محمداسحاق فياض
روايتي از سفرهيئتي افغاني به ايران
داستان اخراج مهاجران افغان تراژدي غم انگيزي است كه پايان ندارد و با اعزامي هيئتي و هيئت هايي هم قابل حل نيست، هر چند كه افغانستان تلاش هايي را در اين راستا انجام مي دهد، اما هيچ دستآوردي دراين زمينه بدست آورده نتوانسته است.
پس از واكنش هاي گسترده اي كه در قبال اخراج اجباري مهاجران افغان از ايران صورت گرفت، ايران از تبليغات سوء عليه مهاجران افغان در مطبوعات و رسانه هاي تصويري خود كمي كاست، و مقداري شدت اخراج ها را نيز كاهش داد، اما روند اخراج را همچنان ادامه داد.درپي انتقادات گسترده سازمان ملل، دولت افغانستان، كميسيون مستقل حقوق بشر افغانستان، اعتراضات مردمي ، دانشجويان و علماء و طلاب افغاني مقيم ايران، روشنفكران و اصلاح طلبان ايراني و نيز كشته شدن يك مهاجر رد مرز شده در هرات و زخمي شدن و مورد ضرب و شتم قرار گرفتن صدهامهاجر، سر انجام جمهوري اسلامي ايران در برابر اين همه اعتراضات پس از چند روز سكوت و رايزني هاي كه در داخل ايران صورت گرفت، آقاي مهدي صفري معاون وزارت خارجه جمهوري اسلامي ايران را به كابل فرستاد تا با مقامات افغاني در اين زمينه گفتگو كند.
آقاي صفري ديداري با حامد كرزي رئيس جمهور افغانستان داشت، دراين ديدار رييس جمهوري افغانستان بربازگشت تدريجي و منظم اتباع افغانستان كه بدون اسناد معتبر قانوني در ايران حضور دارند، تا كيدكرد. آقاي صفري نيز دراين ديدار گفت كه محمود احمدي نژاد رييس جمهوري ايران، با توجه به شرايط و امكانات موجود افغانستان، با بازگشت تدريجي و منظم افغانها موافقت كرده است. آقاي حامد كرزي در اين ديدار از آقاي احمدي نژاد دعوت كرد تا به كابل سفر نمايد. هم چنين وي در ديداري كه با محمد يونس قانوني رييس پارلمان افغانستان داشت از گسترش روابط ميان دو كشور سخن راندند وازآقاي قانوني دعوت كرد تا به ايران سفركند.
سر انجام در ديداري كه آقاي صفري معاون وزير خارجه ايران با وزير خارجه افغانستان داشت ، قول داد كه روند بازگشت مهاجرين افغاني از ايران كند شود.
وزير امور خارجه افغانستان نيز در اين ديدار مشکلات ناشي از خروج دسته جمعي مهاجرين افغان از ايران به افغانستان را توضيح داد و خواستار آن شد تا با در نظر داشت روابط دوستانه بين دو کشور، اين روند به گونه اي تنظيم شود تا از بروز مشکلات جلوگيري به عمل آيد.آقاي صفري نيز در اين ديدار قول داد كه ايران روند اخراج اجباري مهاجرين بدون مدرك را به حدي کاهش مي‌دهد که قابل قبول براي افغانستان باشد و اقداماتي را در پيش مي گيرد تا در جابجايي آنها در افغانستان کمک شود.آقای صفری همچنین تعهد کرده كه سفارتخانه ایران در کابل شرایط سهل تری را برای متقاضیان ویزای ایران فراهم خواهد کرد تا افغانها در زمینه دریافت ویزابه اين كشور، با مشکلات زیادی روبرو نشوند. هم چنين در اين سفر موافقت شد تا يك هيئت افغاني به ايران آمده از نزديك از اردوگاههاي كه مهاجران در آن نگهداري مي شوند باز ديد نمايند و با مقامات وزارت كشور ايران گفتگو نمايند.
