احمد سعيدی
اهمیت اقتصادی پروژه انتقال گاز از ترکمنستان
برای افغانستان و کشور های منطقه
عصر ساینس و تکنالوژی که منجر به رشد بی سابقه صنعت در کشور های جهان و بخصوص در کشور های امریکای شمالی ، اروپا و برخی از کشور های آسیائی گردید ، در حقیقت امر سنگ بنای اساسی آن مواد خام و انرژئیکه چرخ هـــای ماشین آلات غول پیکــر را به حرکت در می آورند می باشد .
تحقیقات جیولوجیکی که در سال های اخیر در کشور های پیشرفتۀ جهان صورت گرفته است ، نشاندهندۀ آنست که ذخایر مواد خام و منابع انرژیتیکی آن قسماً به پایان رسیده و یا در آیندۀ نزدیک به صورت کل به پایان خواهند رسید و این حالت نهایت نگران کننده برای کشور های پیشرفتۀ جهان می باشد ، ولی یگانه اتکای این کشور ها به منابع دست ناخوردۀ کشور های جهان سوم می باشند که باید با استفاده از آن نیازمندی انرژیتیکی خویش را مرفوع سازند .
در عصرکنونی همه نهاد های صنعتی با استفاده از انرژی نفت و گاز که یکی از ارزانترین انرژی محسوب می گردد ، نیازمندی روز افزون خویش را مرفوع می سازند که این انرژی اغلباً در کشور های شرق میانه و کشور های آسیای مرکزی به حد کافی دریافت می گردد و جهان صنعتی نیز با اتکای ذخایر غنی شرق میانه و آسیای مرکزی برنامه های تولیدی خویش را طرح ریزی می نمایند ، به هر میزانیکه رشد صنعتی گسترش می یابد به همان اندازه تقاضأ برای انرژی بیشتر می گردد .
با تحقق همچو اهداف نباید اهمیت سرمایه گذاری های خارجی و اهمیت آن در رشد اقتصاد کشور های جهان سوم را از نظر به دور افگند ، بلکه به آن اهمیت قابل ملاحظه و درخور اهمیت باید قایل گردید .
در جهان امروز سرمایه گذاری های خارجی بخش عمدۀ از فعالیت های اقتصادی در سطح جهان را تشکیــل می دهنـــد ، کمتـــر کشـــور هـــا را می توان سراغ کرد که سرمایه گذاری ها را در خود نداشته باشد (بخصوص در کشور های جهان سوم) طرز و تفکر جهانی شدن اقتصادی و تشکیل و ایجاد اتحادیه های بزرگ منطقوی و جهانی یک عامل عمده رشد و تقویۀ سرمایه گذاری خارجی محسوب گردیده و ابعاد تازه را به آن بخشیده اند .
قبل از فروپــــاشی اتحـــاد شوروی ســـابق که سیستــم های اقتصـــاد پلان مرکزی (اشتراکــــی و سوسیالیستــــی) و اقتصاد بازار آزاد (سرمایه داری یا کپیتالیزم) به مثابۀ دوقطب مخالف در برابر هم قرار داشتند ، سرمایه گذاری خارجی نیز رنگی دیگری بخود اختصاص داده بود ـ تشکیل اتحادیه های بزرگ و تقسیم منطقوی جهان خود قدمی در جهت رشد و انکشاف سرمایه گذاری خارجی به حساب می رفت ، اما همچو مراودات تنها در میان کشور های سرمایه داری در یک قطب وجود داشت ، ولی برخلاف آن سرمایه گذاری های خارجی در میان کشور های بلاک شرقی (کشور های سوسیالیستی) به گونۀ بود که تنها در میان خود می توانستند با احداث واحد های اقتصادی مشترک بپردازند ز یرا سیاست انحصاری حاکم بر سیستم اقتصاد مبتنی بر پلان مرکزی اجازه نمی داد تا همچو روابط با کشور های غیر سوسیالیستی برقرار نماید .
این مفکـــوره را اقتصـــاد دانان پیـــرو نظــام ســــوسیـــالیستــــی بنـــام " استرگراسیون اقتصادی " یاد می نمود اما بعد از اضمحلال اتحاد شوروی سابق که حاکمیت اقتصاد پلان مرکزی از چارچوب نظام مسلط به موجب فروپاشی آن حذف گردید و سرمایه گذاری های خارجی نیز رنگ دیگری به خود اختصاص داد .
