اسلامی
افغانستان
سید
احمد گیلانی
فون
070231345 و 070204265
تاریخ اخذ جواز 21/2/1383
كلوله پشته جوار شفاخانه علي آباد
فون 0772274551
10نهضت
ازادی و دموکراسی افغانستان
عبدالرقیب
جاوید کوهستانی
تاریخ
اخذ جواز 21/2/13863
کابل جاده نادرپشتون منزل 3 کلوب بانک ملی.
11افغان سوسیال دموکرات (افغان ملت) انورالحق احدی فون 079218599و 070224793
تاریخ اخذ جواز 26/2/1383
بلاکهای میدان هوایی بلاک 13
اپارتما اول .
12حزب
سعادت مردم افغانستان
محمدزبیر
پیروز
فون
070204847 0772022260
و 0799321907
تاریخ اخذ جواز 29/2/1383
کابل ، قواي مركز ،ماركيت سابقه ،
مقابل افغان پلازا، كشمير خان
13حزب افغانستان واحد محمدواصل رحیمی ماركيت ،منزل 4 ،آپارتمان 14 .
فون 070264535 و 0799373569
تاریخ اخذ جواز 29/2/1383
شهر نو قلعه فتح الله سرک 4 .
14حرکت اسلامی افغانستان محمدعلی جاوید فون 079343998 تاریخ
اخذ جواز 29/2/1383
15حزب حرکت ملی وحدت افغانستان محمد نادر آتش کابل – کارته 4 ناحیه سوم سمت شرق مسجد جامع
کارته چهارمنزل ششم . فون 070294362
تاریخ اخذ جواز 5/3/1383
16حزب حفاظت ازحقوق بشر وانکشاف افغانستان بریالی نصرتی کارته 3 پل سرخ مقابل کتابخانه دارلقران.
فون 070288088
17حزب ملی افغانستان عبدالرشید آرین کرویان اول بلاک12 اپارتمان 4
فون 070298392
تاریخ اخذ جواز
12/3/1383
18حزب کنگره ملی افغانستان عبداللطیف پدرام کابل –ناحیه دهم ،دوا خانه قلعه موسی
خانه 207 –
فون 079352659و
070290067
19 دافغانستان دسولی غورخنگ گوند شهنواز تنی کابل -کلوله پشته پهلوی هوتل دوست.
فون 079311523
تاریخ اخذ جواز 19/3/1383
20حزب حرکت اسلامی مردم افغانستان الحاج سید حسین انوری کابل -قلعه فتح اله بین سرک دوم و سوم
. فون 0799183484 تاریخ اخذ جواز 20/3/1383
21حزب عدالت اسلامی افغانستان محمدکبیر مرزبان کابل -ناحیه 4 باغ بالا جنب سینما آریوب.
فون 079312641
تاریخ اخذ جواز 20/3/1383
کابل–کلوله پشته عقب گرین هوتل.
22 حزب رسالت مردم افغانستان نور اقاروئینی فون 0799316751و 0799566386
تاریخ اخذ جواز 3/4/1383
کابل – پغمان خواجه مسافر 200 متر بطرف جنوب
23حزب رفاه مردم افغانستان میا گل وثیق بازارخواجه مسافر
گذشته از چهاراهی کنار سرک.
فون . 079325625 و 079215852
تاریخ اخذ جواز 3/4/1383
چهارراهی دهمزنگ مقابل سینما بریکوت
24حزب صلح ووحدت ملی عبدالقادر امامی جنب کلینک جراحی همکار طبقه دوم ساختمان.
مکرویان سوم بلاک 15
25حزب
تفاهم ودموکراسی افغانستان
احمد شاهین
تلفن
070216324 تاریخ
اخذ جواز
28/4/1383
بعد از چهارراهی پل سرخ
26سازمان
اسلامی افغانستان جوان
سید
جواد حسینی
سرای
غزنی کوچه حاجی نادر.
