پوهندوی دکتورشفيق الله انوری

                 

عواقب خطرناک تغييرات اقليمی در جهان

 

مقدمه

محققين اقليم وحاميان محيط زيست ، جوامع بشری راازتغييرات اقليمی که به نسبت فعاليتهای افراطی انسانهادرجريان سالهای طولانی بميان آمده است، مطلع مينمايند که چنين تغييرات محيط زيست رابه شکل خطرناک آن مورد تهديد قرارميدهد .

در سال ٢٠٠٧ ميلادی سياستمداران ودولتمردان جوامع بشری بصورت شعوری به اين حقيقت پی بردند که در اثر فعاليتهای بخش صنعت ، زراعت ، وسايل حمل ونقل تخنيکی و تدابير امورمنزل مقدار زياد گازهای مضراقليمی مانند گاز کاربن دای اکسايد توليد ميگرددوبدينطريق حرارت اتمسفير کرۀ زمين تغيير مينمايد .

در عصر حاضر انرژی فوسيل ازقبيل ذغال سنگ ، نفت و گاز که برای اقليم مضربوده قسمت اعظم  ضرورت انرژی بشر رامرفوع ميسازد . ذغال يک حمال انرژی مغلق بوده و هنگام استخراج آن آب زيرزمينی پائين آمده وگردوغبار آن شش های ساکنين اين مناطق رامسموم ميسازد . ذغال سنگ نسبت به ديگرحمال انرژی فوسيلی مقدار زيادتر گاز کاربن دای اکسايد را آزاد ميسازد . درحقيقت ذغال سنگ برای اقليم حيثيت زهر رادارد . ذغال،نفت ويا گازهمه دارای عنصر کاربن اندکه هنگام سوختن انها کاربن همرای اکسيژن متحد گرديده وگازکاربن دای اکسايد راساخته ودرهواآزاد ميگردد . تاکنون  اکثرأ نفت ، گازوذغال سنگ به شکل حمال انرژی عنعنوی استخراج گرديده ومورد استفاده قرارميگيرند . مخازن چنين منابع انرژی در سراسر جهان محدود ميباشد . قرارتخمين وارزيابی امروز ، مخزن نفت زمين برای مدت تقريبأ ٤٢ سال ، گاززمين ٦٥ سال  وذغال سنگ ٢٠٠ سال کفايت ميکند (٦) . روی اين دليل صنعت اکثرأ الترنتيف انها را جستجوميکند . درينجا نه تنهاانرژی الترنتيف مدنظر بوده بلکه ازحمال انرژی فوسيلی غيرعنعنوی نيز استفاده ميگردد . اين حمال انرژی دارای جنسيت خراب بوده وبه مشکلات ومصارف زياد استخراج گرديده واکثرأ محيط زيست واقليم را نيز تحت تأثيرمنفی قرارميدهد .

هرگاه جامعه جهانی هنوز هم مصمم اند تا در آينده مخازن نهايی نفت ، گازوذغال سنگ رامحدود ساخته وانراتمام نمايند وروېهمرفته خرابتر ازاين مخازن فوسيل غيرعنعنوی را نيز استخراج وبمصرف برسانند ،  درينصورت عواقب فاجعه آ ميز ی درسيستم اقليمی سيارۀ ما رخ خواهد داد . همچنان درمقايسه با امروز درجۀ حرارت طوراوسط  از٤  تا ٩ درجۀ سانتيگراد وسطح ابحاراز ٣  تا ٨  متر بلند خواهدرفت .

تغيير اقليم يکی از پرابلم های  مهم عصر ما بوده است که امروز تأثيرات وعواقب خطرناک آن را بيشتر درک مينمائيم . برای اينکه عواقب فلاکت بار وفاجعه آميز تغېيرات اقليمی رامحدود ساخته باشيم بهتر خواهد بودتا به زودترين فرصت اقدامات عاجلی  راروی دست گرفته تا بربنياد آن مقدار انتشار گازهای مضر اقليمی از قبيل  کاربن دای اکسايد ، ميتان ، نايتروجن وغيره راکاهش دهيم .

 

تاريخچه تغييراقليم

 

در سال ١٨٩٦  ميلادی دانشمند سويدنی بنام سونت آرهينوس  _     Svant Arrhenius_  محسابه نمودکه خارج شدن گاز کاربن دای اکسايد در هوا سبب بلند رفتن درجۀ حرارت ميگردد . در سال  ١٩٥٨ميلادی محقق امريکايی بنام داويد کيلنگ _ David Keeling _ درارتفاعات ٤٠٠٠ متر درنواحی مونا لوا_ Mauna Loa _ و هاوايی_ Hawaii _ اندازه نمودن مقدار گاز کاربن دای اکسايد اتمسفير هوارااغازنمود .

درسال ١٩٧٥ميلادی دانشمندی بنام والس بروکر _ Wallace Broeker _ درمجله علمی ساينس مردم جهان را از خطر گرم شدن شديد کرۀ زمين مطلع ساخت .

در سال ١٩٨٨ ميلادی شورای اقليمی ملل متحد بنام  Intergovernmental Panel on Climate Change  يا IPCC يعنی تحقيق وتبادل نظر بين کشورهای جهان درمورد تغييراقليم تأسيس گرديد . اين شورا وظيفه داردتا بصورت منظم راجع به وضعيت تحقيقات اقليمی به کشورهای اشتراک کننده راپور مفصل ارايۀ نمايد .

در سال ١٩٩٠ ميلادی شورای اقليمی بلند رفتن درجۀ حرارت راتا سال ٢١٠٠ ميلادی بصورت عموم  ٢ تا ٥ درجۀ سانتيگراد تخمين نمود .

درسال ١٩٩٢ ميلادی در شهر ريو دی ژينيروی _Rio de Janeiro _کشوربرازيل کنوانسيون اقليمی به ا مضأ رسيد . به اساس تطبيق اين فيصله نامه بايد از عواقب خطرناک تغييرات اقليمی که ازطريق فعاليتهای ناگواربشريت بميان ميآيد ، جلوگيری  بعمل آيد .

در سال ١٩٩٥ ميلادی دانشمندان رشته اقليمی از طريق شورای اقليمی ملل متحد برای اولين  بار تأثير ونفوذ انسان را بصورت واضح  بالای اقليم تشريح نمودند .

