azizpor2,siasi, ariaye

عید محمد عزیزپور

فرستنده: عید محمد عزیز پور

برخی از دوبیتی ها و غزلهای عبدالعزیز دلدادۀ نازک (مشهور به عزیز نازک، یکی از دلدادگان نامراد) که داستان ایشان مانند داستان « سیه موی و جلالی» و «ملنگ و لیطان» در میان مردم غور و بادغیس از شهرت ویژه بر خوردار است. این دوبیتی ها و غزلها یادگاری دورانی است که اینجانب در مسجد درس میخواندم و کتابچۀ اشعار دستنویس عزیز نازک در همانوقت میان ما دست به دست می شد. البته اشعار عزیز نازک اکنون از سوی نزدیکان و دوستان مرحومی به نشر رسیده است. با نشر این اشعار میتوانند کسانی که به انترنت دسترسی دارند به آن آشنا شوند. (ع.عزیزپور)

زندگي نامه مختصر عبدالعزيز( نازك)

به نقل از سایت (تارگاه) بادغیس

"مرحوم عبدالعزيز فرزند محمد رضا بيك مشهور به عزيز نازك مسكونه اصلي قريه زنده چشم مربوط كشك كهنه ولايت بادغيس يك تن از شاعران توانمند وبا استعداد كشور عزيز بوده كه بعداز شهادت موصوف برادر اخيافي اش ارباب محمد صديق فرزند غلام خان جوالق ء پسرانش محمد رضا وغلام يحي ء پسركاكايش حاجي اسمعيل بيك ونواسه كاكايش محمد ابراهيم بيك تاكنون حيات داشته در محلات قريه زنده چشم وقريه جوالق ولسوالي قادس بودوباش دارند.

مرحوم عبدالعزيز درسال 1312 درقريه زنده چشم متولد ودرسال 1345 هنگاميكه به صوب كابل روان بود در مسير راه قندهار به منطقه كشك ونخود به اثرچپه شدن موتر جام شهادت را نوشيده ودر همان جا دفن شده است. موصوف اكثرا از عمر عزيز خود را درفقرءهجرت و مسافرت بخصوص در مساجد به منظور فراگيري تحصيلات علوم ديني در نقاط مختلف مربوط ولايت بادغيس چون قادس، جوند ، جوالقءكوكچايلءلنگرشريفءقره چقي ءقلعه نو وولايات همجوارچون هرات وغورسپري نموده موصوف شخص نهايت فروتن ومتواضع بود با هركس خلق خوش ورويه نيكو داشت همانا رفقاء وهم نشينانش هميشه از وي به نيكي ياد مي نمايند.

بعداز اينكه مدت چندين سال از عمرخود را در مدارس ومساجد خصوصي سپري نموده بود هميشه به شعروادب علاقه مندي خاصي داشت ودر وصف مخاطب خود بنام نازك شعر مي سرود تا اينكه در سالهاي 1345 سروده ها واشعارش شهرت زيادي پيدا نموده بخصوص در نقاط مختلف بادغيس چون منطقه جوند كه اكثرا ازخوش آوازها سبك خواندن موصوف را باموسيقي محلي آن يعني دوتار كه عبدالعزيز نازك به آن نيز بلديت ودسترسي كامل داشت تعقيب مي نمايند چنانچه دفترچه هاي ثبت غزليات آن در اكثرخانه هاي شخصي موجود بوده كه تا كنون برويت آن اشعارموصوف را زمزمه مي نمايند. همانطوريكه موصوف شاعرخوش آواز بود بلكه در موسيقي يعني دوتارمحلي دسترسي و بلديت كامل داشت خواندن نغمات دل انگيز وآواز دلپذيرش مورد پسند وعلاقه همه كس بوده برعلاوه شرين محبت وخوش حكايت بود."

