داکترمحمد شعیب مجددی
مناسک حج
یکی از ارکان واساسات دین مبین اسلام حج بیت الله شریف میباشد وبر هر مسلمان عاقل وبالغ که شرایط اقتصادی ، امنیتی ودیگرضروریات شرعی را داراباشد ؛ فرض است که درطول عمریک باربه حج بیت الله شریف برود. درین اثربه طورخلاصه وواضح ترتیب ادای مناسک حج رابیان میداریم .
احرام : احرام یکی ازفرایض حج بیت الله شریف میباشد. هربرادر وخواهر مسلمان که شرایط حج برایش میسر است وتصمیم رفتن حج بیت الله شریف را دارد ؛ اول باید غسل کند واگر شرایط غسل میسر نبود وضوبگیرد و احرام بسته نماید. احرام مردها دوپارچه سفید نا دوخته لنگ و چادر میباشد که لنگ برای ستر عورت در کمر بسته میشود وچادر بر شانه های چپ وراست انداخته، طرف راست چادر بر شانه چپ دور داده میشود. احرام خواهران هرنوع لباس سفیدکه حجاب اسلامی مراعات شود ؛میباشد. خواهران که در حالت عادت ماهانه میباشند نیزمیتوانند وضو،غسل ونیت نمایند وتلبیه بگویند ولی نماز ادا کرده نمیتوانند . خواهران وبرادران پیش از پوشیدن احرام میتوانند خوشبوئی استفاده نمایند . بعد از پوشیدن احرام برای حج یا عمره باید دو رکعت نماز ادا و نیت حج گردد وحج را برای رضای خداوند (ج) وفی سبیل الله انجام بدهد. بدنبال آن تلبیه گفته میشود که چنین است :« لبیک اللهم لبیک لبیک لا شریک لک لبیک ان الحمد والنعمة لک والملک لا شریک لک » نا گفته نباید گذاشت که احرام در مناطق مخصوص که (میقات) نامیده میشود و یا پیش از آن بسته میگردد . میقاتهای حج وعمره پنج جای میباشد : ذوالحلیقه ، ذات عرق، جحقه ،قرن ،یلملم . حاجیان که با طیاره سفر میکدد خصوصا حاجیان امریکا و اروپا در میقات ها توقف ندارند که احرام بسته نمایند وحتمی میباشد که درمیقات ویا پیش از آن احرام بسته شود پس متوجه باشند که در میدان هوائی پیش از جده احرام بسته نمایند . زنها نیز مثل مرد ها مناسک و آداب حج را بجای می آورند با این تفاوت که زنها لباس دوخته پوشیده میتوانند و سر خورا باید بپوشند درسعی صفا ومروه بین دوچراغ سبز تیز وبا هروله نیم دویدن مثل مرد ها نروند ودر موقع خارج شدن از احرام موی سر خود را حلق نکنند بلکه کمی کوتاه نمایند و تلبیه را خفیه بخوانند.
انواع حج : حج سه نوع میباشد : حج افراد، حج تمتع وحج قران . حج افراد آنست که هر یکی از عمره وحج را به نیتهای جداو سفر های جدا انجام دهد . حج تمتع آنست که عمره وحج به نیتهای جداگانه ولی در یک سفر ادا گردد . حج قران آنست که عمره وحج هردوبه یک نیت دریک سفرادا شود. حاجیان که چند روز پیش از هفتم ذی الحجه به مکه شریف میرسند اکثرا در یک سفرعمره وحج را دردونیت ادامیسازند بنابرین حج تمتع راتشریح مینمائیم.
