جنگ امریکا در افغانستان اسارت بود یا رستگاری ؟
سراج ادیب
مقدمه :
جنگ بیست‌ساله امریکا در افغانستان یکی از طولانی‌ترین و پرمصرف ترین جنگ‌ها در تاریخ معاصر بود. این جنگ که از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۱ ادامه داشت، پس از حملات ۱۱ سپتمبر۲۰۰۱ میلادی به خاک امریکا آغاز شد. هدف اصلی حمله امریکا به افغانستان، سرنگونی رژیم طالبان و نابودی شبکه تروریستی القاعده بود که در آن زمان در افغانستان مستقر بودند. اما به تدریج این جنگ وارد مراحل پیچیده‌تری شد و به جنگی فرسایشی تبدیل گشت.
علل جنگ به پیچیدگی‌های مختلفی باز می‌گردد. از یک سو، هدف امریکا و متحدانش مقابله با تهدیدات تروریستی و اطمینان از امنیت ملی خود بود، از سوی دیگر، مسائل مربوط به استقرار دموکراسی، حقوق بشر، و بازسازی افغانستان نیز در دستور کار قرار گرفت. به مرور زمان، این جنگ با چالش‌های داخلی و خارجی متعددی روبه‌رو ، و به طور فزاینده‌ای به جنگی برای کنترل و تثبیت وضعیت سیاسی و اجتماعی افغانستان تبدیل شد.
در این جنگ کشورهای مختلفی به رهبری امریکا شرکت کردند، از جمله کشورهای ناتو و متحدان غیرناتو، حدود ۴۰ کشور در این جنگ دخالت داشتند، که شامل بریتانیا، کانادا، استرالیا، المان، فرانسه، و بسیاری دیگر می‌شد. این جنگ نه تنها در سطح نظامی، بلکه از لحاظ انسانی و اقتصادی نیز خسارات زیادی به همه طرف‌ها وارد کرد.
در مورد اینکه این جنگ رستگاری بود یا اسارت، باید گفت که برای بسیاری از مردم افغانستان، جنگ نه تنها رستگاری به ارمغان نیاورد، بلکه باعث اسارت بیشتر و فقر و ویرانی شد.
طالبان پس از سال‌ها دوباره قدرت را در این کشور به دست گرفتند و بسیاری از دستاوردهای اجتماعی و اقتصادی که در دو دهه گذشته حاصل شده بود، با سقوط دولت افغانستان ازبین رفت. از طرف دیگر، برای امریکا و متحدانش، اگرچه موفق به سرنگونی طالبان و القاعده شدند، اما این جنگ همچنان به عنوان یک بحران سیاسی و نظامی با سوالات بی‌پاسخ زیادی باقی مانده است.
در نهایت، جنگ افغانستان که هدف اولیه‌اش مقابله با تروریسم و بازسازی افغانستان بود، به یک نبرد پیچیده و طولانی تبدیل شد که مصارف سنگینی برای همه طرف‌ها داشت و بیشتر از آنکه رستگاری برای مردم افغانستان به ارمغان بیاورد، اسارت و نارضایتی‌های فراوانی به همراه داشت که فشرده آنرا در کرونولوژی ذیل بر میشمارم :
جنگ امریکا، متحدین با طالبان (۲۰۰۱–۲۰۲۱): یکی از طولانی‌ترین و پرمصرف‌ترین جنگ‌های قرن ۲۱ بود. این جنگ در سال ۲۰۰۱ آغاز شد و تا ۲۰۲۱ ادامه یافت، اما در نهایت با خروج امریکا و سقوط دولت افغانستان، طالبان دوباره به قدرت بازگشتکه فشرده بر می شمارم:
· آغاز جنگ: حمله امریکا به افغانستان توسط امریکاپس از حملات ۱۱ سپتمبر ۲۰۰۱ میلادی، ایالات متحده طالبان را به پناه دادن به القاعده و اسامه بن لادن متهم کرد.
