دوکتور. م. پکتیا وال
بمنا سبت از تجلیل هشتصد ومین سالګرد مولا نا جلا ل الد ین محمد بلخی ========================================
بر اساس فیصله ملل متحد از تجلیل هشتصد و مین سا لګرد مو لا نا جلا ل الدین بلخی که د ر جها ن بعمل امده ومیا ید؛اینجا نب دو کتور؛م؛ پکتیا وال با وجود یکی رشته تتبع من نبود ه ودر مورد اوشا ن از معلو ما ت کا فی بر خوردار نیستم ؛ ولی بخا طر رفع مسو لیت اداې این د ین را بر خود لازم دانستم وانچه میدا نم با ین منا سبت انرا با تما م کمی وکا ستی محترما نه ارایه مینما یم :
مو لا نا جلا ل الد ین محمد بلخی ؛عا رف؛شاعرومتفکربزرګ زما نه ها؛ د ر اغازمثنوې معنوې که به نۍ شهر ت دارد؛ چنین می سراید :
بشنو از نۍ حکا یت میکند + از جدا ییها شکا یت میکند
کز نیستان تا مرا ببرید ه اند + از نفیرم مرد وزن نا لید ه اند
سینه خواهم شر حه شر حه از فرا ق + تا بګو یم شر ح درداشتیاق
هر کسی کو دورماند از اصل خویش+ باز جو ید روزګار وصل خویش
من به هر جمعتی نا لا ن شد م +جفت بد حا لا ن وخوش حالا ن شد م
هرکسی از ظن خود شد یار من + از درون من نجست اسرار من
سر من از نا له من دورنیست + لیک چشم وګوش را ان نور نیست
تن ز جا ن وجان ز تن مستور نیست + لیک کس را دید جان دستورنیست
اتش است این با نګ نا ې ونیست با د+ هر که این اتش ندارد نیست با د
اتش عشق است کا ندر نې فتا د +جو شش عشق است کا ندر می فتا د
نی حر یف هر که از یارې برید + پرده ها یش پرده ها ې ما د رید
همچونی؛زهرې و تر یاقی که د ید+ همچونی؛د مسازومشتا قی که د ید
نی حد یث راه پر خو ن میکند +قصه ها ې عشق مجنون میکند
محر م این هوش جزبیهو ش نیست+ مر زبان را مشترې جز ګو ش نیست
د ر غم ما روزها بیګاه شد +روز ها با سوزها همرا ه شد
روزهاګر رفت؛ ګورو با ک نیست + تو بمان؛اۍانک چو ن تو پاک نیست
هر که جز ما هی زابش سیر شد + هرکه بی روزې است روزش د یرشد
در نیا ید حال پخته هیچ خا م+ پس سخن کو تا با ید وا لسلا م
مو لا نا جلا ل ا لد ین محمد بلخی د ر همین نۍ نا مه ؛یعنی هجد ه بیت اول ( مثنوې معنوې مو لوې) هست قرا ن در زبان د رې افغانی؛ تما م مفا هیم کلی مثنوې کبیر رابصورت فشر ده کنجانید ه است و یا این مثنوې تفسیر وتوضیح همین هجد ه بیت اول مثنوې است که مو لا نا به قلم خو یش نو شته اند؛ و متبا قی اشعا ر مثنوې دراحوال ګو نا ګو نسرو ده ؛ ویا ر پا ک نها د وۍ؛ حسا م ا لد ین چلبی با کما ل اخلا ص نو شته است ۰
عصا ره کلی و جا ن مطلب در اثا ر فنا نا پذ یرمولا نا ؛در دواثار مثنوې معنوی ودیوا ن شمس ؛صر ف یک کلمه است و انهم (عشق) است ؛ که مکتب مولانا را مکتب عشق ګفته است ؛و مولانا را پیا مبرعشق نا میده اند ؛ چنا نچه مولا نا میګو یند :
اتش از عشق در جا ن بر فروز + سر به سر ؛ فکر و عبا دت را بسوز
مو لا نا ؛مذ هب عشق را جا نشین مذ بها کرد و میګو یند :
عشق چون دولت و عنا یت نیست +جزکشا د دل و هدایت نیست
عشق را بو حنیفه درس نګفت + شا فعی رادر او روایت نیست
ما لک از سر عشق بی خبر است +حنبلی را در او روایت نیست
از همه اهمیت تر جهان بینی مولا نا است؛ از دید ګا ې مولا نا طبیعت زند ه است ؛ وانرامحور و حد ت میدا ند و میګو یند :
مثنوې ما دکان و حد ت است + غیر واحدهر چه بینی بت است
مو لا نا در وحد ت ما دې تا کید نموده ومیګو یند : اشیا از هما ن مبدایی که بوجود امد ه اند به هما ن مبدا باز میګردد ؛ چنا نچه مو لا نا در ابیا تی این مو ضو ع را چنین تر سیم میکند : جزءها را رویهاسوۍ کل است + بلبلا ن را عشق با روې کل است
انچه از در یابه دریا می رود + از هما نجا کا مد ه انجا می رود