الف- دوبیتی ها

بیا به تربت ویرانۀ من کفن گلگون ز خون دیدۀ من

هنوزم انتظارم نازک گل نهی مرهم به زخم دیدۀ من

ز هجران تو کی آرام گیرم نباشد غیر عشقت در ضمیرم

تو شادی کن، که شادی لایق توست مرا بگذار که با غم ها بمیرم

کجای نازک زهره جبینم تسلای دل اندوه گینم

شوم نومید از عمر جوانی سگت را گر به چشم کم ببینم

بیا نازک مکن مهرت ز دل کم مزن رد قلب زارم نشتر غم

نیم هندو که بر من میزنی تیر مسلمانم به دین تو شریکم

غمت آخر بجای میرساند که رسم عشق در عالم نماند

خرام غمزۀ ناز تو نازک سکندر را به خاک غم نشاند

شب جمعه که عید مومنان است قلم از دست نازک در امان است

غم سودای تو ای نازک گل حکایت با همه پیر و جوان است

شنیدستم که بلببل فصل نوروز به گل گفت ای انیس قلب پُرسوز

تو حسن نازک و خال و صفا را ز گلبرگ لب نازک بیاموز

برو قاصد بگو دلدار مارا بت لب شکر عیار ما را

عزیزت شد بیرون از شهر کابل ببند با دست و پای خود حنا را

دمیده بر رُخت سبزه چو سنبل بود قدت مثال غنچۀ گل

دلم بسیار نومید است نازک زمانی غمزه کن مانند بلبل

١٠

بیا ای نازک سرو دل آرا مرا در آستانت دفت فرما

مرا این مرگ خوشتر از حیات است که هردم بر سر چشمم نهی پا

١١

بزن سرمه به چشمت ای دل آرا مزیَن کن رخ عالم نما را

صف مژگان تو ای نازک گل به قتل آورده است خلق خدا را

١٢

سر زلف سیاه را کن پریشان صفا کن صورت خود نازک جان

بدر شو لحظۀ بر بام قصرت که تا بیند عزیزت ماه تابان

١٣

الهی تو به حق انبیا ان به حق آن نبی حال دوران

به حق جمله مهرویان عالم رسان دست مرا به نازک جان

١٤

مرا هستی بود یک جان شیرین فدای چشم مست و زلف و پرچین

که امشب عید قربان است نازک به خونم دست و پا را ساز رنگین

١٥

تو نازک با کمال و حسن نیکو دل خلق جهان بستی به یک مو

دو چشم مست تو استاد سحر است دو ابرویت بود سر مشق جادو

١٦

بگیرم دامن فضل خدا را بخوانم نام پاک مصصفی را

ابوبکر و عمر عثمان و حیدر همه تشنه لبان کربلا را

١٧

اسیر هردو چشم می پرستم غم و درد تو نازک کرده پستم

به فردای قیامت روز محشر بود اندر گریبان تو دستم

١٨

گلی یا بلبلی یا قرص ماهی رعیت زاده ای یا پادشاهی

دو مذهب از کجا با تو رسیده مگر با تو شده لطف الاهی!

١٩

ز کوهستان کابل تا به پایزر هرات و چشت و غور و ملک ساغر

بگشتم من ندیدم مثل نازک ز سرحد قجر[1] تا ملک بربر

٢٠

منم پیوسته در عشق تو محکم مگر جای دیگر دل را ندادم

مکن توبیوفایی نازک من مبادا ذرَۀ مهرت شود کم

٢١

دلم را قد رعنای تو خون کرد تنم را عشوۀ نازت زبون کرد

دو چشم سرمه ریزت نازک گل مرا در عشقبازی رهنمون کرد

٢٢

کجای نازک شیرین زبانم انیس و مونس و روح و روانم

من از دست جفاهای تو نازک فرار اندر محال چغچرانم

٢٣

نگارا! از غم روی تو مردم به خاک آخر تمنای تو بردم

جدا از لعل شیرین همچو فرهاد به صد تلخی و حسرت جان سپردم

٢٤

کجای نازک شیرین لقایم نمیدانم ز غشقت در کجایم

اگر از حال زار من بپرسی مقیم روضۀ شیر خدایم

٢٥

شیرین قد و شیرین گفتار باشی به غمزه آهوی تاتار باشی

به جمع خوبرویان دو عالم تو نازک بر همه سردار باشی

٢٦

اگر بینی یکی را خفت و خیزان تنش کاهیده و حالش پریشان

اگر در جهره اش آثار عشق است بود یار عزیزت «نازک» جان

٢٧

ترا گر دانش و عقل و تمیز است ببین چشم کدامین اشک ریز است

به قلبش گر بود مهر و محبت به دستش شیشۀ عمر «عزیز» است

٢٨

چرا با مدعی یاری تو «نازک» چرا از من دل آزاری تو «نازک»

تمام عمر خود صرف تو کردم ندانستم ستمگاری تو «نازک»

