سال نو - جشن دهقان !
یا روز( قلبه کشی )
حلول جشن نوروز دل افروز، بهارنو، واغازسال نو 1386خورشیدی رابرای همه هموطنان شریف و نجیب کشورما که در داخل و خارج ازکشورمحبوب ما افغانستان قرار دارند ، تبریکات قلبی و صمیمانه خود را بمناسبت این روز خجسته تاریخی باعرض ادب و ارأدت نثار تان تقدیم میدارم.
چنانچه شاعرگرانمایه ئئ در شاهنامه فردوسی در وصف این روز خجسته تاریخی چنین میفرماید .
به نوروز نو شاه گيتی فروز * بر آن تخت بنشست فيروز روز.
بزرگان به شادی بياراستند * می و رود و رامشگران خواستند.
نوروز رنگارنگ و زيباست : گرم است ، پر از مهر است و نشان از وصل دارد . بعضی از پژوهشگران و سخن پردازان، ريشه تاريخی اين سنت بزرگ را به جمشيد شهريار بزرگ سلسله پيشدادی نسبت داده و نوروز را "نوروز جمشيدی" گفته اند.
در مجله فرهنگ آريانا، در باره نوروز از گفته های فردوسی شاعر بزرگ و توانای زبان پارسی چنين آمده است: "جمشيد بعد از يک سلسله اصلاحات اجتماعی، بر تخت زرين نشست و فاصله بين دماوند تا بابل را در يک روز پيمود.
و آن روز (روزهرمزد) از فروردين ماه بود. ( هرمزد روز اول فروردين را می گفتند) چون مردم اين شگفتی از وی بديدند جشن گرفتند وآن روز را "نوروز" خواندند".
همچنين، از زبان ابوريحان بيرونی نقل قول شده که گفته است: "نوروز از رسم های پارسيان است و نخستين روز است از فروردين ماه و از اين جهت آن را "روزنو" ياد کرده اند، زيرا که پيشانی سال نو است و آنچه از پس او است، از اين پنج روز همه جشن هاست."
پيروان آيين زرتشت را عقيده بر آن است که در روز شش ماه فروردين زرتشت توفيق يافت که با خداوند مناجات کند، لذا اين روز را به نام "نوروز" جشن می گرفتند.
در شهر کابل پايتخت کشورما نيز، ميله های نوروزی درمحلاتی به نام خواجه صفا، شاه شهيد، دامنه سخی ، کاريز مير، تپه زيبای استالف ، گلغندی چاريکار برگزار می شود.
در هرات نيز، مردم به اين مناسبت، روزهای اول سال و چهارشنبه اول سال و نيز در سيزدهمين روز از نوروز، در تفريح گاههای داخل و خارج شهر گردهم می آيند و جشن نوروز را گرامی می دارند.
از جمله سنتهای جشنهای نوروزی و آغاز سال نو، راه اندازی ميله سمنک (سمنو) درشب اول نوروز همراه با سرور و شادمانی و همچنين تهيه و توزيع آب هفت ميوه (هفت نوع آجيل که در افغانستان به نام ميوه خشک معروف است)، تهيه هفت سين هم در برخی نقاط افغانستان متداول است.
در روايات تاريخی آمده است که يک تن از اميران ازبکهای ماورألنهر بنام اميرعبدالله ديگ بزرگی را که از فلزات هفت جوش در شهر سمرقند ساخته شده بود، در سال ۱۰۵۰ هجری قمری به بلخ انتقال داد، در آن ديگ آب هفت ميوه گرفته می شد و در روز نوروز برای مردم توزيع می شد.
يکی از سنتهای مردم افغانستان، به ويژه در شهر شمالی مزار شريف و نيز در کابل پايتخت، بر افراشتن ژنده (علم پوشيده از پارچه های سبزرنگ) است که به ژنده سخی معروف است.
