عبدالناصر نورزاد
امریکا، جهان و منظومه های جدید امنیتی
گزارش شده که امریکا در حال رایزنی برای خروج نظامی ازکشور های رومانیا، پولند، حوزه بالتیک و اروپای شرقی است. قبل از آن، حملات لفظی ترامپ برعلیه اروپایی ها، واکنش دستپاچه اروپایی ها برای تشکیل ناتوی اروپایی و یک نظم امنیتی جدا از آمریکا، پیام جدیدی برای مهندسی شمایل امنیت بین المللی با رویکرد یک جانبه گرایانه و مسیری برای طراحی منظومه امنیتی مبتنی بر منافع مشخص آمریکا، باعث تقویت این مفروضات امنیتی شده است. در این خصوص، پرسش های زیادی مطرح می شود که آمریکا با اقدامات اخیر و در پی شکست و ریخت و تلاش برای واژگونی در منظومه کلاسیک امنیتی جنگ سرد که این کشور به عنوان محور اصلی آن قلمداد می شد، به دنبال چه است؟ آیا نظم امریکایی امنیتی در جهان، دیگر مطمح نظر نیست؟
اقدامات ویژه و بی پیشینه ی آمریکا مبتنی بر رویکرد یک جانبه گرایانه سیاسی و امنیتی در عرصه نظام امنیت بین الملل که این کشور در آن، نقش اساسی را از زمان جنگ جهانی دوم بازی کرده، دیدگاه نخست امنیت آمریکا و منافع مرتبط به آن، باج خواهی از شرکای قدیمی اروپایی برای ادامه ماموریت تامین امنیت این قاره از جانب امریکا و تلاش های دست و پا گیر برای نوسازی ظرفیت ها و ساختار نظامی آمریکا، چیزی قابل نگرانی را در ذهنیت امنیتی این کشور نشان می دهد که تحلیل های برخاسته از حوادث، از بررسی آن غافل بوده اند. اما جالب این است که با وجود اقدامات غیر متعارف ترامپ و زورگویی های بی پیشینه وی با شرکای قدیمی امنیتی آن، هیچ تصمیمی برای خروج نظامی از بریتانیا و آلمان گرفته نشده است. یعنی ترامپ نمی خواهد آخرین میخ را بر تابوت نظم امنیتی اروپا که استخوان بندی آن، خود آمریکا است، بکوبد! در عین حالی که این کشور در تلاش است تا از تعهداتی که دارای هزینه های سنگین مالی و اقتصادی برای امریکا بوده، شانه خالی کند و بار مسئولیت آن را به شانه های اروپایی ها بگذارد، بدون اینکه احساس شود، امریکا دیگر در محور این پویایی های امنیتی نیست. به این حساب، اگر اروپایی در میدان تنها گذاشته شوند، ممکن قدم بعدی ترامپ خروج و تصمیم نهایی در مورد پیمان های امنیتی شرق آسیا مانند اکوس و کواد باشدکه منظومه جدیدی از نگرش های توام با احتیاط را در ذهنیت امنیتی این کشور، به نمایش خواهد گذاشت.
در ضمن، بسیار مهم است تا بدانیم که روسیه، چین و محور امنیتی آسیا، چطور به این اقدامات ترامپ نگاه می کنند؟ برعلاوه، ، پرسش اساسی این است که نظم امنیتی مورد نظر ترامپ، چطور راه حل مبنی بر مقابله با چالش های بنیادی فرا راه این کشور را تعبیر کرده و اقدامات مقتضی را در خصوص آن، مدنظر خواهد گرفت؟ بدون شک که واکنش رقبای امریکا در این خصوص، نیز در تغییر مسیر انکشاف این روند و معادله پیچیده ی امنیتی که تاثیر آن بر تمام حوزه های امنیتی، سیاسی، اقتصادی و نظامی جهان، قابل لمس است، دیده خواهد شد.
گفتنی است که تا سال ۲۰۲۲، ایالات متحده بیش از ۱۰۰۰۰۰ سرباز در اروپا داشت که ۱۰۵۰۰ سرباز آن در پولند، ۴۰۰۰ سرباز در لیتوانیا، ۳۳۰۰ سرباز در مجارستان و ۹۰۰ سرباز در بلغارستان مستقر بودند. این عقب نشینی امریکا در ادامه تعهدات امنیتی آن که جانمایۀ اصلی تفکر امنیتی امریکا را در ساختار نظام امنیت بین الملل، شکل می دهد، باعث خواهد شد تا اروپای شرقی در معرض نفوذ روسیه به عنوان بخشی از مذاکرات جنگ اوکراین قرار دهد. جغرافیای که به طور سنتی علی رغم سایه و نفوذ گسترده امریکا بعد از فروریخت نظم بین المللی دوقطبی، کماکان حوزه سنتی نفوذ روسیه به عنوان قدرتمند ترین کشور اروپایی محسوب می شود. روسیه در حال حاضر، با مدنظر داشت تغییر در سیاست دولت جدید امریکا به رهبری ترامپ، موقعیت بهتری برای تعیین مرزهای جغرافیایی در اروپا را یافته و گمان می رود رویکرد آشتی جویانه ی ترامپ در برابر آن، منجر به خروج امریکا از تعهدات امنیتی متعدد در سایر نقاط جهان گردد که همه به نفع محور آسیایی به ویژه روسیه و چین تمام خواهد شد. به هر حال، مسیر آیندۀ این همکاری های امنیتی امریکا با متحدانش که مرکز ثقل آن، این کشور محسوب می شود، کماکان در هاله ی از ابهام، باقی می ماند. چون در صورت خروج امریکا از این پیمان ها و تعهدات بین المللی امنیتی نسبت به متحدانش، ساختار امنیت بین المللی، شکل و شمایل دیگری خواهد داشت. این مسئله را می توان با مفروضات مختلف در عرصه امنیت بین الملل، حل ساخت. به طور نمونه، ممکن این پیمان های امنیتی امریکایی بعد از ختم تعهدات این کشور نسبت به متحدان قدیمی اش در اروپا، شرق آسیا و خاورمیانه، مناطق یاد شده را در خلای یک نظم امنیتی، فرو برد. و یا اینکه محور امنیتی آسیایی، تلاشی را در جهت پر ساختن این خلا و انجام تعهدات تازه با مد نظر داشت منافع خاص امنیتی اش، انجام دهد که دیگر امریکا در مرکز این تعاملات و پویایی های امنیتی، قرار نداشته باشد. به هرحال، انکشاف مسیر حوادث در ماه های آینده، به تمام این پرسش ها، پاسخ خواهد داشت.
بالا
بازگشت