٢٩

غلام نرگس مستانم امروز میان آتش سوزانم امروز

من از دست جفاهای تو «نازک» فرار دولت ایرنم امروز

٣٠

مّ من روبرو از ناز بنشست به نخلستان قد شمشاد بشکست

غرض از ششتن «نازک»چنین بود دگر دل را به تار زلف میبست

٣١

بگشتم کشور کاووس و کی را غراق و هند و چین و ملک ری را

عزیزان «نازک» شیرین شمایل گلستان کرد ملک غرچه قی را

٣٢

ز «نازک» هر که می آرد پیامی برایش میدهم خط غلامی

رسان ای قاصد نیکو شمایل زلفظ من به دروارش سلامی

٣٣

قلم از دست من سر میشه نازک زمین از اشک من تر میشه نازک

درین دنیا مرادم را ندیدم خدا قاضی به محشر میشه نازک

٣٤

همیشه از غمت دل ریش ریشم مثال خرچ، سرگردان خویشم

همیشه بیقرارم «نازک» گل زند مار غمت هر لهظه ریشم

٣٥

به پای آستان پیر لنگر عزیز افتاده است با دیدۀ تر

ز بعدش از خدا اُمیدوار است که آید بوی نازک از برابر

٣٦

به نازک عید قربان را مبارک جلوس نازنینان را مبارک

به قربانی اگر بسمل نمایی عزیز دل پریشان را مبارک

٣٧

به قربانت شوم ای بردۀ دل تو نازک میزنی تیر تغافل

ترا اینگونه صیادی که آموخت الا ای شوخ تیر انداز قابل

٣٨

الا ای نازک غمخوار و دلسوز انیس و مونس شام دل افروز

ز مژگان گیر سوزن، تار از زلف دل صد پارۀ ما را به هم دوز

٣٩

فنا شد عمر من با فکر و اندیش چه سازم؟ همزمان غم میشود بیش

دمی صد مرتبه ای نازک گل دلم را عقرب زلفت زند نیش

٤٠

گل رویت به هر گلزار فرد است اگرچه رنگ زیبای تو زرد است

به جنت گر نباشد نازک من دلم از جنت فردوس سرد است

٤١

بگشتم ترک و تاجک و مغل را تمام ملک ساغر، سرپل را

بگشتم من تمام آن ولایات ندیدم مشعل نازک گل را

٤٢

فتادم در هزاران آفت بد نبودم واقف از قانون این حد

تغافل می زنند ای نازک گل ستمکاران تیر انداز گنبد

٤٣

جدایی کی بخوابم میگذارد به آتش چون کبابم می گذارد

غم و سودای تو ای نازک گل به صد دفتر کتابم می گذارد

٤٤

بجانم دانۀ ناسور عشقت من بیدل شدم ناجور عشقت

دمی صد مرتبه ای نازک گل به دل نیش میزند زنبور عشقت

٤٥

لبت بوسم که عناب تر است ای لبانت قطرۀ از کوثر است ای

به بالای دو عینین تو نازک کمان یا زلفغار حیدر است ای

٤٦

جهان امروز یکسر کامیاب است عزیز در نار هجران دل کباب است

نقاب از روی، آزادی برافراشت هنوزم نازک من در نقاب است

٤٧

لبت یاقوت رمان است نازک بهای کل افغان است نازک

عزیز بینوا ازعشق رویت بدست غم پریشان است نازک

٤٨

رخت آیینۀ شرق است نازم دلم در عشق تو غرق است نازک

میان خوبرویان دو عالم زمین تو آسمان فرق است نازک

٤٩

هری را مسکنم کردی خدا یا زغم پیراهنم کردی خدایا

طناب زلف نازک بود زنجیر که طوق گردنم کردی خدا یا

٥٠

سحر با جفت خود میگفت بلبل گل و مل، لاله و نسرین و سنبل

به نغمه سوسن و ریحان بشنو ندارد خوی و بوی نازک گل

٥١

شبی در باغ گل رفتم به جاسوس که گل در خواب بود بلبل به افسوس

چو گلها جمع گشتند پیش نازک ز خجلت پشت پایش را زدند بوس

٥٢

به تخت ناز باشی نازک گل بمن همراز باشی نازک گل

زمانه مکرها بسیار دارد زمانه ساز باشی نازک گل

٥٣

بیا ای دلربا امروز عید است مرا با دیدنت هردم امید است

که نقاش ازل ای نازک گل ترا سر خیل خوبان آفرید است

٥٤

قدیفه بر سرم میباشد از غم پیراهن در برم میباشد از غم

بپا کفش و بپ سر کلاه غم شد بدل صد نشترم میباشد از غم

٥٥

جدایی ها مرا جبر است نازک دو چشمم پایۀ ابر است نازک

وفا و مهر تو ای نازک گل با من تا خانۀ قبر است نازک

٥٦

دو چشمم در رۀ عشقت شده کور تنم از دوری و هجر تو رنجور

هوای مهر تو ای نازم جان بمن همرا بود تا خانۀ گور

٥٧

تو ای قاصد سلام از نزد من گو به نازک آن مۀ شیرین سخن گو

بیا به تربت ویرانۀ من ز بعد مرگ من با من سخن گو

٥٨

بیا ای نازک گل بر مزارم به چشم خود ببین احوال زارم

تن مجروح اندر خاک باشم جسد بی روح سودای تو دارم

٥٩

اگر نازک بپرسد حال زارم به شهر قندهار افتاده کارم

به زیر خاک باشم نازک گل اُمید وارم بیایی در مزارم

ب- غزلها

بهار از مهر بنموده جبین را لباس ناز پوشیده زمین را

سحرگاه نازک شیرین شمایل پریشان کرده زلف عنبرین را

نسیمش چون دم عیسا دمیده روان بخشیده دلهای حزین را

فلک گردیده ارباب عنایت به کف آورده جام نازنین را

ازآن ساغر جهان گردیده گلزار جلا داده است سنبل یاسمین را

بهر سو لاله و نسرین دمیده شکسته زلف او بازار چین را