افغانها اميد وار بودند كه اين سفر سبب شود تا از فشارهاي گسترده پليس ايران بالاي مهاجران كاسته شود و دولت ايران به تعهداتي كه معاون وزارت خارجه اين كشورسپرده است، پايبند بماند. اما به محض برگشت آقاي صفري از كابل وزير داخله ايران آقاي مصطفي پورمحمدي در يك مصاحبه تلويزيوني گفت، اخراج اجباري مهاجران افغان ازيران به هيچ وجه كاهش نمي يابد. او گفت افغانها بايد به كشورشان برگردند و روند اخراج آنها بدون اتلاف وقت دنبال خواهد شد. هم چنين احمد حسینی، مدیرکل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت داخله ایران در مصاحبه با بي بي سي گفته است که وزارت داخله ایران تصمیم گرفته تا یکبار و برای همیشه مساله کارگران غیر قانونی افغان را در ایران حل کند.
روشن بود كه با اين موضع گيري مقامات و زارت داخله ايران هيئت افغاني نمي توانست دستآوردي داشته باشد و در واقع نيازي نبود تا اين هيئت به ايران سفر نمايد، زيرا پيش از پيش روشن بود كه اين هيئت با دست خالي از ايران بر مي گردد. با همه اين نااميدي ها هيئت افغاني به تاريخ 28 ثور به ايران اعزام شد، اعضاي اين هيئت مركب بودند از: عبدالقادر احدی معاون مرکزی وزارت امور مهاجرین و عودت کنندگان، محمد داود کلکانی نماینده پارلمان و عضو کمیسیون روابط بین الملل مجلس ، دکتر ابراهیم ملک زاده نماینده پارلمان و عضو کمیسیون امنیت ملی ، محمد داود پنچ شیری رئیس کنسولی وزارت خارجه ، دکتر محمد اکرم عظیمی رئیس عودت و مهاجرین سفارت افغانستان در تهران ، عبدالباری روستایی آمر ارتباط خارجه وزارت امور مهاجرین ، خانم پروین مومند کلوسه نماینده مجلس و عضوکمیسیون امور مهاجرین ، شجاع الدین مراد مسئول بخش عودت و مهاجرین زاهدان و محمد یوسف اعتبار سرکنسول افغانستان در مشهد. اين هيات از طرف رييس جمهور افغانستان جهت بررسي مشكلات مهاجران افغان به ويژه افراد فاقد مدرك به ايران سفر كرده بودند.
ظاهرا اين هيئت از اردوگاههايي در ولايات تهران و خراسان رضوي نيز ديدن نموده اند. عبدالقادر احدی معاون وزارت عودت و مهاجرین افغانستان در مصاحبه اي گفت:این هیات تمام موارد یادداشت شده در طی بازدیدهااز مراکز نگهداری مهاجرین و صحبت با آنهارا به مقامات افغانستان و ایران منعکس خواهند کرد . و نيز تا كيد كرد:ما امیدواریم که به با مقامات ایران به توافقی دست پیدا کنیم که طی آن روند بازگشت مهاجرین و خصوصا فاقدین مدرک بصورت تدریجی و آبرومندانه و متناسب با توانمندی افغانستان نسبت به پذیرش و سامان دهی این افراد صورت بگیرد.
اين هيات كه از سوي جمعي از مسوولان اداره امور اتباع خارجي وزارت داخله ايران همراهي مي گرديدند، روزسه شنبه از روند طرح اخراج اجباري اتباع افغاني از ايران در مرز دوغارون شهر تايباد ديدن كردند و نيز پيش از اين از اردوگاههاي عسكرآباد و سليمان‌خاني ويژه بازگشت مهاجران در اطراف تهران ديدن كردند. در حالي كه در ايران اردوگاههاي زيادي براي اخراج اجباري مهاجران افغان وجود دارد كه هر كدام شان وضعيت بسياري اسف بار دارد، اما هيئت افغاني فقط از4 اردو گاه ديدند كردند و از بقيه اردوگاهها در ديگر ولايات ايران باز ديد نكردند.
