نویسنده : مهرالدین مشید
چشم اندازی به جهانی شدن درمرزی ازگسستگیهای یاپیوستگیهای جهانی
جهانی شدن به یک نگاه
جهانی شدن پدیدۀ دنیای معاصراست که پس ازتوسعۀ شگفت آورعلم وتکنالوژی به ویژه اربتاطات واطلاعات وپیشرفتهای سریع انسان درحوزه های فرهنگی واقتصادی بوجودآمدواین ذهنیت به سرعت غیرقابل باوری سراسرجهان رادرنوردید. جهانی شدن پدیده یی به مراتب پیچیده ودشواراست که آشکارترین ومهم ترین شکل ظهورآن دراقتصادتبلوریافته است ،درگستره وطیف وسیعی ازسیاست تااقتصاد،فرهنگ ،آموزش ،ارتباطات ،اطلاعات ورفتارهای فردی رااحتوامینمایدودرآنهااثرگذارمیباشد.این واژه پس ازرشدفرهنگ غربی به ویژه امریکادرحوزههای گوناگون اقتصادی فناوریهای ،ارتباطاتی واطلاعاتی وگسترش دامنۀ نفوذآنها به کشورهای دیگرجهان بیشترجان گرفت. ازهمین روجهانی شدن مترادف به امریکایی شدن تلقی میشود. محوراصلی فرایندجهانی شدن برپایۀ گسترش حیرت آورتکنالوژی اطلاعاتی استواراست که درپایان قرن بیستم سبب بازسازی وشکل دهی دوبارۀ بنیادهای مادی جامعه های انسانی درتمام بخش هاگردید. فشرده شدن زمان ومکان به وسیلۀ تکنالوژی ارتباطاتی ،گسترش اطلاعات وشیشه یی شدن مرزها،جهان رابه دهکده یی مبدل ساخته است که درک آدمی رانسبت به زمان ومکان پیچیده ومرزهاراشکننده گردانیده وپیوندهای تازه ییرادرسطح وسیعی ازمناسبات انسانی بوجودآورده است. ازهمین روفهم دنیای جدیدبدون شناخت ابزارفن آوریهای اطلاعاتی دشوارشده است که"شیداییهاوشیفتگیهای حیرت آوری"راببارآورده است و بی ثباتی پیهم وتحولات نااستوارومتزلزل پیامدناگوارآن درجهان کنونی میباشد. فشرده گی زمان وکوتاه شدن فاصله های مکان جهان رابه دهکده یی مبدل کرده است که ایده آلهای "مک لوهان"هارابرپایۀ تکنولوژیهای جدیدشتاب بیشتری داده است .
این شتاب برخاسته ازمحراق تحلیل های وهم آلودتکنالوژیهای رسانه یی دردهۀ 1960چنان نهادهای بشری رادرسطوع مختلف بهم فشرده گردانید که حتاشماری ازفیلسوفان رانیزبه خودجلب کرد.مارتین هایدگرفیلسوف آلمانی(1)رابرانگیخت تافرضیۀ بطلان نزدیکی ودوری رامبنی بر"هرچیزهمان اندازه که دوراست ،نزدیک نیزاست"ارایه بدهد. ابزارهای تازه انسان راازقیدزمان وعرض وطول جغرافیایی وارهاندوتسهیلات انترنیتی ازطریق رسانه های دیداری وشنیداری وبرگزاری ویدیوکنفرانسهادرمیزگردهاوسیمینارهاهرچه بیشترازعرض وطول جغرافیایی جهان کاست. این تحولات شگرف پس ازدهۀ 1980دانشمندانی چون "آنتونی گیدنز"، "هلدومک گرو"راواداشت تاتمرکزانحصاری برعامل های اقتصادی رامبنی بردیدگاههای مارکسیستی به چالش بکشندودیدگاههای خودرابه جنبه هاوزیرساختهای دیگری غیرازعامل های اقتصادی متمرکزسازند.
