ریاست‌جمهوری ترامپ و افغانستان تحت حاکمیت طالبان
دیدگاه ترامپ نسبت به افغانستان و طالبان
با پیروزی” دونالد ترامپ” در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، گمانه‌زنی‌های فراوانی درباره سیاست او در قبال افغانستان مطرح شده است. ترامپ در جریان کارزار انتخاباتی خود، به‌صورت واضح سیاست خویش در قبال افغانستان را توضیح نداد، اما از خروج آمریکا از افغانستان و اقداماتی همچون واگذاری پایگاه هوایی بگرام به‌شدت انتقاد کرده است.” دونالد ترامپ” همچنین در جریان کارزارهای انتخاباتی خود از واگذاری اسلحه و تجهیزات نظامی به ارزش بیش از ۸۵ میلیارد دلار به طالبان به‌شدت انتقاد کرده و ادعا کرده است که اکنون افغانستان پس از آمریکا، بزرگ‌ترین فروشنده ادوات و تجهیزات نظامی است و تلویحاً گفت که آمریکای تحت رهبری او برای پس‌گرفتن این تجهیزات از طالبان تلاش خواهد کرد. ترامپ همچنین در جریان مبارزات انتخاباتی و پیش از آن، بارها از ترک پایگاه هوایی بگرام در شمال کابل از سوی دولت جو بایدن انتقاد کرد و گفته بود که در صورت پیروزی در انتخابات تلاش می‌کند دوباره کنترل این پایگاه را در دست بگیرد.
پس از سال ۲۰۰۱ و حمله آمریکا و ائتلاف تحت رهبری این کشور به افغانستان، انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا همواره از اهمیت ویژه ای برای مردم و سیاستمداران افغانستان داشته است.وضعیت افغانستان و حضور نیروهای آمریکایی در این کشور نیز از مهمترین موضوعات مورد بحث در مناظرات و کارزارهای انتخاباتی نامزدهای انتخاباتی این کشور به شمار می رفت. اما در انتخابات سال جاری، افغانستان دیگر موضوع اصلی بحث نبود و تنها شیوه خروج نیروهای آمریکایی از این کشور بود که مورد انتقاد شدید جمهوری خواهان و شخص دونالد ترامپ قرار گرفت. ترامپ نحوه خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان را”شرم آورترین خروج نظامی تاریخ آمریکا” خواند و گفت که به همین دلیل بود که روسیه به اوکراین حمله کرد” زیرا آنها دیدند که هریس و رئیسش( جوبایدن) چقدر بی کفایت هستند.”
با عنایت به اینکه افغانستان طی ۳ سال گذشته از محورهای اصلی سیاست خارجی آمریکا نبوده است، انتظار نمی رود که در کوتاه مدت دولت جدید دونالد ترامپ تصمیم های جدی و سرنوشت سازی در مورد افغانستان اتخاذ کند. در برنامه های انتخاباتی آقای ترامپ هم طرح روشن و مرتبطی با افغانستان وجود نداشته است و افراد کمپین تبلیغاتی او توضیح نداده اند که سیاست دولت ترامپ در قبال افغانستان و حکومت طالبان چه خواهد بود.
بااین‌حال بنا به دلایل متعدد، ترامپ نمی‌تواند نسبت به افغانستان و مسائل مرتبط با آن بی‌تفاوت باشد. نخستین دلیل ترمیم وجهه تخریب شده آمریکا در خروج شتاب‌زده از افغانستان در محافل داخلی و بین‌المللی است. نحوه خروج آمریکا پس از صرف هزینه‌های فراوان و کشته‌شدن بسیاری از نظامیان آمریکایی مورد انتقاد بسیاری از تحلیل‌گران و سیاستمداران در نقاط مختلف جهان شد. پس از خروج آمریکا و به‌رغم کمک‌های مالی فراوان این کشور به طالبان، کشورهایی همچون چین سعی در گسترش نفوذ خود در افغانستان نمودن و همین امر به منزله یک هشدار جدی برای مقامات واشنگتن بود.
موضوع دوم اینکه موقعیت ژئوپلیتیکی حساس افغانستان و وجود منابع زیرزمینی بکر و دست‌نخورده در این کشور، باعث توجه بسیاری از کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای همانند چین و به آن شده است. آمریکای تحت رهبری ترامپ نیز از این قاعده مستثنی نیست و نمی‌خواهد در این بازی از رقبایی همچون چین عقب بماند و در نهایت اینکه اتکای طالبان به کمک‌های مالی آمریکا باعث می‌شود که ترامپ از آن برای پیشبرد مقاصد خود در افغانستان استفاده نماید.