حنا اندر تبسم آوریده چو غنچه آن لب پر انگبین را

ز خاطر برده چشم نیمخوابش خرام نرگس باغ برین را

به اثبات جمالت عندلیبان به دوش آورده بار آخرین را

عجب نبود اگر یک جرعه بخشی ز گلزارت عزیز دل غمین را

دل از نار فراغت همچو سیماب که در مسکن ندارد طاقت و تاب

همیشه همچو مرغ نیم بسمل نمی آسایم اندر بستر خاک

فتادم در بیابان فراغت چو ماهی، می تپم در حسرت آب

وجود خستۀ محزون من را دمادم می دهی در دست قصاب

بدستم گر فتد جام وصالت دل و جان را کنم یکبار شاداب

ببالین غمت رنجور گشتم مرا میل است از لعل تو عناب

ندارم میل کوثر روز محشر اگر از جام تو نوشم دمی آب

رُخت خرشید و دُر باشت مراتب جبین از مشتری و زهره قالب

قمر سی روز رحمت دیده باشد به تاق هردو ابرویت مناسب

مریخ از چرخ هفتم دارد آهنگ که تا بر درگهت باشد مقارب

عطارد مست و بیخود گشت آن دم که شد از ساغر وصل تو شارب

زهل چون زهره از بالا فرو شد که سجده سازد اندر تیغ حاجب

چو حسنت پرتو اندازد به بالا هزیمت میشود جمع کواکب

نقاب از رخ براندازد به یکسو رجوع بندگی سازد مکاتب

نفس اندر امید خاک پایت به تابوت روان گردیده راکب

برای شستن پای تو نازک دو چشمم ابر نسیان است راطب

ز آدم تا ملک حور و پریزاد به گردن طوق اتباع تو واجب

ز کل خوب موجودات عالم به دربارت همه مخلوق طالب

لب لعلت مسحا را حیات است هزاران جوی کوثر را به جانب

خدا افروخته شمع تو نازک که صمٌ، بکمٌ، عمیٌ هست راعب

نوازش کن عزیز بینوا را که از کردار خود گردیده تایب

نسیم صبحدم از روی عادت بکن به جانب یارم ارادت

رسان به آن بت شیرین شمایل سلامم را تو از روی صداقت

بگو از دوری رویت حزینم نمانده در وجودم تاب و طاقت

ز حال کشتۀ شمشیر عشقت نمی پرسی تو از روی لطافت

به پابوست اگر کمتر رسیدم نِیَم زین ما جرا هرگز ملامت

بدین چند روز ایامی جدایی به زندان غمت دارم ندامت

مرا درعالم است یک جان شیرین فدای توست از روی صداقت

ز دار زلف پیچ پیچ تو نازک نجاتم نیست تا روز قیامت

به سینه آتش غشق تو نازک نجاتم نیت تا روز قیامت

ولیکن کشتۀ صبر و تحمل شده توفان هجر و اشتیاقت

خرامان شو به بازار غریبان الا ای دلبر صاحب شجاعت

نبینی گر به سویم از رۀ عشق به نزد عاشقان دارم خجالت

مرا خوشتر بود از باغ رضوان به دوزخ گر همی یابم وصالت

عزیز در کنج زندانخانۀ غم ندارد باک گر ناید سلامت

زقلبم هر زمان خون میزند موج به سینه نار گلگون میزند موج

ز هردو چشم حسرت دیدۀ من دمادم رود جیهون میزند موج

ز خون چشم حسرت دار لیلی گل از صحرای مجنون می زند موج

فسون و مکر و بازی، رنگ و حیله ز ایوان فلاطون میزند موج

ندارم مقتضای حیله و رنگ که بحر لطف بیچون می زند موج

ز آب درد دندان تو نازک ببام چرخ، گردون میزند موج

یقین از آب چشم آشقان است به دور ربع مسکون می زند موج

زبانت بلبل و هردو لبت گل شراب از لعل میگون می زند موج

عزیز را گر تکلم سازد آن گل سراسر حرف میگون میزند موح

به ایمان چشم مستت راه زن شد پریشان صاحب هر انجمن شد

به تیر ناوک ناز نگاهت به خاک دهر برابر مثل من شد

چو تیغ ابرویت شوری برافروخت سراسیمه غزالان ختن شد

ببین که ماتم درد و فراغت چو نیش مار هردو در بدن شد

ز بهر شور و آشوب دو زلفت فلک اندر تحیُر مثل من شد

زبون از قامت سرو تو شمشاد خجل از خنده ات گل در چمن شد

دل از دست رفیقان بداندیش همه چون غرق در خون بدن شد

نباشد هیچ آرام و قرارم به جانم آتش آن گلبدن شد

عزیزم در تمنای تو نازک فنا در باد همچون کوهکن شد

به طفلی از سراقت گشته ام پیر مزن بر سینۀ مجروح من تیر

نتابم سر ز فرمان تو نازک که تا خاک لحد سازد سرم زیر

کمند گردنم موی تو باشد دو پایم با محبت گشته زنجیر

به بستر جسم من پوسیده از درد ز درد عشقت ای شاه جهانگیر

فغان دارم ز زخم خنجر تو اگر لقمان کند صد گونه تدبیر

بجانم هست از درد تو نازک بگوشت ناله ام ناورده تاثیر

محرر گر شود کل خلایق نیارد شمۀ وصف تو تحریر

مصنفهای عالم را سراسر زبان قاصر بود از مدح تقریر

عزیزت شاد باشد نازک گل که هفت اقلیم را کرده است تسخیر

سحر از خواب ناز خویش برخیز مده برباد زلف عنبر آمیز

ز پا انداختی خلق خدا را به چشم نیم خواب فتنه انگیز

بود غوغا و آشوب از دو چشمت ز آه قلب مظلومان بپرهیز

بکن اندیشه از قتل جوانان ختن تا شهر یزد و جام و تبریز

منه در نزد دشمن در دلم خار به خاک آستانت، خون من ریز