همانطوري كه پيش بيني مي گرديد در ديدار هيئت افغاني با مقامات ايراني هيچ نتيجه اي را كه به نفع مهاجران افغان باشد بدست نيامد. ديدار هيئت افغاني بااحمد حسینی مدیر کل امور اتباع و مهاجرین خارجی و مهدی صفری معاون وزیر خارجه ایران و برخی از نمایندگان مجلس شوراي ايران كه در روز 5 شنبه صورت گرفت، اصلا در مطبوعات و رسانه هاي ايران منعكس نشد و در واقع مهاجرين افغاني اصلا از آمدن هيئت افغاني به ايران با خبر نشدند، بلكه خبر آمدن هيئت را از سايت هاي افغاني با خبر شدند، در ايران روال چنين است هيئتي كه دستآوردي نداشته باشد و يا با به ميل اين كشور نباشد، اخبار آن دررسانه هاي ايران منعكس نمي شود. آز آنجايي كه اين سفر دستآوردي نداشت جزئيات اين سفر در رسانه هاي افغاني نيز انعكاسي نداشت و حتي معاون والي تهران در يك سيميناري گفته است: متاسفانه علي رغم تلاش ايران براي ارائه خدمات به افغانهاي حاضر در كشور، برخي نمايندگان و مسؤولان افغانستان اين زحمات را ناديده گرفته اند! ونيز گفته است :از زمان شروع خروج اتباع غيرقانوني، استان تهران رتبه نخست را در انجام اين كار كسب كرده كه بهترين عملكرد را شهرستانهاي تهران، ساوجبلاغ و دماوند داشته
وبا خروج اتباع غيرمجاز از كشور 400 هزار فرصت شغلي در اختيار مردم قرار مي گيرد!!هر چند كه عبدالقادر احدی سرپرست هیات در مذاكراتي كه با مقامات وزارت داخله و خارجه و نمايندگان پارلمان ايران داشت تاکید كرده است كه در خصوص بازگشت مهاجرین باید تدبیری اندیشیده شود که این بازگشت تدریجی باشد، مقامات ایران در این خصوص انعطاف بیشتر از خود نشان دهند و روند بازگشت را کند تر کنند. اما اين خواسته مورد پذيرش مقامات ايراني قرار نگرفته است، آنچه در رسانه ها منعكس شده است اين است كه فقط محمد جواد محمدی زاده والی ولایت خراسان رضوی به صورت تعارفي گفته است كه اعتقاد ما این است که بازگشت مهاجرین به نفع دو کشور است و باید تحت ضوابط مشخص صورت بگیرد و ما با کمال میل روند کند شدن بازگشت مهاجرین را طبق خواست اقای کرزی در پیش خواهیم گرفت.