کشور های جهان سوم و بخصوص آنهائیکه تحت سیطره نظامی سوسیالیستی متکی بر اقتصاد بسته و رهبری شده به سر می بردند ، وارد بازار آزاد شده و امکانات به کار اندازی منابع و معادن طبیعی شان را توسط همکاری به کشور های دیگر بدست آوردند که روی همین تغیرات کیفی و نهادی زنجیر های انحصار و اسارت بار در هم شکست و سرمایه گذاری های جدید ، رقابت های جدید اقتصادی را به میان آورد .
کشور های عقب مانده و در حال رشد توسط جلب سرمایه گذاری های خارجی توانستند امکانات استفاده از منابع طبیعی و اقتصادی خویش را به مساعدت کشور های پیشرفته و دارای وسایل و امکانات بهتر تخنیکی و اقتصادی دریابند ، زیرا کشور های متمول و دارای تخنیک و تکنالوژی پیشرفته بیشتر علاقمند استفاده از منابع اقتصادی کشور های غیر رشد یافته بودند و پیوسته تلاش می ورزیدند تا از این منابع دست ناخورده به نفع جانبین استفاده بعمل آورند ، با بکار برد همین شیوه کشور های عقب مانده قادر به آن می گردند تا آهنگ رشد اقتصادی را در کشور قوت و نیروی بیشتر بخشیده و تدریجاً بسوی خود کفائی اقتصادی قدم بردارند که میتوان مثال روشن آنرا منابع نفتی سرشار و وافر کشور ترکمنستان را قلمداد نمود ، که بعد از فروپاشی اتحاد شوروی سابق مورد توجۀ کشور ها و کمپنمی های مختلف قرار گرفته و مدت بیش از (8) سال بدینسو بالای طرح و چگونگی تطبیق آن همین اکنون کار جریان دارد .
اکمال کار روی پروژۀ انتقال نفت و گاز از ترکمنستان به کشور های افغانستان ، پاکستان ، هند ، چین و سایر کشور های دیگر در جنوب و جنوب شرق آسیا باعث آن خواهد گردید تا از یکسو کشور ترکمنستان از رشد اقتصادی برخوردار گردد و از سوی دیگر به نفع کشور های استهلاک کننده و رشد اقتصادی آن بیانجامد .
کمپنی پتروشیمیائی کشور ارجنتاین (بریداس) برای نخستین بار جهت تطبیق این پروژه تلاش ها را بعمل آورد که موجب عقد موافقتنامه های متعدد میان ترکمنستان و کمپنی بریداس گردید ، ولی کمپنی (یونوکال) امریکائی که مرکز آن در ایالت کلیفورنیا می باشد نیز وارد صحنه غرض راه اندازی مسابقه در خصوص پروژه گردید ، ولی سرانجام در زمان تسلط طالبان در افغانستان کمپنی بریداس از مسابقه دست برداشته و بکنار رفتن آن پروژۀ انتقال نفت و گاز به کمپنی یونوکال باقی ماند که رژیم طالبان نیز با کمپنی متذکره داخل مذاکره گردید ، ولی باید گفت که کمپنی یونوکال نهایت دیرتر وارد صحنه گردید و این زمانی بود که کمپنی یونوکال اهمیت اقتصادی خویش را از دست داده و بحیث ابزار سیاست های دولت مردان امریکائی مبدل گردیده بود .
در سال های (1997و 1998 ) اریک دیمریل در رأس یک هیئات فنی و تخنیکی یکی پی دیگر وارد اسلام آباد گردیده ، تا از آن طریق در مورد چگونگی کار پروژه مبتنی بر وضع یک سلسله شرایط بالای رژیم طالبان در عوض آغاز کار پروژه توسط کمپنی یونوکال داخل مذاکره گردد ، کمپنی یونوکال بعوض اینکه اهداف اقتصادی خویش را دنبال نماید شکار اهداف سیاسی کشور مطبوع شان شد و با رکود مطلق مواجه گردید .
