خاک در سطح جهان از نگاه حفاظت محیط زیست

 

پوهندوی دکتورشفیق الله انوری

 

مقدمه:

خاک عنصر مهم ساختمانی ووظیفوی اکوسیستم زمین بوده ومحل زیست بسیاری از نباتات ، حیوانات و گروپ های  مختلف موجودات حیۀ ذره بینی راتشکیل میدهد.

انسانها بمنظور  رفع احتیاجات خویش  از خاک استفاده مینمایند . خاکها مواد غذايی انسانی،حیوانی و همچنان  مواد خام را برای صنعت تهیه میدارند . رویهمرفته انسانها از خاک برای اعمار ساختمان های رهایشی،سرکها،ذخیره گاهای مواد غذایی ،مخزن کثافات وبدرفت هاوفعالیتهای صنعتی وتجارتی نیز استفاده مینمایند . همچنان از خاک میتوان منحیث آرشیف برای حفظ آبدات تاریخی وکلتوری نیز استفاده نمود .  گذشته ازاین  خاک تنها محلی نیست که بشریت در ان محل اقامت اختیار مینماید بلکه منحیث مال ومیراث کلتوری در انکشاف اجتماعی،حقوقی،مذهبی وتاریخی جامعه بشریت  رول عمده را بازی میکند .

دراثر رشد سریع نفوس جهان که بصورت شدید سبب استفاده اعظمی از خاک میگردد،شرایط اکوسیستم  زمین به سرعت تغییر نموده و میکانیزم تعدیل وترمیم داخلی خاک قدرت متوازن ساختن   دوبارۀ انراندارد . دراینصورت در ساختمان وپروسیس خاک بصورت  نسبی تغییرات غیر قابل انعکاس بمیان آمده وبه شکل دوامداراخلال وظایف خاک (وظیفه محل زیست،وظیفه کنترولی،وظیفه منفعتی ووظیفه اجتماعی وکلتوری) را فراهم میسازد . بنابراین دلایل حفظ ونگهداری ساختمان خاک ووارسی ازو ظایف ان یکی از اهداف عمده حفاظت خاک ازنگاه محیط زیست به شمار میرود. 

زمین ومنابع طبیعی ان یک منبع محدودی است که به مرور زمان نظر به اشکال استفاده واستعمال، تغییرات مختلفی در ان رخ میدهد . استفاده نامطلوب و غیرمنظم سبب میشودتاخاک بصورت دوامدارمتضررومنابع طبیعی ان صرف گردد .

برای اینکه خواست بشریت  درآینده بصورت دوامدار وپیگیر برآورده شده بتواند،بایدامروز برای بسیاری از منازعات، طرق حل جستوجوگردیده ودراستفاده مطلوب ومؤثرخاک ومنابع طبیعی ان سعی بخرج داده شود . استفاده مطلوب ومناسب از خاک برای زنده گی طولانی ورفاه همگانی مردمان جهان دارای اهمیت فوق ا لعادۀ میباشد. دراین بخش مهمترین روابط بین خاکهای ساحات زراعتی،ساحات جنگلداری وساختمانهای رهایشی که درنتیجه رشددوامدار نفوس جهان در آینده اهمیت زیادی را دارامیباشند،وجوددارد . همزمان با ازدیاد نفوس جهان،ساحات مورد ضرورت برای سرکسازی،مخزنهای مواد کثافات وفعالیتهای صنعتی نیزرشد میابند.

قسمت اعظم نفوس کرۀزمین، ازاکوسیستم زمین بصورت مؤثراستفاده مینماید . درحال حاضر از جمله 13,3میلیاردهکتارمساحت مجموعی کرۀزمین ،صرف11  فیصدبرای زمینهای زراعتی، 25 فیصدچراگاه مواشی ،31 فیصد جنگلات و33  فیصدمتباقی ان برای مقاصددیگری ازقبیل خانه سازی،سرکسازی،فابریکات،مخزن موادکثافات،معادن ذغال سنگ،تیل وگاز،ریگ،سنگ وجغل وغیره استفاده میگردد ( 9 ، 10) . همچنان درعصر حاضر بصورت اوسط در سطح جهان فی نفر 0,28  هکتارزمین مزروعی رادراختیار دارددرحالیکه درسال  2010 بصورت اوسط برای فی نفرنفوس کرۀ زمین 0,25  هکتارزمین مزروعی و 0,44 هکتار ساحه چراگاه پیشبینی گردیده است ( 7 ) . بطوراوسط ازجمله 0,25  هکتارزمین مزروعی صرف 0,18     هکتاران ضرورت است تاحداقل ضرورت انرژی نباتی فی نفرنفوس کرۀزمین راتامین کند. رویهمرفته از جمله  0,44  هکتار ساحه چراگاه صرف 0,13  هکتاران ضرورت بوده تاحداقل گوشت ( 30  گرام فی نفر در یک روز) وشیر ( 600 ملی لیترفی نفردریک روز) موردضرورت راتهیه نماید . درصورت نفوس پیشبینی شده جهان که درسال 2010 تقریبا به 7 میلیاردبالغ خواهد گردید، زمینهای آبی به 0,039 هکتارو زمینهای مزروعی به 0,021هکتارفی نفرکاهش مییابد. ساحه موردضرورت فی نفر برای خانه سازی،سرکسازی،دفاتروغیره مقاصد طبق امارموسسه موادخوراکه  وزراعت جهان (FAO)  0,056  هکتارتعین گردیده است . همچنان طبق راپوراحصایه تخمینی موسسه موصوف درسال 2050  به مساحت 0,17  هکتارزمین مزروعی برای فی نفر در ممالک پیشرفته صنعتی و0,11 هکتارفی نفردرممالک روبه انکشاف پیشبینی گردیده است (13،10،7،3،2)  .

