عبدالناصر نورزاد
پاکستان و تی تی پی؛ دو روی یک سکه در بازی های استخباراتی
این جستار را درسه بخش، دنبال خواهیم کرد. بخش اول به بررسی اجمالی ماهیت و عملکرد تی تی پی منحیث استخباراتی و هم اینکه واقعا تی تی پی همانطوریکه پاکستان ادعا می کند، از جانب هند حمایت می شود، می پردازد. بخش دوم به بررسی اینکه چرا تی تی پی در خدمت منافع پاکستان است و بخش نهایی به این نکته اشاره خواهد داشت که اگر تی تی پی یک محصول استخباراتی در خدمت منافع پاکستان است، پس چرا به ارتش و تاسیسات نظامی پاکستان، حمله می کند و میزان حملات آن شدت یافته است؟
بخش اول
در برخورد پاکستان در قبال مساله تی تی پی باید، نهایت احتیاط به خرچ داد. این مساله چون ماهیت امنیتی و استخباراتی دارد، همواره در مظان شک وتردید قرار خواهد داشت. چطور تی تی پی خطری شود برای منافع حیاتی و امنیتی پاکستان؟ یکبار از خود بپرسیم که کار خانه تولید تفکرات افراط گرایانه، چطور مورد تهدید محصولات خودش، قرار گرفته است؟ هیچ امکان ندارد که نظامیان پاکستانی، با تولید این محصول، آینده اش را پیش بینی نکرده باشند. حتما و به طور قطعی، برنامه های امنیتی و استخباراتی در حال اجرایی شدن هستند که می توانند دلیل موجهی به استفاده از کارت تی تی پی برای پاکستان باشد. اگر بگویم طالبان و تی تی پی، هردو در یک ردیف هستند و پاکستان را تهدید می کنند، بازهم دچار اشتباه خطرناکی شده ایم. چون یگانه حربه نظامی، سیاسی و اقتصادی ای که پاکستان از بدو تاسیس اش در اختیار داشته، همین گروه های تروریستی با قرائت های تندروانه و خلاف ارشادات دین مقدس اسلام بوده است. حال، با مدنظرداشت جذابیت در استمرار بازی موش و پشک ای اس آی که تی تی پی را سرخط برنامه های امنیتی و مخرب منطقه ای خود ساخته، باید توجه کنیم که گراف حملات سازماندهی شده که تلفاتی نیز در پی دارد، بسیار بی سابقه است. برای درک عمیق‌تر حقیقت پشت ماجرای حملات فزاینده تی تی پیدر پاکستان و حضور روز افزون آن در افغانستان تحت کنترل طالبان، باید به جنبه‌های مختلف موضوع نگاهی دقیق‌تر بیندازیم. ابتدا، باید مشخص کنیم که ایا تی تی پی یک عنصر جدا ا سیاست های امنیتی و استخباراتی پاکستان است و تحت تاثیر هند به حملاتش ادامه می دهد و یا اینکه حقیقت ماجرا همانطوری که حدس زده می شود، به گونه ی است ای اس ای برای اهداف راهبردی اش، ابتدا تی تی پی را ایجاد کرد و به تقویت آن پرداخت و حالا از ظرفیت مخرب آن، استفاده می کند. در نتیجه، بار تمام مسئولیت را به گردن دیگران می اندازد و از آن استفاده اعظمی می نماید. مثلا همواره پاکستان، هند رقیب دیرینه اش را متهم به حمایت از تی تی پی کرده است. رابطه هند با تحریک طالبان پاکستان (TTP) همواره موضوعی حساس و بحث‌برانگیز بوده است. گرچه هیچ مدرک رسمی و غیرقابل‌انکاری درباره حمایت مستقیم هند از TTP وجود ندارد، پاکستان به‌طور مکرر هند را به حمایت از این گروه متهم کرده است. این ادعاها بیشتر در چارچوب رقابت استراتژیک بین دو کشور و تلاش برای تضعیف یکدیگر مطرح می‌شود.