در مورد تطبیق و تمدید پایپ لاین ها دو نوع طرح وجود داشت که از جمله نخستین طرح آن متکی بر آن بود که پایپ لایــن هــا از ولایت دولت آباد ترکمستان آغاز و در خاک افغانستان از مسیر ولایات فاریاب ، شبرغان ، مزار شریف ، سمنگان ، بغلان ، ارتفاعات ســالنگ ها ، پروان ، کابل و جلال آباد به قلمرو پاکستان داخل گردیده که بعداً به نقاط دیگر پاکستان و حتی کشور هند تمدید خواهند گردید و دومین طرح آن متکی بر آن بود که پایپ لاین از مسیر ولایات فاریاب ، غور ، هرات ، هلمند ، کندهار و بعداً در داخل قلمرو پاکستان گردیده و از مسیر بولدک ، پیشین ، گوادر و ملتان به داخل خاک هند باید منتهی گردد .
کارشناسان امور در مورد ظرفیت ذخیروی این منبع انرژی عقیده بر آنست که با وصف مصرف با حجم وسیع آن می تواند برای مدت (80) سال پی در پی نیازمندی های کشور های آسیا ، اروپــــا و امریکـــا را بر آورده سازند .
v مصارف مجموعی ساختمان این پروژه (8.3) ملیارد دالر تخمین گردیده است .
v در سال (1994) کمپنی یونوکال مبلغ (یک) ملیون دالر غرض انجام سروی های مقدماتی در این پروژه به مصرف رسانیده است .
v طول مجموعی پایپ لاین به (1650) کیلومتر می رسد ، که از جمله (169) کیلومتر آن در داخل ترکمنستان ، (750) کیلومتر در داخل افغانستان و متباقی (731) کیلومتر آن در پاکستان تمدید می گردد .
v تعداد بیش از یکصدهزار نفر اعم از کارگران فنی و ماهر و کارگران و مستخدمین عادی در آن با اعطای امتیازات مناسب مصروف کار خواهند گردید ، که از جمله برای تعداد (3 الی 5) هزار نفر افغانها نیز زمینه های کار با پرداخت حقوق و امتیازات مناسب مهیا خواهند شد .
v هیئات های افغانی مشترکاً با هیئات های ترکمنی و پاکستانی الی ختم سال 2005 بیش از ده مرتبه در شهر های عشـق آباد ، کابـــل و اسلام آباد تشکیل جلسه نموده و بر جزئیات و عرصه های تخنیکی پروژه به بحث و مذاکرات پرداخته اند و طبق پیشبینی های قبلی باید کار پروژه در جریان سال 2006 رسماً آغاز گردد ، معیاد اکمال کار پروژۀ متذکره از (5 ـ 7 ) سال پیشبینی گردیده است که بعد از آن به بهره برداری سپرده خواهد شد .
v از درک حق العبور برای افغانستان سالانه مبلغ (35) ملیون دالرعواید پیشبینی گردیده است .
v در احداث این پروژه برای افغان ها شانس آن میسر خواهد گردید که با حجم (2ـ3) ملیادر دالر سرمایه گذاری نماید .
v قرار است در امتداد پایپ لاین یک شاهراره بزرگ با نظرداشت استندرد های بین المللی نیز اعمار گردد که با اعمار آن کشور های هند و پاکستان از مسیر افغانستان به کشور های آسیای میانه اتصال خواهند یافت .
v نظارت و تمویل مالی این پروژه از جانب (A.D.B) یا بانک انکشاف آسیائی صورت خواهد گرفت ، اما مرجع اصلی تمویل و مصارفات پولی آن کمپنی یونوکال کلیفورنیا می باشد .
v کمپنی یونوکال در حقیقت امر توسط یک کنسرتیوم (Consortium) رهبری می گردد ، این کنسرتیوم نه تنها برای نفت و گاز ترکمنستان بلکه برای حوزۀ کسپین ، خوزستان ایران ، عربستان سعودی و سایر کشور های دیگر نفت خیز فعالیت می نماید .
v کنسرتیوم یونوکال متشکل از کمپنی هــای ذیل توأم به اسهـــام آن می باشد !
o یونوکال کارپوریشن از ایالات متحده امریکا با سهم (46.5 %)
o دلتا آیل کمپنی لمیتد از عربستان سعودی با سهم (15 %) .
o کمپنی نفت و گاز ترکمنستان با سهم (7%) .
o اندونیزیا پترولیم لمتد (6.5%) .
o آی توکیو آیل اکسپورتیشن کمپنی لمتد از جاپان با سهم .(6.5%)
o های هویندای انجنیرنگ و کمپنی ساختمانی از کوریای جنوبی با سهم (5%) .
o دی کرسنت گروپ (The Crescent Group) از پاکستان با سهم (3.5%) در حجم عمومی آن خواهد بود .
o در این پروژه افغان ها نیز می تواند سهم خویش را ایفا و شامل آن گردد که سهم پولی آن (1.5%) در حجم عمومی آن خواهد بود .
