تنبوره بابه قیران
در عکس دنبوره نواز قدیم ما مرحوم بابه قیران سمنگانی
شمال افغانستان با داشتن شرایط خوب اقلیمی ومنابع فروان طبعی خود انسانها را بخاطر زنده گی جلب نموده هزار ها سال درحفظ کلتور وتاریخ قدامت دارند.
سه هزار قبل در دور حکومت شاه سمنگان با داشتن عبادت گاه بودای ( تخت رستم) واقع در مرکز ولایت سمنگان انسانهای ان سر زمین موسیقی وساز واواز داشتند سرود خدا پرستی وهماسی را همرا با ساز واواز می خواندند و با رقص تمثیل میکردند.
اسباب موسیقی انها را اساسا دنبوره غچک –زیر بغلی وتاسک تشکیل داده با همراهی کف زدن موسیقی را پر شور ومست می ساختند..این اسباب های اصیل هنری مردم ما ونمونه قدیمی فلکلور ماست.
مختریان اسباب هنری دنبوره را ابتدا از کدو چوبی ساخته کدو را دو پله نصف نموده و روی پله انرا پوست حیوانات بسته و ازروده گوسفند رشته ساخته صدای تبله وهم دنبوره را براورده اند به مرور زمان کاسه دمبوره را از چوب توت ساخته اند .
غچک نیز اسباب قدیمی ما بوده در ابتدا از پله کدو چوبی ویال اسب ترتیب می نموده اند .
تبله ویا زیر بغلی هم ار الات موسیقی انوقت بوده پوست حیوان را روی کاسی سفالی می کشیدند واز ان صدا بر می اوردند .
تاسک کلمه اوزبیکی است کاسه خورد معنی میدهند برامدن صدا از کاسه رانمود همبستگی دانسته میگویند: پیروز نخچیر سمنگان مکان انگور بوده صنعت انگور داری در انجا رواج داشته تابه امروز کلتور انگور داری دران منطقه موجود است .باغداران انوقت در موسم انگور از ان می تیار نموده در خمدان های گیلی ذخیره مینمودند و بزم وشادی را با نوشیدن می شادمانی بیشتر می بخشیدند امرور این عادت بابایی ما در منطقه وجهان ادامه داشته در وقت می نوشی پیک ها را با هم جنگ داده رمز همبستگی با همدیگر می نمایند.
اراستن این چار اساب تنبوره- غچک - تبله وتاسک با کندن کاری خراته کاری وپوپک بستن از نمونه های تاریخی محبت به موسیقی تاجکها – اوزبیکها – هزاره ها وترکمنها است
رقص وموسیقی جز کلتور قدیم مردم ما بوده در مذهب دین بودایی رقص و موسیقی را با اخلاص می نگرند .
گذشت زمان با بوجود امدن دین زردشت در سرزمین ما هنر موسیقی فراختر پا به عرصه خود گذاشته توسعه یافت.
در دور زردشتیها موسیقیدانها را ارج میگذاشتند ومقام بلند مجلس را به انها گذاشته و به گروه موسیقی نواز ها تخت ها می ساختند. موسیقی انوقت با اواز ورقص همراهی میشد و رقص تمثیل کننده مفهوم موسیقی و چون زبان گویا موزیک بوده ورقاصان از طرف اهل مجلس با دادن تهایف( سوغات) ها تقدیر شده به هنر انها تهنیت میگفتند.
عربها در وطن ما به این فرهنگ جاویدان ما ضربه زده بعد از تسلط عرب ها موسیقی ما تنها به دف ونی باقی ماند وهنر رقص کاملا محوه شد. بعد از گذشت زمان موسیقی دان های ملی ما ابو علی ابن سینا تولد بخارا ابونصر فارابی تولد سیر دریا وعلی شیر نوایی تولد هرات به این بندشهای تحملی رخنه زد و موسیقی را چون دوا مرض روحی ترویج داده به زودترین وقت هنر موسیقی مقام خود را در اجتماع یافت. این ترقی هنر موسیقی را میتوان از دور حکومت سامانیان الی ختم دور حکومت تیموریان هرات تخمین کرد. هنررقص که با موسیقی چون جان تن دانسته میشد از مردم ما گرفتنه شده ورقص بچه ها را که جایز اراستن بزم وشادی بودند بنام( بچه بازی) منع قرار دادند. تنها مردم جنوب وجنوبشرق وطن ما به این خواستهای ممنوعه حکومت وقت تن در نداده بنام اتن ملی رقص بچه ها را زنده داشتند که بچه ها با گذاشتن موی دراز خود را مشابع دختران نموده وبا شور دادن ان تنازی نموده انرا اتن ملی نام گذاشتند این گروه از هنر مندان اکثرا بچه های خوش ذوق بوده بر بینینده گان با رقص خود کیف وشادی سرور میبخشند.