 

تخریب  خاک

 

انسانها چه در زمان گذشته وچه در زمان حال استخراج کننده گان منابع طبیعی شناخته شده اند. انهااکوسیستم زمین وخاکهای مربوطه انراتحت حمله تخریبی به دلیل استفاده افراطی ان قرار داده واز پرنسیپ استفاده مؤثرودوامدارتخطی ورزیده وانرارعایت نمی نمایند. درینجا انهدام جنگل(تبدیل جنگل به مزرعه) واستفاده افراطی ازجنگل،چرانیدن تعدادزیادحیوانات دریک ساحه محدودچراگاه،استفاده غیرمطلوب اززمینهای مزروعی،استفاده گیاهان بحیث موادسوخت،رشدصنعت وتراکم نفوس همه عواملی اندکه به پیمانه جهانی بصورت غیر مترقبه تخریب خا ک رافراهم میسازند .

امروز ازجمله 13103  میلون هکتار مساحت کرۀزمین عاری ازیخ  ، بمساحت 1966 میلون هکتاریا15  فیصد ان بصورت واضح علایم تخریب خاک رانشان میدهد . این ارقام درنتیجه یک تحقیق پروگرام انکشافی ملل متحد از مراکز معلومات بین المللی خاک بدست آمده است . از جمله   1966 میلون هکتار56  فیصدآن توسط آب ،28  فیصد باد، 12 فیصد مواد کیمیاوی و 4 فیصد ان بصورت فزیکی تخریب گردیده است ( به جدول مراجعه شود ) . همچنان 25 فیصد این خاکهای تخریب شده درافریقا ، 39 فیصد درآسیا ، 11 فیصد دراروپا ، 8 فیصد درامریکای شمالی ، 12 فیصد درامریکای جنوبی و   5 فیصدان در استرالیا موقعیت دارد  ( 4 ، 5 )  .

تخریب خاک بصورت منفی بالای تولید موادغذائی تائثیرمینماید . بیشتر  از6 میلیارد هکتارکه 40 فیصد مساحت کرۀ زمین رااحتوامیکند زمین خشک بوده وتقریبأ 0,9 میلیارد هکتاران نهایت خشک میباشد . متباقی5,1 میلیارد هکتار انرامناطق خشک ، نیمه خشک ونیمه مرطوب تشکیل میدهد (9 ) . یک قسمتی ازاین ساحه د رزمان گذشته توسط فعالیتهای تمدن بشری به دشت وبیابان تبدیل گردیده است . تبدیل شدن زمین های مزروعی به شکل دشت وبیابان دراثرفعالیتهای بشری تا امروز نیز ادامه دارد . یک ششم حصه نفوس جهان وبصورت مجموعی ربع مساحت کرۀزمین یعنی3,6 میلیارد هکتارزمینهای خشک رادشت وبیابان تهدید میکند (8 ) . بدین ارتباط تعریف عملیه تشکیل شدن دشت درکنوانسیون یا فیصله نامه مشترک پاریس بتاریخ 14 برج اکتوبرسال 1994 تصویب گردیده وقرارزیل است :

Desertification ( عملیه تشکیل شدن دشت ) : عبارت از تخریب خاک درمناطق خشک ، نیمه خشک ونیمه مرطوب است که درنتیجه تغییرات اقلیمی ( تفاوت زیاد درجه حرارت ) وفعالیتهای بشری بمیان میاید .