اخیراً حکومت هند خواستار آن گردیده تا در گروپ (تاپ) شامل گردد باید گفت که گروپ تاپ برای کشور های افغانستان ، ترکمنستان و پاکستان گفته می شود که مسلماً کشور های ترکمنستان و افغانستان شمولیت هند را در کار پروژه پذیرفت ، ولی پاکستان از اشتراک کشور هند در کار پروژه ابا خواهند ورزید ، زیرا پاکستان بیم از آن دارد که شمولیت هند رول پاکستان را بطور طبیعی تصنیف نموده و همچنان خواهد توانست از مسیر پاکستان با کشور های افغانستان ، ایران ، آسیای مرکزی و کشور های عربی راه زمینی را بدست خواهد آورد و تأسیسات صنعتی پنجاب هند ـ تأسیسات صنعتی پنجاب پاکستان را تحت تأثیر و نفوذ خویش قرار خواهند داد ، که برای کشـــور پاکستـــان مایه نگرانی می باشد .
کشور های هند و ایران از مدت ها بدینسو در تلاش اند تا روابط وسیع تجارتی را تأمین نمایند ، ولی اوضاع متشنج میان هند و پاکستان مانع این اهداف هند وا ایران گردیده است ، همین اکنون میان هند و ایران حاوی مبلغ یک ملیارد و 180 ملیون دالر تجارت کالا های غیر نفتی سالانه وجود دارد .
ایران از پروژۀ نفت و گاز که از مسیر افغانستان به هند و پاکستان تمدید می گردد ناخوشنود است ، زیرا ایران خواهان آنست تا بازار خوب را برای مواد نفت و گاز خویش جستجو نماید که هند و چین مشتریان خوب برای ایران پنداشته می شود و آن به موجب اینکه کشور های هند و چین با رشد سریع اقتصادی می تواند ظرفیت های بیشترمصرف انرژی را داشته باشد .
کشور های هند و جمهوری مردم چین که از جمله پرنفوس ترین کشور های جهان محسوب می گردد ، بنابر منجمنت منظم اقتصادی خویش سریعاً بطرف صنعت پیشرفته در حرکت اند که این سیر سریع اقتصادی آنها باعث آن می گردد تا بمنظور رفع انرژی طرف ضرورت خویش علاوه از ریزرف های دست داشتۀ خویش به منابع زیر زمینی آسیای مرکزی و حوزۀ بحیرۀ کسپین دسترسی نماید ـ روی همین عوامل و فکتور ها کشور هند خواهان آن اند ، تا از منابع نفت و گاز ایران و ترکمنستان استفاده نمایند که نیل به همچو اهداف مستلزم آنست تا گاز مایع را از طریق تمدید پایپ لاین ها از مسیر افغانستان و پاکستان الی هند انتقال دهند که تمویل این پروژه با پرداخت هزینه گزاف و مبالغ هنگفت نیاز خواهند داشت ، ولی کشور هند که از پوتانسیل کافی در زمنیه برخوردار اند می تواند به احداث این پروژه فایق آیند ، اما باید گفت که تطبیق و تحقق این پروژه که سروی مقدماتی آن توسط کارشناسان فنی صورت گرفته است ابعاد سیاسی ، اقتصادی و حتی امنیتی را در قبال نیز دارا می باشد ، که تطبیق آن طوریکه در تیوری سهل به نظر می رسد در پراتیک مشکلات و پرابلم ها نیز در پی خواهد داشت .
یک کارشناس ارشد مربوط وزارت تیل و انرژی انگلستان خاطرنشان ساخته است ، که در مارچ سال (2007) تمدید پایپ لاین از ایران از مسیر پاکستان الی کشور هند عقد موافقتنامه به منصه اجرأ در خواهد آمد ـ اما این کارشناس انگلیسی همچنان اضافه نموده است که ایالات متحدۀ امریکا مخالف تمدید پایپ لاین از ایران به هند می باشد ، زیرا ایالات متحدۀ امریکا ایران را یکی از کشور های محور شیطانی قلمداد می نماید و به هیچصورت طرفدار تمدید پایپ لاین از ایران به کشور هند نمی باشد ـ ایالات متحدۀ امریکا مصمم است که ایران برای منافع سیاسی و اقتصادی ایالات متحده امریکا خطر جدی پنداشته می شود ، بناءً جلو رشد آنکشور در ابعاد گسترده باید گرفته شود و از فرصت های ممکنه در عرصه های سیاسی و اقتصادی در محرومیت قرار داده شود .