به سویم گرگ عشقت در کمین است به قصدم دم به دم دندان کند تیز

ندارم از تو امید جفا را به آزارم تو هر لحظه میستیز

ز هجرت مرغ روحم گشته بیتاب اجل در جلوه است مانند سرویز

لبانت هست چون جام مسیحا از آن یک قطره بر خاکسترم ریز

ز گرد هردو نعلین تو نازک مزارم میشود هر لحظه گلریز

اگر آیی سر خاک عزیزت شوم زنده چو مرغان سحرخیز

نسیم آن سر زلفان کافر بمن خوشتر بود از مشک و عنبر

ثنای تیغ ابروی تو نازک گرفته کل عالم را سراسر

چو گلها از گل رویت زبون شد خجل از قامتت سرو و صنوبر

ز شوقت غنچه اندر صبح امید گریبان را دوپاره کرده در بر

بود آشفتۀ روی تو نازک هزاران مثل بهرام و سکندر

از آن روزی جدا کشتم ز وصلت به دل خوردم هزاران نوک خنجر

مرا تنها به کنج غم نهادی به بحر آتشم همچون سمندر

از آن روزی شدم در قید زلفت بیرون شد از دماغم شیر مادر

به چشم خود که تا حالم نبینی به پیغامم کجا سازی تو باور

١٠

نسیم صبحگاهی مشک تاتار روان شو سوی منزلگاه آن یار

چو وارد گشتی تو اندر حریمش مگر باشی تو از هرکار هشیار

ز جایم بوسه زن بر پشت پایش پسان بر دیدۀ خونبار بگذار

ستاده شو به پای آستنش به یک آداب ای پیک نیکو کار

ز بعد رسم و تعظیم ای نسیما بکن چون بلبل از منقار گفتار

سلامم را سراسر از زبانم بکن درد نزد آن دلدار تکرار

بگو از فرقتت زار و زبونم به چشم من بود گلزار چون خار

همه شب تا سحر از درد عشقت بخود پیچیده ام مانند یک مار

یکایک کن حکایت حال من را به آن شوخ دالارام ستمگار

بگو عرض مرا با جمله تعظیم ز روی عجز با آن یار غمخوار

بگو ای دلبر دلدار عاشق مگر گشتی ازین بیچاره بیزار؟

ندارم باک از جور زمانه دلم از طعنۀ اغیار خونبار

نمی آیی تو از بحر عیادت سر بالین این بیما افگار

درون کلبۀ ویران ما را منور کن از آن رخسار گلنار

عزیزت را نباشد محرم راز که سازد این غم سرشار اظهار

١١

مکن آب صفا از صورتت دور که تا ثابت بود اندر رخت نور

چکد یک قطره از آب زنخدان شفای درد بیماران مهجور

لب لعل تو همچون سلسبیل است مثال انبیگن و شهد مطهور

همه سر تا قدم جسم لطیفت بود نازکتر از گلبرگ کافور

به گیسویت زند چنگ محبت همه اهل جهان مانند منصور

هزاران صبح محشر هست پنهان به زیر هردو زلف شام دیجور

شراب آن لب میگون دلبر میسر کی شود بر جان فغفور

به جنت حور و غلمان انتظار اند که بینی سوی شان با چشم مخمور

عزیز است کشتۀ تیغ تو نازک برم داغ تو را تا خانۀ گور

١٢

زهجرت زهر قاتل میکنم نوش کنم کی از تو یک لحظه فراموش

ببردی نازک شیرین شمایل ز دل صبر و زتن جان و ز سر هوش

تو پروردی غلام خویشتن را به ارزانی برای غیر مفروش

برایت عمر خویش را صرف کردم مکن نومید از صبح بناگوش

به بوستان عندلیبان از فراقت نباشند یکزمان از ناله خاموش

مریض عشقم از بهر عیادت بیا بهر علاج درد من کوش

رخت بر آب عکس خویش انداز زتاب حسن تو آماده در جوش

هزاران مستمند از شوق دیدار فتاده در رهی عشق تو مدهوش

سحر اندر چمن از نطق بلبل رسد اوصاف تو پیوسته در گوش

مرا بگذار و استغنای خود را به قتل عاشقان هر لحظه مخروش

عزیزم گر سری تسلیم داری بنه بار ثقیل عشق بر دوش

١٣

ز جورت ای مۀ خاور کنم عرض ز حال خسته و ابتر کنم عرض

سهرگاهان به هنگام مناجات به سوی کعبۀ اکبر کنم عرض

بزاری آورم رو به مدینه به پای روضۀ سرور کنم عرض

روم من در مزار انبیا ان به هریک دخمه و مقبر کنم عرض

رسم در وادی قتل امامان به آن سرپشتۀ احمر کنم عرض

غم تو برده فکر و عقل و هوشم دل پرخون و چشم تر کنم عرض

از آن خونیکه در چشمم روان است ز مژگان صف خنجر کنم عرض

ز حیرانی و سرگردانی خود از آن دو نرگس کافر کنم عرض

رخت زد آتش اندر خرمن دل از آن اندوه و خاکستر کنم عرض

ز کام تلخی و از لب خشکی خود از آن گلبرگ پر شکر کنم عرض

من از بخت سیاه و روز تاریک ز جور زلف پر عنبر کنم عرض

هویدا چون شود روز قیامت به صد غوغا و شور و شر کنم عرض

عزیز از جور و بیداد تو نازک به نزد قاضی محشر کنم عرض

١٤

رخت باشد به هر توصیف لایق وجود نازکت با گل موافق

به شب گر واکنی مشت گریبان نمایان میشوی تا صبح صادق

تماشاهای رخسار تو جانان به خرشید جهان باشد مطابق

نه در آیینۀ سکندر آید نه درجام جم جمشید سابق

کلاهی کیقبادی داد برباد به قلبم ناوک چشم تو لایق

گدا و شاه از هفت کشور آید به پابوس تو چون بهرام عاشق

نه تهها من شدم حیران عشقت همه عالم به دیدار تو شایق