 

علل تخریب خاک

 

هیچکس نمیخواهدکه بصورت قصدی منابع پرارزش طبیعی را تخریب نماید اماخواهشات وتمنیات بشربه اندازۀ زیاداست که برای داشتن سطح زنده گی عالی درصورت استفاده افراطی ازخا ک ، تخریب انرا بارمیآورد .

1 – قطع نمودن جنگل 

 اکوسیستم جنگل دارای اهمیت خاص زیل است .

        الف-تأمین اساسات زنده گی طبیعی به شمول حفظ اقلیم وتنوع بیولوجیکی.

        ب-انکشاف اجتماعی، اقتصادی وایکولوجیکی کشور.

    ج-منبع دایمی وتمام ناشدنی موادخام.

    د-محل زیست موجودات حیه بومی.

    ه-رفع ضرورت های اجتماعی وفرهنگی بشریت.

    عواملیکه درازبین رفتن جنگل رول عمده دارند عبارت اند از:

      1 –تبدیل جنگل به زمین مزروعی برای تولید مواد غذائی انسانی وحیوانی.

      2 – چرش افراطی حیوانات از سا حا ت سرسبز جنگل.

      3 –استحصا ل چوب محروقاتی وساختمانی ازجنگل.

      4 –استخراج معادن بعضی از مواد معد نی طورمثال آهن خام.

      5 –عد م توجه کافی مسئولین امورجنگلداری درحفاظت جنگل. 

بیشتراز50 فیصد تخریب خاک در قارۀ آسیا توسط ازبین رفتن جنگلات بوجودمیاید. همزمان بارشد نفوس ضرورت چوب سوخت شهرهای درحال رشد نیز بالا میرودکه این عمل به نوبه خوددرقطع درختان جنگل رول عمده رابازی میکند. درامریکای جنوبی بعدازقاره آسیا، 17 فیصد جنگلات مناطق حاره ازبین رفته است. انهدام جنگلات درقاره های متباقی جهان نسبت به قاره های آسیاوامریکای جنوبی کمتر میباشد. در سطح جهانی 80 فیصد جنگل راآب تخریب میکند. باد با8 فیصد وتخریب کیمیاوی با 6 فیصد نظر به آب کمتر درازبین بردن  جنگلات سهم دارند (4 ، 5 ) . کمترین تخریب جنگل توسط عمل فیزیکی دراثر استعمال ماشین های ثقیل وگشت وگذارحیوانات بصورت متراکم صورت میگیرد .

دومین ومهمترین علت تخریب خاک در مناطق خشک ممالک اروپایی( جنوب اسپانیا، سسلی وجنوب یونان ) وآسیایی ( کمربند وسیعی از ترکیه تا پاکستان ) ازبین رفتن جنگلات قلمدادمیشود . علت عمده تخریب خاک مناطق خشک در امریکای جنوبی از بین رفتن جنگل است .این مناطق خشک درشمال شرق برازیل  وسواحل وینیزولا وکولمبیا موقعیت دارند .

2-چرش زیاد مواشی بالای چراگاه

تقریبآ یک سوم حصه تخریب زمین از طریق چرش وگردش زیاد مواشی بالای چراگاها بمیان آمده واین پرابلم درمناطق خشک جهان بصورت دوامدارزمین رابه دشت وبیابان تبدیل میکند. مواشی به نسبت چرش وگردش زیاددرمناطق خشک وحساس قاره های جهان ( استرالیا  90 فیصد ، افریقا 58 فیصد ، اروپا 42 فیصدوآسیا 32 فیصد ) خاک را تخریب مینماید (4 ) .

3 -فعالیتهای زراعتی

استعمال کودکیمیاوی غیرمکفی ویااضافی ، استعمال آب خراب وکم کیفیت بمنظورآبیاری ، استعمال غیرمناسب ماشین آلات ثقیله زراعتی ، عدم موجودیت اقدامات ضدتخریبی آب وبادهمه فعالیتهای ناگواری اندکه سبب تخریب خاک میگردند . درسطح جهان 70 فیصد تخریب خاک درکشورهای جهان سوم ( افریقا،آسیا،امریکای جنوبی) دراثرفعالیتهای زشت ونامناسب زراعتی صورت میگیرددرحالیکه این کشورها ازمجموع محصولات زراعتی تولیدشده کرۀ زمین صرف ربع انرااستفاده مینمایند .  متباقی 30 فیصدتخریب خاک درکشورهای صنعتی ( امریکا، اروپا، استرالیا) درنتیجه زراعت صنعتی شده بمیان میآید (4 ) .