جهانی شدن ازدیدگاۀ"آنتونی گیدنز"(2)تنهایک پدیدۀ اقتصادی نیست که درپی یکپارچه کردن تولید، توزیع ومصرف کالاوخدمات باشد.ازدیدگاۀ اوجهانی شدن به مفهوم "به هم بستگی"یعنی پدیدۀ یک بعدی نه؛بلکه پدیدۀ چندین بعدی است ،به چندپارچه شدن جهان باورداردوتنوع فرهنگی راارایه میدهدکه شماری دانشمندان چون آقای سعیدی (3)پیامدهای آنراخطرناک وگریزناپذیرمیخواند. دراین پروسه جنبه های فرهنگی یکی ازپرچالش ترین مسأله عرض اندام میکندکه اذهان شمارزیادی ازدانشمندان رابخودجلب کرده است که فرایندنامبرده موجی ازهمگونی فرهنگی رادربرداردکه میتوان ازآن به عنوان"امپریالیزم فرهنگی یاغربی شدن یا"مکدونالدی شدن" یادکرد.ازهمین رودانشمندایرانی گل محمدی(4) ازآن غربی کردن جهان تعبیرکرده است و"کچویان"(5) دانشمندایرانی تاثیرات آنرادرعرصه های فرهنگی ،سیاسی واقتصادی ودرطیف وسیعی ازاثرات فرهنگی بررسی کرده است. "رونالدرابرتسون"(6)جهانی شدن رابه معنای "درهم فشرده شدن جهان وتبدیل شدن آن به مکان واحد "؛"مک گرو"جهانی شدن راتشدید صرف پیوندمتقابل جهانی میداند؛"شولت"جهانی شدن رادرپنج مفهوم به معنای "جهانی شدن به معنای آزادسازی ، همگانی شدن ویکی شدن، بین المللی شدن ،غربی شدن یامدرنیزه شدن وبه معنای قلمروشرح داده است.
تسهیلات برخاسته از تکنالوژی برای انسان چنان شتاب شگفت آوری داده است که گراف فشرده گی مناسبات فردی وحتااجتماعی اورابه حدااعظمی اش رسانیده است. فن آوری های جدید چنان زیجیرهای طولانی یی ازارتباطات رابهم وصل کرده واین ارتباطات راروزتاروزژرفتروفراگیرترگردانیده است که دربعضی هابصورت ناشیانه اندیشۀ "بی وطنی" راایجادکرده است . این فرایندبسیاری ازمفاهیم چون عدالت ،آزادی وحقوق بشررارادچاردگرگونیهای عمیقی نموده است.
پیرامون جهانی شدن نظریه های گوناگونی وجوددارد. دانشمندان ابعادمختلف آنرامطالعه وبررسی کرده ودرحوزههای گوناگون اقتصادی، فرهنگی ،ارتباطاتی واطلاعاتی آنرابه تحلیل گرفته اند. کشورها، گروههاواشخصیت هادرموردجهانی شدن دیدگاههای متفاوتی دارندکه هرکدام باارایۀ دوکتورین هادراین رابطه اندیشه های خودراارایه داده اند.
تفسیرهایی ازجهانی شدن دربسترتوسعۀ فناوریهای گوناگون
دانشمندان وکارشناسان اقتصادی وتجاری ازجهانی شدن تفسیرهای گوناگونی ارایه داده اند،ابعادمختلف آنراموردبحث ومطالعه قرارداده اندوازآنهاتحلیل های همه جانبه یی پیشکش کرده اند. جهانی شدن رادرزمینۀ آیندۀ تغییرپذیرجهان به دگرگونی دردسترسی آزادبه اطلاعات ،درحریان جامعۀ اطلاعاتی دنیای نوین عنوان نموده اند. چنانچه "کاستلر"درکتاب سه گانۀ خود"عصراطلاعات "نوشته است :"منظرۀ نوین جهانی برساختارشبکۀ اطلاعاتی استواراست . وی باتوجه به این نظرشبکۀ اطلاعات رانیرومندترین عنصردرجهت جهانی شدن عنوان مینمایدواین شبکه رابه مثابۀ کلیدی برای تامین ارتباطات درسراسرجهان برای دگرگونیهای مهم اقتصادی ، سیاسی واجتماعی میداندکه اثرات فرهنگی آنرابارزترارزیابی میدارد.
"گیدنز"بحث جهانی شدن رابرمبنای نظریۀ "زمان جهانی شدن" مطرح کرده است . وی دربحث خویش پیرامون جهانی شدن به زمان ارجحیت قایل است واین پروسه رادرگسترۀ زمان جستجومیداردوگسترش اطلاعات رادرمیزان شتاب آن دردهلیززمان ارایه میدارد.
