محمد اسحاق فياض
لوله گازتركمنستان، اميد ها و ترديد هاي تازه
Mif_1967@yahoo.com
سفرحامد كرزي رئيس جمهور افغانستان و هيئت همراوي به جمهوري تركمنستان بار ديگر اميدهايي را كه به ياس مبدل شده بود در دل ها زنده كرده است، به راستي آيا روياي اتصال خط لوله گاز تركمنستان از خاك افغانستان به پاكستان و هند تحقق خواهد يافت؟
با گسترش نا امني در جنوب افغانستان، جمهوري اسلامي ايران كه يكي از بزرگ ترين صادركنندگان گاز در جهان مي باشد، تلاش هايي زيادي را به خرج داد تا قراردادهاي كلان صادرات گاز را با كشورهاي پاكستان و هند به امضا برسانند و موافقت اين دو كشور را با احداث خط لوله صلح جلب نمايد، در كناراين توافقات ايران سعي كرد جمهوري تركمنستان را نيز متقاعد نمايد كه گاز خود را از طريق خاك ايران به پاكستان وهند ويا كشور هاي اروپايي صادر نمايد. اما برنامه هاي اتمي ايران و چالش هاي سياسي را كه بدنبال داشت، اين كشور موفق نشد تا توجه تركمنستان را به اين پيشنهادات جلب نمايد.اكنون بار ديگر طرح احداث لوله گاز تركمنستان از خاك افغانستان بر سر زبانها افتاده است و مقامات دولت افغانستان نيز سعي دارند تا با چانه زني هاي سياسي تركمنستان را متقاعد نمايد كه با طرح يونيكال كه چندين سال است با فراز و نشيب هاي متفاوت ادامه دارد، موافقت قطعي نمايد.
سفراخير حامد كرزي و هيئت همراه وي درراستاي همين تلاش هاي مي باشد، هرچند كه وزارت معادن و صنایع افغانستان پیش از این اعلام کرده بود كه طرح انتقال خط لوله گاز ترکمنستان به هند از مسير افغانستان و پاکستان، نهايی شده است. انتظار می رود کارعملی لوله گذاري این خط لوله گاز، تا یک سال دیگر آغاز شود. اما همان سئوال اصلي كه براي چند سال پيش مطرح بود، اكنون نيز همچنان به قوت خود باقي است و آن اين كه آيا افغانستان آن قدرامنيت برقرار شده است كه خط لوله گاز تركمنستان از افغانستان عبور نمايد؟ زيرا بحران ادامه جنگ و نا امني در افغانستان سبب شده است كه بسياري از سرمايه گذاري هاي داخلي و خارجي در افغانستان مختل گردد و سرمايه گذاران به جاي افغانستان مكان ديگري را براي فعاليت هاي اقتصادي شان انتخاب كنند، طبيعي است كه سرمايه گذاري داخلي و خارجي براي توسعه و پيشرفت افغانستان نقش حياتي دارد كه متاسفانه اين امكان را جنگ و ناامني ها از مردم افغانستان گرفته است و اين مردم در سايه فقر و بدبختي و بي كاري مجبور مي شوند به كشور هاي ديگر با ذلت و بدبختي بدترين كارها را متحمل مي شوند و با اهانت و تحقير رد مرز مي شوند، اما در كشورخود نمي توانند از فرصت هاي اقتصادي و امتيازات منطقه اي كه براي اين كشور به بار مي آورد استفاده ببرد. يكي از امتيازات بزرگي كه فراز و نشيب هاي فراوان به خود گرفته و تا كنون به نتيجه قطعي نرسيده است، عبور خط لوله گاز تركمنستان از خاك افغانستان به سوي هند است. اين خط لوله در صورت احداث آن صدها ميليون دالر براي افغانستان سود خوهد داشت و حدود چهار صد ميليون دالردرسال افغانستان حق ترانزيت در يافت مي كند و در كنار اين امتياز از خريد گاز ارزان قيمت در داخل افغانستان برخور دار مي گردد و دهها ميليون دالر ديگر براي مردم افغانستان در قبال مصرف گاز صرفه جويي خواهدشد. اما اين امتياز بزرگ بجاي آن كه رفاه و آسايش را براي مردم ما ببار آورد، بحران و خونريزي و دخالت خارجي را دركشور ما تشديد كرد، پاكستان به طمع رسيدن به بازارهاي آسياي مركزي و سود زيادي كه گاز ارزان تركمنستان عايد اين كشور مي گرديد، دو دهه قبل گروه طالبان را بوجود آورد و اين گروه را تقويت و تسليح نمود و متاسفانه فاجعه هاي انساني زيادي را در اين كشور مرتكب شد، در كنار آن شركت آمريكايي يونيكال به طمع بدست آوردند امتياز احداث اين خط لوله تلاش هاي زيادي كرد و پول هاي كلاني را به مصرف رساند و براي رسيدن به اين هدف گروه طالبان را تجهيز و تقويت كرد و چندين تن از بزرگان افغاني را چون حامد كرزي، احمد جلالي و زير داخله پيشين، زلمي خليل زاد نماينده فعلي امريكا در سازمان ملل و... را به عنوان شريك تجاري اين شركت قرار داد، اما تلاش هاي اين شركت در سايه حمايت از سلطه طالبان جز ضررهيچ منفعتي عايد اين شركت نگرديد. بعد از سقوط طالبان و استقرار دموكراسي در افغانستان، اميد واري هاي زيادي بوجود آمد تا احداث اين خط لوله به توافق نهايي ميان كشورهاي ذيفع برسد، اما به مرور زمان اين طرح آميخته با مسايل سياسي و ناامني هاي منطقه اي گرديد كه شك و ترديد هايي را نسبت به موفقيت اين طرح بوجود آورد و ايران با استفاده ازاين فرصت با تلاش هاي زياد ديپلماتيك و امتيازاتي را كه به طرف هاي ذينفع داد بيشتر از شركت امريكايي يونيكال موفقيت بدست آورد.
