نگاه كوتاه به پاليسي رسانه هاي افغانستان
محتاج
رويداد كه در 1968 در فرانسه شبيهه انقلاب اتفاق افتاد، دوكتورين آن به اين باور بودند كه آگاهي جامعه در ابعاد وسيع از طريق رسانه ها آغاز شود. لذا دكتورين انقلاب طرح و تطبيق انقلاب به اين فكر بودند كه دولت متمركز و مسلط بر اوضاع پارادايم ها و گفتمانهاي مسلط را از طريق رسانه ها براي افكار عامه تبليغ كند.
به ادامه اين انكشاف رويداد واتر گيت جدي ترين حادثه اي بود كه اهميت كا ر رسانه ها را در دنيا بر جسته و مشخص كرد .
رويداد واترگيت اهميت كار رسانه هاي حرفوي را نه تنها در سطح امريكا مبرم تعريف و تلقي كرد، بلكه با.
بعد از پيروي ريچارد نيكسون دو خبر نگار موضوع مهمي را به داوري افكار عامه كشانيدند.
و در نتيجه داوري رسانه ها با حمايت افكار عامه قدرتمندترين مرد سياست از سكوي قدرت پايان افتاد.
و با اين اقدام جهان متوجه اثر گذاري نيرومند رسانه ها در هدايت و ارشاد افكار عامه شد.
لهذا دانشمندان به اهميت و مبرميت كا ر رسانه ها و قوف بيشتر يافته و و نهاد مد ني بهترين ابزار تو سعه دموكراسي، دفاع از حقو ق بشرو ساختار جامعه مدني آزادي رسانه ها را گزينش نمو دند.
شگرد اثر گزاري رسانه ها :
به نظر{لرنر }يكي از مولفه هايي كه باعث اثر گذاري رسانه ها ميشود، قايل شدن اهميت به سه اصل: شهرگرايي، سواد آموزي و توسعه وسايل ارتباط جمعي است« »
شومپيتر به اين نظر است كه، انسانهايكه صاحب سواد، ديده فعال و توسعه اقتصاد ي اند، ميتوانند در جوامع مختلف نقش مهم داشته باشند.
به نظر شومپيتر كساني كه شهر نشين، صاحب سواد كافي و توانايي استفاده وسايل ارتباط جمعي را دارند، ميتوانند در سمت دهي رويداد ها نقش بارز ايفا كنند.
دانش ارتباطات در افغانستان:
در افغانستان به دليل كمبود سواد، مردم از تأثير گزاري رسانه هاي نوشتاري بهرمند نبوده اند.
در شهرها قشر خاصي كه اشتغال اداري داشتند، تا حدي ميتوانستند از داده هاي رسانه ها استفاده كنند.
تا شش سال پيش رسانه هاي سمعي در تكوين و دادن فكر براي مردم نقش نيرومند داشت.در كل كشور فقط راديوي دولتي (راديو افغانستان) يگانه وسيلة يي بود كه، اطلاعات مرتبط با هداف و كارنامه هاي خود را به صورت يكطرفه به خورد مخاطبان ميداد..
راديوهاي بي، بي سي و صداي امريكا در 24 ساعت فقط براي چند ساعت محدود برخي اطلاعات را براي افكار عامه به شيوه قطره چكاني اطلاع ميدادند..
حوزه اطلاع رساني تلويزيون ملي فقط در محدوده شهر كابل بود
19تلويز يون محلي كه مر بو ط دولت بودند فقط در شهر ها ي پر جميعتي مانند هرات، قند هار ، ننگر هار ، پكتيا، مزار ، بدخشان ، كندز ،غزني و چند شهر ديگر نشرات محدود داشتند .
از همين سب اكثر مردم، به شنيدن اطلاعات راديو بي بي سي و امريكا معتاد بوده و فكر ميكردند، اطلاعات بي طرف، موثق و معتمد از طريق نشرات آنها بازتاب مبيابد.
اما با رويكار آمدن اداره موقت در افغانستان 730عنوان رسانه مانند تلويزيون هاي شخصي راديو هاي سرتاسري و رسانه ها نوشتاري جواز نشرات يافت.
مخا طبان رسانه ها .
ما در جامعه خود سه نوع انسان با ديدگاه هاي متمايز داريم.