· ۷اکتبر ۲۰۰۱میلادی، امریکا و ناتو عملیات نظامی با نام « آزادی پایدار» را آغاز کردند که هدف اصلی امریکا سرنگونی طالبان و مبارزه با تروریسم بود و نیروهای امریکایی و ائتلاف در عرض چند ماه طالبان را از قدرت ساقط کردند و یک دولت جدید در کابل تشکیل شد.
سال‌هایاشغال و جنگ‌های چریکی (۲۰۰۲–۲۰۲۱م):پس از سقوط طالبان، جنگ به یک درگیری چریکی و فرسایشی تبدیل شد. طالبان با حملات انتحاری، بمب‌گذاری و جنگ چریکی مقاومت کرد.
مهم‌ترین تحولات این دوره :
· سال ۲۰۰۴: تصویب قانون اساسی جدید افغانستان
· سال ۲۰۰۹: افزایش نیروهای امریکایی به ۱۰۰,۰۰۰ نفر (دستور اوباما)
· سال ۲۰۱۱ :کشته شدن اسامه بن لادن در پاکستان
· سال ۲۰۱۴ :پایان مأموریت نظامی ناتو و کاهش نیروهای خارجی
· سال ۲۰۲۰ :توافق صلح دوحه بین امریکا و طالبان برای خروج نیروهای خارجی
خروج امریکا و سقوط کابل (۲۰۲۱م ):
· ۲۱ اپریل ۲۰۲۱م :جو بایدن اعلام کرد که تمام نیروهای امریکایی تا ۳۱اگوست از افغانستان خارج خواهند شد
· تابستان سال ۲۰۲۱م :طالبان حملات گسترده‌ای را آغاز کرد و در عرض چند ماه تمام افغانستان را تصرف کرد.
· ۱۵اگوست۲۰۲۱م :کابل بدون مقاومت جدی سقوط کرد و اشرف غنی (رئیس‌جمهور وقت) از کشور فرار کرد
· ۳۱اگوست۲۰۲۱م :آخرین سرباز امریکایی افغانستان را ترک کرد و جنگ پایان یافت.
آمار و پیامدهای جنگ افغانستان (۲۰۰۱–۲۰۲۱میلادی در طی ۲۰ سال ):
ـ تلفات انسانی
· کل کشته‌شدگان: بیش از ۲۴۰,۰۰۰ نفر
· غیرنظامیان افغان: حدود ۷۱,۰۰۰ نفر
· نیروهای امنیتی افغان: بیش از ۶۶٬۰۰۰ نفر
· نیروهای امریکایی: حدود ۲,۴۵۶ نفر
· سربازان ناتو و متحدین امریکا: حدود ۱,۱۴۴ نفر
· جنگجویان طالبان و گروه‌های شورشی: حدود ۸۴,۰۰۰ نفر
آوارگی و پناهجويي :
· بیش از ۵ میلیون نفر آواره شدند
· میلیون‌ها نفر به پاکستان، ایران و اروپا پناه بردند و سایر کشور.
خسارات اقتصادی و نظامی:
· مصارف جنگ برای امریکا: حدود ۲.۳ تریلیون دالر
· ویرانی زیرساخت‌ها: جاده‌ها، بیمارستان‌ها و مدارس بسیاری در حملات تخریب شدند
· فقر و بیکاری: اقتصاد افغانستان پس از خروج امریکا سقوط کرد.
نتیجه‌گیری:آیا این جنگ نتیجه‌ای داشت؟
o طالبان دوباره به قدرت رسید، پس از ۲۰ سال جنگ، امریکا بدون دستیابی به اهداف اولیه‌اش عقب‌نشینی کرد.
o افغانستان همچنان در بحران است: مشکلات اقتصادی، حقوق زنان و بحران انسانی ادامه دارد
این جنگ نشان داد که مداخله نظامی همیشه منجر به ثبات نمی‌شود و قدرت‌های خارجی نمی‌توانند به‌راحتی یک کشور را تغییر دهند. . / سراج ادیب