4 –استفاده زیاد ازگیاهان وبته ها

استفاده گیاهان وبته هابمنظورچوب مواد سوخت نیزباعث تخریب خاک میگرددزیرافرش  سبزنباتی روی زمین از بین رفته وخاک بطور مستقیم مقابل شعاع آفتاب قرارگرفته که درینصورت درجه حرارت بالارفته وخاک خشک میشودودرنتیجه خاک خشک وبرهنه زودتردرمعرض خطرتخریب بادقرارمیگیرد . بصورت تقریبی50 فیصدخاکهای قاره افریقاازاثرفقدان فرش نباتی توسط باد ازبین میروند (4 ) .

5 –فعالیت صنعتی

خاک و آب زیرزمین بصورت مستقیم ویا غیر مستقیم توسط ذخیره گاه موادغایطه وکثافات وهمچنان نفوذ موادمضره عضوی وغیرعضوی به شکل گاز از طریق هوا بزمین که در اثرفعالیتهای صنعتی  بمیان میآید،ملوث میگردد . گرچه فعالیتهای تخریبی صنعتی در سطح جهان طورمقایسوی بادیگر فعالیتهای تخریبی نسبتأ پرابلم کوچک بوده اماباانهم  تاکیدبعمل   می آیدکه ازجمله23 میلیون هکتار ساحه مجموعی  تخریب شده توسط فعالیتهای صنعتی تنها21 میلیون هکتار ان در اروپا وجودداردواین رقم نشان میدهدکه خاکهای قاره اروپادر مقایسه با خاکهای دیگر قاره های جهان بسیارزیادتخریب گردیده اند ( 4 ، 10 ) .

6  -افزایش نفوس

درعصرحاضر نفوس جهان سالانه بصورت تقریبی 95 میلون رشدمینماید . تقریبا80 فیصد رشدنفوس درقاره های افریقا،اسیاوامریکای لاتین صورت میگیرد . درممالک انکشاف یافته صنعتی رشد نفوس درحالت رکود قرار داشته ویا اینکه روبه کاهش میرودکه درا ینصورت توسط مهاجرت ها از خارج به داخل این کشورهابحالت ثابت نگاهداشته میشود . زیادترین رشد نفوس درکشورهای چین،هند،بنگله دیش ،اندونیزیا،پاکستان،نایجیریا،مکسیکو،برازیل،مصروایتوپیا وجوددارد . اندازه رشد نفوس برای قاره افریقا2,9 فیصد،آسیا 1,8 فیصدوامریکای لاتین1,7 فیصد پیشبینی گردیده است ( 11 ) .

طبق احصایه تخمینی ملل متحد نفوس جهان د ر سال2010 به 7 میلیاردنفروتاسال 2025 به 8,5 میلیاردنفر خواهددرسید . نفوس اعظمی جهان باقبول بالارفتن تولیدموادغذائی بصورت احتمالی در شروع قرن  22 به 13-11میلیاردنفر بالغ خواهدگردید ( 6 ).

افزایش رشد نفوس ازیکطرف وظایف خاک راتحت تائثیر قرارمیدهدوازجانب دیگردراثرمهاجرتهای اضافی ووسعت یافتن شهرها سبب تخریب خاک میگردد . بین تراکم نفوس و ضیاع محیط زیست طبیعی رابطه مستقیم وجوددارد . درینجا هرقدر تراکم نفوس زیادباشد به همان اندازه ضیاع محیط زیست طبیعی زیادمیشود .

7-وسعت یافتن غیرمنظم شهرها واعمار زیاد تعمیرات

اعمارزیاد ساختمانهای تعمیراتی نیز خاک را تحت فشارقرارداده وبالای محیط ماحول ان تائثیر منفی واردمینماید . درینجا اعمار فابریکه جات،موسسات صنعتی،سرکهاوغیره تدابیرساختمانی زیر بنایئ مانند اعمار مخزن های کثافات وبندهای ذخیروی آب،خاک را ممهور(مهر) مینماید که این عمل وظیفه کنترولی وتولیدی خاک را محدود ساخته وبالاخره سبب متراکم شدن(سخت شدن) خاک میگردد. اعمارتعمیرات از نفوذ آب باران در خاک جلوگیری نموده و جریان آب را در سطح خاک سرعت  میبخشدوبدین ترتیب در ذخایر آبهای محلی ومنطقوی کاهش قابل ملاحظۀ رخ میدهد .

درسال  1950( ع )تنها سه شهر بزرگ ( نیویارک،لندن،توکیو) درسراسر جهان وجودداشت اما درین آواخر یکتعدادازشهرهای پرجمعیت صنعتی نهایت بزرگ درکشورهای مصر (قاهره )وهند ( کلکته) نیزبمیان آمده است . اینهاازجمله بزرگترین مراکز استهلاکی  موادغذائی ،آب اشامیدنی،انرژی ودیگر منابع طبیعی به شمارمیروند . این متروپولهای عظیم، سیستم اکولوجیکی محلی ومنطقوی راازتعادل وتوازن طبیعی آن تغییر میدهند .