داکتر"دروکر" (7)دراین بحث اصل فناوری راازنگاۀ مدیریتی بررسی میکندوسرعت وتوسعۀ جهانی شدن رادرتوسعۀ فناوری میداند. برخی نظریات وی متاثرازکتاب "آیندۀ کار"اثرمعروف "رابرتسون میباشدکه درکتاب مشهوراوبنام "مدیریت درجامعۀ آینده"انعکاس یافته اند.دروکرراپدرمدیریت نوین درقرن بیستم نیزمیدانندکه واژه های کارگرهای اطلاعاتی رادرسال 1959کشف کرد.
شماری دانشمندان پروسۀ جهانی شدن رابه پیشامد جریان تفکروسرمایه مرتبط میدانندوازدیدگاۀ زبانشناسی به تحلیل آن پرداخته اند. جهانی شدن راواژه یی معادل Globalizationدانسته اندکه مفاهیم خاصی رادرچهارچوب اجتماعی ،اقتصادی وفرهنگی ارایه کرده اند. گرچه درمتون گوناگون علمی ازاین واژه بااحتیاط سخن گفته شده است وآنرامغایرباجامعه جهانی (Word society)،نظام جهانی (Word system)،بین المللی شدن (Internationalization)وجهان گرایی(Globalization)دانسته اند؛ولی تعریف مشابهی ازاین واژه دربین دانشمندان رشته های مختلف علوم انسانی موجوداست که به پیشامدجریان تفکروسرمایه مرتبط میشود
پیرامون تعریف مالی جهانی شدن "ادوارآنی تات"کارشناس بلندپایۀ صندوق بین المللی پول (8)گفته است :"جهانی شدن به جریانی اطلاق میشودکه طی آن جریان آزاداندیشه ، انسان ، کالا،خدمات وسرمایه دردنیامیسرمیگردد." درچهارچوب این تعریف دانشمندان علم جغرافیادربه ارایۀ وضعیت وجایگاۀ شهرهای بزرگ به مفهوم اقتصادجهانی شدن تاکید میکنندوبعداقتصادی آنراچنین ارایه میدهند: " جهانی شدن اقتصادبه تشدیدجریان کالا، اطلاعات ،خدمات ،سرمایه کذاری وعوامل تولیددلالت آشکارداردکه یکپارچگی اقتصادجهانی رادرپی دارد(9)این دانشمندان صرف به بعداقتصادی جهانی شدن تاکیدکرده اندوبه آیندۀ یکپارچگی اقتصادی جهان امیدواراند.
شماری ازدانشمندان به جهانی شدن درعرصۀ اطلاعات وارتباطات اشاره دارندوجهانی شدن رادربعداطلاعاتی آن به بحث گرفته اند. به این تاکیددارندکه جهانی شدن بامتغیرهای خاص خودچون زمانی ومکانی درعرصۀ اطلاع رسانی موثرواقع شده است ودرعرصۀ اطلاعات وارتباطات به پدیده یی اطلاق میشودکه سبب فشرده گی زمان ومکان میگرددوبه تعبیری "دهکدۀ جهانی" اشاره یی به کوچک شدن زنده گی کرۀ زمین است . این فشرده گی بادرک متحول اززمان ومکان همراه میباشدکه حوزه های فرهنگی رابیشتروموثرترتحت تاثیرمی آورد. چنانچه "آنتونی ماکفرو"(10)این تاثیررامنحصربه عامل هایی چون رقابت قدرتهای بزرگ ،نوآوریهای فناوروانه ،جهانی شدن تولیدومبادله وتجددونوگرایی میداند. به اساس این تعریف اطلاع رسانی اثرات ژرف فرهنگی خودرابالای کشورهای گوناگون بجامیگذاردوسراسرجهان رازیرپوشش میگیرد. دردرازمدت اثرات فرهنگی ،فرهنگ های ملی راتحت تاثیرقرارمیدهد،درنتیجه این روندشبه سازی پیامدهای جبراقتصادی وسیاسی رادرقبال دارد،بالاخره اهداف خودرابالای فرهنگ های ملی تحمیل میکندواثرات آن درحوزۀ ایده ئولوژی نومحافظه کارانه سیاسی امریکاقابل مطالعه است. به گونۀ مثال ازیک سلسله برخوردهایی چون 11سپتمبرمیتوان یادآورشدکه امریکاشماری ازکمپنی های انترنیتی راوادارکردتافهرستی ازاطلاعات رادردسترس مشتریان خودقرارندهند. اینگونه انحصارطلبی درمبادلۀ اطلاعات راه رابرای غلبۀ فرهنگ قوی برفرهنگ ضعیف فراهم میکندکه درنتیجه مانع بالنده گی فرهنگ کشورهای فقیرمیگرددوآیندۀ آن نگران کننده ،جنجال برانگیزواصطکاک آفرین است .