درسال ١٩٩٧ ميلادی  پروتوکول کيوتو از طرف شورای اقليمی ملل متحد در کشور جاپان به تصويب رسيد . کشورهای جهان درپرتو اين پروتوکول تعهدسپردند تا مقدارگازهای مضرۀ اقليمی را تا سال ٢٠١٢ ميلادی طوراوسط در حدود ٥،٢ فيصد پائينتراز مقدار سال ١٩٩٠ ميلادی پائين آ ورند . کشور آلمان  سعی وتلاش ورزيده تا مقدار گازات مضرۀ اقليمی  را تا ٢١ فيصد کاهش دهد .

سال  ١٩٩٨ ميلادی از جملۀ گرمترين سال ها وانمود گرديده است . اندازه گيری های وضع اقليمی سال های ١٩٩٥ و١٩٩٧ مانند سال های ٢٠٠١ تا ٢٠٠٦ بصورت تقريبی بعد از اين سال  قرارميگيرند .

در سال ٢٠٠١ ميلا دی درسومين راپور شورای اقليمی ملل متحد  ، محققين اقليم گرم شدن کرۀ زمين را از       ١،٤ تا ٥،٨ درجۀ سانتيگراد وبلند رفتن آب سطح ابحار رادرحدود ٢١ تا ٨٨ سانتی متر پيشگويئ نمودند .

در سال ٢٠٠٥ ميلادی پروتوکول کيوتو بعداز تائيد شدن  آن ازطرف کشور فدراتيف روسيه ، مورد تطبيق قرارگرفت . تافی الحال ١٦٩ کشور جهان که مسؤل توليد دوسوم حصۀ گاز کاربن دای اکسايداند اين پروتوکول راتصويب نمودند .

در سال ٢٠٠٧ مېلادی قرارچهارمين راپور شورای اقليمی ملل متحد از قرن ١٩ بدينطرف  کرۀ زمين در حدود ٠،٧٦ درجۀ سانتيگراد گرم شده است . رويهمرفته امکان اين وجودداردکه حرارت کرۀ زمين تا سال ٢١٠٠ ميلادی از١،١ تا ٦،٤ درجۀ سانتيگراد بالا رود .

 

تأثيرات گازات طبيعی کرۀ زمين

 

بيدون نفوذ انسان  نيزکرۀ زمين ميتواند تحت تأثير گازات  طبيعت قرارگيرد . بيدون اين قشر محافظوی گرم ، اوسط درجۀ حرارت اضافه تر از ٣٠ درجۀ سانتيگراد پائينتر  قرارخواهدگرفت  . ودرصورت يخبندان تامنفی ١٨ درجۀ سانتيگراد خواهدرسيد .

گازکاربن دای اکسايد طبيعی تقريبأ يک پنچم حصۀ گرم شدن کرۀ زمين را تعين نموده وهنگام طغيان وانفجار آتشفشان هاوهمچنان درنتيجۀ عمليه استقلاب موادغذايی دربدن انسانها وحيوانات توليدميشود. نباتات برعکس ، گازکاربن دای اکسايد راجذب نموده وانرابه کمک شعاع آفتاب به موادقندی مبدل ميسازند . درکتلۀ بيولوجيکی نباتی مقدارزياداين گاز  به شکل ترکيبی وجوددارد. ابحارنيزازجملۀ بزرگترين ذخيره گاه گاز کاربن دای اکسايد بشمار ميروند . اين گاز در آب بحر نسبت به اتمسفير هوا ٥٠ مرتبه بيشتر منحل ميباشد .

گازنايتروجن درنتيجۀ عمليات تخمر مکروبی در خاکهای مناطق دارای اقليم گرم ومعتدل وهمچنان درابحار نيزتوليد ميگردد . اين گاز بسيارثابت بوده وتنها توسط تجزيۀ نوری وياتوسط تعامل با اکسيجن اتمی توليد ميگردد.

اوزون يا اکسيجن سنگين شکل مخصوص اکسيجن بوده که بصورت عادی ماليکول آن به عوض دواتم از سه اتم اکسيجن  تشکيل گرديده است . اين گاز از دومنبع بميان ميآيد. اوزون درقشر فوقانی اتمسفير دراثر شکستن اتمهای اکسيجن ازطريق شعاع ماورأبنفش آفتاب توليد ميگردد. درقشر تحتانی اتمسفير ، تشکيل اوزون از اکسيجن به نسبت قلت شعاع پرانرژی غيرممکن بوده ودرينجا از اوکسيدهای نايتروجن وکاربن توليد ميگردد. اوزون شعاع گرم خاک کرۀ زمين را جذب ميکند. درينجا هر قدر ماليکولهای گازدار از سطح زمين دورتر باشد به همان اندازه تأثير آن کمتر ميباشد. تأثير گرمخانۀ طبيعی رااوزون زمانی نشان ميدهدکه به سطح زمين نزديکتر باشد.

گاز ميتان توسط تخمرمکروبی هنگام تجزيه شدن موادعضوی در عدم موجوديت  اکسيجن توليد ميگردد. مهمترين منابع طبيعی گاز ميتان را مناطق مرطوب ودلدلزارها، درياها وابحارتشکيل ميدهد. اين گاز درقسمت شکمبۀ بعضی ازحيوانات مانند نشخوارکننده گان ( گاو، گوسفند ) که درآن بکتری های توليدکننده گازميتان امرارحيات دارند ، نيز توليد ميگردد.

دوسوم حصۀ گرمی طبيعی کرۀ زمين ر ابخارآب تعين مينمايد. به هراندازۀ که زمين گرم ميگرددبه همان پيمانه آب تبخيرگرديده ودرقشرفوقانی هوا دوباره تأثيرگرمی طبيعی کرۀ زمين بالا ميرود.

گازات دراتمسفير مانند شيشۀ گلخانه تأثير وارد مينمايند . آنها شعاع قصيرالموج آفتاب رابيدون مانع شدن به داخل اجازه ميدهند . شعاع گرم طويل الموج که ازخاک ونبات دوباره منعکس ميگرددتوسط ماليکولهای گازات قسمأ منعکس شده وبدينترتيب اتمسفير هواراگرم ميسازند .