حج تمتع : در حج تمتع، عمره وحج به نیتهای جداگانه در یک سفر ادا میشود . با پوشیدن احرام اول نیت عمره مینمائید :« ای بار خدایا من اراده عمره را کرده ام پس آسان گردان آن را برای من وقبول فرما آنرا از من » و تلبیه میگوئید. « لبیک اللهم لبیک لبیک لا شریک لک لبیک ان الحمد والنعمة لک والملک لا شریک لک » وقتی به شهر مکه معظمه داخل شدید بسوی حرم کعبه شریفه بروید و کوشش کنید از دروازه « باب السلام » داخل حرم کعبه شریفه گردید و آنگاه که چشم شما به بیت الله شریف افتاد تکبیر وتهلیل بگوئید یعنی : « الله اکبر، لا اله الا الله » و به طرف حجرالاسود که در کنج نزدیک به دروازه کعبه شریفه نصب شده است ؛بروید ودستها را بلند نموده تکبیر وتهلیل بگوئید« الله اکبر، لا اله الا الله » و اگر شرایط میسر بود بوسه بر حجرالاسود بزنید. بعد از آن طواف عمره را از حجرالاسود و یا خط موازی به آن آغاز کنید که هفت مرتبه به دور کعبه شریفه دور میزنیدو دعا میخوانید. هر چند دعا های به زبان عربی درکتابها چاپ شده است که میتوانید از آن دعا ها بخوانید. ولی شما میتوانید در طواف هر دعای دیگری را که یاد داشته باشید اداکنید و به هرزبانی که دعا کنید صحیح میباشد . تنها در ضلع چهارم کعبه شریفه یعنی بین کنج سوم تا حجرالاسود که « رکن یمانی» گفته میشود این دعا را بخوانید . « اللهم ربنا اتنا فی الدنیا حسنة و فی الاخرة حسنة و قنا عذاب النار» و اگر دعای دیگری یاد نداشته باشید در تمام طواف نیز میتوانید همین « اللهم ربنا اتنا … تا آخر» را تکرار نمائید. در هر طواف به مقابل حجرالاسود که میرسید تکبیر وتهلیل بگوئید « الله اکبر، لا اله الا الله » بعد از ختم هفت دوره طواف کعبه شریفه، دو رکعت نماز که واجب میباشد در مقام ابراهیم (ع) که روبروی دروازه کعبه شریفه موقعیت دارد ؛ ادا نمائید و اگرشرایط آماده نبود در هر جائی از حرم میتوانید ادا نمائید. بعد از آن دوباره به طرف حجرالاسود رفته دستها را بلند نموده و مراسم احترام بجا آورید . پس از آن از آب زمزم نوشیده به تپه صفا جهت سعی صفا ومروه بروید . در تپه صفا روی به طرف کعبه شریفه ، دستها رابلند و حمد خداوند (ج) و درود بر حضرت محمد (ص) خوانده برای حاجت های مشروع خویش دعا نمائید. سعی صفا ومروه چنان است که از تپه صفا شروع و به طرف تپه مروه میروید راه رفتن زن ومرد عادی میباشد تنهامرد ها در وسط فاصله بین صفا ومروه که با چراغ سبز نشانی شده است با حالت هروله نیم دویدن میروند درین فاصله دعاهای که یاد دارید میخوانید ودر تپه مروه نیز روی به طرف کعبه شریفه حمد خداوند (ج) و درود بر حضرت محمد (ص)میفرستید بهمین ترتیب هفت مرتبه سعی را بین تپه صفا و مروه بجا آورده مرتبه هفتم که به تپه مروه میرسید سعی صفا ومروه تکمیل میشود و مردها موی سر را کوتاه میکنند ویا میتراشتد وزنها تنها موی را کمی کوتاه میکنند به این ترتیب عمره تکمیل میشود ومیتوانید از احرام بیرون شده لباس عادی بپوشند .
بعد از عمره در روز هفتم یا هشتم ماه ذی الحجه دوباره با غسل یا وضو احرام بسته میشود دو رکعت نماز ادا و چنین نیت حج میشود: « ای بار خدایا من اراده حج کرده ام پس آنرا آسان گردان برای من و آن را قبول فرما از من » و تلبیه گفته میشود . « لبیک اللهم لبیک لبیک لا شریک لک لبیک ان الحمد والنعمة لک والملک لا شریک لک » روز هشتم ماه ذی الحجه بعد از ادای نماز صبح در مسجد الحرام به طرف منی حرکت ونماز های ظهر ،عصر،شام و خفتن در منی ادا میگردد. روز نهم ذی الحجه بعد از ادای نماز صبح در منی به طرف عرفات حرکت وتا نماز ظهر در عرفات توقف میگردد. نماز ظهر و نماز عصر یکجا به یک اذان و دو اقامت در وقت نماز ظهر به جماعت ادا میگردد . بعد از آن وقوف عرفات