دانشمندان علوم جغرافیابحث جهانی شدن راازدیدگاۀ شهرهای بزرگ مطالعه میکنندومیزان توسعۀ جهانی شدن رادرمیزان زیست انسان درشهرهاموردبحث قرارداده اند . نظربه این بحث به هراندازه ییکه مردم کشورهاشهرنشین شوند، به همان اندازه چترجهانی شدن بالای آنهاسایه می افگند. به همین گونه دانشمندان علوم اداره ومنجمنت "جهانی شدن" رانظربه سازماندهی دانش وشیوۀ ادارۀ ساختاربوروکراسی ارزیابی مینمایند. درمقابل آنانیکه ازنظراطلاع رسانی جهانی شدن رابه مطالعه گرفته اند. جهانی شدن رابرمبنای استفاده ازابزارهای نوین دنیای فناوری ونفوذفناوری درسازماندهی وخدمات به مشتریهاموردتوجه قرارداده اند.طوریکه اقتصادآزادونظریه های سیاسی از"نظم نوین جهانی "متاثرشده اند. به همین گونه علمایی چون احمدشعبانی (11)جهانی شدن وتاثیرآن درعرصۀ اطلاع رسانی راازویژه گیهای جامعۀ اطلاعاتی عنوان میکندکه مرزهای ملتهاودولتهاراطی مینمایدودستیابی به اطلاعات راباتوجه به ابزارهای اطلاعاتی جدیدموردتوجه قرارمیدهد.
گفتنی است که کشورهای درحال توسعه درهزارۀ جدیدبه ابزارهای جدیدی برای دسترسی به اطلاعات نیازدارند ؛زیرادرحال حاضرتمدن نوین اطلاعاتی بحث های جدیدی رادربخش اطلاع رسانی زیرمطالعه قرارداده است وابزارهای جدیدی چون کتابخانه های دیجیتالی ، کتابخانه های الکترونیکی یاکتابخانه های بدون کاغذکه مفاهیم ابهام امیزرادارااند،باابزارهای عمومی ماننددسک های مقناطیسی ونوری که تاهنوزجنبۀ عام نیافته اند، واردحورۀ اطلاعات واطلاع رسانی گردیده اند . استفاده ازاین همه ابزارهاتجهیزات ویژه وجدیدرامی طلبدکه کشورهای درحال توسعه بنابرمشکلات اقتصادی کمتربه آنهامیتواننددسترسی پیداکنند. این مسأله خلای بزرگی رابرای عام شدن جریان اطلاعات درسطح جهانی ایجادمینمایدکه به پروسۀ جهانی شدن زیان فراوانی واردمینماید. باتوجه به دشواریهاییکه برسرراۀ پروسۀ جهانی شدن قراردارد،این پروژه راسخت به چالش کشانده ،سیرحرکت آنرابطی وحتادرشماری مواردناکاراگردانیده است . این دشواریهارویاهای نیک بشری رابرای رسیدن به اصل جهانی شدن وجامعۀ واحدجهانی بعنی جامعۀ واحدیکه درآن نه تنهایک فرهنگ ؛بلکه همۀ فرهنگهابابلندرفتن تحمل فرهنگی ازرنگ ورونق واقعی برخوردارشوند،درعمل به یاس مبدل کرده است.