هر آنکس نام پاکت را کند خار به نزد اهل دل ملعون و فاسق

عزیزا گر همی خواهی فراغش به هر درس زمانه شو ملاحق

١٥

به قامت چادر بقرا مبارک به بر پیراهن خضرا مبارک

همی آیی به بازار غریبان به وامق صحبت عزرا مبارک

زدی وسمه به ابرو سرمه بر چشم به صورت زیور آرا مبارک

به مژگان خنجر دلدوز داری به رخسارت گل همراه مبارک

درآوردی به مشاطه دلم را به زلفت عنبر سارا مبارک

حنا بستی ز خونم دست و پارا دو ابرو حالت صبرا مبارک

ز بهر شادی و سیر و تماشا قدم در جانب صحرا مبارک

برای یک سر موی تو نازک دل و دین کرده ام مجرا مبارک

شنیدستم که ترک جود کردی اسیران را همین بشرا مبارک

به ضرب تیغ ابروی تو نازک شکسته منظر کسرا مبارک

مسخر کردی اقلیم دلم را ترا این حشمت کبرا مبارک

پریرویان ز حسن و داغ خوبی بتو دادند خط ابرا مبارک

ترا بادا همیشه نازک گل عزیز را چهرۀ صفرا مبارک

١٦

اول یاد از گل روی تو نازک دوم داد از دو گیسوی تو نازک

سوم مرغ دلم را قید سازد چهارم چشم جادوی تو نازک

به پنجم بی حساب است قتل عاشق به ششم بند من موی تو نازک

به هفتم من طواف کعبه سازم به هشتم قبله ام روی تو نازک

نهم چون نی نمایم ناله از شوق دهم باشم دعاگوی تو نازک

ز صدق دل عزیزت سجده آرد به محراب تو ابروی تو نازک

١٧

آتش فگنده در دئل رنگ انار نازک بیچاره کرده ما را چشم خمار نازک

هرجا که نازنین است صیاد و شوخ چشمی دانم که مرغ قلبش باشد شکار نازک

عارش بود ز رضوان بلکه ز حور و غلمان هرکس که خوش نشیند اندر کنار نازک

خرسند و نیک بختم ازینکه داده است حق سررشتۀ دو عالم در اختیار نازک

در خانه های خلوت کس را گذر نباشد گستاخ من درآیم از اعتبار نازک

از خاک غربت من صدگونه گل زند سر تا در مشامم آید بوی بهار نازک

اندر زمان مردن کانوقت چشم پوشان مژگان به هم نیارم از انتظار نازک

روح و روان من را خوانند کلب کویش ایمان و عقل و دین را سازم نثار نازک

روزی که کس نماند جز ذات پاک بیچون روحانیان بجویند اندر مزار نازک

در گرمی قیامت پروا ز کوثر اش نیست یکجرعه هرکه نوشد از جویبار نازک

واعظ ز نار دوزخ نبود عزیز را بیم قانون دستگیری باشد شعار نازک

١٨

جهان یکسر بهای موی نازک همه عالم به جستجوی نازک

ملک اندر سماء تعلیم گیرد به خوی و خصلت نیکوی نازک

کند سجده همه خرشید و اختر به محراب خم ابروی نازک

پری و آدمی و حور و غلمان اسیر زلف عنبر بوی نازک

به صحرا لاله را در دل نهد داغ خدنگ نرگس جادوی نازک

کند شرمنده سرو بوستان را نهال قامت دلجوی نازک

محبت چنگ زد بر آستینم کشاکش می برد به سوی نازک

به هردو چشم حسرت دیدۀ خود کنم سرمه زخاک کوی نازک

ازآن بنشسته گل بر روی شاهان که دارد شمۀ از بوی نازک

طبیب از بسترم برخیز و بگذر نداری چون به کف داروی نازک

حیات مردۀ صد ساله باشد شراب آن لب لولوی نازک

من همچون فاخته دایم به گردن کمند از رشتۀ گیسوی نازک

همی خواهد عزیز از ذات بیچون به وقت مرگ بیند روی نازک

١٩

دلم شیداست از سودای نازک فتاده در جهان غوغای نازک

تمام عمر بی بنیاد خود را کشیدم بار کلفت های نازک

تمام مردمان از پیر و برنا همه از جان و دل شیدای نازک

بگردم هر طرف مانند مجنون که تا یابم رخ زیبای نازک

خصوصا گر بمن گردد میسر کنم جان را فدای پای نازک

مثال عود میسوزد شب و روز وجود من به آتشهای نازک

بود مقصد عزیز بی نوا را سپارد جان خود در راهی نازک

٢٠

شدم مجنون و سرگردان نازک دل و جان مایل و قربان نازک

بنامم طبل حیرانی صدا کرد میان جمله مشتاقان نازک

وجودم چون سمک گردیده بریان ز تاب آتش سوزان نازک

دو چشمم مرغ دل را مانده در قید به دام گیسوی پیچان نازک

دلم در سینه شد چون سیماب بیتاب هوا دارد سر و سامان نازک

نهد اندر قدم شمشاد سر را به پیش قد خوش جولان نازک

تنم مانند مرغ نیم بسمل بخون آغشته در در میدان نازک

گا از خجلت فروریزد به دامان اگر بیند لب خندان نازک

کند والیل را چون روز روشن به خنده شعلۀ دندان نازک

کند شاه ارم ترک تجمل بگوشش گر رسد دوران نازک

به عالم نیست دیگر آرزویم به جزء دو دیدۀ رخشان نازک

بسایم در فلک از خرمی سر اگر یکدم شوم مهمان نازک

به مرگم هیچ افسوسی نباشد وسیله گر شود درمان نازک

دریغ از جان شیرینم نباشد اگر به من رسد فرمان نازک

به تکفینم نپردازید چندان که خوردم در جگر پیکان نازک

همی جوید تمام عندلیبان سراغ بلبل و بوستان نازک

فتاده همچو من بسیار باشد شهید خنجر مژگان نازک