رکن مهم حج میباشد. اول وقت وقوف عرفات بعد از زوال آفتاب روز عرفه و آخر وقت آن تا اخیر شب عید است . وقوف عرفات در روز وبودن حجاج در عرفات تا غروب آفتاب واجب است . کسیکه وقوف عرفات را تا اخیر شب عید عملی نکندحج اونا تمام است . وقوف عرفات آنست که حجاج روی به طرف قبله در دشت عرفات ایستاده و به درگاه ایزد لایزال رب العالمین دعا میکنند وحاجات و احتیاجات دینی و دنیوی مشروع خود را طلب میدارند . بهترین مقام دعا نزدیک جبل الرحمه میباشد . عرفات جای اجابت وقبول دعا است . بعد از غروب آفتاف به طرف مزدلفه حرکت و نماز شام وخفتن را یکجا به یک اذان و یک اقامه در مزدلفه به وقت خفتن ادا میسازند. شب را در مزدلفه گذشتانده و بعد از ادای نماز صبح در مزدلفه ، وقوف مزدلفه آغاز میشود به شکلی که حجاج با معلمان ورهنمایان روی به قبله به درگاه خداوند متعال (ج) دعا و طلب حاجت دینی ودنیوی مشروع مینمایند. بعد از آن جهت جمره زدن (شیطان را سنگ زدن) پنجاه دانه سنگریزه از زمین جمع آوری نموده وبا طلوع خورشید تلبیه گویان به طرف منی ودر آنجا هفت سنگریزه الله اکبر گویان برجمره عقبه بزنند . بعد از آن یک گوسفند ویا بزرگتر خواسته باشند گاویا شتر ذبح نمایند و در اخیر موی سررا کوتاه نمایندو مرد ها میتوانند سر خود را بتراشند و از احرام حج بیرون شده لباس های عادی خود را بپوشند . از آنجا به مکه معظمه رفته و طواف فرضی که طواف زیارت و طواف افاضه نیز میگویند ؛ هفت مرتبه به دور کعبه شریفه انجام داده میشود ودورکعت نمازدر مقام ابراهیم ادا دوباره به طرف منی حرکت مینمایند . طواف فرضی را در صورتی که مشکلی بود در روز دوم وسوم عید نیز میتوانند انجام دهند . در بر گشت دوباره به منی و اقامت در منی روز دوم عید بعد از زوال آفتاب هر سه جمره را بزند واز جمره اول که نزدیک مسجد خیف میباشد شروع نموده الله اکبر گویان هفت سنگریزه بزند و توقف نماید بدنبال آن به همین ترتیب جمره دوم وجمره عقبه را بزندو در آن توقف نکند . در توقف جمره اول ودوم حمد رب العالمین ، تهلیل وتکبیر و درود ، سلام وصلواة به حضرت محمد (ص ) فرستاده ودعای حاجات نماید. روز بعد نیز بعد از زوال آفتاب هرسه جمرات را به همان گونه روزپیش بزند.اگر خواسته باشد به همان روز میتواند به مکه معظمه بر گرددویا در منی شب را بماند وفردا روز چهارم قبل از زوال آفتاب هر سه جمرات را بزند و بعدا به مکه معظمه برود و به این ترتیب مناسک حج تکمیل میشود. حاجی قبل ازاینکه از مکه شریفه به مدینه شریفه ویا به وطن خود برگرددمراتب احترام ودعا را در مقابل حجرالاسود وکعبه شریفه بجای آورده و طواف وداع را به دور کعبه شریفه انجام میدهد ودو رکعت نماز در مقام حضرت ابراهیم (ع) ادا و آب زمزم مینوشند. لحطات وداع با کعبه شریفه میباشد حاجی در حالیکه رویش به طرف کعبه شریفه میباشد از دروازه حرم بیت الله بیرون میرود .
حج قران : درحج قران عمره وحج به یک نیت در یک سفر انجام میشود . حج قران وحج تمتع تقریبا به یک شکل انجام میشود تنها فرق آن چنین است که درحج تمتع بعد از عمره از احرام بیرون میشوید و در حج قران نیت عمره وحج را یکجا نموده وتا آخرادای مناسک عمره وحج دراحرام میباشند.هرگاه حاجی روز پیش از هفتم ذی الحجه به مکه شریفه برسد وقت زیاد ندارد که عمره نماید واز احرام بیرون شود ودوباره احرام بسته نماید درین صورت عمره وحج رادریک نیت انجام میدهد که حج قران گفته میشود.
این بودخلاصه مناسک حج بیت الله شریف ، خداوند(ج) حج شما برادران وخواهران را قبول درگاه خودنموده واز تمام حاجیان تمنا دارم در کنار کعبه شریفه،منی،مزدلفه وعرفات مسلمانان را وبطور خاص مردم افعانستان و این خادم خودرا از دعای خیرفراموش ننمایند.
بالا
بازگشت