زيادترين تأثيرگرم ساختن طبيعی کرۀ زمين  را بخارآب داشته وکمترين آنراگاز کاربن دای اکسايد، نايتروجن ، اوزون وميتان دربر ميگيرد .

توليد گازات  مضرۀ اقليمی ازاثر فعاليتهای بشری

 

تقريبأ ١٥٠ سال قبل از آغازصنعتی شدن جهان بدينسو بشر ازطريق سوختاندن حمال انرژی فوسيلی ومنهدم ساختن جنگلات گرم شدن کرۀ زمين را شدت بخشيده است . بصورت عموم محققين تا حال چهل نوع گازات را تشخيص که از آنجمله گاز کاربن داي اکسايدمضرترين آنها بوه ودر گرم شدن کرۀ زمين سهم بارزی رادارا ميباشد . گاز کاربن دای اکسايددراثرانهدام جنگلات در طی مدت سالهای طوﻻنی توليد ميگردد . انهدام جنگل در جهان به سرعت پيش ميرود . در امريکای جنوبی سالانه بمساحت٤،٥   ميليون هکتار جنگل به چراگاه مواشی ، مزارع کشت نبات سايوبين ( Soybean ) وشاهراها(سرکها)مبدل ميگردد . هرگاه ميلان يک جانبه درحال حاضربرای زراعت ، پرورش مواشی ، حريق جنگلات ، خشکسالی وقطع درختان ادامه يابددرينصورت جنگلهای مناطق آمازون امريکای جنوبی درحدود ٥٥ فيصدتاسال ٢٠٣٠ تخريب وازبين ميرود)٢ ) . جنگلات رول عمده رادرايکوسيستم جهان بازی ميکنديعنی درحقيقت اولين قرط کننده گاز کاربن دای اکسايداند . قطع درختان درسطح جهان بمقدار ٢٠ فيصدانتشارگاز کاربن دای اکسايد راسبب ميشود. درکشور اندونيزياسالانه ١،٩ ميليون هکتار جنگلات باران زا(باران آور) ازبين ميرودواين در سطح جهان ازجملۀ منبع عمدۀ گسترش گازکاربن دای اکسايدبشمارميرود(٢ ) . علت ازبين رفتن جنگل درين مناطق عبارت از بلندرفتن تقاضای جهانی برای تيل خرماوضرورت کشورچين برای سلولوزبمنظورتوليدکاغذ ميباشد. درافريقای مرکزی سالانه به مساحت چهارميليون هکتارجنگل بمنظورتوليدچوب گوگردوذغال ازبين ميرود. کشورهای دارای جنگلات وسيع ماننداندونيزيا ، برازيل وکانگوبايدازجانب کشورهای غنی به شکل مالی کمک شوندتاجنگلات شانرا حفظ نمايند .

منابع عمدۀ ديگر اين گازعبارت ازاحتراق ذغال چوب وسنگ ، نفت وگازميباشد. کاربن دای اکسايداز موادسوخت جهت تسخين منازل تعميرات ساختمانی وازفابريکه جات صنعتی ايکه توسط ذغال ، تيل وگاز فعال ميگردند ، آزادميگردد .

منابع گازميتان رامزارع شالی کاری(زرع برنج) ، پرورش مواشی (گاو،گوسفند،مرغ وخوک)ومخازن بقايای موادعضوی دربرميگيرد. طورمثال يک راس گاودريک روزميتواندتا ٣٠٠ ليتر گازميتان راتوليدنمايد. علاوه برآن اين گاز هنگام سوختن موادسوخت فوسيلی وحمل ونقل گازات نيز آزادميگردد(٧) .

مرکب هايدروکاربن فلورين وکلوريندار(FCHC) ازجملۀ مرکبات عضوی بوده که منحيث موادسردکننده دريخچال ها ،موادرانندۀ گازدرقوتی های سپری (Spray ) ،موادخاموش کننده آتش ومحلل های عضوی استعمال ميگردد . از چندين سال به اينطرف استعمال واستفادۀ اين مرکبات محدود گرديده است زيرااينها سبب تخريب قشراوزون ميگردند. اين مرکبات به نسبت داشتن خاصيت کيمياوی ثابت دراتمسفيربه بسيارمشکل شکسته ويا تجزيه ميشوند . مدت اوسط ثابت ماندن آنها درمحيط نظر به نوع محصول تا ٢٠٠ سال ميرسد .

نظربه محاسبه محقق سرشناس اقليمی بنام مجيب لطيف که درايالت کيل(Kiel ) کشورآلمان انجام داده درصدسال گذشته ٨٠ فيصدگرم شدن کرۀ زمين در اثر فعاليتهای افراطی بشرصورت گرفته است (٧) . درحقيقت امرسايرمحققين اقليمی به اين نظراندکه تأثير ونفوذ فعاليتهای بشری بالای تغييراقليم کمتربوده است . آنها اين راميپذيرندکه آفتاب وديگرفکتورهای طبيعی نيزدرگرم شدن کرۀ زمين تأثيرات شانراداشته اند . آفتاب تقريبأ منبع انرژی برای تمام موجودات حيۀ روی کرۀ زمين ميباشد. طوراوسط شعاع آفتاب بمقدار٣٤٢ واټ بالای مساحت فی مترمربع کرۀ زمين ميدرخشد . يک مترمربع ساحۀ کرۀ زمين بمقدار٢٣٩ واټ شعاع آفتاب راجذب نموده ودوباره انرابه شکل تشعشع حرارت (شعاع قرمز)منعکس ميسازد . گازات طبيعی کرۀ زمين در مساحت يک مترمربع بمقدار٣٠٠ واټ شعاع قرمز را جذب نموده ونصف انرادوباره منعکس مينمايند. بدينطريق بودجۀ انرژی درفی مترمربع بمقدار ١٥٠ واټ بالا ميرود . درحاليکه زمين همان مقدارانرژی راکه ازآفتاب کسب مينمايددوباره انرانيزمنعکس ميسازد. اما درينموردبشر به نسبت فعاليتهای ناگواروافراطی توازن انرژی رابرهم ميزند. کرۀزمين در يک مترمربع ازطريق گازات بمقدار يک واټ زيادترانرژی رانسبت به ازدست دادن دوبارۀ ان جذب مينمايد . انتشار گازات دارای منابع مختلفی بوده که ازدستگاهای انرژی حرارتی فابريکه جات تاکشتزارهای مزارع برنج رادربر ميگيرد . قراراحصايۀ سال ٢٠٠٠ ميلادی در سطح جهانی توليدانرژی حرارتی ٢٤ ٪ ، ازبين رفتن مناظر طبيعی ١٨٪ ، زراعت ١٤ ٪ ، صنعت ١٤ ٪ ،وسايل نقليۀ تخنيکی ١٤ ٪ ، تسخين منازل تعميرات ٨ ٪ ومتباقی ديگران ٨ ٪ گسترش وانتشارگازات مضرۀ اقليمی راسبب ميشوند(٨ ) .

