عبدالروف لیوال
احمق پولی امریکا وزرنگی چین :
این مبرهن است که تادیه ی احمق پولی امریکا ، مانع مسیراقتصادی خرد مندانه ی امارت محترم اسلامی افغانستان نشده ونتوانسته به روند آن صدمه زند وهمچنان زرنگی چین درارتباط به حفریات حوزه تمدن باستانی ومعدنی (عینک -موسهی) که تازه باکارلابراتوارهای مجهز جیولوژیکی واستخراج موادجهت معاینه از عمق صدهامترباعث تقویه ی زیر بنای اقتصادی افغانستان درآینده خواهداشدکه روزنه ی امیدو شگوفایی رابه ارمغان میآورد وفعالیت شرکتهای استخراج معدن رادرتحت حمایه ی کنسرسیوم چینایی mccجهت منفعت رسانی به هردو کشور ، سوا از کوریدور واخان درقبال دارد ،از قدیم گفته اند(پول شیردرشیراست، واز آب در آب ) جهت وضاحت بیشترموضوع ناگزیریم جهت رفع سوء تعبیرها وسوء برداشت درنخست به نکات آتی بپردازیم :
1- ولسوالی موسهی ولایت کابل که بنام موسهی لوگر هم معروف است ، با آن محله ی موسهی چهاردهی مغالطه نشود که بین ایوب خان مینه ی شهر کابل وپل حسن خان قراردارد .
2- گلدره : گلدره ی موسهی قریه ی است بالای تپه وبا ولسوالی گلدره ی شمال کابل مغالطه نشود، بالای این تپه استوپه ی عهد بودایی قرار دارد.
3- بت خاک : گرفته شده ازروایت تاریخی (آنقدربت هارا شکستانده بودند که ساحه ی وسیعی را خاک بت گرفته بود) این ساحه درشمالشرق موسهی قراردارد ولی امروز هم شمال ،جنوب وشرق موسهی به بت خاک تبدیل شده از سبب حفریات بخاطراستخراج معادن.
4- بگرامی : از دو کلمه ی تغیر یافته ی بگوان (خدا ) و (رام ) هم خدای هنود بودایی
5- شوکی : مشتق از کلمه ی شیوا بمعنی نیک اختر.
6- کوه سلطان که مردم محل بنام (دسلطان صاحب غر ) یاد میکنند ولی این کوه با آن کوه سلطان صاحب که در سرخاب لوگر قرا دارد مغالطه نشود
7- والکنو (آتشفشان) به وزن تورنادو(چرخباد مهیب) جهت توضیح رسوبات والکانیکی. - اصطلاح آخری بخاطر 150ظواهر معدنی ایکه درساحه دریافت شده وارتباط میگیرد به طبقات والکانیکی ، رسوبی ، سیلابی عهد کوشانیان ،سامانیان وماقبل آن . چهار لابراتواربسیار مجهز جیولوژیکی ومعدنی شب وروز در منطقه کار مینمایند،و مردم محل را در مقابل وعده ی پرداخت پول ، تشویق به نقل مکان مینمایند، کار جهت حفریات بیشتر، برق ،سرک وسایر ملحقات به شدت جریان دارد.
معرفی حدود اربعه ی حوزه ی معدنی وتمدن بودایی موسهی وعینک لوگر : این ساحه که در 25کیلو متری جنوب شرق کابل قراردارد ، ازطرف شمال متصل است به کوه شاخ برنتی (گلدره ،یخ دره ی بالای سهاک شیوکی کابل - ازطرف شرق به خورد کابل قسما خاک جبار - ازطرف جنوب به کوه سلطان صاحب وازطرف غرب به سرخ کوه وولسوالی چهار آسیاب محاط است . استوپه های بودایی منطقه ی عینک لوگر از منطقه ی دشتک وقراء مربوط آن (لوی کلی وشینکی)وقسمت علیای خاک جباربلاخره اشراف دارد به استوپه های گلدره ، منار چکری وبلاخره به استوپه ومنارباستانی بالای سهاک شیوکی ویخ دره که درقسمت شمال حوزه قراردارد . دریای لوگر از وسط این ولسوالی میگذرد که فعلن تقریبا خشک شده ولی آبیکه از (چینو غونډۍ)تپه چشمه ها میبرآید نزدیک به نیمی از موسهی (چمن ) آنرا آبیاری مینماید ، قبلن اشاره شد به ظواهر معدنی این ساحه علاوه برمیلیارد ها متریک تن مس، عناصر همچولیتیوم ،برونز، آهن مقدار اندک طلا وغیره وبه جز از آن اثار تاریخی چون ظروف سفالی ، مجسمه های بودا ، اشیایی تزئینی باستانی ، سکه ها ، سرامیک ، میناتوری های بودایی وتندیس های گوناگون ساخته شده ازمواد مختلف وغیره را دارا میباشد، دراخیر پیشنهاد میشودتاوزارت محترم اطلاعات وفرهنگ باوزارت محترم معدن وپترولیم امارت محترم اسلامی در مورد آسیب پذیری اثار باستانی توجه نموده وکارحفر معدنیات ازآثار باستانی مجزاگردد ، تاباشد هم لعل بدست آید وهم دل یار نرنجد.