انسانهاي سنتي:
انسانهاي در حال گذار
و انسان هاي مدرن
انسانهاي سنتي:
انسان هاي سنتي كه در جريان نيم قرن از اطلاعات راديو ها استفاده كرده و شامل اصناف باسوادان و بيسوادن اند كه معتاد به شنيدن اطلاعات از طريق راديو بوده و بيشتر مردمان اند كه با شهر و اجتماع پيوند منظم نداشته اند.
اين انسانها نشرات رسانه هاي ديداري را بر مبناي باور هاي خود نوعي سنت شكني و ارزش ستيزي تلقي مكنند.
انسانهاي در حال گذار:
انسانها در حال گذار شامل طيف از شهرنشينان اند كه با اجتماع پيوند و هماهنگي بهتر داشته و با نشرات رسانه هاي ديداري سرستيز ندارند.
انسانهاي شهري و در حال گزار علاوه از آنكه با اطلاعات رسانه هاي ديداري مخالفت ندارند، ضمناً استفاده از نشرات راديو تلويزيون و روزنامه ها را ضرورت دانسته و به اطلاعات تمام رسانه ها موافقت ميكنند.
انسانهاي مدرن:
انسانهاي مدرن بر مبناي ديد، معرفت و قرائت كه از حوزه تمدن بشر و مدنيت دارند، از فرايند تكامل جوامع بشري باور مدرن اندوخته ، ميخواهند به نشرات رسانه هاي نوگرا و سنت شكن تعريف جديد ارائه كنند.
ميخواهند از سبك و شگرد تمام رسانه ها آگاهي داشته و بر مبناي باور خود اكتفا به اطلاعات كنند، كه با سرنوشت حال و آينده آنها مرتبط است.
نقش رسانه ها :
حرفه روزنامه نگاري در جوامع توسعه يافته و در حال توسعه محترم ترين حرفه پنداشته ميشود، كارشناسان روزنامه نگاري و جامعه شناسان به اين باور اند كه، در نيم قرن اخير شيوه نگرش، موقف و موضع افكار، عامه را در برابر رويداد ها، رسانه ها سمت داده اند.
همين ويژه گي موجب اهميت حرفه روز نگاري شده، و رسانه ها در در دنيا ي اعتبار خاص يافته اند.
شك نيست كه تا نيم قرن اخير، اثر گذاري، داده هاي رسانه اهميت جدي تر يافته و در واقع سمت رشد حركت افكار عامه توسط رسانه هاي حرفوي و پر مخاطب مشخص شده است..
بتأسي از همين پاليسي يكي از دست اورد هاي مهم كه بعد از كنفرانس{بن} جامعه جهاني و مردم افغانستان به ويژه قشر با سواد متوسط به آن وقع مي گذارند، آزادي رسانه ها است.
آزادي رسانه ها در كشوري كه در جريان سه دهه شديد ترين مصايب اجتماعي را تجربه كرده و رسانه بصورت سنتي بيانگر اهداف، مرام و پاليسي گروه هاي سياسي بوده اند.
اما در جامعه ما جو مختنق و مشحون از گرايش هاي سياسي كه آزادي بيان را منحيث ابزار ترويج اهداف و حتي ايديولوژي خود ساخته بود، اثر گزاري نيرومند آنرا بخوبي مي شناخت، از همين سبب مصرف آنرا فقط در انحصار خود قرارداده، و قلمرو واقعيت گويي، عنييت گويي و با سرعت رسانيد اطلاعات فقط وقتيكه ممكن بود كه، با استفاده از اطلاعات در راستايي ترويج اهداف محور ها ي قدرت ميبود ..
اما بعد از كنفرانس بن، با چنين تجارب از پيشينه كار رسانه يي، مردم حق يافتند به نشر افكار و عقايد خود از طريق روزنامه، راديو، تلويزيون وساير وسايل رسانه يي مبادرت نمايند.
هر چند فقر فرهنگي، مشاكل امنيتي و اقتصادي، تا هنوز عوامل بوده اند كه كار رسانه يي حرفوي را منحيث مانع به چالش كشيده ، اما اقدامات صورت گرفته در عرصه رسانيدن اطلاعات به مخاطبان در بيداري، ا گاهي و سمت دهي افكار جامعه خالي از تاثير مثبت نبوده است.
آمار رسانه هاي كه در افغانستان جواز نشراتي دارند.
بعد از تأسيس اداره موقت صد ها نشريه نوشتاري در افغانستان جواز كار يافتند.