تنهاکاربن دای اکسايديگانه گازگرمخانه نبوده که درتغييرات اقليمیی تأثيرات منفی داشته بلکه مواد کيمياوی متعددی ديگری نيزوجودداردکه هرگاه کميت وفعاليت آنهاازحدمناسب تجاوزکنددرآن صورت تأثيرات ناگوارشان رادرفاصله های زمانی طولانی نشان ميدهند . گازات مضرۀ اقليمی ازقبيل کاربن دای اکسايدبمقدار ٩ تا٢٦ ٪ ، ميتان ٢تا٨ ٪ ، اوزون ٣ تا ٧ ٪ شعاع قرمزرا جذب مينمايند . رويهمرفته فيصدی جذب شعاع قرمزتوسط بخارآب از ٣٦ تا٦٦ واز ابر تا١٦ وانمودميگردد . نظر به محاسبات شورای اقليمی ملل متحد مقدارگازکاربن دای اکسايدبين سالهای ١٧٥٠ و٢٠٠٥ ميلادی از٢٠٠ -٢٨٠ حصه دريک ميليون به ٣٨٠ حصه دريک ميليون بالا رفته است واين نشان ميدهدکه درفاصله چنين سالهااين گازدراتمسفير هوابمقدار ٣٥ ٪  زيادگرديده است . همچنان گازهای ميتان وهايدروکاربن کلورين وفلوريندار(FCHC ) نيزدرگرم شدن کرۀ زمين سهم قابل ملاحظۀ رادارااند(٧) .

بصورت عموم گازات مضره اقليمی ازقبيل کاربن دای اکسايد ٥٠ ٪ ، ميتان ١٩ ٪ ، هايدروکاربن فلورين وکلوريندار ١٧ ٪ ، گازنايتروجن ٤ ٪ ومتباقی گازات ١٠ ٪ درگرم شدن کرۀ زمين سهم دارند(٧ ) .  

 

عواقب خطرناک برای بشريت وطبيعت

 

بلندرفتن درجۀ حرارت کرۀ زمين تابع يکتعدادعوامل متعددی مانندانکشاف ورشدنفوس جهان واستعمال دوامدارحمال انرژی(موادسوخت) ميباشد . به هراندازۀ ايکه نفوس جهان ومصرف موادسوخت فوسيلی مانندذغال چوب وسنگ وتيل بالا ميرودبهمان پيمانه اقليم کرۀ زمين نيز گرم ترميشود. تحت شرايط نامناسب تاپايان قرن حاضر اقليم جهان تا ٦،٤ درجۀ سانتيگرادگرم خواهد گرديد. حرارت قطبين وقارۀ خشکه به شديدترين شکل آن بالاخواهد رفت اما درمقابل تأثير آن دراقيانوس ها کمتر خواهدبود . بلندرفتن درجۀ حرارت کرۀ زمين در جهان تأثيرات قابل ملاحظۀ طبيعی راا زخود بجا ميگذارد .

کتله های يخ قطب شمال ، يخچالهای طبيعی وبرف در قله های کوه ها آب گرديده وجريان سطح آب بحر راتا سال ٢١٠٠ ميلادی درحدود ٩٠ سانتی متر بلندميبرد  .  پوشش برف مناطق ارکتيس (Arktis ) درطی مدت ٣٠ سال گذشته درحدود ١٥ – ٢٠  فيصدکمتر گرديده است . خرس های سفيد برفی از مغاره ها ودرزهای قله های يخ رانده شده وبدينطريق محل زيست باشنده گان بومی به خطر مواجه ميگردد. يکتعدادکشورهای دارای سواحل سردچنين تغييرات رامثبت ميپندارندوراه های جديدکشتی رانی رابازمينمايندتا تفحص چاه های نفت در مناطق ارکتيس بصورت ساده وبسيط صورت گيرد . درآخير قرن بيست ويکم قطب شمال درايام ماه های تابستان کاملأ عاری ازيخ خواهدگرديد. ذوب شدن يخچالهای طبيعی وتغييرشيوۀ بارنده گی بحران های ايکولوجيکی زشت ونامطلوب را درقسمت های بزرگ آسيای جنوبی و شمال چين بميان ميآورد (٧) .

گرم شدن کرۀ زمين در سراسرمناطق  جهان يکسان نميباشد . اقليم قاره اروپا تغييرنموده وگرم ميشود. بصورت عموم مناطق مرتفع شمال نسبت به مناطق معتدل زيادتر موردخطرقرار ميگيرد. مناطق مرطوب درعرض البلدهای مرتفع مرطوبترومناطق خشک بين مناطق گرمسير استوآيی ومعتدل خشکتر شده ودربسياری کشورهای جهان به نسبت قلت باران درفصل تابستان کشت وزرع نباتات غيرامکان پذير ميگرددودرمقابل آن کشورهای سکندنياوی ، سايبرياوکانادابه ساحات زرع حبوبات مبدل ميگردند .