فون 070292602
تاریخ اخذ جواز28/4/1383
سرک 5 پروژه تایمنی تعمیر
27
حزب صلح ملی اسلامی اقوام افغانستان
عبدالقاهر
شریعتی
سابقه
زرافشان هوتل منزل دوم.
فون 070218759
تاریخ اخذ جواز 28/4/1383
کارته چهار مقابل مخابرات
28حزب
وحدت اسلامی افغانستان
محمد
کریم خلیلی
تلفن
:2501413 تاریخ اخذ
جواز 1/5/1383
ارته سخی تپه سلام کوچه
29حزب
وحدت اسلامی مردم افغانستان
حاجی
محمد محقق
مسجد
محمدیه خانه نمبر3.
فون 070278276
تاریخ اخذ جواز 3/5/1383
خانه نمبر6 قلعه فتح الله
عقب حوزه 10 .
30حزب
لیبرال ازادیخواه افغانستان
اجمل
سهیل
تلفن
070220846
تاریخ اخذ جواز 3/5/1383
ساحه رهایشی پوهنحی تعلیم تربیه پوهنتون بلخ
نمبر حویلی (561بر112)
31حزب فلاح مردم افغانستان استاد محمد ظریف فون 070517237و 0799206469
تاریخ اخذ جواز 4/5/1383
پروان سه جاده پرزه فروشی
مقابل حوزه 4
32حزب
همبستگی افغانستان
عبدالخالق
نعمت
تلفن
: 070231590
تاریخ اخذ جواز 7/5/1383
خیرخانه، گولایی خواجه بغرا
33جماعت الدعوه الی القران والسنه افغانستان مولوی سمیع الله نجیبی تلفن :070293814
تاریخ خذ جواز 7/5/1383
سرک اول تایمنی مقابل لوی حارنوالی.
34نهضت ملی افغانستان احمد ولی مسعود فون 070277938 و
0799342942 تاریخ اخذ جواز7/5/1383
35حزب صلح ملی اسلامی افغانستان شاه محمود پوپل زی کابل- سرك پوهنتون مقابل رياست ملي بس
منزل دوم اپارتمان.
تاريخ اخذ جواز7/5/1383
فون 0799454392و
0700612373و0700275754
36حزب آرمان مردم افغانستان الحاج سراج الدین ظفری کابل – سرک اول حصه اول خیر خانه بلاک 65
مارکیت متین مسیح. فون 0799303524
تاریخ اخذ جواز15/5/1383
کابل چهارراهی تایمنی- جاده غربی
37حزب پیوند ملی افغانستان سید منصور نادری متصل به کلو له پشته دشت راست.
فون 079427689 و 0799182016
تاریخ اخذ جواز 7/5/1383
38حزب سعادت ملی واسلامی افغانستان محمد عثمان سالکزاده کابل- سرک اول شاه شهید. فون 079203527
تاریخ اخذ جواز 7/5/1383
کابل شهرنو کوچه قصابی
39حزب آزادی افغانستان الحاج عبدالملک بلاک 511 تلفن 079023686
تاریخ اخذ جواز 20/5/1383
40
حزب رستاخیزمردم افغانستان
سید ظاهر قائید
بلاک
15 تهیه مسکن منزل اول اپارتمان 4 فون
ام
البلاد ینماینده
مرکز 070033579، 079372310و
070502943
تاریخ اخذ جواز 20/5/1383
41مجمع ملی فعالین صلح افغانستان شمس الحق نورشمس پروژه تعدیلی وزیرآباد تلفن 070224497
تاریخ احذ جواز24/6/1383
آدرس : کابل منارشاه شهید حصه سوم.
42دافغان وطن اسلامی گوند محمد حسن فیروزخیل تاریخ اخذ جواز 31/6/1383
تلفن : 079320722
خیرخانه حصه اول سرک 1
افسوتربلندمنزل شماره23 .
43حزب
آزادیخواهان مردم افغانستان
فدا
محمد احساس
تلفن
079333913 و 0799507902
تاریخ اخذ
جواز 6/7/1383
44 حزب تحریک وحدت المسلمین افغانستان وزیرمحمد وحدت مرکز ولایت کنرها نزدیک ریاست مخابرات کنر.