درکشورعزیزمان افغانستان  درحال حاضر پروسه شهرسازی وخانه سازی بصورت غیرقابل ملاحظه وبدون کنترول ازطریق تصرف زمین بصورت قانونی ویا غیرقانونی،بازارسیاه وبدون  رعایت یک پلان منظم شهری به پیش میرود . درشرایط کنونی ازیکطرف عدم استقراردولت قوی مرکزی وازطرف دیگر موجودیت جنگسالاران وتفنگداران محلی شرایط زنده گی را برای مردم از اثرکشمکشهای قومی،قبیلوی واغراض شخصی در محلات وقریه جات به شمول مراکز ولایات وشهرهای بزرگ ناآرام  ساخته که دراینصورت جمعیت کثیری باشنده گان این محلات به مراکزعمده یعنی شهرهای بزرگ روی آورده تا در اینجاسرومال انهابصورت نسبی مصؤن بماند . طورمثال ازجمله ، شهرکابل پایتخت  کشورما شاهداین همۀ واقعیتها است که دران  درحال حاضرتعداد نهایت  زیاد مردم محل اقامت داشته وعملیه شهرسازی وخانه سازی بصورت شدید ادامه دارد . تراکم نفوس بشری ،استفاده اززمینهای زراعتی بمنظور اعمارساختمانهای رهایشی،فرارمردم  ازمحلات به مراکز عمدۀ شهرهای بزرگ همه عواملی اندکه بالای خاک این مناطق تائثیرمنفی و اردنموده ومحیط زیست را ملوث میسازند .

برای تأمین محیط زیست پاک وعاری ازهرنوع کثافات باید هنگام طرح ریزی یک پلان جامع برای خانه سازی،تمام  معیارهای عصرموجوده ماننداعمارسیستم کانالیزاسیون دران بصورت علمی وفنی مراعات گرددتادرآینده ازشیوع امراض مختلفۀ ساری ومیکروبی جلوگیری بعمل آید .

8 -مهاجرت

انسانها بصورت انفرادی ویا دسته جمعی ازمناطقیکه دران اقامت داشته به مناطق دیگری نقل مکان مینمایندتا درآنجا برای مدت طولانی ویابصورت دایمی امرار حیات نمایند . علل عمومی مهاجرتها عبارت از

نقض حقوق بشر ، تعقیبات سیاسی،مذهبی وقومی  ،آفات حوادث طبیعی ، منازعات نظامی درسطح ملی وبین المللی  ،شیوع امراض ساری ،  وسعت یافتن دشتها ازاثر خشکسالیها،بلندرفتن سطح آب بحر ،خشک شدن بندهای ذخیروی آب ، رشد وافزایش نفوس  و فقر اند .

مهاجرت دررشدوافزایش نفوس رول عمده دارد. رشدوازدیادنفوس سبب میشودتاازمنابع طبیعی خاک بصورت شدید بمنظور تهیه موادغذائی ومحل رهایش استفاده بعمل آید . دراثرمهاجرت فشارهای اضافی درسیستم های اقتصادی واکولوجیکی مناطق مهاجرنشین بمیان امده که درنتیجه تائثیرات ناگواری رابالای محیط زیست واردمینماید .

منازعات داخلی وبین المللی سبب مهاجرتهای اجباری گردیده وانسانها روی یک ضرورت میهن آبائی شان راترک گفته ودر مناطقیکه حیات شان از خطرمرگ مصؤن بماند،اقامت میگزینند . مهاجرین اجباری (فراری) نسبت به مهاجرین اختیاری تائثیرات منفی رابالای محیط زیست واردمینمایند زیرافرار بصورت آنی بوقوع پیوسته ومشکلات فوری را بارمیاورد .