آبهای بحرآقيانوس بصورت واضح آهسته ترنسبت به قارۀ خشک گرم ميشوند . هوای گرم نسبت به هوای سرد دارای مقدار زيادانرژی ميباشد . دراثر تفاوت زياددرجۀ حرارت آب وزمين طوفان های شديدبادوطغيانهای آب (آب خيزی ها) بميان ميآيد . بصورت واضح وآشکارهنوزامروزوزش بادها نسبت به بيست سال قبل شديدتراند . مناطقيکه در آنهاطوفانهای گردبادقوی وشديدبوجودآمده بابلندرفتن درجۀ حرارت بصورت دوامدار وسعت خواهنديافت . طوفانهای گردبادوباران شديددرمناطق گرمسير واستوآيی درسطح ابحاريکه درجۀحرارت آب آنهابيشتراز٢٦ درجۀ سانتيگرادباشد ، بميان ميآيند. طوفانهای هوريکان (Horricane ) دربحراتلانتيک شمالی بميان آمده واز آنجابه سمت کاريبک واضلاع متحدۀ امريکاجريان مينمايند. تغييرات اقليمی سبب گرم شدن آب ابحار گرديده که درنتيجۀ آن طوفانهای هوريکان زيادترانرژی گرفته ودرقوت وشدت آنهاافزايش قابل ملاحظۀ بميان ميآيد . اين طوفانها سالانه خسارات نهايت بزرگ جانی ومالی را در کشورهای متضررشده سبب ميشوند . ممالک متضررشده نظربه فهرست خطراقليمی ازسال ١٩٩٦ الی ٢٠٠٥ ميلادی توسط وضع جوی طوفانی باالترتيب چنين درجه بندی ميگردد :

١ - هندوراس . ٢ – بنگله ديش . ٣ – نيکاراگوا . ٤ – ويتنام  . ٥  - جمهوريت دومينيک . ٦ –هايتی . ٧ – هند       . ٨ – وينيزويلا . ٩ –فرانسه . ١٠ – چين . ١١ – آلمان وباﻻخره اضلاع متحدۀ امريکا دررديف هفدهم قرارميگيرد(٨) .

دراثر آبخيزیها وطوفانهای مناطق استوايی وگرم در حدود ٣٣٢ ميليون نفر منازل رهايشی شانرادرمناطق سواحلی وپست واقع شده ازدست ميدهند . اضافتر از ٧٠ ميليون بنگله ديشی ها ، ٢٢ ميليون ويتنامی هاو٦ ميليون مصری هادراثرآبخيزی هايکه با گرم شدن کرۀ زمين رابطۀ مستقيم دارند  متضرر ميگردند (٣) .

درپهلوی ذوب شدن  يخچالهای طبيعی ويخ قطب شمال ، انبساط آب ازطريق گرم شدن سطح بحرنیزبوجودميآيد . قرارراپورتحقيقات محققين اقليمی امريکايی درصورت بلند رفتن ٠،٥  درجۀ سانتيگراد حرارت هوا آب سطح بحر طوراوسط به ارتفاع ١١ سانتی متر بالا خواهدرفت (٧ ) . اکثر مناطق مناظر طبيعی ايکه درسواحل نزديک ابحارموقعيت دارندطورمثال کشوربنگله ديش که حتی درحال حاضر مقابل آبخيزیها مبارزه مينمايد، زير آب خواهدشد . همچنان درکشورهاليندنيزبمنظورجلوگيری ازخطر زيرآب شدن ، بندهای آبی بصورت قابل ملاحظۀ بلندبرده شود.

رودخانه خليچ آب گرم را به امتدادسواحل غربی کشورهای سکندنياوی دور بطرف شمال جريان داده ومواظب بوده که اروپای غربی ، وسطی وشمالی برای عرض البلدهای جغرافيايی شان يک اقليم متعدل غيرنورمال رااحرازنمايند. دليل جريان آب خليچ اين بوده که آب سطحی در حوزۀ بين آيسلندوگرونلندسردگرديده وبدينطريق سنگين شده وبقسم آب عميق سرددرعمق بحر فروميرود . آب گرم با آب سبک ازجنوب بعدأ مکېده ميشود . هنگام گرم شدن حوزۀ قطبی ، سردی آب سطحی تقليل می آبدوبدينطريق جريان آب تضعيف گرديده وحتی بصورت کل قطع ميگردد . آب برف ذوب شده وآب جمع شدۀ باران بحراتلانتيک شمالی راتضعيف نموده وحتی انرابه سکوت درميآورد. ورود آب تازۀ فزونی مقدار نمک آب را پائين آورده وبدينطريق کثافت آب کمترگرديده وهمزمان از جريان آب سطحی درعمق ابحارنيز کاسته ميشود . بيدون رودخانۀ خليچ درجۀ حرارت اروپا درحدود١٠ درجۀ سانتيگرادپائين خواهدآمد .

توام باتعويق افتيدن وتغييريافتن زون های اقليمی درقارۀاروپا دوباره بصورت دوامدارامراض مختلفی مانندملاريا ، يرقان (تب زرد) ودينگوفيور -Dengue fever – ( مرض دارای هفت روز تب حادوساری که عامل آن ويروس بوده وتوسط نيش زدن پشه به انسان سرايت ميکند)  ، انتشارمينمايند . مرض هفت روزتب زيادتر در مناطق گرم وحاره مانندجنوب شرق آسيا ، آفريقا ، جنوب اضلاع متحدۀ امريکا وجنوب اقيانوس آرام در صورت بلندرفتن درجۀ حرارت وشدت گرمی هواشيوع مينمايد. همچنان ازاثر گرمی شديدهوا درحدود ٤٠٠ ميليون نفر درجهان درمعرض خطرملاريا قرارميگيرد (٧)  .

طوراضافی ١،٨ ميلياردنفوس کرۀ زمين به قلت آب مواجه ميشوند . دراثرخشکی شديدودومداروبلندرفتن درجۀ حرارت کرۀ زمين سيستم های زراعتی سقوط نموده ودرحدود٦٠٠ ميليون نفر به خطر گرسنگی مواجه شده که اينهانميتوانندخودشان را بصورت مکفی تغذيه نمايند. قارۀ آفريقا بطرف جنوب صحراتاسال ٢٠٦٠ ميلادی تقريبأ٢٦ فيصدحاصلخيزی اش راازدست ميدهد (٣ ) . اين قاره اولترازهمه دراثرتغييرات اقليمی متضررميگردد . ٦٠ فيصدنفوس آن درقريه جات مصروف زراعت و مالداری اند . خشکسالی هاوهمچنان آبخيزیهابصورت مستقيم بالای زنده گی مردمان اين قاره تأثير داشته وخطرات قابل ملاحضۀ را بارميآورد . تغييرات افراطی وشديددراوضاع جوی پرابلم های مانندفقر وعدم اطمينان تغذيۀ مناسب راسبب ميشود . طورمثال ميتوان عواقب خطرناک تغيرات اقليمی رادرقارۀافريقايادآوری نمود . مرگ ومير ازاثرقحطی وگرسنگی درنتيجۀ خشکساليهاوياآبخيزيهايکه مزارع جواری ، برنج ، کچالوولوبيا راازبين ميبرد، بوجودميآيد.