افغانستان در دور نخست ریاست‌جمهوری ترامپ از اولویت‌های سیاست خارجی او بود. در زمان او، پس از ۱۸ ماه مذاکرات فشرده میان دیپلمات های آمریکایی و طالبان در دوحه قطر، منجر به امضای توافقنامه موسوم به” توافقنامه دوحه” در ۲۹ فوریه ۲۰۲۰شد که زمینه ساز خروج نیروهای آمریکای از افغانستان در دولت” جوبایدن” شد. متعاقب این توافقنامه و پس از خروج نیروهای آمریکایی، پس از چندین ماه درگیری های نظامی میان دولت قبلی افغانستان و نیروهای طالبان، دولت” اشرف غنی” سقوط کرد و در۱۵ اوت ۲۰۲۱، دوره جدید حکومت طالبان در افغانستان شروع گردید.
بااین‌حال این توافقنامه حاوی بندهایی بود که بنا به گفته ترامپ طالبان به تعهدات مندرج در آن عمل ننمود. در همین رابطه” زلمای خلیل زاد”، نماینده ویژه آمریکا در مذاکرات صلح میان دولت اول ترامپ و طالبان، در شبکه ایکس گفته بود که با بازگشت ترامپ به قدرت، فرصت جدیدی برای عملی ساختن همه بندهای توافقنامه دوحه به وجود آمده است.
وزارت خارجه طالبان در واکنش به پیروزی ” دونالد ترامپ” در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، ابراز امیدواری کرده است که فصل جدیدی از روابط میان افغانستان و آمریکا آغاز گردد. در بیانیه حکومت طالبان آمده است: ” وزارت خارجه امارت اسلامی افغانستان (حکومت طالبان) در چارچوب سیاست خارجی متوازن خود، امیدوار است که دولت آینده این کشور گام‌های واقع‌بینانه‌ای بردارد تا پیشرفت ملموسی در روابط دو کشور حاصل گردد و دو کشور بتوانند در سایه تعامل متقابل، فصل جدیدی از روابط دوجانبه را شروع نمایند”. در این بیانیه همچنین آمده است: ” موافقت‌نامه دوحه میان امارت اسلامی افغانستان (حکومت طالبان) و ایالات متحده آمریکا در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ به امضا رسید که متعاقب آن اشغال ۲۰ساله افغانستان به اتمام رسید”.
” طارق فرهادی”، تحلیلگر سیاسی افغان، درباره رویکرد آقای ترامپ به افغانستان می‌گوید: ” دونالد ترامپ سیاستمداران قبلی افغانستان را کسانی می‌داند که دستشان آغشته به فساد بوده است که موجب به هدررفتن پول‌های آمریکا در افغانستان شده‌اند. تنها سیاستمداری که مورد قبول ترامپ است، ” عبدالغنی برادر”، از رهبران طالبان، است. در حال حاضر آمریکا علاقه چندانی به افغانستان و مسائل مرتبط با آن ندارد، اما اگر بعدها افغانستان در میان اولویت‌های دولت ترامپ قرار گرفت، بی‌گمان با عبدالغنی برادر تماس خواهد گرفت”.
بازرس ویژه برای بازسازی افغانستان که از سوی کنگره ایالات متحده مسئول نظارت بر استفاده از بودجه آمریکا است، در گزارشی در جولای سال جاری اعلام کرد که آمریکا از زمان خروج نیروهای خود، بیش از ۲۰ میلیارد دلار کمک مالی به افغانستان اختصاص داده است. علاوه بر آن، در حدود ۳ میلیارد دلار نیز از طریق برنامه های کمک های بشری سازمان ملل به افغانستان داده است که این کمک ها ماهانه به افغانستان منتقل می شود و اصلی ترین دلیل عدم سقوط کامل اقتصادی دولت طالبان است.پیش بینی می شود که ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا نظارت جدی تری در مورد مصرف پول های آمریکا در افغانستان انجام دهد و چه بسا تصمیم بگیرد که اگر به هردلیلی حکومت طالبان به برخی خواسته‌های دولت آمریکا و جامعه بین‌المللی تن ندهد، از ارسال این کمک‌ها به افغانستان خودداری نماید.
برخی از مخالفان طالبان امیدوارند که ترامپ سیاست سخت‌تری را در برابر طالبان اتخاذ نماید. به طور مثال “ژنرال سمیع سادات”، از مقامات بلندپایه نظامی اسبق افغانستان که یک گروه ضد طالبان را در آمریکا به وجود آورده است، امیدوار است تغییرات ملموسی در سیاست خارجی آمریکا در قبال افغانستان به وجود آید. او در مصاحبه‌ای با” دویچه له” گفته بود: ” ما حامی سیاست‌های ترامپ در قبال افغانستان هستیم و با پیروزی او احتمال همکاری میان ما و دولت ترامپ بسیار زیاد است”.