اما به دلايل معلوم و مجهول تعدادي زيادي از اين رسانه ها موفق به ادامه كار نشراتي نشده اكثر آنها بعد از نشر چند شماره از فعاليت بازماند.
بر مبناي آمار كه، تا هنوز به دست آمده در كل كشور 442 عنوان نشريه آزاد بوده كه به تعداد 288 نشريه آن در ولايات بوده است.
با وجود آنكه نشريه هاي متذكره به صورت دوامدار نتوانسته اند به اطلاع رساني مبادرت نمايند اما از نخستين روز هاي تأسيس اداره موقت الي تاريخ 27/6/1387نشريه در تمام كشور در تشكيل ادارات دولتي و مربوط نهاد ها اشخاص و جريانها جواز كار نشراتي اخذ كرده است.
روزنامه ها:
از مدت شش سال به اين ها رسانه يي دولتي هر يك روزنامه دولتي انيس، هيواد، اصلاح و كابل تايمز مصروف اطلاع رساني اند.
مضاف بر اين چهار عنوان روزنامه دولتي در مركز 17 عنوان روزنامة دگر از رياست نشرات وزارت اطلاعات و فرهنگ جواز كار نشراتي اخذ كرده كه از جمله روزنامه هاي آرمان ملي، پيمان، چراغ، هشت صبح، اراده، راه نجات، ويسا و افغانستان نشرات منظم دارند.
روزنامه انيس:
روزنامه هاي دولتي به صورت سنتي تحت تاثير پاليسي و خط مشي اند كه در واقع، هدايت دهنده آن دولت و منافع ملي كشور است..
با وجود، ايجاد جؤ جديد كه در جريان شش سال گذشته به ميان آمده رسانه هاي دولت، بيشتر طرفدار حركت در خط اعتدال و محافظ كاري بوده و اين اقدام به معني منافع ملي تعريف و توجيه يافته است.
هر چند در سالهاي 1381 و 1382 روزنامة ملي انيس با شكستن سنت هاي اعتدال به تجربه كردن جؤ راديكالي مبادرت كرد، اما با تجربه كردن، جنگ سرد با طرفداران مجاهدين روزنامه از پاليسي و موقف كه، اتخاذ كرده بود، عقب نشيني كرد.
از آن به بعد روزنامه پاليسي اعتدالي داشته و دست اندر كاران آن كوشيده اند با ارائه و قرائت جديد از منافع ملي به نشر و ارائه رويداد ها مبادرت نمايند كه، باعث اصطحكاك با افكار و عقايد دگران نشود.
ضمناً محتواي نشراتي اين روزنامه را بيشتر مقالات، اخبار دولتي، نامه هاي وارده و مصاحبه گزارش شكل داده است.
سرمقاله هاي روزنامه انيس با وجود آنكه گاه گاهي از عملكرد هاي ضعيف و مريض گونه مسؤولان دولت انتقاد كرده، بيشتر به تفسير و تبين رويداد هاي مهم داخلي و به ندرت به خارجي پرداخته است.
روزنامه ملي انيس علاوه از مركز به ولايات توزيع شده، و حدوداً در كل كشور ده هزار مخاطب دايمي دارد.
نشرات روزنامه به زبان دري بوده و سي فيصد مضامين پشتو در آن به حله چاپ آراسته ميشود، تعداد صفحات آن هشت صفحه به قطع و صحافت بزرگ وسياه و سفيد ميباشد.
روزنامه دولتي هيواد:
روزنامة هيواد كه در سال 1328 شامل خانواده مطبوعات كشور شده بيشتر به زبان پشتو بوده و حوزه مخاطبان آن شامل ادارات دولتي در مركز ولايات، متعليمن مكاتب وساير اصناف جامعه حد اكثر در مركز واندكي در ولايات ميباشد.
روزنامه هيواد از زمره روزنامه هاي با اعتبار دولتي بوده كه از همان آوان تأسيس خود تا اكنون، هيچ گاهي از نشر باز نمانده است.محتوايي نشراتي اين روزنامه شامل سوژه ها گزارش، مصاحبه، نامه هاي وارده نشر اخبار مهم و سرمقاله است.
مقالات كه در روزنامه هيواد به حله چاپ آراسته ميشوند، از طرف همكاران قلمي بيروني و داخلي روزنامه تهيه شده، اما سوژه هاي گزارش مصاحبه و اخبار آن از داخل روزنامه تهيه ميگردد..