درحال حاضر استفادۀ شديدوافراطی ازساحات زراعتی به نسبت رشدنفوس منجربه تبديل شدن زمين به دشت وبيابان خواهدگرديد . قلت آب وواقعات عاجل گرسنگی بيدون شک سبب فرارکتلۀ عظيم مردم ازمناطق بومی شان گرديده وحتی دربعضی حالات جنگهای قبيلوی رابرای تعين حق آبه بميان ميآورد . درسال ٢٠٠٧ ميلادی ١٧ فيصدنفوس جهان آب آشاميدنی کافی را دردسترس نداشتند (٤ ) . به اساس نظريات متخصصين محيط زيست ملل متحدتغييراقليم تهيه وتدارک آب آشاميدنی رادرآينده نيز مشکل ساخته وبصورت تخمينی درسال ٢٠٢٥ ميلادی درحدود٣ ميلياردنفربه قلت جدی آب دچارخواهدگرديد (٤ ) . رویهمرفته دستيابی محدود به آب وکيفيت خراب آن صحت وسلامتی قشرفقيرجامعه رادرمعرض خطرقرارميدهد . ازنگاه حقوق بشرحق دستيابی به آب آشاميدنی دربسيارکمی ازکشورهای جهان مراعات ميگردد . کشورهالينداين اصول رادرقانون آساسی خويش تدوين نموده وشخصی ساختن آب رادر آن ممنوع قرار داده است .

محققين اقليمی به اين نظراندکه دراثرتفاوتهای درجۀ حرارت ومقدارباران زون های اقليمی نيز تغيرمينمايندکه درينصورت اقليم کشور آلمان زيادتربارانی گرديده وکشورهای بحر ميانه درمعرض خطر خشکی شديدقرارميگيرند . همچنان بطرف غرب اضلاع متحدۀ امريکاوغرب چين ميليون هاانسان درفصل تابستان سالهای آينده به قلت آب مبتلاخواهندگرديد .

عواقب ناگواروخطرناک تغيرات اقليمی راميتوان حسب ذيل خلاصه نمود :

• يخ قطب شمال ويخچالهای طبيعی آب ميشود .
• حوادث آفات طبيعی زيادميشود .
• جريان آب رودخانۀ خليج بطی ميگردد .
• وقوع وشيوع امراض مختلف ساری افزايش ميآبد .
• سطح آب بحر ازحالت نورمال آن بلندميرود .
• موسم باران وخشکی به تعويق ميآفتد .

 

ده کشورعمدۀ توليدکنندۀ گازات مضرۀ اقليمی

 

درسطح جهان بزرگترين کشورتوليدکننده گاز کاربن دای اکسايداضلاع متحدۀ امريکاميباشد . اين کشور بنابردلايل ضرراقتصادی ، پروتوکول کيوتو منعقدۀ کشورجاپان رادرارتباط پائين اوردن گازات مضرۀ اقليمی ردمينمايد . کشورآلمان ازسال ١٩٩٠ ميلادی به اينطرف درحدود١٦ فيصدمقدارانتشاراين گازراپائين آورده است . مقدارگازات مضرۀ اقليمی که درج پروتوکول کيوتو گرديده ازسال ١٩٩٠ ميلادی به اينطرف حتی تا ١٩ فيصدپائين آورده شده که درآن کشورآلمان تاسال ٢٠١٢ ميلادی درحدود٢١ فيصدتقليل انهاراتعهدسپرده است . قرارپيشبينی انستيتوت تحقيقات اقتصادی آلمان ، درسطح اروپااهداف پروتوکول کيوتوبرآورده نخواهدشد . انتشارگازکاربن دای اکسايددرکشورهای مانندهسپانيه (٦٢ ٪ +) ، آيرليند (  ٤٥ ٪ +) ، اطريش ويونان (هريک ( ٣٠٪ +) ، هاليند (١٦ ٪ )وايتاليا(١٣ ٪ )بصورت واضح وآشکاربلندرفته است  همچنان اين ترندکشورهای اروپايی درسطح جهان نيزتکرارشده ومقدارگازمذکورازسال١٩٩٠ميلادی به اينطرف درحدود٢٧ فيصدبالارفته است (٧ ) .

 

جدول زيل ده کشورعمدۀ  توليدکنندۀ گازکاربن دای اکسايدرابه ترتيب کميت آنهانشان ميدهد (٧) . 

 

 

 

 

اقدامات وپيشنهادات بمنظورجلوگيرې ازتغييرات اقليمی

 

مبارزه درمقابل گرم شدن کرۀ زمين ازجملۀ اقدامات ضروری بوده وستراتيژی های متعددی رادربرميگيرد .

1.      ستراتيژی اول صرفه جويی انرژی رادربردارد . کسيکه درمحيط ماحول اش دربخش مصرف انرژی توجه خاصی مبذول ميداردازيکطرف ميتوانددرمصارف شخصی صرفه جويی نموده وازجانب ديگر ازانتشارگازات مضرۀ اقليمی درمحيط زيست جلوگيری بعمل آورد . موسسات ونماينده گی های انرژی درکشورآلمان برای بسياری ازسامان آلات برقی وتعميرات ساختمانی امکانات صرفه جويی انرژی راتحقيق مينمايند . طورمثال يک لباس خشکان دارای جنسيت عالی ٤٥ فيصدانرژی کمتررانسبت به يک مودل معمولی آن مصرف ميکند . همچنان سرمايه گذاری دربخش ترميم ومجهزساختن عصری تعميرات ساختمانی باوسايل عصری ذخیره کننده انرژی ، ازمصارف اضافی انرژی جلوگيری نموده وبدينترتيب مصرف انرژی برق تاسال ٢٠٢٠ ميلادی درحدود٨ فيصدوضرورت انرژی حرارتی حتی درحدود١٩ فيصدکاهش خواهديافت . رويهمرفته درقسمت وسايل حمل ونقل تخنيکی ٥ فيصدانرژی صرفه جويی خواهدشد (٨ ).