ایالات متحدۀ امریکا از طرح تمدید دومین پایپ لاین که از ترکمنستان آغاز و از مسیر جمهوری افغانستان و پاکستان داخل هند می گردد ، به شدت پشتیبانی نموده و کشور هند را تــرغیب می نماید تا از تمدید پایپ لاین از ایران الی هند انصراف نماید ، اما به موجب اینکه هند تقاضای بیشتر به انرژی گاز را داشته خواهان آنست تا از کشور های ایران و ترکمنستان از طریق پایپ لاین ها انرژی مورد نیاز خویش را مکفی سازند .
مفکورۀ انتقال انرژی گاز توسط پایپ لاین از ایران الی هند برای نخستین بار در سال (1989) که جنگ سرد میان کشور های ایالات متحدۀ امریکا و اتحاد شوروی سابق به شدت ادامه داشت توسط کارشناس امور اقتصادی هند داکتر (R.K پچوری) به وزیر امور خارجۀ وقت ایران داکتر علی شمس غرض تطبیق ارائه گردید .
داکتر آرـ کی پچوری که بحیث رئیس عمومی انستیتوت تحقیقاتی انرژی هند ایفای وظیفه می نمود ـ در سال (1990) طرح پیشنهادی مبنی بر احداث پروژۀ تمدید پایپ لاین انتقال گاز از ایران الی هند به مقامات کشور های هند و ایران تجویر نمود ، انستیتوت تحقیقاتی انرژی هند طی سروی مقدماتی تخنیکی خویش طول عمومی پایپ لاین غرض انتقال گاز مایع (2775) کیلومتر تخمین نموده بود که از جمله (1100) کیلو متر آن از مناطق ایران و متباقی آن از مسیر ایالت های بلوچستان و سند ـ پاکستان بداخل هند عبور نموده و به مرکزی منتهی می گردد ، که از آن شبکه گاز رسانی به محلات مورد نظر دیگر تمدید گردد .
انستیتوت تحقیقاتی متذکره هزینۀ مجموعی این پروژه را حاوی مبلغ (4) ملیارد دالر پیشبینی نموده است .
کمال خرازی وزیر امور خارجه ایران در ماه می سال (2005) طی اظهارات خویش در رابطه به انتقال گاز به کشور هند گفته بود که با احداث این پروژه هند می تواند سالانه (7.5) ملیون متر مکعب گاز مایع را با قیمت مناسب تصاحب گردد .
روابط تجارتی و اقتصادی کشور های هند و ایران از سال های متمادی بطور عنعنوی ادامه داشته و برخی از شرکت های هندی در استخراج نفت و گاز ایران با مبالغ هنگفت سرمایه گذاری نموده است و یکی از شرکت های بزرگ تعمیراتی هند همین اکنون در ساختمان مجتمع بزرگ بندر چا بهار ایران سرگرم کار و فعالیت اند .
همزمان با تمدید پایپ لاین ایران از کشور هند تقاضأ نموده است تا در اعمار سرک از ایران الی سرحد پاکستان عملاً سهم خویش را ایفا نماید .
پایپ لاین گاز که از مسیر پاکستان به ایالت پنجـاب هنـــد منتهی می گردد طول مجموعی آن در خاک پاکستان (1100) کیلومتر را احتوا می نماید ، که از مدرک حق العبور آن سالانه مبلغ یک ملیارد دالر تقرب خواهد نمود ، مبلغ (800) ملیون دالر بدست خواهند آورد ولی عواید خالص آن از این مدرک به کشور هـای هند ، چین و حتی پاکستان از جمله مستهلکین بیشتر انرژی گـاز می باشد ، گاز نه تنها اینکه انرژی قابل قبول برای تأسیسات صنعتی می باشد بلکه از حیث عدم کثیف ساختن محیط زیست نیز یک انرژی قابل پسند می باشد .
کشورهند روزانه به مقدار (5 الی 6) بلیون فت مکعب گاز ضرورت دارند ، که از جمله (75) فیصــد آنرا از خارج تهیـــه می نماید .