ادعاهای پاکستان درباره رابطه هند باتی تی پی همواره بحث بر انگیزه بوده است. به طور مثال، پاکستان بارها ادعا کرده است که هند از طریق شبکه‌های مخفی در افغانستان به TTP کمک مالی و تسلیحاتی می‌کند. این اتهامات بیشتر بر این اساس است که هند تلاش دارد از گروه‌های شورشی مانند TTP برای ایجاد بی‌ثباتی در مناطق مرزی و داخلی پاکستان استفاده کند. از این فراتر، حتی پاکستان ادعای های امنیتی دیگری را نیز در خصوص ارتباط هند با تی تی پی مطرح کرده است. به همین حساب بوده که پس از بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان، پاکستان مدعی شده که هند پیش‌تر از حضور خود در افغانستان برای ایجاد ارتباط و حمایت از گروه‌هایی مانند TTP استفاده می‌کرده است. حتی برخی مقامات پاکستانی TTP را ابزار هند در جنگ نیابتی علیه پاکستان می‌دانند. آنها معتقدند که هند به‌دنبال انتقام‌جویی از حمایت پاکستان از گروه‌های شبه‌نظامی در کشمیر است و از TTP برای این هدف بهره می‌برد. به هرصورت، ادعاهای پاکستان درباره رابطه هند و TTP بیشتر بر پایه فرضیات و برداشت‌های سیاسی است تا شواهد ملموس. پس بر می گردیم به اصل ماجرا که همانا ناشی از حمایت و ایجاد تی تی پی توسط پاکستان است و این کشور برای اهداف خودش از وجود تی تی پی بهره می برد. نکات برجسته اهداف پاکستان از ایجاد تی تی پی و رسیدن عمق استراتیژیک این کشور، در بخش دوم مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
بخش دوم
تی تی پی در خدمت منافع پاکستان
در این بخش به این مساله می پردازیم که چگونه تی تی پی ممد منافع پاکستان است و چگونه پاکستان از وجود آن در پی حصول منافع راهبردی اش است؟ حال آنکه نگاه اکثریت صاحب نظران، تحلیل گران که در گرو جنگ روانی راه اندازی شده توسط پاکستان و شبکه های مرتبط به آن است، این طور است که تی تی پی به علت حمایت گسترده عملیاتی، تسلیحاتی، مالی و سیاسی هند به این درجه ی از قدرت تخریب و توان عملیاتی رسیده است. اما به اساس دلایلی که در ذیل نکته شماری می شوند، باور نگارنده این است که تی تی پی یک محصول پاکستانی است و برای حصول اهداف راهبردی ذیل، طراحی، عملیاتی و به یک هیولای یک جنگ روانی مبدل ساخته شده است:
· در نگاه نخست، تی تی پی از جانب پاکستان برای استفاده داخلی، جهت امنیتی ساختن موضوعات و پوشش ناکامی های دولت پاکستان از گذار از یک دولت نظامی و یک اقتصاد جنگی که تولید آن تنها موضوعات امنیتی مانند گروه های تروریستی است به یک دولت واقعا کار آمد، دموکراتیک، پاسخگو و حلال مشکلات مردم پاکستان، ایجاد شده است. در مطالعات امنیت، دولت ها برای انحراف توجه عام مردم مبنی بر اینکه مباحث کلیدی ای که ربط مستقیم به سیاست های ناکام دولت ها میگرند، از رویکرد امنیتی ساختن، استفاده می کنند. این رویکرد که به اساس سیاست های یک نظام حاکم، موضوعات عام و بی ارزش را وارد حوزه خصوصی می سازد و به آن رنگ و بوی ملی می دهد، استفاده می شود. به عبارتی، شکل و شمایل دادن به موضوعات حاشیه یی و مبدل ساختن آن به موضوعات کلیدی که باعث تحریک احساسات ملی گرایانه مردم می شود، هدف اصلی امنیتی ساختن است. دولت پاکستان در طول تاریخ آن، همواره برای توجیه عملکرد های ضد هندی و افغانستانی اش، رقم درشتی از در آمد این کشور را که ناشی از کمک های خارجی است، به موضوعات نظامی و دفاعی، اختصاص داده است. در حالیکه اقتصاد ورشکسته، مصرفی و محتاج وام های بانک جهانی، کشور های حوزه خلیج فارس، امریکا و انگلیس، به شدت تبعات منفی آن را احساس کرده است. بنا، ایجاد تی تی پی به هدف امنیتی ساختن موضوع، برای لاپوشانی ناکامی ها و عملکرد های ضد بشری آی اس آی است؛