• ماشين لباس خشکان دارای جنسيت عالی ٤٥ فيصدانرژی راصرفه مينمايد.
• چراغ ذخيره کننده انرژی عوض گروپ عادی برق ٨٠ فيصدانرژی راصرفه مينمايد.
• ماشين چاپ کنندۀ لايزر٩٥ فيصدانرژی راصرفه مينمايد .
• دربخش ترانسپورت ،موترتيزرفتاردرجه اول٤٠ فيصدانرژی راصرفه مينمايد.
• ساختمان هاوتعميرات خدمات عامه٧٨ فيصدانرژی راصرفه مينمايد.
• فابريکات صنعتی درحدود٢٧ فيصدمصرف انرژی برق راصرفه مينمايد .

2.      ستراتيژی دوم استفاده ازانرژی الترنتيف رادربرميگيرد . به اساس پلان های متعددی بايدتاسال ٢٠٥٠ ميلادی تقريبأ ٥٠ فيصدانرژی از منابع الترنتيف آن ( باد ،آفتاب وکتلۀ بيولوجيکی ) بوجودآيد. قرارپيشبينی آژانس های انرژی بين المللی (I.E.A ) استعمال انرژی ثابت مانده ومصرف انرژی فوسيلی بالا ميرود . همچنان درکشورآلمان نيزنظربه پلانهای حکومت فدرالی سهم انرژی الترنتيف به مقدارنصف مصارف اوليۀ انرژی درسال ٢٠٥٠ ميلادی زيادخواهدگرديد (٨ ) .

3.      ستراتيژی سوم راتخنيک درمقابل گازکاربن داې اکسايددربرميگيرد. برای اينکه انتشارگازکاربن دای اکسايددراتمسفير هوامحدودساخته شود. محققين راه های حل تخنيکی آن ر ا جستجومينمايند . درينموردنظريۀ وجوددارد که به اساس آن گازتوليدشدۀ کاربن دای اکسايددردستگاه های توليدی توسط فلترگرفته شده وذخيره ميگردد . اين عمل ميتواندبرای معادن ذغال سنگ ، تفحص چاهای تيل ، معادن نمک وطبقات عميق ابحارنيزاختصاص داده شود . طرزالعمل ، مصارف واميد موفقيت اين طريقه تا حال مجهول مانده است . هرگاه طرزالعمل ، گرفتن وذخيره کردن کاربن ( CCS = Carbon Capture and Storage   ) تطبيق گردد . درينصورت بشر ميتواندازکاربن ذخيره شده دوباره به حيث منبع انرژی استفاده نمايد .

4.      برای تأمين نمودن اقليم مساعدبايدازگسترش گازات مضرۀ اقليمی جلوگيری بعمل آيد . برای رسيدن به اين هدف بايدگرم شدن کرۀ زمين رااز٢ درجۀ سانتيگرادنظربه تناسب زمان ماقبل صنعت محدودساخت . برای اينکه به هدف دودرجۀ سانتيگرادنايل گرديم بايد درينصورت تاسال ٢٠٥٠ ميلادی انتشارگازات مضرۀ اقليمی درسطح جهان درحدود٦٠ تا٨٠ فيصدودرکشورهای صنعتی اضافه تر از٩٠ فيصدپائين آورده شود . هرگاه درمقابل عواقب ناگوارتغيرات اقليمی اقدامات صورت نگيرددرينصورت مصارفيکه ازاين ناحيه متوجه کشور آلمان ميگرددقرارمحاسبۀ اقتصاددانی بنام کلوديا کيمفرت (Claudia Kemfert ) که درموسسۀ تحقيقات اقتصادی المان انجام داده است تاسال ٢١٠٠ ميلادی تقريبأ به ٣ بيليون ايروبالغ ميگردد . درين مصارف ، خسارات وارده وبلندرفتن قيمت انرژی نيزدخيل ميباشد . اگرتا سال ٢٠٢٥ ميلادی به سطح جهانی درحفاظت اقليم تأخير صورت گيرددرينصورت نظربه محاسبۀ اقتصاددان متذکره مصارف مجموعی آن تاسال ٢١٠٠ ميلادی به ٢٠٠ بيليون ايروبا لغ خواهدگرديد(٨ ).

5.      حفاظت اقليم وکارمشترک انکشافی هر دو روی يک سکه اندکه به هيچ صورت مقابل همديگر قرارنميگيرند . درهر دوساحه بايدسعی وتلاش صورت گيردتا منابع تمويلی آنها بالا برده شود. درينجا کشورهای پيشرفته وغنی درقدم اول بايدنقش رهبری کننده رابرای حفاظت اقليم به عهده گرفته وکشورهای روبه انکشاف وفقيرجهان رادرموردپائين آوردن انتشار گازات مضرۀ اقليمی دربخش ورودتکنالوجی جديداقليمی ، حفاظت جنگلات وپلان های جديدتمويلی بمقدارکافی مساعدت نمايندزيرا اينها نسبت به کشورهای روبه انکشاف زيادتر درتوليدبحران ايکولوجيکی اقليمی سهم دارندوتأثيرات ناگوار انرا بيشترمردمان فقير جهان متحمل ميگردند . ناگفته نبايدگذاشت که ممالک روبه انکشاف نيزمکلف اندتا بصورت مشترک درپائين آوردن انتشارگازات مضره سهم مساويانه بگيرند.

6.      تعهدات جامعۀ بين المللی به سرعت در عمل پياده گرددوانتشارگازکاربن دای اکسايدبايدتاسال ٢٠٢٠ ميلادی حداقل ٢٠ فيصدبه تناسب سال ١٩٩٠ ميلادی تقليل يابد .

7.      درسطح جهان بصورت بين المللی بايدقوانين درست وشفاف برای شناخت نورم انتشارگازات مضرۀ اقليمی بميان آيدتابراساس آن ارقام گازات درزمان حال وآينده ارزيابی شده وازعواقب خطرناک تغييرات اقليمی جلوگيری بعمل آيد .