 

 

جدول ذیل د رجات انواع  تخریب خاک ر ا توام با علل آن در قاره های مختلف جهان به مقیاس میلون هکتار نشان میدهد ( 1 ، 4 ، 5 ) .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

اقدامات وپیشنهادات بمنظورکاهش وجلوگیری از تخریب خاک

 

درین اوآخرضرورت برای  موادغذائی درجوامع  بشری به شدت افزایش یافته است . در شروع قرن بیست ویکم  به اساس پشبینی سازمان موادخوراکی وزراعت جهان (FAO ) باید 50 فیصدذیادتر کشت وزراعت صورت گیردتا مقدارموادغذائی مورد ضرورت درسطح کنونی ان تأمین گردد . همچنان ذخأیر اضافی نیز ضرورت بوده تاگرسنگی وسوء تغذی رادرجهان تحت کنترول قراردهد . علاوه بران ظرفیت خاک برای تولید موادغذائی ازنگاه شرایط اقلیمی وطرق استعمال ان محدود میگردد . هر نوع استفاده اضافی از معیارمعین باعث پائین اوردن حاصلخیزی خاک میگردد . تخریب خاک ازنگاه انکشاف زراعت در یکتعداد کشورهای روبه انکشاف مانند کشورهای صنعتی ازیکطرف سبب فقدان ساحه کشت گردیده وازطرف دیگر حاصلخیزی انراپائین میاورد . درکشورهای روبه انکشاف تخریب خاک به سرعت بوقوع میپیوندد . این عمل ازیکطرف منجر به پائین امدن خودکفائی تولیدات زراعتی شده وازجانب دیگر وابستگیهای تولیدات  زراعتی از خارج رابالا میبرد .

برای کاهش وجلوگیری ازتخریب خاک اقدامات ذیل سفارش میگردد :

1-منابع خاک ازنگاه ضرورت تولیدموادغذائی بیشتر، برای حیات ورفاه بشریت دارای اهمیت فوق العاده میباشد،فلهذابهتراست تااولترازهمه برای استفاده مناسب وثابت نگهداشتن حاصلخیزی ان توجه جدی بخرج داده شود . خاک،آب وبصورت عموم نباتات وحیوانات روی زمین همه ازجمله منابع عمده به شماررفته وبه شکل دوامدار مورداستفادۀ انسانها قرارمیگیرند .ازاستفاده چنین منابع نباید تخریب ونابودی آن صورت گیردزیراموجودیت بشریت به حاصلخیزی دایمی آنهاوابسته بوده است  .

2-تخریب خاک ازاثرآب،باد،نمکیات،فقدان مواد معدنی،متضررشدن ساختمان خاک،عملیه وسعت یافتن دشت و ملوث شدن با موادکیمیاوی ازحا صلخیزی آن بصورت کمی وکیفی میکاهد. علاوه براین روزمره ساحۀ قابل ملاحظۀ خاک بمنظورمقاصدغیرزراعتی نیزازبین میرود . برای جلوگیری از چنین تخریبات باید در سطح ملی وبین المللی به کمک احداث پروژه های انکشافی ملل متحد مبارزه صورت گیرد . باوجودجدیت تام وفعالیتهای علمی ،موسسات تحقیقاتی جهان سوم قادربه این نیستند تااطلاعات مؤثقی را راجع به تغییرات منطقوی منابع خاک ارایۀ نمایند . آنهاد راین رابطه  به مساعدت وکمک اساسی  برای ارزیابی وجلوگیری تخریبات خاک ضرورت دارند . این مساعدت ها درچوکات پروژه های انکشافی ملل متحد امکان  پذیر میباشد .

3-این وظایف اساسی وعمدۀ حکومت ها است که پروگرام استفاده زمین رابمنظوراستعمال بهترآن طرح ریزی نمایند تاحا صلخیزی دایمی  تامین وازضیاع خاکهای حا صلخیز جلوگیری بعمل آید . اماده ساختن یک پلان معقول وسنجیده شدۀ تخنیکی وقانونی از جمله شرایط اساسی برای استفاده ز مین به شمار میرود . اقدامات محافظوی خاک باید درهنگام پلانگذاری مدنظرگرفته شده ومصارف آن دربودجه پلان انکشافی درج گردد .

 ناگفته نماندکه استفاده کننده گان زمین نیز درین مسؤلیت دخیل اند تا ازتمام منابع دست داشته شان بصورت مؤثر استفاده نمایند .

4-پروگرامهای تربیوی ومشورتی برای کارمندان کشاورزی به سویه های مختلف بمنظوراصلاح حاصلخیزی وحفاظت خاک .

5-ایجادپروگرامهای  تعلیمی وتربیوی راجع به حفاظت محیط زیست درنصاب های تعلیمی مکاتب ابتدائی،ثانوی وموسسات تعلیمات عالی وپوهنتونها.

6-درکشورهای روبه انکشاف علل تغییراتی راکه دراثراستفاده زمین به شکل عنعنوی ازطریق رشد نفوس بوجودمی آید،تحقیق وبه اسرع وقت ازبین برده شود .