· در قدم دوم، پاکستان با ایجاد تی تی پی می خواهد مظلوم نمایی کند و نشان دهد که دولت این کشور قربانی تروریسم است و نیازمند کمک های اقتصادی، نظامی و حمایت های سیاسی از جانب جامعه جهانی، منطقه و کشور های همسایه اش، است. بنا بحث تی تی پی و عملکرد های آن که ناشی از دستورالعمل های استخبارات این کشور است، باید منجر به سرازیر شدن کمک های جامعه جهانی شود. این سریال برای سالیان متمادی، ادامه داشته است؛
· از اینکه پاکستان همواره درگیر و مشمول بازی های امنیتی و استخباراتی راه اندازی شده توسط قدرت های بزرگ است و همیشه برای کمک به این برنامه ها، پیشقدم در جذب نیروهای جهادی است، بنا، بعضی اوقات پیش می آید که بازی گران قدرتمند مانند ایالات متحده امریکا، روسیه و چین در نحوه و قاعده بازی، تغییراتی وارد می کنند که دیگر نیازی به وجود آی اس آی نیست. بنا حفظ تی تی پی و بلند بردن ظرفیت تخریبی آن منحیث یک نیروی ریزرف برای حفظ جایگاه آیندۀ پاکستان در بازی قدرت های بزرگ در منطقه می باشد. به این اساس، آی اس آی، تی تی پی را منحیث گاو شیری در اختیار دارد و از وجود آن، سود می برد. حال اگر سئوال شود که با وجود طالبان افغان، چه نیازی است تا پاکستان و سازمان استخبارات نظامی آن، تی تی پی را ایجادکند؟ باید تذکر یابد که طالبان افغان، حالا دارای چند صاحب هستند و مطلق و آنطوریکه تصور می شد، در کنترول پاکستان نیستند. همان طوریکه حوادث گذشته نشان داد که این گروه می تواند برای پاکستان، مخاطراتی را در پی داشته باشد، بنا تی تی پی با آن شمایل وحشتناکش، دستمایه خوب و تحت فرمانی برای پاکستان است تا برای حصول عمق استراتیژیک آن، کارایی داشته باشد؛
· هدف دیگر از ایجاد تی تی پی توسط پاکستان، داشتن نیروی مخربی در میان پشتون های پاکستان است که بوسیله آن از یک طرف ساختار قومی آن ها را در هم شکند و ایجاد تفرقه کند و از سوی دیگر، در مواقع مختلف برای سرکوب آن ها، توجیهی داشته باشد. به این اساس، تروریسم تعبیه شده در میان قبایل پشتون های آن طرف خط دیورند، با اهداف راهبردی ارتش پاکستان همراه است و این حربه تا حال نتیجه خوبی هم داشته و دستمایه خوبی در عرصه رقابت های امنیتی این کشور در منطقه، حساب می شود؛
· در ضمن، با بزرگ شدن موضوع تی تی پی، پاکستان در نظر دارد تا از قدرت های بزرگ در منطقه و فرامنطقه، امتیاز گیری کند. این حلقۀ امتیاز گیری طوری است که با بالا رفتن قدرت تخریبی تی تی پی و مبدل شدن آن به یک چالش بزرگ امنیتی در منطقه شروع شده و با میانجی گری و امتیاز گیری ارتش پاکستان در عرصه حل آن با جامعه جهانی و منطقه، ختم می شود؛
· برعلاوه، تصویر سازی مطلوب از دولت و ارتش پاکستان منحیث یک کشور صلح دوست و همکار جامعه جهانی و ممد حفظ صلح و ثبات در منطقه که خود قربانی این تروریسم است، یکی دیگر از اهداف این بازی خطرناک امنیتی توسط پاکستان است. با این حال، دولت و ارتش پاکستان، نشان می دهد که خود قربانی تروریسم است و هند رقیب دیرینه و تاریخی آن، مسئول این نابه سامانی است و در عین حال برای همکاری جهت حفظ صلح و ثبات، همکار صادق جهان است؛
· در اخیر، هدف از ایجاد و تقویت تی تی پی توسط ارتش پاکستان، ادامه این بازی خونین توسط آن و نشان دادن این موضوع که وخامت وضعیت امنیتی پاکستان به علت دست های پنهان قدرت های منطقه همانند هند، در عقب تی تی پی است و اینکه ممکن است این بازی خونین تبعات منفی ای برای امنیت تمام منطقه داشته باشد و آن را تحت شعاع امنیتی قرار داده و متاثر بسازد. این جا است که پاکستان و ارتش آن با یکی از کلیدی ترین اهداف، در پی بهره برداری ژئوپولیتیکی، تسخیر جغرافیای افغانستان و انجام حملات به آن است. به این منظور، تی تی پی بهانه ی خوبی امنیتی جهت اقدامات فراتر پاکستان، محسوب می شود.