گفتنيست كه هشتاد فيصد اخبار كه در روزنامه ها توليد و استفاده ميشود از طريق آژانس اطلاعاتي باختر تهيه و به روزنامه ارسال ميگردد.
روزنامة دولتي اصلاح:
روزنامة اصلاح در سال 1300 براي اولين بار توسط محمد نادر شاه در خان آباد به نشرات آغاز كرد.
دور دوم نشرات آن در ولسوالي جاجي به مديريت محمد نوروز آغاز شده و با كسب قدرت سياسي توسط محمد نادر شان در كابل به رسانه يي دولتي تبديل شد.
با وجود آنكه اين روزنامه فعاليت نشراتي منظم نداشته، اما از روزنامه هاي با اعتبار است كه در مدت حيات نشراتي خود صاحب مخاطبان متعدد بوده است.
دور سوم نشرات روزنامه اصلاح در سال 1381 به مديريت محترم محمد ولي زلمي بوده و نحوه نشرات اين رسانه با ساير رسانه ها تفاوت اندك داشته است.
روزنامه اصلاح در محتواي نشراتي خود به نشر مقاله، گزارش، مصاحبه و نامه هاي وارده مبادرت كرده مضاف بر اين نشرات صفحات اختصاصي مانند و فرهنگ ،زن و زندگي، چاپيريال، ورزش، فن آوري و انترنت و قانون را براي مخاطبان خود تهيه و ارائه ميكند.
پاليسي نشراتي روزنامه اصلاح، تابع يك خط اعتدالي و پاسدار منافع ملي است.
روزنامه آزاد اراده
روزنامه اراده در سال 1379 هـ .ش از جانب مركز نشراتي افغان آغاز به كار نشراتي كرد.دور اول نشراتي اين روزنامه در ديار هجرت(پاكستان) به همت و صاحب امتياز آقاي حاجي سيد داؤود فعاليت نشراتي داشت..
اما دور دوم نشرات آن در سال 1381 در شهر كابل در ميان خانواده رسانه ها ظهور كرد نشرات دوم روزنامه اراده كه، در كابل آغاز شده بود، مضاف به نشر اخبار داغ روز به نشر، مقاله هاي تحليلي، تفسيري و انتقادي مبادرت مينمود.
روزنامه اراده از زمره رسانه هاي بود كه، رويداد هاي روز را از ابعاد گونه گون تحليل و تحشي و اما بيشتر محور نشرات آن معطوف به چالش هاي مي شد كه در راستايي كار دولت، جامعه و نهاد هاي ذيدخل در بازسازي افغانستان حضور نموده بودند.
در شهر كابل بيشترينه مخاطبان روزنامه اراده را مامورين دولت، محصلين و اصناف با سواد شهري شكل ميداد.
مضاف بر نشر مضامين ذكر شده در اين دور نشراتي روزنامه اراده صفحات اختصاصي داشت كه در محتواي آن مسايل صحت، آگاهي در مورد حقوق زنان و جوانان شامل بود.
پاليسي اين روزنامه ترويج آشتي ملي، تفاهم ملي در كشور بوده و تيراژ آن به 2000 نسخه ميرسد.
منبع تمويل كننده اين روزنامه يك انجيوي شخصي است. بر مبناي اظهارات آقاي اوريا مدير مسؤول روزنامه اراده در ميان مخالفين مخاطب دارد.
روزنامه هشت صبح:
روزنامه هشت صبح در سال 1386 ماه جوزا به صاحب امتيازي آقاي سهيل سنجر و مديريت مسؤول آقاي قسيم اخگر در شهر كابل تأسيس شد.
تيراژ اين روزنامه در نخستين روزهاي نشرات 2500 و اكنون شمارگان آن به 4000 نسخه در روز است.
روزنامه هشت صبح يك روزنامه تحليلي و خبري بوده و در محتواي آن بيشتر رويداد هاي بكر و داغ روز نشر ميشود.
به گفته اقاي قسيم اخگر مدير مسؤول روزنامه هشت صبح منابع تمويل كنندة آن برخي نهاد هاي مدني، حق الاشاعه اعلانات وكميسيون حقوق بشر است.
پاليسي نشراتي آن دفاع از روند جديد است كه بعد از 11 سپتامبر به وجود آمده است.
آرمان ملي:
روزنامه آرامان ملي در اول حمل سال 1381 در تشكيل وزارت اطلاعات و فرهنگ كار نشراتي خود را آغاز كرد.
