محمد اسحاق فياض
امتيازخط لوله گازتركمنستان، از دست مي رود
بحران ادامه جنگ و نا امني در افغانستان سبب شد كه بسياري از سرمايه گذاري هاي داخلي و خارجي در افغانستان مختل گردد و سرمايه گذاران به جاي افغانستان مكان ديگري را براي فعاليت هاي اقتصادي شان انتخاب كنند، طبيعي است كه سرمايه گذاري داخلي و خارجي براي توسعه و پيشرفت افغانستان نقش حياتي دارد كه متاسفانه اين امكان را جنگ و ناامني ها از مردم افغانستان گرفته است و اين مردم در سايه فقر و بدبختي و بي كاري مجبور مي شوند به كشور هاي ديگر با ذلت و بدبختي بدترين كارها را متحمل مي شوند و با اهانت و تحقير رد مرز مي شوند، اما در كشورخود نمي توانند از فرصت هاي اقتصادي و امتيازات منطقه اي كه براي اين كشور به بار مي آورد استفاده ببرد. يكي از امتيازات برزگي كه تقريبا از دست مي رود، خط لوله گاز تركمنستان از خاك افغانستان به هند است. اين خط لوله در صورت احداث آن صدها ميليون دالر براي افغانستان سود داشت و حدود چهار صد ميليون دالردرسال افغانستان حق ترانزيت در يافت مي كرد و در كنار اين امتياز از خريد گاز ارزان قيمت در داخل افغانستان برخور دار مي گرديد و دهها ميليون دالر ديگر براي مردم افغانستان در قبال مصرف گار صرفه جويي مي گرديد. اما اميد دست يابي به همين طرح اكنون به نااميدي تبديل مي شود و هند تصميم گرفته است كه به جاي گاز تركمنستان از ايران گار خريداري كند و مسيري را انتخاب نمايد كه هرگز به خاك افغانستان امتداد نمي يابد. طرح احداث خط لوله گازتركمنستان از خاك افغانستان از قبل نيز يك رقيب جدي در كنار خود داشت و آن انتقال گاز ايران به هندبود، وقتي طرح احداث خط لوله گازتركمنستان به هند برسرزبانها بود، ايران تلاش زياد كرد تا تركمنستان را راضي كند كه صدور گاز خود را توسط احداث خط لوله از خاك ايران، طرح ريزي نمايد و اين كشور همواره تلاش داشت تا ثابت كند كه افغانستان در نا امني به سر مي برد و بحران در اين كشور به اين زودي ها تمام نمي شود و بهترين راه براي صدورگاز خاك ايران است، اين خط لوله هميشه با تنش هاي سياسي نيز همراه بوده است و نقطه مركزي بحران پاكستان مي باشد و متاسفانه هردوخط لوله ( ايران و تركمنستان)از خاك اين كشور مي گذرد، وجود اين كشور در مسير راه خطوط لوله گاز سبب شده است كه سالها طرح احداث خط لوله به سوي هند به تاخير بيافتد، اما نياز هاي اساسي هردو كشور به گاز وارداتي سبب شده است كه هردو كشوراختلافات خود را بر سركشميركنار بگذارند و هند چاره اي جز آن نديد كه به امتداد خط لوله گاز از خاك پاكستان راضي شود.
متاسفانه احداث خط لوله گاز تركمنستان از خاك افغانستان به جاي آن كه منفعت براي كشور ما ببار آورد، بحران و خونريزي و دخالت خارجي را دركشور ما تشديد كرد، پاكستان به طمع رسيدن به بازارهاي آسياي مركزي و سود زيادي كه گاز ارزان تركمنستان عايد اين كشور مي گرديد، گروه طالبان را بوجود آورد و اين گروه را تقويت و تسليح نمود و به جان مردم افغانستان انداخت كه متاسفانه فاجعه هاي انساني زيادي را در اين كشور مرتكب شد، در كنار آن شركت آمريكاي يونيكال به طمع بدست آوردند امتياز احداث اين خط لوله تلاش هاي زيادي كرد و پول هاي كلاني را به مصرف رساند و براي رسيده به اين هدف گروه طالبان را تجهيز و تقويت كرد، اما جز ضرر هيچ منفعتي عايد اين شركت نگرديد. بعد از سقوط طالبان و استقرار دموكراسي در افغانستان، اميد واري هاي زيادي بوجود آمد تا احداث اين خط لوله به توافق نهايي ميان كشورهاي ذيفع برسد، اما به مرور زمان اين طرح آميخته با مسايل سياسي و ناامني هاي منطقه اي گرديد كه شك و ترديد هايي را نسبت به موفقيت اين طرح بوجود آورد و ايران با استفاده ازاين فرصت با تلاش هاي زياد ديپلماتيك و امتيازاتي كه به طرف هاي ذينفع داد موفق شد در اين رقابت پيروز ميدان باشد.
متاسفانه عوامل زير سبب گرديد كه طرح خط لوله تركمنستان از خاك افغانستان همچنان در پردهاابهام باقي بماند، اولين عامل گسترش مجدد در گيري ها و ناامني ها درافغانستان بود و متاسفانه ثقل در گيري ها در دو سال گذشته در مناطقي روي داده است كه خط لوله از آن بايد مي گذشت، نا امني ها و خشونت طلبي هاي طالبان همانطوري كه سبب شد سرمايه گذاري هاي داخلي و خارجي را در افغانستان مانع گردد، مانع رسيدن توافق به احداث خط لوله گار نيز گرديد.
دومين عامل شورش هاي مردم بلوچ ايالت بلوچستان پاكستان عليه دولت اين كشور بود، كشته شدن اكبر بكتي در سال گذشته اين بحران راچند برابر افزايش داد و خط لوله تركمنستان نيز از منطقه اي مي گذشت كه شورشيان بلوچ در آن حضور داشتند.