برافراشتن اين علم، از وجوه مذهبی جشن نوروز در افغانستان است. مردم شهرهای مختلف افغانستان، نوروز را به عنوان يک جشن ملی و مذهبی در تفريح گاهها و مراکز مذهبی گرامی می دارند.
هموطنان ما در اين روز، در دامنه های کوه خواجه صفا، شاه شهيد، زیارت ملا در رحمان مینه ، شهدای صالحين، کاريز مير، پغمان و تپه استالف در ولايت کابل، درتپه گلغندی وشهرچاريکارولايت پروان، اطراف پل مالان، تخته صفر، ميرداوود و گازگاه در هرات، حومه زيارت خرقه مبارک، بابای ولی، تفريحگاه ارغنداب در قندهار، اطراف زيارت حکيم سنايی در غزنی، ميدانهای مقابل مجسمه های بزرگ بودا در باميان و به همين گونه در تمامی شهرها و محلات مراسم نوروز و سال نو را به شيوه های گوناگون برگزار می شود.
مردم شهر کابل و حومه آن، در روز نوروز، عمدتاً در زيارت سخی، شهدای صالحين، عاشقان وعارفان، خواجه صفا، باغ بابر شاه و زيارت ملابزرگ جمع می شوند.
در اين روز در کابل در زيارت سخی ژنده يا علم پوشانده از پارچه های رنگارنگ، و توغ يا علم ديگر در مندوی (بازار غله و حبوبات کابل) برافراشته می شود. شب پيش از نوروز، در زيارتگاه سخی، مراسم دعا خوانی بر پا می شود و صبح همان روزعلم توسط معتقدان و اراتمندان در ميان شور و هلهله و فريادهای "ياعلی"، "ياعلی" مردم بر افراشته می شود.
مردم در اين مراسم برای صلح و امنيت کشورشان و خير و برکت، سلامتی و سعادت هموطنان شان در سالی که پیشرو دارند ، دعای خیر می کنند.
مردم اعتقاد دارند.که اگر ژنده سخی به آسانی برافراشته شود، آن سال، سالی خوب و پر برکت خواهد بود، و اگر اين کار به سختی انجام شود، آنها سال مشکلی را در پيش رو خواهند داشت.
مراسم رسمی نوروز در استدیوم ورزشی شهر کابل با حضور مقامات عالی رتبه دولتی نيز، بخش ديگر از مراسم نوروزی است که با رژه ورزشکاران و نمايشهای محلی همراه است.
ایام سرد زمستان با شدت سرما و بارنده گی برف و گرفتن یخک های متواتر زمستانی تماما جوی های پر از اب ایستاده را یخ بندان مینماید.
در باغها و کنار دشت و صحرا ها بته و درختان از خواب عمیق زمستانی بيدار ميشوند. پرنده گان در مناطق گرمسیر مهاجر وپناهنده میگردند.ودهقانان تعطيلات زمستانی خودرا بپایان میرسانند.
در محلات و قریه جات دور از شهر ها در بعضی از ولایات سمت شمال اطراف کابل چنین عنعنه ئئ نیز وجود دارد.!
شب های سرد زمستان را با خوردن خوراکه های گرم از قبیل گوشت قاق و گوشت لاندی بین دهاقین وطن ما رواج دارد.
وتهیه واماده کردن دوشاب ، تهيه شده از اب انگور و میوه های زمستانی از قبیل توت و تلخان و چوکیده چارمغزو بادام ، پسته و کشمش سرخ و کشمش سبز و انگور کنگینه و قاق خربوزه ، درپهلوی صندلی های گرم وبخاری های چوبی و مهمان و مهمانداری زیاد مینمایند.
شب ها طولانی زمستان با شنیدن قصه های گذشته ، خواندن کتابهای ورقه وگلشا ، یوسف زلیخا ، نجمان خاکی و حکایاتی ازپهلوانان مانند رستم و سهراب و بعضی فکاهیات و داستان ها از دیگر کتابهای شب نشینی ها ی دوستان و فامیل ها بپایان میرسد.