پاکستان نیز شدیداً نیازمند انرژی گاز می باشد و الی سال (2015) میلادی استهلاک انرژی گاز آن از (8 الی 9) فیصد بیشتر خواهد گردید.
کشور چین نیز یکی از مصرف کننده گان انرژی گاز می باشد که طور اوسط نیازمندی آن سالانه به (11) فیصد ارتقأ می یابد .
ایران که یکی از کشور های تولید کننده و صادر کنندۀ نفت و گاز در منطقه می باشد اخیراً تفحصات جدید در خوزستان و میدان فارس صورت گرفته است که ظرفیت ذخیروی آن به صد ها ملیون بشکه نفت و (242) ملیارد متر مکعب گاز می باشد که قیمت مجموعی آن (25) ملیارد دالر تخمین گردیده است .
هند علاقمند است گاز مایحتیاج خویش را از ایران بدست آورند ، اما به موجب برخی از مشکلات و پرابلم های سیاسی و تخنیکی راه پیشرفت در زمینه به بن بست مواجه گردیده است ـ در شرایط کنونی مسئله جنجال برانگیز پروگرام هستوی ایران باعث آن گردیده است تا در سر راه تحقق این هدف مشکلات و پرابلم ها را ایجاد نماید ، پس هند ناگزیر است گاز مورد ضرورت خویش را از ترکمنستان با احداث پروژۀ تمدید پایپ لاین ازمسیر افغانستان و پاکستان اکمال نماید .
خانم کندولیزا رایس وزیر امورخارجه ایالات متحده امریکا طی یک ملاقات اخیر با شوکت عزیز صدراعظم پاکستان صریحاً اظهار داشته است ، که ایالات متحده امریکا به هیچ کشور اجازه نخواهد داد تا با ایران قرار داد های طویل المدت با حجم اضافی را عقد نماید ، به موجب وضع تعزیرات ایالات متحده امریکا بالای کشور های ایران و لیبیا صرف اجازه حاوی (40) ملیون دالر سالانه داده شده است که نباید از میزان آن عدول بعمل آید .
بنابر حساسیت خاص مسئله ایالات متحده امریکا از پاکستان خواسته است تا از تمدید پایپ لاین از ایران الی هند جداً امتناع ورزد ، اما پاکستان در زمینه با چانه زنی ها ادامه خواهند داد ، ولی فیصله قاطع در زمینه از طرف حکومت پاکستان تا الحال اعلام نگردیده است و به عین صراحت از حکومت هند نیز تقاضأ بعمل آمده است .
سروی های تخنیکی نشان می دهند که فاصله میان هند و ترکمنستان (2775) کیلومتر بوده در حالیکه فاصله میان هند و ایران (1650) کیلومتر می باشد ، اما به علت اینکه هند شدیداً نیازمند انرژی گاز می باشد ، بناءً با متقبل بودن مصارف گزاف خواهان آنست تا همزمان از ترکمنستان و ایران گاز مایحتیاج خویش را اکمال نماید ، باید گفت که در سروی پایپ لاین ترکمنستان الی هند قطر پایپ (48) رنچ پیشبینی گردیده است .
با احداث پروژه تمدید پایپ لاین از ترکمنستان که یکی از بزرگترن پروژه ها محسوب می گردد نه تنها اوضاع اقتصادی منطقه را دیگرگون می سازند ، بلکه بالای اوضاع سیاسی و اجتماعی منطقه نیز تأثیر مثبت را می گذارد ـ در صورتیکه پروژه پایپ لاین ترکمنستان ، افغانستان ، پاکستان و هند تحقق یابند علاوه از منافع مشترک درعرصه اقتصادی باعث مشترکات متعدد تاریخی ، کلتوری ، مذهبی و سیاسی نیز خواهد گردید که تطبیق این روند تأثیرات مثبت بالای تأمین صلح و ثبات دایمی در میان کشور های هند ، پاکستان ، افغانستان ، ایران و ترکمنستان رونما خواهند کرد.