اين روزنامه دولتي كه به مديريت آقاي مير حيدر مطهر فعاليت نشراتي داشت در چهار صفحه بقطع كوچك و برنگ سياه و سفيد و محتواي آن بزبان پشتو و دري بود.
در سال1381 زمانيكه اين روزنامه بكار اطلاع رساني آغاز كرد، باوجود مرتبط بودن پاليسي آن از سياست دولت، اين روزنامه افزون بركار بر دژانرهاي خبر، گزارش و مقاله به مثابه پل ارتباطي بين مخاطبان خود و دولت نقش ايفا ميكرد.
هر چند كار هاي نخستين اين روزنامه موفقيت قابل ملاحظه يي نداشت اما در برخي موارد نسبت به روزنامه دگر دولت، با جسارت در طرح مضامين انتقادي و رسانيدن صداي مردم به(مخاطبان) و دولت نقش متبارز داشت.
نگارنده هاي اولي اين روز راكه آقاي امان الله جهانيار، عبدالشكور نوان، عبدالغفار گداز، راز محمد حيدري، صديق ساعي و توريالي جاجي تشكيل ميداد، در خانواده مطبوعات افغانستان اشخاص شناخته شده بودند.
در سال 1387 بربناي برخي انگيزه ها و مشاكل فعاليت نشراتي روزنامه موقوف و دور دوم نشرات آن به تاريخ3/12/83 به مديريت مسؤول آقاي مطهر بصورت آزاد آغاز بكار كرد..
دور دوم فعاليت نشراتي روزنامه آرمان ملي به نشر مقاله ها تحليلي و مصاحبه آغاز بكار نموده بود، باروحيه راديكال و منتقدانه نسبت به مشاكل و كار كردهاي دولت مصروف نشرات است.
مخاطبان اين روزنامه بيشتر در شهر كابل از صنف روشنفكران، مامورين دولت و ساير اصناف با سواد اند.
تيراژ اين روزنامه تا زمانيكه در وزارت اطلاعات و فرهنگ نشرات داشت از يكهزار نسخه تا يكهزارو دوصدنسخه ميرسيد اما بر مبناي آمار گردانندگان آن اكنون ارائيه ميكنند مشتركين و مخاطبان آن تا حدود 1200 تن ميرسد.
كابل تايمز:
روزنامه كابل تايمز نخستين روزنامه دولتي است كه بزبان انگليسي در سال1962 نشرات خود را آغاز كرد.
روزنامه كابل تايمز كه مخاطبان بيشتر در شهر كابل و برخي ولايات و كشورهاي خارجي دارد، خط نشراتي آن تابع پاليسي دولت و مانند ساير رسانه هاي دولت محور كاران بازبات فعاليت هاي دولت است.
اين روزنامه بدليل آنكه با السنه انگليسي چاپ و نشر ميگردد حوزه مخاطبان آن در ميان متعلمين مكاتب، انجوها، سفارت خانه هاي خارجي و نهاد هاي مربوط دولت ميباشد.
تيراژ روزنامه از نخستين روز هاي آغاز نشرات آن تا اكنون متفاوت بوده و بر مبناي آمار جديد كه از مسؤول چاپ روزنامه بدست آمده اكنون تيراژ آن 1500 نسخه است.
بعد از تاسيس اداره موقت مديريت مسؤول آنرا مرحوم عبدالحق واله يكي از اشخاص سرشناس خانواده مطبوعات تا سال1387 بدوش داشت.
اكنون به مديريت مسؤول داكتر محمد ظاهر صديق در چهار صفحه نشر ميگردد.
روزنامه ويسا:
ويسا در 5 ثور 1385 به مديريت مسؤول آقاي محمد زبير شفيقي در كابل فعاليت نشراتي خود را شروع كرد.
صاحب امتياز اين روزنامه آزاد و غير دولتي آقاي محب بيزار بوده و از منابع شخصي تمويل ميشود.
تيراژي اين روزنامه در سال 1385 دوهزار نسخه بوده و اكنون شمارگان آن به چهارهزار نسخه ميرسد.
پاليسي نشراتي روزنامه ويسا بازتاب رويداد هاي مهم خبري و سياسي بوده ضمناً هدف عمده آن ترويج و دفاع از مصالح ملي كشور و اسلام ميباشد.