شماری ازدانشمندان غرب پروسۀ جهانی شدن رایک روندطبیعی وخودبخودمیدانندکه به صورت طبیعی راهش راطی مینمایدوهرگونه مقاومت دربرابرآنرابی معناتلقی میدارند. اینهانسبت به پروسۀجهانی شدن دیدگاۀ تقدیری دارند. به نظراینهافرهنگ،اقتصادوارتباطات باتوسعۀ تکنالوژی به صورت طبیعی دیوارهای جوامع ومرزهای جغرافیایی رادرهم میشکندوباشتاب عجیبی فاصاله های انسانی رابهم میپیوندد.این دیدگاه ارزشهای فرهنگی وملی کشورهارادست کم میگیردوبه مسألۀ هویت توجهی ندارد.جهانی شدن راروندی بی عیب ارایه میداردکه گویابادین وارزشهای ملی کشورهاهیچگونه اصطکاکی پیدانمیکند.اینهابشریت رابه مداراوبرخوردعقلانی دربرابرجهانی شدن فرامیخوانند.طوری وانمودمیکنندکه جهانی شدن بادین سروکاری نداردوتنهابارفتارهاواندیشه هایی درتضاداست که بااین پروسه درمخالفت قراردارد.درحالیکه بادرافتادن تضادمیان اندیشه هاورفتارهابه ویژه درکشورهای اسلام خودبخودپای ادیان درمیان می آیند. به نظراین گروه پروسۀ جهانی شدن یک امرتشریحی است، نه دستوری . یعنی روندجهانی شدن تحولات درعرصۀ اقتصادجهانی راتشریح میداردونه اینکه برای تحولات اقتصادی دستورهای خاصی بدهد. به این تاکیددارندکه این فرایندرفاۀ اقتصادی وآزادیهای بیشتریرادرقبال داردوزنده گی مردم جهان رارونق بهتری میدهد
دفاع ازپروسۀ جهانی شدن بیشترازطرف کشورهایی مطرح میشودکه دارای اقتصادنیرومنداندوتکنالوژی پیشرفتۀ معاصررادراختیارخویش دارندوفرایندجهانی شدن رابه نفع خودمیبینند. آرزودارندتابااستفاده ازاین فرصت بازارتجارت جهانی رارونق بیشترو اقتصادداخلی خویش رارشدخوبتربدهند.بادردست داشتن چرخ نیرومنداقتصادی درسایۀ تکنالوژی پیشرفته مجال عرضۀ بیشترکالاهای خودرابدون هرنوع دغدغه به کشورهای رشدنایافته پیدانمایندوبابدست آوردن امتیازات مالی وتجارتی وایجادکمپنیهای چندین ملیتی تولیدات ملی کشورهارازیرفشارقراربدهندوباایجادنوسانات پیاپی درزمینۀ عرضه وتقاضاامکان بالنده گی وتوسعۀ اقتصادی ورشدصنایع کشورهای کمترانکشاف یافته رانیزبگیرند. ولی اینهامدعی اندکه روندنامبرده دررشدوبالنده گی صنایع کشورهای انکشاف نایافته نیزممدواقع خواهد شد.
شماری ازدانشمندان نسبت به جهانی شدن دیدگاۀ دیگری دارند وآنرا درچهارچوب پروژۀ غرب موردارزیابی قرارمیدهند،مدعی اند ،جامۀ زیبایی راکه غرب به اندام جهانی شدن دوخته است ،پایه های آنرابه نیروی اقتصاد،فرهنگ وتکنالوژی جدیدبرافراشته وبافناوریهای اطلاعاتی آنراآذین بسته است. شایدظاهرزیبایی داشته باشد؛ولی چرخهای اقتصادی آن ارزشهایی های بزرگتریرادرکشورهای عقب مانده زیرورومینماید. روندمذکوراززیرپاگذاشتن ارزشهای فرهنگی ودینی آنهانیزدریغ نمیکند. دراین استرتیژی جزمقاومت ونفی این پروسه مفهوم دیگری وجودنداردوحتاازرویارویی هویتی باآن نیزابانمیورزند. ازجهتی هم وابستگی های اقتصادی روبرشدمیان کشورهاناشی ازاین پروسه سبب زیان کشورهای کمترانکشاف یافته میگرددوپیچیده گیهای اقتصادی ،مالی وتجارتی برتافته ازاین روندبازارهای کشورهای نامبرده رابه چالش میکشد. چنانچه سازمان وجهی بین المللی( FSM)جهانی شدن راوابستگی اقتصادی روبرشدمیان کشورهای جهان تعریف میکندکه درنتیجه به صورت فزاینده یی معاملات اقتصادی میان کشورهاتوسعه مییابندوجریان آزادسرمایه وتوسعۀ سریع افزارفرهنگی وفن آوریهابه گونه یی کشورهای انکشاف نایافته رابه چالش میکشد. زیراتوسعۀ این روندشماری ازبانکهاوتاجران رامجال میدهدتاباتمرکزیافتن سرمایه نزدآنهاسرنوشت ملتهاراازلحاظ اقتصادی به دست بگیرندوتاجران ملی راورشکست بسازند. درنتیجه تاجران ملی درجریان معاملات فزایندۀ اقتصادی درسطح جهانی توان رقابت باتاجران فراملیتی راازدست میدهند. چنانچه "مجمع بین المللی جهانی شدن" جریان جهانی شدن راایجادیک سیستم اقتصادجهانی وتحت سلطۀ نهادهای فراملیتی بانکی وتجاری درجهان میداندکه نهادهاودولتهای ملی ومردمی کمترمجال حسابگیری ازنهادهای فراملیتی راپیدامیکنند.