تلفن 51150821- کود 008821 ثریا
تاریخ احذ جواز 6/7/1383
مکرویان 3بلاک 6 آپارتمان 30 .
45حزب همبستگی ملی اقوام افغانستان محمد ظریف ناصری تلفن 070269838و 070275682
تاریخ اخذ جواز 6/7/1383
46حزب اعتدال ملی اسلامی افغانستان قره بیک ایزد یار کابل پروان سوم تلفن :070285222
و 070224761و0799327170
تاریخ اخذ جواز 6/7/1383
تخته پل شور بازار مقابل
47حزب ترقی ملی افغانستان دکتر آصف بکتاش دروازه شمالی بالاحصار. فون 079316243
تاریخ اخذ جواز 13/7/1383
سرک 10 وزیر اکبرخان جوار
48حزب استقلال ملی افغانستان تاج محمد وردک دفتر مرکزی موسسه مین پاکی امر .
تلفن 079302133
تاریخ اخذ جواز 13/7/1383
49تنظیم جبهه ملی نجات افغانستان صبغت الله مجددی وزیر اکبرخان سرک 15 خانه نمبر26 .
تلفن 0799302418
تاریخ اخذ جواز 16/7/1383
خوشحال خان چوک اسپین کلی
50حزب
وحدت ملی اسلامی افغانستان
محمد
اکبری
کوچه مسجد امام رضا.
تلفن :
079348207 و 079215376 تاریخ
اخذ
جواز 4/8/1383
کابل-کارته 3 پل سرخ
51حزب
نهضت حاکمیت مردم افغانستان
حیات الله
سبحانی
مقابل
شفاخانه صلیب سرخ.
تلفن 079353421
تاریخ اخذ جواز 8/12/1383
کابل وزیراکبرخان سرک
15کوچه چهارم دست چپ.
52حزب
جنبش ملی اسلامی افغانستان
سیدنورالله
فون
070511511
تاریخ اخذ جواز 28/1/1384
53حزب وحدت اسلامی ملت افغانستان قربانعلی عرفانی ده بوری ایستگاه سابقه دست چپ.
فون 070278131
تاریخ اخذ جواز 9/1/1384
گولائی مسجد غوث العظم
خشت هوختیف خیر خانه کابل.
54حزب
نخبگان مردم افغانستان
عبدالحمید
جواد
تلفن
070050360 و 070620441
تاریخ اخذ جواز 10/1/1384
چهارراهی حصه دوم کارته پروان جوارر
55حزب ملی هیواد غلام محمد هنمای معاملات رویانا. تلفن 079347486
تاریخ اخذ جواز 11/1/1384
نارسیده به بند قرغه غرب
محوطه فرقه هشتم. فون
079128171
56حزب آزادیخواهان میهن عبدالهادی دبیر تاریخ اخذ جواز 13/1/1384
گذر سیاه گرد ناحیه سوم شاروالی
57حزب پیوند میهنی افغانستان سیدکمال سادات شهرمزارشریف ولایت بلخ تلفن 070500400
تاریخ اخذ جواز18/1/1384
ابل کارته پروان حصه دوم جناح راست
بادام باغ
58حزب
جمعیت اسلامی افغانستان
استاد
ربانی
فون 070280911 و 070278950
تاریخ اخذ جواز 6/2/1384
چهارراهی انصاری سرک اول
جوارناحیه 4کابل .
59حزب
تنظیم دعوت اسلامی افغانستان
عبدالرب
رسول سیاف فون
070277007 و 079304636
تاریخ احذ جواز 6/2/1384
کابل-مکروریان اول
60حزب متحد ملی افغانستان نورالحق علومی بلاک 46اپارتمان 5 . فون 079308484
تاریخ اخذ جواز 12/2/1384
کابل میرویس میدان افغان
61حزب
مردم افغانستان
احمد
شاه اثر
مارکیت
منزل دوم آپارتمان دهم.