عوامل زير سبب گرديد كه طرح خط لوله گاز تركمنستان از خاك افغانستان همچنان در پردهاابهام باقي بماند، اولين عامل گسترش مجدد در گيري ها و ناامني ها درافغانستان بود و متاسفانه ثقل در گيري ها در دو سال گذشته در مناطقي روي داده است كه خط لوله از آن مي گذرد، نا امني ها و خشونت طلبي هاي طالبان همانطوري كه سبب شد سرمايه گذاري هاي داخلي و خارجي را در افغانستان مانع گردد، مانع رسيدن توافق نهايي به احداث خط لوله گار نيز گرديد. عدم علاقه مندي پاكستان در طرح احداث اين خط لوله دومين عامل مي تواند باشد، زيراپاكستان در زمان طالبان از اين طرح به عنوان عامل فشار براي به قدرت رساندن رژيم موردعلاقه خود در كابل تلاش مي كرد، اما با استقرار نظام دموكراسي درافغانستان و تنش كابل و اسلام آباد در مورد قضيه خط ديورند و تقويت مجدد طالبان توسط پاكستان، زمينه رسيدن به توافق را براي احداث اين خط لوله ميان طرف هاي ذينفع كند نمود و به ياس مبدل ساخت. هر چند دولت افغانستان تلاش هاي زيادي كرد تا اطمينان دولت هاي هند و پاكستان و شركت هاي احداث كننده خط لوله را به سوي اين طرح جلب نمايد اما متاسفانه با گسترش دامنه نا امني ها و افزايش حملات طالبان در جنوب و تيره شدن روابط ميان پاكستان و افغانستان، به شكست انجاميد.
اكنون پس از نزديك دوسالي كه از شكست اين طرح مي گذرد، اكنون بار ديگر اميدواري هايي براي تحقق اين طرح بوجود آمده است، زيرا رئيس حمهور جديد تركمنستان آقاي قربان بردی محمد اف علاقه اي زيادي براي تحقق اين طرح نشانداده است، تركمنستان سعي مي كند با نزديك شدن به امريكا به يكي از قدرت هاي سياسي و اقتصادي در آسياي ميانه تبديل گردد، امتياز دهي به شركت يونيكال امريكايي يكي از راههاي نزديك شدن اين كشور به امريكا خواهد بود. در كنار اين تحول پاكستان نيز سعي دارد روابط خود را با افغانستان ترميم نمايد، به نظر مي رسد كابل و اسلام به نقاط مشترك زيادي رسيده است و مبازره با افراطيت مذهبي به يكي از اهداف مشترك ميان افغانستان و پاكستان تبديل گرديده است، زيرا با افزايش روز افزون افراطيت مذهبي و نفوذ گسترده گروههاي تندرو اسلام گرا در پاكستان كه از القاعده و طالبان حمايت مي كنند، دولت پاكستان را به هراس انداخته است و اين كشور تصميم گرفته است تا قدرت و نفوذ اين گروهها را در داخل پاكستان محدود سازد، چنين طرحي نياز به همكاري جامعه بين المللي و كشور همسايه اش افغانستان خواهد داشت، به همين دليل پاكستان به خاطر تحكيم روابط با افغانستان و امريكا علاقه مند است تا طرح خط لوله گاز تركمنستان از خاك افغانستان عملي گردد، تا زمينه هاي روابط ميان امريكا و افغانستان تحكيم بيشتري يابد. در كنار اين موضوع خط لوله گاز ايران هرچند كه به امضارسيده است اما ممكن است اين كشور مورد تحريم بين المللي قرار گيرد و مشكلاتي را فراوري اين طرح بوجود اورد.
بر اين اساس اكنون يكي از موانع مهم ياد شده بر سر خط لوله گاز تركمنستان از افغانستان برداشته شده است، اما مانع مهم ديگر همچنان باقيست. افغانستان هنوز نتوانسته است امنيت را در جنوب افغانستان بوجود آورد و گروه شبه نظامي طالبان را از اين مناطق قلع وقمع نمايد. نبود امنيت مانع جدي برسر تحقق اين طرح مي باشد. به همين دليل كارشناسان سياسي و اقتصادي بدين باورند كه براي تحقق اين امر افغانستان بايد هزينه بيشتري را براي تامين امنيت در افغانستان به مصرف برسانند.
بالا
بازگشت