عزیزان صورت قبرم بسازید به سمت گوشۀ بستان نازک

به سنگ مرمر قبرم نویسید مبارک نام خوش الحان نازک

بیا در تربتم یک لحظه کن گوش که دارم ناله و افغان نازک

به محشر چونکه سر بردارم از خاک بگیرم گوشۀ دامان نازک

کنندم در جهنم از سر سوز که سرتاپا شدم بریان نازک

فغانم تا به چرخ هفتمین رفت نشد پایان رهۀ هجران نازک

عزیزان خیر عقبا را بخواهید که بردم در لحد آرمان نازک

٢١

کمینه چاکر و دل پر ملالم به چشم مرحمت بنگر بحالم

فراقت خانۀ دل کرده ویران ز بهر مقصدم در انفعالم

طمع دارم که گاهی سازی ام یاد ز لطفت ای شهی نیکو خصالم

سمندروار اندر مخمر ناز همیشه در تمنای وصالم

بخاک آستانت جان سپارم اگر توفیق بخشد ذوالجلالم

ز مهرت سر به ایوان فلک شد سزاوار است این نسبت بحالم

به طغیان آمده امروز بختم که مژده آمده بر روی خالم

عنان اختیارم بر کفت شد مکن چون و چرا دیگر سوالم

اگرچه از وصالت دور گشتم ولی فکر تو باشد اشتغالم

صنوبر برکشید از گوشۀ بام بیاد قد تو ای نو نهالم

اگر از جوی جنت شربت آرند و یا آن می که او باشد حلالم

بی از دیدار تو ای نازک گل اگر نوشم همی باشد وبالم

زنم من دست حسرت به سر خود که از میدان بیرون رفته غزالم

که هرچند میکنم من سعی و کوشش نجات از عشق تو باشد محالم

عزیزم در نخست ابراز گویی وگرنه خارزار و پایمالم

٢٢

فلک کردی مرا خون دل آشام بمن اسباب غم کردی سر انجام

فلک زین بیشتر با من میستیز که خود افسرده ام از چشم بادام

فلک من پختۀ نار فراغم اگرچه در نظر آیم ترا خام

فلک دایم مرا داری مشوش ز زهر بیقرار، بی صبر و آرام

فلک با من مداما کینه داری نداری دوستی با من تو اقدام

فلک تا یاد من آید چنینم ز بخت واژگون خویش ناکام

ز جورت ای فلک در محنت و غم به سر برمی پرم اوقات و ایام

رهانیدی فلک مرغ دلم را فرستادی به سوی آن گل اندام

فلک ترک جفا و کجروی کن رسانی روزگارم را به اتمام

به دردم ای فلک در مان نباشد به جز دیدار آن یار نیکونام

ز زنجیر سر زلف تو نازک فلک کرده بمن سر رشتۀ دام

عزیز را ای فلک محروم کردی ز یار و آشنا و خویش و اقوام

٢٣

کجای نازک سیمین عذارم که واقف نیستی از خال زارم

تویی اندر بساط کامرانی من از دوری رویت خار و زارم

تو در سررشتۀ اوقات و ایام غم و درد و فراغ توست کارم

تو بردیدار خویش و دوستان شاد جدا از یار و از ملک و دیارم

تو در سیر هوای باغ و بوستان من از گل دور و هم آغوش خارم

تویی اندر سریر راحت و عز من همچون چشم مستت بیقرارم

تویی در خواب خوش در بستر ناز من افتاده بروی سنگ و خارم

همه شب تا سحر ای نازک گل ز سوز دل ستاره می شمارم

تویی دل خرم اندر قصر و ایوان من آواره به پای هر مزارم

تو خرسندی ز بخت و طالع خویش من از اقبال خود ناسازگارم

تو داری عزت و تاج و تحمل من از هجر تو دایم خاروزارم

غبار مرگ بر رویم نشسته سیاه کرده به آخر روزگارم

تو شانه میزنی بر زلف و عنبر ببادش ده که من بیمار و زارم

تو در آیینه هردم میشوی رخ ببین سویم که من در انتظارم

تو سرمه میزنی به چشم مستت که تا در یک نظر سازد فرارم

فراقت دوزخ تابنده باشد بود دیدار تو فصل بهارم

ز بهر گرد نعلین مرکب تو به کنج کلبۀ غم اشکبارم

تویی بی درد و رنج و کلفت و غم من اندر دشت نومیدی حصارم

توی مستغنی ای شیرین شمایل جفا در بار و من فریاد دارم

پس از مرگ آرزوی من همین است که بینی از کرم توی مزارم

اگر گویی عزیز است کلب کویت ز قید هردو عالم رستگارم

٢٤

همیشه فکر تو اندر حضورم ز هجران تو رفت صبر و صبورم

شدم تنها و سر گردان و حیران چو مرغ کور اندر آب شورم

همین دردی که از عشق تو دارم یقین لطف است از رب غفورم

نمیدانم که سر بالا نمایم ز تیغ ابرویت اندر خطورم

ز مهرت نقشه ها در دل فتاده گهی افسرده گاهی در سرورم

نخستین حلقه ات در گوشم افگن نبود زین ماجرا اندر غرورم

ز مهرت زرۀ در خاکم انداز که روشن گردد این ماوای گورم

عزیزم مدتی در اضطراب است ندارم سوز و غم اندر قبورم

٢٥

غریبان را دمی منظور گردان ملال از خاطر خود دور گردان

طناب دار کن گیسوی خود را همه مخلوق را منصور گردان

اگر قصدت به تسخیر جهان است دو چشم مست خود مسحور گردان

ز رویت برق را افگن به یکسو شعاع شمع را مستور گردان

ز الفاظ زبان دُر فشانت به ترسا بچه گان دستور گردان

بیفشان شبنم زلف سیاه را شفای مردم رنجور گردان

ز صد یک دفتر هجران من را به فوج بلبلان منشور گردان