بخش سوم و نهایی
پس چرا تی تی پی، بالای نظامیان و تاسیسات پاکستانی حمله می کند؟
در این بخش روی این مساله تمرکز خواهیم داشت که اگر تی تی پی یک محصول استخباراتی در خدمت منافع پاکستان است، پس چرا به ارتش و تاسیسات نظامی پاکستان، حمله می کند و میزان حملات آن شدت یافته است؟
برای درک بیشتر و خوب تر موضوع تی تی پی و بازی امنیتی ای که پاکستان با این گروه انجام میدهد، لازم است تا یک سری از قواعد بازی های استخباراتی در قالب نظریه های امنیتی را مدنظر گیریم. مثلا برای هر بازی امنیتی، هزینه ای نیاز است تا در باور عمومی ته نشین شود و به یک واقعیت غیر قابل انکار مبدل گردد. به این لحاظ است که تی تی پی به دستور پاکستان، اکثرا افسران پشتون پاکستانی را هدف قرار میدهد و طوری نشان داده می شود که این گروه به تهدید درجه یک در برابر امنیت ملی پاکستان مبدل شده است. در این صورت، آی اس آی در بازی اش کامیاب می شود و باور عمومی نسبت به حقانیت خود راجع به ادعای دروغین مبارزه بر ضد تروریسم را جلب می کند.
برعلاوه، تی تی پی به دلیلی به ارتش و تاسیسات نظامی پاکستان حمله می کند که نشان دهد پشتون ها در صف این گروه اکثریت اند و از تی تی پی نیز حمایت می کنند. اینجاست که ارتش و استخبارات نظامی آن، از موقعیت استفاده برده امکان هرنوع شورش نظامی و خودمختار طلبانه پشتون ها در پاکستان را، خنثی کرده و به حد پایین تقلیل می دهند. زیرا نظام پاکستان و ارتش آن، همواره از پشتون ها و ادعای استقلال طلبی شان مبنی بر پشتونستان بزرگ، هراس داشته و آن را نه به طور علنی، بل در خفی؛ تهدید جدی علیه حاکمیت و تمامیت ارضی پاکستان، می شناسند.
در ضمن، تی تی پی به لحاظ اینکه می تواند موضوع و مضمون سرگرم کننده برای ادامه بازی های خونین امنیتی پاکستان در منطقه محسوب شود، می کوشد تا با انجام حملات پیهم، زیگزاکی و شوکه کننده که در نتیجه بر آورد های امنیتی سازمان استخبارات نظامی پاکستان، طراحی می شود، توجه هند را نسبت به نیت سو پاکستان در منطقه، منحرف نماید. به نظر پاکستانی ها و نظامیان آن، هند باید متقین شود که پاکستان درگیر یک نزاع داخلی و مصروف یک مبارزۀ نفس گیر علیه تی تی پی است و هیچ برنامه ای عجالتا در مورد کشمیر و انجام حملات در داخل خاک هند را ندارد.
در اخیر برای اینکه نشان داده شود که پاکستان در معرض یک تهدید فزاینده ی امنیتی قرار دارد و برای بلند بردن ظرفیت، ازدیاد منابع و افزایش بودیجه نظامی جهت تقویت توان دفاعی ارتش آن، سرمایه گذاری هنگفت نیاز است؛ حملات تی تی پی طوری سازماندهی می شود که نشان داده شود واقعا نیاز به این کار است و وخامت اوضاع امنیتی این کشور، ایجاب آن را می کند.
نتیجه گیری:
تی تی پی نه یک محصول هندی و نه هم مورد حمایت کدام کشور خارجی است. این گروه به طور مشخص در خدمت منافع امنیتی و راهبردی پاکستان قرار دارد. همچنان از اینکه این گروه یک تولید داخلی و محصول ذهنیت استخبارات پاکستان است، بنا در راستای تامین منافع راهبردی این کشور در قالب باز تعریف عمق استراتیژیک این کشور، جایگاۀ ویژه ی پیداکرده است.
بازی تی تی پی یک موضوع تصنعی است که پاکستان توانسته به واسطه آن، از منابع فراوان خارجی بهره ببرد. به این دلیل، ارتش پاکستان با مدیریت موثر آن، در تلاش است تا نشان دهد که این کشور درگیر یک بحران عمیق امنیتی است و نیازمند ترحم جهان است.
همچنان، پاکستان در تلاش است تا نشان دهد که در قبال موضوع مخالفت و دشمنی با هند و افغانستان، حق به جانب بوده و تی تی پی را منحیث یک سازمان تروریستی که ظاهرا یک گروه نیابتی در خدمت منافع هند و افغانستان، سرکوب می کند. این کشور طوری ظاهر سازی می کند که در حالیکه خود قربانی تروریسم است با ضدیت با افکار تروریستی، جز مبارزه و پیکار جهانی بر ضد هیولای تروریسم نیز می باشد.
بالا
بازگشت