دهقانان بخاطر امدن میله دهقان یعنی سال نو اماده گی خود را قبلا گرفته ،حیوانات خود را از قبیل اسپ و گاو های قلبه ئئ خود را بشکل بهتر مواظبت مینمایند.
تا در سال اینده حیوانات شان توانمندی بیشتر کاررا داشته باشند. در ایام زمستان برای گاو های قلبه ئئ شان خوراکه قوی از قبیل پندانه و کنجاره و برای اسپ ها خود جو تهیه میدارند. تا حیوانات شان فربه و قوی گردند.
دهقانان بین خود رقابت سالم و دوستانه دارند. آنها می کوشند تا دراغاز سال نو در نمایشات حیوانات شان بهتر و خوبتر ازدیگرحیوانات جلب توجه نمایند. بعضی از دهقانان در انروز شاخ های گاوها خود را چرب و رنگ مینمایند.
در دهات ، با فرا رسیدن سال نو که دهقانان ماه نو و یا مهتاب را دیدند. بزرگان و موسفیدان محل قرار گذاشته در یک محل و یا مسجد یکجا جمع شده هر کس بقدر توان خود مواد خوراکه وشرینی باب با خود اورده سال نو یا روز قلبه کشی را به خوشی وسلامتی به اتفاق و دوستی وبرادری دعا خیر و امدن سال نورا فال نیک میگیرند. و با یک دیگر خود سال نو را تبریکی گفته شرینی را برای اهل مجلس توزیع میدارند.
بعد از ختم دعا دهقانان با خوشی گاو های قلبه ئئ خود را در یک زمین هموار برده روز قلبه کشی را افتتاح مینمایند. دهقانان نیزدرین روز تشویق میگردند. جوانان و نو جوانان با علاقه خاص با لباس های جدید به بازی های محلی از قبیل کشتیگیری ، پهلوانی ، تیراندازی ، سنگ اندازی ، کبک (بودنه) جنگی ، مرغ جنگی ، اسپ دوانی ، گدی پران بازی، تشله بورد ، توپ دنده غرسی بازی ، دنده کلیک ، تخم جنگی و اتن ملی نیز اجرآ میدارند.
چوپان بچه ها با رمه خود در دشت و صحرا بالای سبزه ها دوش و با خوشی سرود های میهنی بهاری را زمزمه و بدور رمه خود خیز وجست میزنند. زنان و دختران باعلاقه خاص با لباسهای میهنی وگلدوزی وجدید ازخانه بیرون گردیده در نزدیکترین محل اقامت شان اگر کدام زیارت باشد رفته دعای سلامتی برای سالیکه در پیش رو دارند مینمایند.
بعدا روی سبزه ها رفته روز را با نواختن دایره دستی واهنگهای شاد محلی با خوشی وسروربا دوستان و عزیزان شان سپری مینمایند . یکعده از مردم محل تفنگ های دهن پر و چقمقی خود را اورده انرا کنترول مینمایند و با فیر چند دانه ساچمه در نشانه یا هدف سهم ميگيرند. به همان شکل تفنگ های خود را با همان باروت دست داشته خود عیارمینمایند ودربین خود مسابقه و شرط میگزارند هرکسیکه هدف را زیاد تر بتواند بزند، مستحق جایزه میگردند.
یکتعداد جوانان نامزد دار ، دراين روز منتظرامدن نامزد های شان و بردن تحفه نوروزی از قبیل ماهی و جلیبی و شرینی باب ، میوه تازه عطر و لباس نو وغیره به خانه نامزد خود میباشند. روزهای سال نو را با خوشی وشادمانی همراهی میکنند.
به امید هرچه بیشترخوشی وسلامتی صلح وارامی وامنیت در کشورعزیزما افغانستان.
فضل الحق ملک زاده
از دنمارک
.fazal_5@hotmail.com
بالا
بازگشت