ازهمین روشماری ازدانشمندان باوردارندکه جهانی شدن اثرات بدی رابرکشورهای درحال رشدبجامیگذاردکه دراین روندکالاهابه صورت فزاینده واردکشورهای مصرف کننده میشود واین کالابه تدریج فرهنگ خودرانیزواردکشورمصرف کننده میسازد،باورودهمچوفرهنگ زنده گی کشورهای مصرف کننده دچارتحول سریع میشودواین تحول زیرساختهای سیاسی وفرهنگی کشورهای نامبرده راآسیب پذیرمیگرداند. دراین حال کشورهاییکه ازنگاۀ حاکمیت دولتی دریک نوع بحران به سرمیبرند ،بیشترآسیب پذیرمیشوندوپروسۀ جهانی شدن برتشنج داخلی چنین کشورهامی آفزایدکه حتااثرات ناگواری برمحیط زیست نیزمیگذارد. ازهمین رو"سازمان عفوبین الملل وصلح سبز"دراین رابطه ابرازنگرانی داردوجنبه های اقتصادی وسیاسی جهانی شدن رابه زیان کشورهای عقب مانده میداندومیگویدکه این روندمنافع اقتصادی کشورهارادرسطح ملی صدمه میزند،توان کشورهارابرای مبارزه بااستعماراقتصادی وحتادفاع ازشهروندان آنهاکاهش میدهد. درنتیجه دولتهایی تقویه میشوندکه ازلحاظ اقتصادی دست بالادارندوبااستفاده ازنفوذاقتصادی نه تنهاازاستعماراقتصادی خودداری نمینمایند؛بلکه به بهابۀ دفاع ازحقوق بشر،حقوق بشررانیزپایمال میکنند. ازهمین رو"ماهاتیرمحمدصدراعظم مالیزیا(12)درنشست اقتصادجهانی نیویارک امریکادرسوم فبروری سال 2003طی سخنرانی خودگفته بود:"جهانی شدن واژه یی است که حرکت تمام کشورهای جهان رابه سمت یک موجودیت واحدتوصیف میکند. این واژه توسط کشورهای ثروتمند، درپاسخ به پیشرفتهای فناورانه وسرعت سهولت درجابجایی آنهاآفریده شده است که تاکیدآن برجریان آزادسرمایه وتجارت کالاوخدمت است ؛ولی مردم وسایرچیزهاممکن است ، به این ساده گی قابل جابجایی نباشند. " ازدیدگاۀ اودرصورت جریان آزادسرمایه مقررات وقوانین ازکنترول دولتهاخارج میشودودرنتیجه قانونگذاری رادراین زمینه نهادهای بین المللی که درراس آنهاکشورهای نیرومندقراردارند، به عهده میگیرند. دراینصورت کشورهای کمترانکشاف یافته هرگزنقشی درتعیین مقررات وقوانین نامبرده داشته نمیتوانندووضع قوانین جهانی هم اهمیتی به مشکلات کشورهاضعیف نمیدهند.
گفتنی است که قرایندجهانی شدن حالابیشترازهرزمانی پیچیده ترشده است ؛زیراباتوسعۀ اطلاعات وارتباطات رستاخیزی درصحنۀ اندیشه هادرحال ایجادوشکل گیری اندیشه هادرحال شگوفایی است . درگذشته هابنابرنبود امکانات بسیاری ازدیدگاه ها میمردندواستعدادهاناشگفته میماندند؛زیراکه ابزاری برای رشد افکاروجودنداشت تابرای هرکس زمینۀ بروزدیدگاههای درونی آنهافراهم شود.حالاکه این دیوارهاشکسته است ، شایددرآیندۀ نه چندان دوربابلندرفتن شمارسایدهای انترنیتی حتابرای یک فکروپنداشتی شایدهزارهااندیشۀ جدید سربلندنماید. پس باتوسعۀچنین روندی چگونه میتوان امیدواربودکه دردهکدۀ واحدجهانی هزاران هزاراندیشه باهم سرسازگاری داشته باشند.این حرفهاتحقق دهکدۀ جهانی رانیزبه بهام میکشاند. ازاین دیدگاه بازهم درمیدان بزرگ آن آنانی برنده خواهندبودکه بن وپی استواری دردل تاریخ جهان داشته باشندوبابالنده گردانیدن آن اززیربارمظلومیت تاریخ توان رهایی رادریابند، درغیراینصورت این حرفهاراخیالی بیش نمیتوان پنداشت.