از د ید ګاه خویش مو لا نا جها ن بینی را عا لم کبیر میداند و جها ن را عا لم صغیر؛مولانا درمورد ما ده شنا سی؛وحد ت ما دې تما س می ګیر ند؛ و میګو یند : مو لا نا در دیالکتیک خویش ؛حیا ت را یک حر کت بی وقفه میداند وهستی در تغیر وتبد یل و تکا مل دایمی است؛ تضا د ونبرداضداددرماده میدا ند که در اشیا و پدیده ها نهفته است ؛سکو ن درهستی راه ندارد و حتی مر ګ ادامه زند ګی است؛وقتیکه مو لا نا ازحیا ت و سیر تکا مل ان می ګو یند؛ منظورش صر فا حیا ت جما دې ؛ نبا تی ؛ حیوانیو انسا نی است:
مولا نا به این وسیله هشتصد سا ل قبل در و جود شۍ ما ده یی از طبیعت عینی و دایمی به بحث میروند ؛و روابط و منا سبا ت طبیعت ما دې با
تفکر؛اند یشه؛ اګا هی انسا ن نز دیک می شوند ؛که ما د ه بنیا د دانا یی و اګا هی بوده ؛ تفکر و شنا خت را ازا ن وانمود می نما یند ؛ و به جها نبیی خو یش قوا نین عمد ه و اساسی طبیعت قا نو ن وحد ت واضداد ما دې ومخا لف ان ؛قا نو ن تغیر کمی به کیفی؛ و قا نو ن نفی در نفی نزدیک میشوند؛ و را ه کشف و تتبع ان را به نسل ها ې ایند ه می کشا یند ۰
جها ن بینی مو لانا در دو اثر منظوم و اصلی وۍ ؛یکی مثنوی معنوې شامل بیست و شش هزاربیت شعرو دیګرې کلیا ت شمس شا مل پنجا هزار بیت شعراست ؛ مو لا نا در مورد درد ها ې انسا ن و نجا ت ان تو جه خا ص نمو ده مو لا نا می ګو یند :
مر ګ اګر مرد است اید پیش من +تا کشم خوش در کنار ش تنګ تنګ
من ازاو جا نی برم بی در نګ و بو + او زمن د لقی ستا ند رنګ رنګ من مو لانا جلا ل الد ین محمد بلخی را نه تنها شخصتی بلخ زمین افغانی میدا نم ؛بلکه اورا یک شخصتی بین المللی می دانم که درمما لک پشرفته از شهر ت زیا د ې بر خوردار است و مولا نا علاوه از لسان درې افغانی با لسان عر بی؛ترکی ؛ یونا نی وغیره هم صحبت وتحریر نمو ده چنا نچه می ګو ید :
چه تد بیر اۍ مسلما نان که من خود را نمی دا نم
نه تر سا؛ نه یهود ې ام؛ نه ګبر و نه مسلما نم
نه شر قی ام ؛نه غر بی ام ؛نه علوې ام نه سفلی ام
نه زا ر کان طبیعی ام ؛نه از افلا ک کر دانم
نه از هند م نه از چینم نه از بلغار و مغسینم
نه از ملک عرا قینم ؛نه از خا ک خرا سا نم
نشا نم بی نشا ن با شد ؛مکان لا مکا ن با شد
نه تن با شد ؛ نه جا ن با شد که من خو د جا ن جا نا نم
دو یی را چو ن برون کر دم ؛دو عا لم را یکی دید م
یکی بینم؛ یکی جو یم ؛یکی دانم یکی خوانم
در پا یا ن ما هم خو ا ها ن و خوا ستا ر صلح؛ اتحا د ملی؛مترقی و دموکرا سی افغانستا ن با در ک شرایط عینی و ذهنی کنونی طۍ سیستم مختلط اموراجتما عی واقتصا دې دراسا سی سیا ست مثبت عد م انسلا ک؛
با احیا ې واکمال قوا ې مسلح ملی و طنم هستم با تقد یم احترا م ۰
دوکتور ؛م؛ پکتیا وال۱۳۸۶/۷/۱۵
خلص : سوانح مولا نا جلا ل الد ین محمد بلخی ۰
مولا نا جلا لالد ین محمد بلخی پسربها ءا لد ین واو پسرسلطان العلما است ۰ بها ء الد ین در اثر رنجش از پا دشاه سلطا ن محمد خوارزمشاه در عمر پنج سا لګی مو لا نا جلا ل الدین محمد بلخی ؛بلخ را تر ک کرد وبه نشا پودر (قو نیه) رفت تا پدر مو لانا بها ء الدین درانجا فو ت نمود ۰ تو لد مولانا جلا لالدین محمد بلخی را در ۶ربیع الا ول۶۰۴ هجرې شمسی در بلخ صورت ګر فته است ؛در سن هشت سالګی بغداد را تر ک نمود به مکه واز انجا به دمشق واز جنو ب دریا ې فرا ت به تر کیه رفت ۰ در سن هجده یا نوزده سالګی مولانا با ګو هر خا تو ن ازدوا ج کرد ؛ در ۳۸ سا لګی با شمس تبریزې احتما لا به روز شنبه ۲۶ جمادې الاخیر ۶۴۲ هجرې قمرې ملا قا ت نمود و با او دوست شد ۰
وفا ت مولا نا در غروب روز پنجم جما دې لاخیر ۶۷۲هجری شمسی در سن ۶۸ سالګی در ( قو نیه) صور ت ګر فت ۰
معرو فتر ین کتا بها ی مو لانا : مثنوی معنوی در ۲۶هزار بیت شعر ۰
دیوان شمس در ۵ هزار بیت شعر و غزلیا ت۰
اثار دیګر: مجا لس سبعه ؛ مکتو با ت و غیره است
مو لانا جلا ل الدین محمد بلخی ۱۶۰۰ سال قبل در مورد طبیعت ما دې و اګا هی ازا ن میګو یند ( همه چیز روا ن است) یعنی همه در حر کت اند و در طبیعت ما دې هیچیز سا کن نبوده و هر چیز ما ده است و دانا یی و اګا هی ازان نشت کرده است ۰
بالا
بازگشت