پيام اکادميسين دستگيرپنجشيری بمناسبت گشايش تارنمای کاتب هزاره
ای سوخته خرمن و جوان وطنم
ای بیل بدست و باغبان وطنم
رو صلح وزمین وآب را بازستان
گلخوشه بچین ز آسمان وطنم
"فروغ هستی"
هموطن محترم انجنیر غ. سخی ارزگانی!
باشادمانی بیکران از گشایش تارنما (وپسایت ) ملا فیض محمد کاتب هزاره به گرداننده گی جناب شما آگاهی یافتم. نخست این ابتکار را به شما و همه روشنفکران و روشنگران مردم فرهیختهء هزارستان تبریک و شاد باش میگویم. سپس ملا فیض محمد کاتب نه تنها افتخار و ثروت سرشار مردم و قوم زحمتکش هزاره میباشند، بل به همه گروههای قومی افغانستان پیوند تنگاتنگ اجتماعی– تاریخی و فرهنگی دارند. ملا فیض محمد کاتب شخصیت فرهنگی چندین بعدی کشورما بود. ایشان ملا و دانشمند دین بوده اند؛ به احکام قرآن مجید به قصص پیامبران مرسل و انبیا و به تفسیر قرآن و احادیث پیامبر اسلام آگاهی داشته اند. ایشان نویسنده و کاتب بوده اند، ایشان تاریخ نگار بسیار هوشمند و روانشناس توانا بوده اند.
افراطکاریهای مستبدانه امیران و شاهان دوران استبداد استعماری بویژه دوران امیر عبد الرحمان را با همه چیره دستی ثبت و بیان توانسته اند. ایشان عضو نخستین موج مشروطیت بوده اند و با همه شناخت ژرف استبداد استعماری دوران زنده گی و زمان خویش به جنبش مشروطیت اول پیوسته بود ه اند و شرایط ذهنی گذار جامعه به دموکراسی مرد مسالاری و حاکمیت قانون را فراهم میکرده اند.
از ایشان سراج التواریخ و آ ثار تاریخی با ارزش دیگری به نسلهای پاکیزه مغز امروز و فردای وطن به میراث مانده است. باید از رفیق ارجمند ما سلطان علی کشتمند با قدرشناسی یاد کرد که این آثار خطی ملافیض محمد کاتب هزاره را از فرزند فرهیختهء کاتب به بهای بسیار ارزان برای آرشیف ملی خریداری و از دستبرد چپاولگران و ارباب غنایم نجات بخشید ند.
و در فرجام پیشنهاد میکنم که همه پژوهشگران مردم هزارستان و افغانستان بویژه جناب ارزگانی تلاش پر امید کنند تا بخش آخر سراج التواریخ نیز دستیاب شود. درین زمینه استاد بزرگوار ما زهماء [ پروفیسر محمد علی زهما] صاحب که عمر ایشان دراز باد، شاید معلومات لازم را در دسترس شما قرار بدهند. و تا جاییکه من شخصا از استاد گرانمایه ام زنده یاد اکادمیسین دکتر جاوید شنیده بودم، درین بخش سراج التواریخ رویدادهای دوران سلطنت شاه امان الله بازتاب روشن داشته است. زنده نام دکتر میر نجم الدین انصاری رییس تألیف و ترجمهء وزارت معارف این فصل پردرخشش دههء سوم قرن بیست را از بیم سانسور و برشهای نابه هنجار سردار محمد نعیم طبع نتوانست. ولی مدتی پس آن بخش را به محترم عفوی غرقه مدیر نشرات و مدیر مجلهء ادب دانشکدهء ادبیات سپرده بود تا اندک اندک به نشر آن توفیق یابد؛ ولی به این امر دست نیافت. ازآن تاریخ تا کنون نزدیک به 60 سال میگذرد. تا جاییکه من بیاد دارم آقای عفوی غرقه در ده افغانان و در پایان جادهء سمت راست ولایت کابل منزل داشته و زنده گی میکرده اند.
حقیقت تاریخی دیگری را که به شما برای نخستین بار فاش کنم یک خبر خوش است. در دوران حضور شوروی در افغانستان یکی از دانشمندان شرق شناسی شوروی مایل بود که رسالهء دکتری خود را در بارهء سراج التواریخ ملافیض محمد کاتب هزاره بنویسد. ولی من اورا تشویق کردم که کار پژوهشی مبتکرانهء خود را روی نسخهء قلمی " تذکرة الا نقلاب " ملا فیض محمد کاتب هزاره آغاز کند. در آن زمان آرشیف ملی بصورت عصری گشایش یافته بود و زنده نام حیدر مسعود وزیر اطلاعات و فرهنگ بود که مصارف فوتو کاپی آن نسخه را از معاش خود به آرشیف ملی پرداختم. آن دانشمند جوان روسی با سپاسگزاری کار خود را آغاز و طی یک سال پیروزمندانه پایان بخشید و کتاب تذکره الانقلاب از سوی شعبه خاورشناسی اکادمی علوم اتحاد شوروی طبع شد.
متن آن بزبان روسی و در حاشیه آن متن فارسی به شیوهء کتب، بازار قصه خوانی پشاور چاپ شده است که یک نسخهء آن از سوی پژوهشگر شوروی به من اهدا شده بود. در ین این کتاب رویدادهای روزمرهء نه ماههء دوران امارت امیر حبیب الله کوهدامنی از آغا ز تا آخرین روز آن بازتاب روشن دارد. پیشنهاد میکنم تا این اثر تاریخی کاتب را از شعبهء خاورشناسی اکادمی روسیه به دست آورید و در تارنمای کاتب زمینهء چاپ آنرا فراهم کنید. تا حلقهء مفقودهء دوران امیر حبیب الله کلکانی نیز در زنجیره تاریخ قرن بیستم جای و مقام خو درا یافته بتواند و زمینه مقایسه میان دوران سلطنت نادرخان باسواد و این به گفتهء استاد خلیلی عیار خراسان بروشنی آشکارگردد. ولی نام کامل ولادمیر... نویسنده این رساله تحقیقی فراموشم شده است.
من نیز تلاش میکنم که هرگاه این نسخهء چاپی از دستبرد تنظیمهای تندرو نجات یافته باشد، بیدرنگ آنرا به تارنمای ملا فیض محمد کاتب اهدا کنم.
و به ریاست محترم اکادمی علوم نیز پیشنهاد میکنم که فوتو کاپی این کتاب قلمی وغنیمت بزرگ ملا فیض محمد کاتب هزاره را از آرشیف ملی و زندان دوران استبداد خاندان نادر– داوود توسط یکی از محققان مرکز تاریخ بیرون آورند، با قطع و صحافت و کاغذ بهتر تنقیح نقد معرفی طبع نشر و در دسترس پژوهشگران و علاقه مندان تاریخ معاصر افغانستان و جهان قرار دهند.
با عرض حرمت
اکادمیسین دستگیر پنجشیری
ایالت واشنگتن – امریکا
28 اسد 1386 خورشیدی
بالا
بازگشت