شماری ازدانشمندان باآنکه روندجهانی شدن راحتمی میدانند؛ولی آیندۀ آنرانگران کننده ارزیابی میکنند. داکتر"احمدروشنفکرزاد"کارشناس مسایل اقتصادی (13) درتعریفی ازجهانی شدن نوشته است :"جهانی سازی باآنکه روندی است که بشردرجریان رشدوتوسعۀ خودناگزیراست ازمقابله باآن خودداری کندوبه جریان آن بپیونددودرواقع جهانی شدن درنوردیدن تمامی مرزهای جغرافیایی است."
واضح است که دراین پروسه احزاب وگروههاکه به منافع ملی خودمی ادیشند، بااین جریان مخالفت میورزند. ازسوی دیگر سازمانهای جهانی چون سازمان ملل متحدکه هدفش برقراری همکاری میان اقوام وملیتهامیباشدازاینکه نفوذقدرتهای بزرگ دراین سازمان کارکردهای آنرازیرسوال برده است . ترس ازآن میرودکه پروژۀ جهانی شدن هم درچنگال چنین قدرتهاافتدوسرنوشت ملتهای ضعیف رابه بازی بگیرند.
بایدیاآورشد که شماری علمادرکناراستراتیژیهای مخالف وموافق به استرتیژی دیگری بنام استراتیژی مداراومقاومت نیزباوردارندکه درواقع نوعی تلفیق دواستراتیژی بالامیباشد .این روش یکنوع سازش همراه بامقاومت توصیه میشودکه بااستفاده ازجنبه های مثبت روندجهانی شدن بایست درراستای رشد ارزشهای ملی وتوسعۀ اقتصادی وصنعتی کشوری تلاش کردوآن جلوههای جهانی شدن رابه مداراگرفت که باهویت ملی وتاریخی کشوری درتضادنباشدوبه تعبیری دیگردشواریهای هویتی راببارنیاورد.دراین برخوردباتوجه به شناخت دقیق ویژه گی استعماری غرب به استفاده ازتکنالوژی آن تاکیدشده است. دراین روش به بازخوانی فرهنگی وبالنده گی ارزشهای آن بارویکردی تازه تاکید شده است تابااتکای فرهنگ خودی وتقویت خودباوری دفاع منطقی ازهویت فرهنگی میسرگرددوازسویی هم باقرائت جدیدازعناصرفرهنگ وسنت ،عناصری بیشترموردبازخوانی قراربگیرندکه باتحولات جدیدسازگارنیستندو نیاززمان برتصحیح وتعدیل آنهاتاکیددارد.
ازآنچه گفته آمدجهانی شدن درهرحوزه یی جاده های پرپیچ وخمی رادرپیشروی داردکه پیمودن آن کارساده یی نیست . هرگاه پیمودنی هم باشد، چشمان روشن وآگاهی تندی میخواهدکه پیمودن هرگام آن نه تنهاآگاهی های ژرف ازفرهنگهای گوناگون رامیطلبدوبرای گامگذاریهای تازه ژرفبینی های جدیدی رادرحوزه های عناصرفرهنگی مختلف نیزمیخواهدتا کوه وکتل های دشوارآنرانه تنهابایکبارعبورکردن ؛بلکه باعبورکردنهای بارباربتوان طی کرد. آری پیمودنی بس دشوارکه تدبروتانی فراوانی درکاراست تااگردرناکجاآبادی "جهانی شدن"موجودباشد، به کاروان آن پیوندحاصل کرد. آنهم درصورتی ممکن است که درروشنایی گفتمان تمدنهاوفرهنگهاراهی رابه مثابۀ چراغی برفرازراه به سوی جادۀ جهانی شدن بازنمودوباآمیزش عناصراصیل وپایدار فرهنگهای مختلف بویژه عناصریرابیشتربه کارگرفت که مایه های نیرومندوظرفیتهای سرشارجهانی شدن رادارا باشند. آشکاراست که بانفی ارزشهای فرهنگی دیگران نه ؛بلکه باپذیرش ارزشهای ناب فرهنگی مختلف میتوان درخت تنومندجهانی شدن رابرفرازفرهنگهاباقامت بلنداستوارنگاه داشت . درغیرااینصورت به اهتزازدرآوردن بیرق جهانی شدن برفرازفرهنگ خاصی ناممکن وحتامحال است ؛زیرادراین جهان گوناگونیهاوپرازتضادهای فرهنگی همه چیزرایک گونه دیدن وازآنهاپدیدۀ قابل قبول فرهنگی یی برای تمام ملتهای جهان ساختن امری است بس دشوارکه حتابا"پوست سیرشدن کفشهاوبه سوزن مبدل شدن عصا"هم ناممکن میباشد.