ایران در نظر دارد تا از راه افغانستان راه ترانزیتی را با کشور چین تمدید و به نقش تجارتی خویش بیافزایند ، اما پروگرام هستوی ایران مانع عمده و اساسی نیل به همچو اهداف گردیده است که روز بروز بوخامت اوضاع در منطقه انجامیده و زیگنال های مخوف ناشی از حمله احتمالی ایالات متحده امریکا بالای تأسیسات هستوی ایران محسوس می گردد ، که نباید تنش های مسلحانه بر دپلوماسی سبقت جویند بلکه به دپلوماسی و حل مسالمت آمیز قضایا حق مقدم داده شود ، زیرا با درگیری تصادمات مسلحانه میان ایران و ایالات متحده امریکا پروسۀ بازسازی جمهوری اسلامی افغانستان نیز شدیداً متضرر و آسیب پذیر خواهند گردید که مسلماً جمهوری اسلامی افغانستان در زمینه موقف اصولی و پرمنفعت در جهت تأمین منافع ملی در برابر قضایائیکه در حال شکل گیریست اتخاذ خواهد نمود ، زیرا افغانستان که از موقعیت خاص ژیوپولتیک در منطقه و جهان برخوردار اند .
برای جهانیان نیز درخور اهمیت می باشد ، اگر در گذشته ها افغانستان به مثابۀ معبر استراتیژیک برای تجارت ابریشم قرار داشت و یا منحیث خط مایل میان امپراطوری های روسیه تزاری و برتانیای کبیر نقش خویش را داشته و یا هم به نبرد گاه داغ دوران جنگ سرد میان ابرقدرت های بزرگ جهانی یعنی ایالات متحده امریکا و اتحاد شوروی سابق مبدل گردیده بود ، ولی با گذشت زمان و فراز و نیشیب های متعدد که با تحمیل خسارات سنگین جانی و مالی متقبل گردید ، ولی اکنون افغانستان بار دیگر حیثیت گذرگاهی را بخود گرفته و کشور های جهان نیز با نقش مجدد افغانستان که در عرصه های مختلف خود را متبارز خواهند ساخت مهر تائید و صحت می گذارد .
از جانب دیگر این کشور باستانی که در چهار راهی بزرگ تمدن های جهان قرار دارند ، می تواند به حیث نقطه اتصال چهار تمدن بزرگ جهانی یعنی تمدن های چین ، فارس ، هند و اسلام گردد به اساس همین ویژه گی " ژیوایکونومیست" در آینده ها نیز چشم خار مغرضین و توسعه طلبان قرار گیرد .
برخی از محققین و پژوهشگران امور اقتصادی افغانستان را به کانون و گذرگاه ثقیل بسوی نفت های عمیق در منطقــه و جهـان می پندارد .
با وصف این همه دیدگاه ها اوضاع کنونی در کشور مستلزم آنست تا روابط اقتصادی با تمام کشور های جهان و بخصوص با کشور های منطقه و کشور های همجوار با نظرداشت منافع ملی در نظر گرفته شود ، زیرا مشکل عمده و اساسی که پیوسته از این ناحیه دامنگیر افغانستان گردیده اینست که در عرصۀ برقراری روابط و مناسبات اقتصادی توازن و بیلانس در نظر گرفته نشده و همواره بصورت یک جانبه با یک و یا چند کشور محدود معاملات صورت گرفته است که در واقعیت امر منافغ ملی را متضرر و آسیب پذیر ساخته است ، طوریکه فوقاً نیز تذکر بعمل آمد افغانستان کشوریست که تأمین همکاری های اقتصادی با کشور های مختلف جهان را باید یک امر حتمی و ضروری پنداشته ، زیرا موقعیت جغرافیائی آن ایجاب می نماید تا منافغ بسیاری از کشور ها را با آن پیوند داده که این فکتورحساس ایجاب آنرا می نماید تا در خصوص همچو قضایا ار تعقل و دقت کامل باید کارگرفت و با توجه به آن اهداف مطلوب را جستجو و ردیابی باید نمود .
جمهوری اسلامی افغانستان با اتخاذ سیاست های فعال ، معقول و سنجیده فضای اعتماد متقابل را با کشور های جهان رشد و گسترش داده تا آنها به سرمایه گذاری و احداث پروژه های جدید اقتصادی تشویق و ترغیب گردد ، اتکای یکسرۀ سیاسی با یک یا چند کشور محدود و ایجاد فضای تیره گی روابط با کشور های دیگر از یک سو سرمایه گذاری های خارجی را تقلیل بخشیده و از سوی دیگر در برابر استقلال سیاسی و حاکمیت ملی مشکلات و پرابلم ها را ایجاد می نماید .