 

       اقدامات برای  پائین آوردن انتشار گازهای مضرۀ اقلیمی در زراعت

 

گازهای مضر اقلیمی ازقبیل کاربن دای اکساید،میتان،ونایتروجن بصورت مستقیم وامونیا بصورت غیرمستقیم ازاثرفعالیتهای زراعتی به پیمانه وسیعی درهواانتشار یافته وبدینترتیب توازن تشعشع واقلیم کرۀ زمین رابصورت دوامدارتغییر میدهند . 

بصورت عموم زراعت در تولید گازهای مضر اقلیمی د رسطح جهان  15 فیصد سهم دارد(١ ) . این تائثیرات منفی با رشدنفوس که عواقب تولید بیشتر موادغذائی رادربر دارد،ارتباط میگیرد. برای ا ینکه درآینده درجه حرارت کرۀ زمین  راازسرحد گرمی امروزی آن که 1-2 درجه سانتی گراداست،پائین آورده شود بهتراست ازتولید گازهای مضر اقلیمی درزراعت جلوگیری بعمل آید . انتشارگازهای مضر اقلیمی درزراعت کشورهای صنعتی به نسبت استعمال کودکمیاوی وپرورش حیوانات بصورت کتلوی صورت میگیرد . چنین انتشار گازات را میتوان در کشورهای مذکور توسط پائین آوردن شدت تولیدات زراعتی مطابق ضرورت کم ساخت .

انتشار گازکاربن دای اکساید ازطریق زراعت توسط تیل سوخت،برق وبصورت غیرمستقیم توسط کود کیمیاوی،موادحشره کش،موادغذائی حیوانی،تخم بذری،ماشین وآلات،موادروغنیات وغیره صورت میگیرد . تدابیر ذیل درپائین آوردن انتشار گاز کاربن دای اکساید ممدو اقع میشود .

·        کشت وزرع نباتاتیکه موادخام آنها بتواند  موادخام فوسیل مصنوعی پرمصرف را تعویض کند .

·        استفاده مستقیم ازانرژی موادخام عضوی در سکتور زراعت وجنگلات ( طورمثال تبدیل شدن بیولوجیکی بقایای نباتات وسرگین حیوانات به گاز) .

·        کشت وزرع نباتاتیکه منبع غنی انرژی اندوبصورت مستقیم برای تولید موادسوخت،ساختن بیوگاز(گازبیولوجیکی) واستخراج مواد سوخت(تیل نباتی،ایتنول  ومیتنول ) استفاده میشوند .

·        صرفه جویی کردن انرژی هنگام استعال ماشین آلات  درفارمهای زراعتی .

·        تقویه نمودن منابع الترنتیف انرژی(باد وآفتاب) .

·        وضع نمودن ما لیات بالای منابع انرژی کاربن دای اکساید .

·        کمپوست ساختن کاه و علفهای چمن ها وپارکهای زینتی محل زیست  بمنظورتهیه کودسبز ازسوختن آنها جلوگیری نموده وانتشارگاز کاربن دای اکساید رانیزتقلیل میبخشد .

برای ا ینکه درآینده هنگام پرورش حیوانات از انتشارگاز میتان جلوگیری شود،بهتر است بمنظورپائین آوردن مقدارآن ستراتیژی مناسبی  راانکشاف داده ودرعمل پیاده نمود. دراینجا انتشارگازمیتان به اساس فی واحد تولید یعنی فی کیلوگرام گوشت ویا شیر نشان داده میشود. درپهلوی امکانات عملی برای پائین آ وردن انتشارگازمیتان یک سلسله امکانات دیگری ا ز قبیل بهتر ساختن ترکیب غذا،بلندبردن تولیدات توسط نسلگیری ،تغییردادن مکروبهای شکمبه وعلاوه نمودن هارمون درغذا ی حیوانات نیزوجوددارد .

طورمثال درکنارکم ساختن تعدادحیوان به اساس فی واحدتولیدآن،کوتاه ساختن مدت ذخیره موادفضله مایع نیز درپائین آوردن انتشارگاز میتان  رول دارد. تهویه مناسب ذخیره گاه مواد فضله مایع،تشکیل گازمیتان را کمترمیسازد . دراثرتطبیق واستعال تکنالوجی ساده وبسیط بامصرف کم میتوان مقدارگاز میتان را تقلیل دادوهمزمان انرژی بیولجیکی رااز ان تولید نمود .

انتشارگازمیتان را میتوان در مناطق شالی کاری( زرع برنج ) توسط اتخاب ونسلگیری تخم بذری شالی کم میتان ،آبیاری مناسب،کوددادن متناوب ( قسما تعویض کودعضوی با کودکیمیاوی) پائین آورد .

برای پائین آوردن انتشار گازنایتروجن ازاستعمال مقدارزیادکودنایتروجندارجلوگیری شود .

 

مأخذ

1.      ANWARI,S.(1996) : Datenanalyse zu Böden der globalen Ressource    Umweltbundesamt Berlin. S. 143 – 148 .

2.      LENZ , M und DUA , N .(2007 )  : Bäume sollen Geld bringen . ND-Zeitung , Berlin – Ausgabe , 10 . Dez, S. 10 .

3.      LING , M . (2007) : Schlechtes Klima für die Armutsbekämpfung . ND-Zeitung , Nr. 277 , Berlin-Ausgabe, 28. Nov., S.2 .

4.      ND-Zeitung , Berlin-Ausgabe , 10.März , 2008 , Seite 3 .

5.      OTT , H . E . (2007 ) : Obergrenzen für den CO2 –Ausstoß der Industrieländer müssen verschärft werden . ND-Zeitung , Nr. 281, Berlin-Ausgabe, 3 .Dez, S. 2 .

6.      http://www.greenpeace.de/themen/energie/fossile _Energien/

7.      http://www.zdf.de/ZDFmediathek/content/Der_Treibhauseffekt/215946

8.      http://www.sueddeutsche.de/wissen/spezial/385/135125/10/#

 

انوری

برلين جرمنی30.06.2008   

 

 

 

 

---

بالا
 
بازگشت