جای تردیدی نخواهدبود،درصورت توسعۀ فناوریهای اطلاعاتی وگشترش فعالیتهای اقتصادی درسطح جهان وباشیشه یی شدن مرزهافرهنگهاآشتی پذیرتروازاختلافات روزافزون میان فرهنگهاخواهدکاست؛ولی اینرانبایدازنظردورداشت، فرایندنامبرده چنان پیچیده،متضاد،گوناگون وسریع است که زایش اندیشه های تازه به تازه باآنکه درفشرده شدن زمان ومکان می افزاید،هرچه بیشترپردۀ ابهام ازسیمای واقعی فرهنگهارانیزفرومی افگندودرنتیجه دورنمای گسستگیهای درحال پیوست وپیوستگیهای درحال گسستن رانیزدرقبال دارد. زمانی به این همه گسستگیهامیتوان غلبه یافت وبرپیوستگیهای آن افزودکه اقتصاد، فناوریهای گوناگون وفرهنگ زیرچتراندیشۀ یی بهم آمیزندکه توانایی جهانی شدن راداراباشد. پس جهانی شدن نیازشدید به اندیشۀ جهانی داردوتازمانیکه درجهان، اندیشۀ یی جهانی نشود، هیچ چیزی جهانی نخواهدشد.
1- محمدمحمدی ، دین داری دردنیای جهانی شده ، روزنامۀ راۀ نجات ، شمارۀ 709
2 - گیدنز ،جهان رهاشده ، ترجمۀعلی اصغرسعیدی ، نشرعلم وادب 1379 mehrpuya.blo gfa.com/post-30aspx
3- آقای سعیدی ،جهانی شدن اقتصاد، رشدوآموزش علوم اجتماعی ، چاپ تهران ،شماره های
4- گل محمدی ،احمدی، جهانی شدن فرهنگ ،هوبت ،نشرنی ،1383مجلۀآموزش علوم اجتماعی ، چاپ تهران ، شماره های 83،101،102
5- کچویان ،حسین ، نظریه های فرهنگی وارتباطات ، شمارۀ 2و3، بهاروتابستان 1384
6- رونالدرابرتسون ،جهانی شدن ، تیوری های اجتماعی وفرهنگ جهانی ، مجلۀ آموزش وعلوم اجتماعی ، چاپ تهران ، شماره های 12،85
7- fa.shvoong.com-socialscieces/business managemcent
www.pazhuhishnamh.org/confeat/view192/156
8- حسن افروخته ، جهانی شدن اقتصادونقش آن درساختارفضایی واجتماعی شهرها، اطلاعات سیاسی-اقتصادی ، سال شانزدهم ، شمارۀ اول ودوم میزان وعقرب سال 1380 ، صفحۀ 140
9- فرهنگ رجایی ، پدیدۀ جهانی شدن :وضعیت بشری وتمدن اطلاعاتی ، ترجمۀ عبدالحسین آذرنگ ،تهران ،نشرآگاه ، شمارۀ 1379 ، صفحۀ 148-149
10- سلیمان ایران زاده "جهانی شدن وتحولات استرتیژیک درمدیریت "، اطلاعات اقتصادی ، سال پانزدهم ، شمارۀ دوازدهم وپانزدهم ، مردادوشهریور ، 1380 ، صفحۀ 92
11- احمدشعبانی ، جهانی شدن دنیای اطلاعات ، فصلنامۀ علوم اطلاع رسانی ، دورۀ 20، شمارۀ سوم وچهارم ، بهاروتابستان، 1384، صفحۀ 63-72
12- داکترماهاتیرمحمد،جهانی شدن:چالشهاووتاثیرات آن درنشست اقتصادجهانی،نیویارک ،03-02-002
13- داکتراحمدروشنفکرزاد ، دغدغدۀ جهانی شدن ، مرداد ، 1383
بالا
بازگشت