7-کمک با کشورهای روبه انکشاف برای تعین نمودن  ساحات تخریب شده،حفظ واحیای مجدد نباتات بمنظورتأمین حاصلخیزی خاک،ثابت نگهداشتن مقدارآب درخاک وتقویه اکوسستم های بی ثبات در مناطق خشک  .

8-درسطح ملی باید پلان استفاده زمین  توسط تکنالوجی پیشرفته ومناسب محیطی طبق شرایط هر نوع خاک واقلیم بصورت  مؤثر ودوامدار  تقویت گردد .

9-ثابت نگاهداشتن حاصلخیزی خاک توسط استعمال کودطبیعی (عضوی) به عوض کودمصنوعی وتجارتی(کیمیاوی) .

10-جلوگیری ازملوث شدن خاک هنگام   ذخیرۀ موادکیمیاوی خطرناک  (موادرادیواکتیف) .

11-جلوگیری از رسوبات مواد کیمیاوی  درخاک که ازطریق بقایای موادجامدومایع بدرفت تشنابها بوجودمیآید .  

12-استفاده مؤثرازمنابع مختلف انرژی وتقویه منابع الترنتیف ان ازقبیل انرژی آفتاب،انرژی بادوانرژی بیولوجیکی گاز .

13-برای بدست آوردن بهترین استفاده اززمین باید اشکال مختلف استعمال ان ازنگاه زراعت،چراگاه وجنگلات درجه بندی گردد .

14-وسیع ساختن ساحه جنگلات واستفاده ازوظیفه محافظوی آن بمنظورکاستن تخریب خاک وجلوگیری ازتبدیل شدن زمینهای مزروعی   به دشت وبیابان .

15-استفاده ازنباتات مقاوم درمقابل خشکی واستعمال سیستم زراعتی زمینهای خشک(للمی) نیزازعملیه تشکیل شدن دشت(Desertification) جلوگیری مینماید.

 

       اقدامات برای  پائین آوردن انتشار گازهای مضر اقلیمی در زراعت

 

گازهای مضر اقلیمی ازقبیل کاربن دای اکساید،میتان،ونایتروجن بصورت مستقیم وامونیا بصورت غیرمستقیم ازاثرفعالیتهای زراعتی به پیمانه وسیعی درهواانتشار یافته وبدینترتیب توازن تشعشع واقلیم کرۀ زمین رابصورت دوامدارتغییر میدهند . 

بصورت عموم زراعت در تولید گازهای مضر اقلیمی د رسطح جهان  15 فیصد سهم دارد. این تائثیرات منفی با رشدنفوس که عواقب تولید بیشتر موادغذائی رادربر دارد،ارتباط میگیرد. برای ا ینکه درآینده درجه حرارت کرۀ زمین  راازسرحد گرمی امروزی آن که 1-2 درجه سانتی گراداست،پائین آورده شود بهتراست ازتولید گازهای مضر اقلیمی درزراعت جلوگیری بعمل آید . انتشارگازهای مضر اقلیمی درزراعت کشورهای صنعتی به نسبت استعمال کودکمیاوی وپرورش حیوانات بصورت کتلوی صورت میگیرد . چنین انتشار گازات را میتوان در کشورهای مذکور توسط پائین آوردن شدت تولیدات زراعتی مطابق ضرورت کم ساخت .

انتشار گازکاربن دای اکساید ازطریق زراعت توسط تیل سوخت،برق وبصورت غیرمستقیم توسط کود کیمیاوی،موادحشره کش،موادغذائی حیوانی،تخم بذری،ماشین وآلات،موادروغنیات وغیره صورت میگیرد . تدابیر ذیل درپائین آوردن انتشار گاز کاربن دای اکساید ممدو اقع میشود .

-کشت وزرع نباتاتیکه موادخام آنها بتواند  موادخام فوسیل مصنوعی پرمصرف را تعویض کند .

-استفاده مستقیم ازانرژی موادخام عضوی در سکتور زراعت وجنگلات ( طورمثال تبدیل شدن بیولوجیکی بقایای نباتات وسرگین حیوانات به گاز) .

 -کشت وزرع نباتاتیکه منبع غنی انرژی اندوبصورت مستقیم برای تولید موادسوخت،ساختن بیوگاز(گازبیولوجیکی) واستخراج مواد سوخت(تیل نباتی،ایتنول  ومیتنول ) استفاده میشوند .

-صرفه جویی کردن انرژی هنگام استعال ماشین آلات  درفارمهای زراعتی .

-تقویه نمودن منابع الترنتیف انرژی(باد وآفتاب) .

-وضع نمودن ما لیات بالای منابع انرژی کاربن دای اکساید .