نظر کن گاه اندر تربت من کفن را دربرم پرنور گردان

عزیزت را نباشد غمگساری به دیدار خودت مسرور گردان

٢٦

عزیزان گشته ام من زار و حیران که گردیدم جدا از هم نشینان

همه مخلوق اندر شادمانی من همچون زار میباشم پریشان

مرا نه همدم و نه مهربانی مثال بندیان بند زندانم

شبم تار است و هم روز من است شب اگر چه هست در هر سو چراغان

من همچون کور مادرزاد باشم برای دیدن گلهای بستان

به یک لحظه ز فکرم نیستی دور دلم را می کنی هردم تو بریان

بیاد آن گل رخسار نازک مثال بلبلان باشم نواخان

به هر دشت و دیار و کوه و سحرا ز بیدادی عشقت دارم افغان

همه ایام این اسباب دنیا به چشم من بود چون نار سوزان

به سینه زخمها دارم نهانی به یک دیدار تو از تیر مژگان

مرا در دل خیال توست دایم که در خون دلم تر میشود نان

ازین جور و جفا هرچند که دارم نخواهم گشت از عشقت پشیمان

ز بس بسیاری فکر و خیالت نمازم میشود هر لحظه نقصان

عزیز دیدار آن نازک بدن را اُمیدوار ست از الطاف رحمان

٢٧

رُخش از گلشن باغ صفایه دُر مکنون از کان حیایه

نگاهش گرم و لعلش پر ز نور است کلامش همچو دُرَ بی بهایه

به قرص ماه و سرخیل ستاره که گویا هریکی جام شفایه

نهال قامتش باشد شکرریز که عشقش نور از سر تا به پایه

پری روی و فرشته خوی و گل بوی که گویا بر رخش شمع حیایه

قدم گر رنجه سازد سوی بستان خرامش همچو آهوی ختایه

فلک آثار کجبازی و رندی سر هر موی او دام بلایه

دو زلف عنبر آسای تو نازک مثال روزگار من سیایه

عزیز بشتافته بر آستانش به چشمم خاک پایش توتیایه؟

٢٨

بهار امروز کار از سر گرفته به کف چرخ فلک ساغر گرفته

رسید پیغام و نوروز هم گل آورد به بوستان عندلیبان پر گرفته

ببین در جانب صحرا چه حال است وطن را لشکری دلبر گرفته

ز نور جلوۀ آن نازنینان زمین چون آسمان اختر گرفته

به بزم آن حریفان شکر نوش بساط انجمن شکر گرفته

به حیله، بلکه در هنگام غارت پریرویان به کف خنجر گرفته

به شوخی بهر قتل نوجوانان نقاب از روی یکدیگر گرفته

چمن از خون چشم مستمندان سراسر لالۀ احمر گرفته

دو زلفانش چو شام بینوایان ماه ده و چار را دربر گرفته

دلم از اشتیاق آن گل اندام مثال نار آذر در گرفته

فلک از آه و درد آتشینم غبار درد خاکستر گرفته

مگر فرزند ناشایسته بودم که آه باب، من را درگرفته

عزیز این نسخۀ اقبال من را خراب از صفحۀ دفتر گرفته

٢٩

برو قاصد ز روی مهربانی به سوی منزل آن یار جانی

مشرف گر شدی دربارگاهش سلامم را بگو به او زبانی

ز جایم بوسه زن بر پیش پایش زیارت کن به آن خاک پیشانی

بنه دست ادب بر سینۀ خود به اشک سرخ و رنگ زعفرانی

ستاده شو به پای آستانش به مثل من بحال ناتوانی

غم و درد و پریشانی من را برایش عرضه کن تا می توانی

چو رخصت یافتی از نزد آن شوخ بیاور با مکن مسکین نشانی

هر آن امر که با تو لطف سازد یکایک کن به عاشق دُرفشانی

اگر قاصد کنی این لطف و احسان نبینی داغ مرگ نوجوانی

مدارا کن به حال من خدارا که افتادم به چاهی ناگهانی

بود تا در بدن جان عزیزت کند به گرد کویت پاسبانی

٣٠

به خشمی یا به نازی یا به خوابی و یا سرگرم مینای شرابی

و یا درماندۀ مشاطۀ تو به کار پودر و عطر و گلابی

و یا در بزم محبوبان نشستی خمار باده و چنگ و ربابی

به آیینه مگر کردی تماشا به خود مایل شدی در پیچ و تابی

و یا رنجیده ای از مستمندان که پنهانی بر ایشان در عتابی

نظر افگن بحال دردمندان اگر تو مایل خیر و ثوابی

غضب آلوده ای امروز نازک عزیزت را نمیگویی جوابی

٣١

مۀ من چشم من خونبار تاکی

وجودم اینچنین افگار تاکی

به ناوک مرغ دل را قید سازی

به خاک و خون تپان ناچار تاکی

چو بلبل از چمن گردیده ام دور

تنم از دوری وصل تو رنجور

دو چشم از انتظار تو شده کور

به قلب زار و زخم خار تاکی

تنم را سوختی قلبم شکستی

که با اغیار در یکجا نشست

در عشرت به سویم تازه بستی

به عاشق این چنین رفتار تاکی

به خانه گر روم یا در بیابان

به من عشقت بود مشت و گریبان

نباشد از نظر یک لحظه پنهان

ستاده بر سر بازار تاکی

ببادم داده ای چون برگ کاهی

فتاده حال من اندر تباهی

ز لطفت کن به سویم یک نگاهی

چو منصورم به چوب دار تاکی

نگردم از رۀ عشقت پشیمان

که تا اندر دماغ آید مرا جان

همیشه ورد من نام تو جانان

زبانم در پی گفتار تا کی

ز عشفت خاک گشته استخوانم

هنوزم مهر تو باشد بجانم

نگفتی ای عزیز ناتوانم

چو ترسابچه گان زنار تاکی

١ قاجار ایران

بالا

بازگشت