در پایان تحلیل و بررسی موضوع مطلوب و مورد نظر باید خاطر نشان ساخت که بدون تأمین امنیت سراسری در کشـــور مفــاهیم بازسازی ، اعمار مجدد ، سرمایه گذاری های کشور های خارجی و بصورت عموم رشد اقتصادی و ساختار نظام نوین که در برگیرندۀ همه عرصه ها می باشد ، محض یک تیوری فاقد انتطباق عملی بوده ، بناءً نمی توان بدون تأمین و تحکیم بیشتر امنیت سراسری با آرزو های معقول خـــویش نایل آمـــد ، پس ایجــاب می نماید تا در امر تأمین امنیت سراسری همه امکانات و فرصت های لازمه را باید بکار برد ، زیرا تأمین امنیت در داخل کشور و بخصوص در محلاتی که امکان احداث پروژه ها و سرمایه گذاری های جدید در آن متصور باشد ، رکن عمده و اساسی برای جلب و جذب سرمایه های خارجی پنداشته می شود و همچنان ارائه تضمین در رابطه به تأمین امنیت کارکنان و حفظ وسایل و افزارکار برای اتباع کشور های خارجی مساعدت کننده و همچنان سیستم بانکداری فعال و بدون موانع اداری شروطیست که بدون آن جلب سرمایه کشورهای خارجی امکان پذیر نیست ، برای تأمین امنیت مؤثر و سراسری همانا ایجاد فضای اعتماد میان مردم ، جمع آوری اسلحه ، قطع مداخلات خارجی برخی از کشورها ، ازمیان برداشتن گروپ های مسلح غیرمسئول بطور کلی و قطعی از جمله مشکلات و پرابلم های اند ، که تا الحال دامنگیر رشد سریع اقتصادی بسوی آبادانی کشور جنگ زدۀ مان گردیده است ، که مستلزم اتخاذ تدابیر عملی در جهت تحقق اهداف ستراتیژیک و نهائی می باشد .
همچنان از طریق رسانه های گروهی و برخی از محافل سیاسی واقتصادی چنین اطلاعاتی بدست می رسد که گویا هند از انتقال گاز از مسیر جمهوری اسلامی افغانستان صرف نظر می نماید و بعوض آن از طریق ایران از مسیر پاکستان به انتقال گاز ترجیح می دهد و پاکستان نیز تلاش های خویش را در این خصوص به خرچ خواهند داد که البته وقوع چنین یک حالت به نغع جمهوری اسلامی افغانستان نبوده ، بناءً غرض حفظ منافع سیاسی و اقتصادی مقامات مسئول افغانی باید تأکید بیشتر ورزد ، تا کشور هند را بیشتر جهت تطبیق پروژه مورد نظر تشویق و ترغیب نموده و با نظرداشت منافع علیای کشور در مورد به قضایا برخورد لازمه را بخرچ دهند و همچنان باید گفت که دلایل موجه برای کشورهند نیز در رابطه با وضع تشنج بار ایران در قبال پروگرام هستوی آن موجود است و حتی امکان آن می رود تا تصادمات مسلحانه میان ایران و ایالات متحده امریکا مبنی بر مسئله جنجال برانگیز برنامۀ هستوی ایران بوقوع بپیوندد و این امر باعث آن خواهند گردید که تیوری تطبیق احداث پروژه انتقال گاز از ایران الی هند مورد تطبیق قــرار نگیـــرد ، پس بـــرای هنــد لازم است وریانت دومی آن یعنی انتقال گاز از ترکمنستان از مسیر افغانستان را تحت مطالعه قرار دهد که تحقق این وریانت به نفع هر دو کشور بوده و باید مشترکاً در جهت تطبیق آن بذل مساعی نمایند .
پروژه تمدید پایپ لاین گاز ترکمنستان بنابر دلایلی از جمله عدم امنیت و ثبات سراسری از سال ها بدینسو به تعویق افتیده است و اکنون زمان آن فرا رسیده است که مشکلات عایده از سر راه آن برداشته و گام های عملی در جهت تطبیق و تحقق آن برداشت ، زیرا کشور شدیداً نیازمند مساعدت های خارجی بوده و ما با اراده متین و استوار از همه مشکلات بسوی ساختمان افغانستان نوین عبور نموده و پاز جدید حیات سیاسی و اقتصادی را با امید پیروزی ها را باید آغاز نمود .
بالا
بازگشت