-کمپوست ساختن کاه و علفهای چمن ها وپارکهای زینتی محل زیست  بمنظورتهیه کودسبز ازسوختن آنها جلوگیری نموده وانتشارگاز کاربن دای اکساید رانیزتقلیل میبخشد .

برای ا ینکه درآینده هنگام پرورش حیوانات از انتشارگاز میتان جلوگیری شود،بهتر است بمنظورپائین آوردن مقدارآن ستراتیژی مناسبی  راانکشاف داده ودرعمل پیاده نمود. دراینجا انتشارگازمیتان به اساس فی واحد تولید یعنی فی کیلوگرام گوشت ویا شیر نشان داده میشود. درپهلوی امکانات عملی برای پائین آ وردن انتشارگازمیتان یک سلسله امکانات دیگری ا ز قبیل بهتر ساختن ترکیب غذا،بلندبردن تولیدات توسط نسلگیری ،تغییردادن مکروبهای شکمبه وعلاوه نمودن هارمون درغذا ی حیوانات نیزوجوددارد .

طورمثال درکنارکم ساختن تعدادحیوان به اساس فی واحدتولیدآن،کوتاه ساختن مدت ذخیره موادفضله مایع نیز درپائین آوردن انتشارگاز میتان  رول دارد. تهویه مناسب ذخیره گاه مواد فضله مایع،تشکیل گازمیتان را کمترمیسازد . دراثرتطبیق واستعال تکنالوجی ساده وبسیط بامصرف کم میتوان مقدارگاز میتان را تقلیل دادوهمزمان انرژی بیولجیکی رااز ان تولید نمود .

انتشارگازمیتان را میتوان در مناطق شالی کاری( زرع برنج ) توسط اتخاب ونسلگیری تخم بذری شالی کم میتان ،آبیاری مناسب،کوددادن متناوب ( قسما تعویض کودعضوی با کودکیمیاوی) پائین آورد .

برای پائین آردن انتشار گازنایتروجن ازاستعمال مقدارزیادکودنایتروجندارجلوگیری شود .

 

 

مؤخذ :

                   

1.      ANWARI , S. (1996): Datenanalyse zu Böden der globalen Ressource. Bericht.  Umweltbundesamt Berlin. S. 38- 115.

2.      DGVN (Deutsche Gesellschaft für die vereinigten Nationen (1993) : Weltbevölkerungsbericht 1992. Die Welt im Gleichgewicht. Bonn.

3.      DGVN (1993) : Weltbevölkerungsbericht 1993. Das Individuum und die Welt. Bevölkerung , Migration und Entwicklung in den neunziger Jahren. Bonn.

4.      OLDEMANN, L.R.; HAKKELING, R .T.A and SOMBROEK, W.G. (1991): World map of the status of Human-Induced Soil Degradation. ISRI/UNEP.

5.      OLDEMANN ,L.R.(1994): The Globale Extent of Soil Degradation. In: Greenland,D.J and Szabolcs,I.: Soil Resilience and sustainable land Use, CAB International, P.99-118.

6.      SCHMIDT , J.(1993): Weltbevölkerung und Bevölkerungspolitik in Entwicklungsländern. In: Unterausschuß-Drucksache12/61 vom 3. März 1993 des Unterausschuss „ Welternährungs-Weltlandwirtschaft-Weltforstwirtschaft“ des Deutschen Bundestags.Bonn.

7.      SUSTAINABLE  NETHERLANDS (1993): Agrarische Rohstoffe . Aktionsplan für eine Nachhaltige Entwicklung der Niederlande. Frankfurt am Main , S. 68-98.

8.      UNCED (United Nations Conference on Environment and Development ) (1992): Managing Fragile ecosystems : Combating Desertification and Drought: Agenda 21( Rie de Janeiro, Brazil, 3-14 June).

9.      UNEP( United Nations Environment Programme)(1993): World Atlas of Desertification. Edward Arnold, Hodder and Stoughton Limited, London, New York, Melbourne, Auckland, P. 1-69.

10.  WBGU (Wissenschaftliche Beirat der Bundesregierung Globale       Umweltveränderungen) (1993): Die Welt im Wandel: Grundstruktur globaler Mensch- Umwelt-Beziehungen, S. 93- 114.

11.WBGU(1994) Welt im Wandel: Die Gefährdung der Böden. S. 56-107.

12.WWI( World watch Institute)(1994): State of the World-A World watch Institute    Reported Progress Toward a Sustainable Society, w .w .Norton  & Company , U.S.A.P. 10-11

13.WRI ( World Ressource Institute ) ( 1994 ) : world resources 1994-1995 . People and the Environment . Oxford University press.

 

  

انوری

برلین        14.02.2008

 

 

---

بالا
 
بازگشت