فون 070507917
تاریخ اخذ جواز 12/2/1384
متصل صالون میوند.
62حرب ثبات ملی اسلامی افغانستان محمد سمیع خروتی فون 079383788
تاریخ اخذ جواز 12/2/1384
مکرویان (3)بلاک 10
کابل 070230234
63د افغانستان دملی مبارزینوگوند امانت ننگرهاری تاریخ احذ جواز21/2/1384
کابل سرک کلوله پشته
منزل شماره 3576 .
تلفن070224422
64حزب دیموکرات افغانستان عبدالکبیررنجبر تاریخ اخذ جواز 21/2/1384
شهرنو چهارراهی شهید کابل.
فون 070277005
65دافغانستان
دملی وحدت ولسی تحریک
عبدالحکیم نورزی
تاریخ
اخذ
جواز 21/21384
کارته سه روبروی
66حزب اقتدارملی سید مصطفی کاظمی لیسه حبیبه کوچه شرکت. فون
070276290 تاریخ اخذ جواز 29/2/1384
ناحیه 11حصه اول خیرخانه
سرک اول سرک هوتل پروان
67حزب
افغانستان نوین
محمد
یونس قانونی
فون
070222398و 0799342942
تاریخ اخذ جواز 29/2/1384
کابل چوک ده بوری بطرف آخرپوهنتون
68حزب رفاه ملی محمد حسن جعفری سرک 4دست چپ کوچه اول. فون
070293344 تاریخ اخذ جواز 16/3/1384
بلاک 28 اپارتمان 85
69حزب ملی دریح حبیب الله جانبداد مکرویان سوم. فون 079319821
تاریخ اخذ جواز 16/3/1384
70حزب رفاه افغانستان میرمحمد آصف ضعیفی زرغونه میدان ، مقابل کابل بانک ، شهرنو،
منزل دوم هوتل باباسالس.
فون 079321371 و 070212946
تاریخ اخذ جواز 16/3/1384
71حزب امت اسلامی افغانستان تورن نورآقا احمد زی شهرولسوالی اشکمش ولایت تخار . فون
079349409 تاریخ اخذ جواز 15/3/1384
کابل-سرک دوم کارته نو
72حزب
ملی اسلامی افغانستان
روح الله
لودین
رو بروی عارف مارکیت.
فون
079445060و079410324
تاریخ اخذ جواز 18/3/1384
پائین ترازچوک ده بوری
73حزب
جنبش دموکراسی مردم افغانستان
محمد شریف نظری
سمت
غرب لیسه مسلکی هنرها.
فون 079374089
تاریخ اخذ جواز 6/4/1384
74حزب مترقی دموکرات افغانستان محمد ولی آریا کارته 4سرک اول دست راست کوچه اول.
فون 079343030و 079565525
تاریخ اخذ جواز 15/4/1384
75حزب دموکراسی افغانستان الحاج محمد طاووس عرب قلعه فتح الله ، سرک دوم
دست چپ خانه 13. فون 0
70278041 تاریخ اخذ جواز 15/4/1384
جاده قلعه نجار ها الی سرور کائنات
76 حزب مردم مسلمان افغانستان بسم الله جویان جناح جنوبی سرک خیابان سوم نزدیک گولایی سینما،
مقابل مغازه کو پراتیفی نمبر 11
.فون 070283504و 070291069
تاریخ اخذ جواز 15/5/1384
77حزب الله افغانستان قاری احمد علی ولا یت هرات،جاده بهزاد ، چهاراهی دوم ،
نبش جاده ،طرف شرق .
فون 070417742و 079579524
تاریخ اخذ جواز 29/6/1384
78حزب اسلامی افغانستان عبدالهادي "ارغنديوال" خوشحال مینه کابل ساحه الف
مقابل هده سابق قندهار.