عدم علاقه مندي پاكستان در طرح احداث اين خط لوله سومين عامل مي تواند باشد، زيراپاكستان در زمان طالبان از اين طرح به عنوان عامل فشار براي به قدرت رساندن رژيم موردعلاقه خود در كابل تلاش مي كرد، اما با استقرار نظام دموكراسي درافغانستان و تنش كابل و اسلام آباد در مورد قضيه خط ديورند و تقويت مجدد طالبان توسط پاكستان، زمينه رسيدن به توافق را براي احداث اين خط لوله ميان طرف هاي ذينفع كند نمود و به ياس مبدل ساخت. هر چند دولت افغانستان تلاش هاي زيادي كرد تا اطمينان دولت هاي هند و پاكستان و شركت هاي احداث كننده خط لوله را به سوي اين طرح جلب نمايد اما متاسفانه با گسترش دامنه نا امني ها و افزايش حملات طالبان در جنوب و تيره شدن روابط ميان پاكستان و افغانستان، مانع بزرگي در جلب اطمينان بود.
با توجه با اين تحولات و پيش آمد هاي سياسي و نظامي، هند و پاكستان بيشتر به سوي ايران تمايل پيداكردند، تا مشكلات انرژوي سوختي خود رااز طريق ايران بر طرف سازند و بدين ترتيب فرصت هاي طلايي به سرعت از دست افغانستان خارج مي شود و سود باد آورده اي كه نصيب افغانستان مي گرديد به راحتي آن را از دست داد، امتيازي كه مي توانست تحول اقتصادي خوبي را دركشور ما بوجود آورد.
به هرحال ايران اكنون گزينه اول تامين كننده نيازهاي سوختي هند به شمار مي رود و طي چندين جلسه مسير احداث خط لوله از ايران به هند نهايي شده است و مشكلاتي در باره قيمت گاز صادراتي بود كه آن هم حل گرديده اما توافق نهايي و رسمي صورت نگرفته است، طبق اين توافق نامه اگر عملي گردد، هند يكى از مشتريان گاز طبيعى فازهاى 6 و 7 و 8 پارس جنوبى ايران خواهد بود و پيش‌بينى مى‌شود گاز طبيعى صادر شده به هند به 5 ميليون تن در سال برسد و به مدت 20 سال ادامه داشته باشد، در صورتي كه اين طرح به زودي امضا گردد پروژه احداث خط لوله تا سال 2010 تكميل و صدور گاز به هند دراين سال شروع خواهد شد.اين خط لوله 2520 كيلومتر طول دارد كه قسمت عمده آن از خاك پاكستان مي گذرد. پاكستان علاوه بر استفاده از خط لوله گاز براى تأمين انرژى مورد نياز خود سالانه بين 500 تا 600 ميليون دالررحق ترانزيت دريافت مى‌كند. به علاوه به دليل دريافت گاز ارزان، سالانه 200 ميليون دالر عايد اين كشور مى‌شود. اما اين خط لوله با مشكلات سياسي نيز روبروست و آن اين است كه ايران از سوي آمريكا و كشورهاي اروپايي به دليل طرح هاي اتمي اش تحت فشار قرار دارد و در آينده ممكن است مورد تحريمهاي بيشتري از سوي كشورهاي جهان قرار گيرد، به همين دليل امريكا با توجه به روابط خوبي كه با هند دارد اين كشور را تحت فشار قرار داده تا از خريد گاز از ايران منصرف شود و كشور ديگري را به جاي ايران انتخاب نمايد، اما نياز شديد هند به انرژري سبب شده است كه مقامات هندي مذاكرات خود را با ايران ادامه بدهد. با آنكه مذاكرات متعددي كه ميان مقامات پاكستاني و هندي و ايراني صورت گرفته است و آنان دراين مذاكرات به توافق نهايي نيز دست يافته اند، اما هند جانب احتياط را از دست نداده است، امان الله خان جدون وزير نفت و منابع طبيعی پاکستان در يك مصاحبه اي در هفته گذشته پس از توافق نهايي كه ميان سه كشور ايران، پاكستان و هند به وجود آمد اعلام كرد كه: کار عملی احداث خط لوله گاز ايران- پاکستان امسال (2007) شروع می شود و مسايل قيمت و حقوق خريد و فروش بين ايران و پاکستان حل و فصل شده است. اماهند برای امضای توافقنامه سه جانبه که شامل حق العبور سالانه پاکستان به ارزش نيم ميليارد دلار می شود، يک ماه ديگر مهلت خواسته است.
فشارهاي بين المللي ممكن است بار ديگر اين طرح را به مشكل مواجه سازد و ممكن است حتي يك بار ديگر چشم ها به خريد گاز تركمنستان ازمسير افغانستان دوخته شود، اما اگر دولت افغا نستان در اين راستا تلاش نكند و امنيت مسير احداث خط لوله را تامين ننمايد، ممكن است بارها اين نظر ها را به ياس مبدل كند، طرح احداث خط لوله گاز تركمنستان از خاك افغانستان به هند، هنوز هم به كلي از ميان نرفته است نياز هند به انرژي به احداث اين خط لوله نيز ضرورت دارد، اما آنچه در اين زمينه مهم است تحكيم پايه هاي امنيت در افغانستان است كه پايه هاي لرزان امنيت سبب شده است كه فرصت هاي كلان اقتصادي يكي پس از ديگري از افغانستان گرفته شود ومردم ما در فقر و بدبختي بيشتري فروبروند و به نا چار دست به مهاجرت بزنند و مورد توهين و تحقير بيگانه گان قرار گيرند.
بالا
بازگشت