بسياري از مهاجران پس ازآن كه از آمدن هيئت افغاني باخبر شدند و دستآوردي نداشتند از آمدن آنها به شدت ناراحت شده اند، بسياري از مهاجران به اين باورند كه چرا اين هيئت از نزديك با نمايندگان مهاجران در ايران مشورت نكرده اند و وضعيت مهاجران را بدور از مقامات اداره اتباع خارجي ايران به تحقيق و بررسي نگرفته اند؟ آنها بدين باورند كه اين هيئت با موضع گيري سست و ضعيف تنها يك دستآورد داشته است و آن اين كه آنان در واقع به روند باز گشت اجباري مهاجران افغان جنبه قانوني داده اند و مقامات ايراني ممكن است يك بار ديگر از آنان سند امضا شده گرفته باشند. يكي ديگر از اعتراضات مهاجران نسبت به تركيب اين هيئت بود، مهاجران انتظار داشتند كه نماينده و يا نمايندگاني از مهاجران افغاني مقيم ايران كه از نزديك با وضعيت مهاجران و اردوگاهها باخبر بودند، با يد در تركيب اين هيئت قرار مي گرفت، اما متاسفانه نه تنها كسي در اين هيئت از جمع مهاجران همراهي مي كرد، بلكه كسي در جمع اين هيئت بود كه مهاجران افغاني به شدت از او ناراحت هستند و اوآقاي محمد اکرم عظیمی رئیس عودت مهاجرین سفارت افغانستان در تهران است. او كه در برخورد هاي سست نسبت به مهاجران و عملكرد جانب دارانه اش از مقامات اداره اتباع خارجي ايران مورد خشم مهاجران افغاني است نيز در تركيب اين هيئت بود. بسياري از مهاجران به اين باورند كه سند امضا شده اي را كه از طرف وزارت خارجه افغانستان نسبت به موافقت نامه اخراج اجباري مهاجران افغاني از ايران امضا كرده است آقاي عظيمي است، اين سند را آقاي حسيني در 13 ثور در كرج به مهاجران نشان داد و آقاي يونس قانوني كپي اين سند را در كابل به خبر نگاران نشان داده است. بر اين اساس مهاجرين افغاني انتظار داشت كه در قدم اول بايد از اقاي عظيمي تحقيق مي شد كه آيا او واقعا امضا كننده اين سند از سوي افغانستان است يا نه؟ بايد روشن مي كرد كه كي اين سند را خود سرانه از جانب افغانستان امضا كرده است و بايد به محاكمه كشانده مي شد.
هر چند كه وزارت خارجه افغانستان امضاي اين سند را از سوي افغانستان رد كرده است، اما پاي سندي كه آقاي حسيني وآقاي قانوني نشان داده است، چه كسي آن را از سوي وزارت خارجه افغانستان امضا كرده است، وزارت خارجه افغانستان بايد اين مسئله را روشن كند و در اين مورد تحقيق انجام بدهد، تنها با انتشاريك اعلاميه انكاريه دردي را دوا نمي كند. وزارت خارجه بايد در اين زمينه پاسخ گويي شفاف داشته باشد.
ورود هيئت افغاني به ايران نه تنها روند باز گشت مهاجران را از ايران كند كرده است، بلكه با بازگشت اين هيئت به افغانستان روند اخراج اجباري مهاجران نسبت به گذشته در ولايات تهران ، قم و اصفهان به شدت افزايش نيز يافته است، طي روز هاي چهار شنبه و پنج شنبه هزاران مهاجر افغاني در اين سه ولايت توسط پوليس ايران دستگير گرديدند.از آنجايي كه مسئولين اردوگاه به خاطر آمدن هيئت افغاني به مدت دو سه روزي از تراكم بيش از حد مهاجران افغاني در اردوگاهها كاسته بود، پس از رفتن آنان بار ديگر به شدت به دست گيري مهاجران افغاني اقدام كردند، تا اردوگاهها را دوباره پر كنند. تراكمي كه قرار گفته تعداد زيادي از مهاجران، در يك اطاق 12 متري بيش از 110 نفر را در اين هواي گرم جاي مي دهند كه تعدادي از اين مهاجران براثرتراكم و نبود تهويه هوا خفه شده و جان داده اند.
به هرحال واقعيت همان است كه آقاي حسيني گفته است كه ما تصميم گرفته ايم كه مسئله مهاجران فاقد مدرك را يك بار براي هميشه حل كنيم. براين اساس اعزام هيئت افغاني به ايران نه تنها دستآوردي داشت بلكه بهتر بود اصلا اين هيئت به ايران نمي آمدند. زيرا هيئتي كه دستآورد مثبتي با خود به همراه نداشته باشد، چه سود! جز اتلاف وقت و مصرف سرمايه ملي.
بالا
بازگشت