فون 079421474
تاریخ اخذ جواز 3/8/1384
79حزب نهضت فراگیر دموکراسی وترقی افغانستان شیرمحمد بزگر کابل گلزار مارکیت اپارتمان 148
منزل سوم. تلفن 0799303024
تاریخ اخذ جواز 5/10/1384
80حزب
ولسی ترون افغانستان
سید
امیر تحسین
کابل
قلعه فتع الله سه راهی لیسه زرغونه.
فون 0799445002و
0799316457
تاریخ اخذ جواز 3/11/1384
81حزب متحد اسلامی افغانستان وحید الله سباوون کابل جمال مینه کارته سخی
خیابان مرکزی زیارت سخی
فون 070196338
تاریخ اخذ جواز 3/11/1384
82حزب نهضت اسلامی افغانستان محمدمختار مفلح کابل کارته پروان مقابل پارک بهارستان.
تیلفون070210406-
تاریخ اخذ جواز 11/2/1385
83حزب
اقتدار اسلامی ملی افغانستان
انجنیر احمد شاه
احمد زی
کابل- چهاراهی زنبق طلائی مقابل
سفارت ایران.
فون 0799331210و
2103095
تاریخ اخذ جواز 5/10/1384
ولایت خوست – شهر خوست ،
سرک کابل،جوار
84دافغا
نستان مجاهد ولس یووالی اسلامی تحریک
سعید الله" سعید"
ریاست معارف.كابل
،سرك چهار ناحيه 5 كوتي سنگي ،
فون:07990704697 ،
0799137051 ، 0799131928
و070603600
تاریخ اخذ جواز 2/10/1385
85حزب توحید مردم افغانستان انجنیر زین الدین جاهد کابل – جاده دارلاامان ، 3 راهی علاوالدین ،
دست راست عقب قصابی بیژن
داخل کوچه منزل محمد نادر.
فون 0798164849
شاهين پلازه- دريم منزل جلال آباد.
د افغانستان تولنپال ولسواك
86(افغان
ملت ملي مترقي) گوند
اجمل
شمس فون
0799126887و 0700616629
كابل،جوار ليسه غازي ، سرك اول تپه سلام ،
87حزب اعتماد ملي افغانستان اسد الله "كهزاد" كوچه اول دست راست خانه دوم.0772124068
و0700224471ونماينده
0700807700تاریخ اخذ جواز 20/4/1386
88حزب خدمت گاران ملی افغانستان ممتاز "همت" کابل،احمد شاه بابا مینه ،بلاک4 منزل اول . تليفون:
0798179419و0798120322و070264718
تاریخ اخذ جواز 6/6/1386
89حزب جمهوری افغانستان انجنیر "حبیب" کابل ،شش درک ، متصل احاطه
قواندانی آیساف ،خانه دوم.
0700655252تاریخ اخذ جواز 12/7/1386
90حزب تحرک ملی افغانستان راضیه"نعیمی" کابل ،کوته سنگی ،کوچه موتر شوئی .
0700286460و0799892205و
0799374130تازیخ اخذ جواز 17/7/1386
کابل ،سرک مقابل سینمای ملی ،
91حزب نهضت بیداری ملی فلاح افغانستان ثریا قول ابچکان،دست چپ.0799312458
تازیخ اخذ جواز 17/7/1386
92حزب نیاز ملی افغانستان فاطمه" نظری" کابل ،جاده شهید مزاری،ایستگاه انچی باغبانان
0799436684و0774409925
تازیخ اخذ جواز 17/7/1386
کابل، سرک چهارراهی پل سرخ،
93حزب انسجام ملی افغانستان نجیب الله "صادق مدبر" سرک سرای غزنی، سر چهارراهی اول، دست چپ.
تاریخ اخذ جواز23/8/ 1386
تیلفون 0799856150 و 0700290005
کابل، کارته نو،ناحیه 8 ،
94حزب د افغانستان ملي ولسواك گوند امان الله "ثابت" کابل باختر پلازا ،منزل سوم
تاریخ اخذ جواز 30/8/1386
تیلفون 0799145231
بالا
بازگشت