در رابطه به یکی از اسباب موسیقی (تنبوره) یا (دوتار)
ژورنالست خوب وطن ما اقایی (حلیم یارقین)در صفحات یکی از مجلات (جامعه مدنی) چاپ کابل نوشته است (در فرهنگ اوزبیک ها(تنبوره)ه در گستره موسیقی وهم در ادبیات شفاهی جایگاه ویژه وبارزی دارد به ویژه در ادبیات شفاهی این اله به عنوان ابراز سمبولیک تصویری واستعاری کاربرد فروان دارد. چند نمونه از انها را ذکرمیکنیم
- قرنیم دومبره چیرته دی(معادل دری: شکمم تنبوره میزنه)
- مین نیمه دیمن دومبره م(قوییزم)نیمه دیدی.(مه چه میگم دنبوریم چه میگه)
- ایشک نی قولاغیگه دومبره چیرتماق.(معادل دری: در گوش خر یاسین خواندن)
دومبره چیرتب یوربتی.(در مورد شخص بیکاره تنبل)
چند ماه قبل به ابتکار ژورنالست هنر دوست وطن ما اقای شریف الله مولف تذکره هنر موسیقی قدیم تحت اعوان (موسیقی میراثیمز گنجینه سی) به یاد بود از دنبوره نواز کبیر ما( بابه قیران سمنگانی) جشنواره بزرگ به اشترک دنبوره نوازان افغانستان در شهر زیبای شبرغان برگذار شده بود که با این رویداد بزرگ هنری میراث غنی فرهنگی وهنری ما دوباره نیرو یافت . درین جشنواره بیشتر از صد دنبوره نواز از ولایات کشور اشتراک داشتند. دنبوره نوازان در حضور حکمان ماهر کشور همچو صفدر علی توکلی استاد دنبوره نواز ها مسبا بقه دنبوره نوازی نموده وبه فرمایش حکمان جشنو اره موزیک نواختد و به سوالات انها جواب دادند . برنده گان مقام های عالی این جشنواره با گرفتن جوایز نقدی جنسی وسیاحت ها یه خارج از کشور از طرف هنر دوستان تقدیر شدند . اقای شریف الله سازمان دهنده این جشنواره به خبرنگار مجله نشریه زن کانادا گفت ( هنر دنبوره نوازی در مسیر تاریخ در وطن ما رواج داشته ودر دورترین محلات صفحات شمال کشور نواختن این اسباب موسیقی موجود است. مردم ما چون میراث پر بهای اژداد خود انرا حفظ ونسل به نسل انتقال داده و میدهند) اقای شریف الله راجع به مصارفات این جشنواره بزرگ که یک هفته در شهر شبرغان دوام نمود گفت(من وقتیکه نیت به برگذاری این جشنواره نمودم میدانستم که مردم ما هنر دوست وتشنه هنر هستند . در برگذاری ان همه هنر دوستان سهم گرفتند ومهمانان برنامه کاملا از طرف اهالی پذرایی خوب گردیدند ومیزبانان شبرغان ازین مهمانداری خود نهایت خورسند هستند وهنر مندان دعوت شده ومهمانان با تاثرات خوب به وطن هایشان برگشته واین جشنواره در هر ولایت به ابتکار هنرمندان اشتراک شده اولین جشنواره دنبوره نوازان کشوربا برگذاری محافل دنبوره نوازی در قره وقصبات ولایات تمجید وتشویق شده به زنده ساختن هنر دنبوره نوازدنیای خوشی را نصیب مردم ساختند.)
امان معاشر
بالا
بازگشت