روزنامه اقدامات وكار كردهاي خوب دولت را تايد و برجسته نموده ضمناً با كار كردهاي منفي و مخالف منافع ملي دولت را روشن ميسازد.
روزنامه ويسا در شهر هاي كابل، پكتيا، خوست، هلمند، جلال آباد و قندهار خواننده دارد .
روز نامه راه نجات:
راه نجات از زمره روزنامه هاي فعال است كه به تاريخ15/2/1381 به مديريت و صاحب امتيازي آقاي سيد حسن عالمي بلخي در شهر كابل تاسيس شده است.
بر مبناي ارقام كه دست اندركاران اين رسانه ارائيه كرده اند، تيراژ آن 5000 نسخه در روز بوده است.
اما آخرين ارقام كه از آقاي سيد محمد عالمي مدير مسؤول آن ارائيه كرده اكنون تيراژ آن 3000 نسخه بوده و در شهر كابل مخاطبان خود را تحت پوشش نشراتي قرار ميدهد.
به گفته آقاي سيد محمد عالمي قبلاً حوزه تحت پوشش آن ولايات هرات، باميان، مزار و غزني بوده و اكنون فقط در شهر كابل مخاطب دارد.
هزينه مصارف آن در زمان كه نشرات داشته از جانب مطبعه بلخ تأمين ميگردد.
روزنامه چراغ:
هفته نامه چراغ كه صاحب امتياز آن خانم كاترين وداع است در30 جدي1382 شهر كابل نشرات خود را شروع كرد.اين هفته نامه در انتخابات رياست جمهوري به روز نامه ارتقا كرد .
تيراژ اين روزنامه نسخه در روز بوده و در محتواي آن منصاف بر چكيده اخبار مهم روز مقالات تفسيري، تحليلي و انتقادي بازتاب مي يابد.
منابع تمويل كننده اين روزنامه اعلانات بوده و حوزه تحت پوشش آن شهر هاي كابل، هرات و مزار ميباشد.
اين روزنامه به تاريخ 4/12/1382 نشرات خود را در شهر كابل آغاز نموده و تااكنون نشرات آن ادامه دارد.
مجلات:
در پهلوي روزنامه هاي مطرح در شهر كابل 137 مجله از سال 1381 تا اكنو در افغانستان جواز نشرات از رياست عمومي نشرات وزارت اطلاعات وفرهنگ بدست آورده اند.
اكثريت اين مجله ها بدلايل نداشتن هزينه مالي نتوانسته اند، حضور فزيكي خود را در ميان افكار عامه تثبيت كنند.
اما برخي از اين مجله ها مصناف برآنكه، توفيق نشر وفعاليت نشراتي يافتند تا حدي در ميان مخاطبان خود حضور خود را تثبيت نمودند.
مجله شوخك:
مجله شوخك در سال 7/1/1381 فعاليت نشراتي خود را دوباره به صاحب امتيازي و مديريت آقاي عبدالبصير مختار زاده ادامه داد.
تيراژ اين مجله برمبناي ارقام رسمي كه به رياست نشرات ارائيه كرده 1000 نسخه بوده و بيشتر مخاطبان آن در شهر كابل بوده است.
مجله شوخك از زمره نشريه هاي استثنايي بوده كه، رويداد ها و نابه ساماني هاي جامعه را در ژانر طنز بازبان مليح و گاهي تند ارائيه ميكرد.
جامعه مدني:
مجله جامعه مدني كه از جانب اجتماع مدني افغانستان به مديريت آقاي پرتو نادري فعاليت نشراتي خود را آغاز كرده، تيراژ آن در سال 20/1/1382 ده هزار نسخه بوده است.
آقاي پرتو نادري كه مديريت مسؤول اين مجله را بدوش دارد، ميگويد: تيراژ اين مجله از ده هزار نسخه آغاز شده، و تا دوازده هزار نسخه ارتقا يافته است.
اكنون تيراژ آن شش هزار نسخه بوده و به تمام ولايات از طريق موسسه ني فرستاده ميشود.
پاليسي نشراتي آن عمدتاً دادن آگاهي هاي خبري، ساختار جامعه مدني، دموكراسي، حقوق بشر و حفظ محيط زيست است.
افزون براين سوژه ها درمحتواي اين مجله گزارش هاي تحليلي استفاده شده و رويداد هاي مهم به تحليل گرفته شده اند.
بالا
بازگشت