” صادق امینی”، کارشناس امور بین‌الملل، نیز در این باره می‌گوید که با روی کار آمدن دولت جدید در آمریکا، سیاست‌های این کشور در قبال افغانستان نیز تغییر خواهد نمود. او در ادامه افزود: “با روی کار آمدن دولت جدید در واشنگتن، دوره تعامل و همکاری با طالبان به اتمام خواهد رسید و به‌احتمال زیاد شاهد افزایش تحریم‌ها و فشار بر طالبان خواهیم بود”.
مواردی همچون حقوق بشر، جامعه مدنی و آزادی‌های زنان و شهروندان از جمله مسائلی نیست که ترامپ به‌خاطر آنها طالبان را تحت‌فشار قرار دهد؛ بااین‌حال او همانند یک بازرگان سودجو به دنبال افزایش سود و منافع خویش است. ازاین‌رو ترامپ حقوق بشر را وسیله‌ای برای نیل به اهدافش قرار خواهد داد. او در پی آن است که بدون جنگ و لشکرکشی نظامی، طالبان را وادار به تعظیم در برابر آمریکا نماید. قطع یا کاهش کمک‌های اقتصادی به طالبان، افزایش تحریم‌ها از جمله ابزارهایی است که ترامپ برای تحت‌فشار قراردادن طالبان از آنها استفاده خواهد نمود.
افزون بر موارد ذکرشده، انتخاب دو چهره منتقد طالبان در کلیدی‌ترین پست‌های سیاسی، تقویت‌کننده این گمانه‌زنی است که مواجهه دولت آینده آمریکا با طالبان سخت و نفس‌گیر خواهد بود. انتخاب ” مارکو روبیو” به‌عنوان وزیر امور خارجه و ” مایک والتزر”، کهنه سرباز جنگ افغانستان، به‌عنوان مشاور امنیت ملی دولت ترامپ، تا حدودی چشم‌انداز سیاست دولت آینده آمریکا در مورد افغانستان را مشخص می‌سازد. بنا بر موضع‌گیری‌های تند این دو سناتور در مورد طالبان، به نظر می‌رسد شاهد تغییراتی عمده در مواجهه دولت ترامپ در برابر طالبان خواهیم بود. والتز و روبیو، آشکارا طالبان را” سازمان تروریستی” خطاب کرده و خواستار برخورد قاطع آمریکا با این گروه و تهدیدهای احتمالی تروریستی آن شده‌اند. چهره‌های ذی‌نفوذ دیگری همچون” مایکل مکال”، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا، نیز بارها خواستار جلوگیری از سو استفاده طالبان از کمک‌های آمریکا شده‌اند.
یکی دیگر از مواردی که به نظر می‌رسد موردتوجه دولت ترامپ قرار گیرد، سرنوشت ۵/۳ میلیارد دلار ذخائر ارزی افغانستان در سوئیس خواهد بود. در دولت بایدن با استفاده از برخی مکانیسم ها، امکان استفاده دولت طالبان از این ذخائر فراهم گردید. به احتمال زیاد دولت ترامپ سخت گیری بیشتری در مورد انتقال این منابع به دولت طالبان را اتخاذ خواهد نمود.
نتیجه‌گیری
باتوجه به مباحث مطرح شده می‌توان این‌گونه نتیجه‌گیری نمود که در دولت جدید ترامپ شاهد افزایش فشارها بر طالبان خواهیم بود. بنا به دلایل سیاسی – امنیتی، امکان قطع کامل این کمک‌ها امری دورازذهن است، اما شواهد حاکی از آن است که روند کاهش کمک‌ها که در حال حاضر نیز شروع شده، ادامه خواهد یافت. ازاین‌رو پیش‌بینی می‌شود که افغانستان و حکومت طالبان در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ با بحران‌های اقتصادی فراوانی روبرو می‌شود که همین امر منجر به بحران‌های اجتماعی – سیاسی متعددی همچون افزایش ورود مهاجران افغانی به کشورهای همسایه همچون ایران و پاکستان خواهد شد. ازاین‌رو مسئولین کشورمان می‌بایست خود را برای مواجهه با هجوم مجدد آوارگان و پناه‌جویان افغانی آماده نمایند و این موضوع را به‌گونه‌ای مدیریت نمایند که ضمن کسب منافع حداکثری، ضرر و زیان‌های ناشی از آن به حداقل ممکن برسد.
لینک کوتاه : https://www.iras.ir/?p=11507
بالا
بازگشت