تشدید تنش و تلاطم در روابط پاکستان و افغانستان؟
کلکین : در بامداد روز دوشنبه ۱۸ مارس ۲۰۲۴ شاهد انتشار اخباری مبنی بر وقوع حملات هوایی پاکستان به سمت اهدافی در ولایات خوست و پکتیکا در افغانستان و کشته شدن ۸ نفر در جریان این حملات بودیم. اقدام به این دست حملاتِ نظامیِ یک سویه و فوری، با توجیهی غیر موجه از سوی پاکستان جهتِ هدف قرار دادن پناهگاه های تروریست ها در خاک افغانستان همراه بود. چنانچه در همین راستا، سخنگوی وزارت امور خارجه این کشور در بیانیه ای اعلام کرد که هدف عملیات روز دوشنبه، تروریست های وابسته به گروه «حافظ گل بهادر» بوده است که همراه با گروه تحریک طالبان پاکستان (تی.تی.پی) مسئول حملات تروریستی متعددی در داخل پاکستان می باشند؛ حملاتی که منجر به کشته شدن صدها غیرنظامی، مامورین پلیس و ضابطان قضایی گردیده است. ظاهرا حملۀ روز دوشنبه به نوعی پاسخ و واکنشِ اسلام آباد به حملۀ دو روز پیش از آن در ۱۶ مارس ۲۰۲۴ به یه پست امنیتی در “میرعلی” واقع در وزیرستان شمالی رخ داد که جان هفت سرباز پاکستانی را گرفت.
به دنبال حملات جت های جنگی نیروهای هوایی پاکستان به سمت افغانستان در روز دوشنبه، شاهد انتشار اخبار و برخی ویدیوهای خبری از پیشروی نیروهای نظامی و امنیتی تحت سرپرستی طالبان برای دفاع زمینی و هوایی در منطقه و جریان یافتن درگیری مرزی بین طرفین بودیم. چنانچه به گزارش خبرگزاری تسنیم افغانستان، براساس گزارش ها، بار دیگر درگیری میان نظامیان طالبان و مرزبانان پاکستانی در شهرستان برمل ولایت پکتیکا از سر گرفته شده است. همچنین برخی منابع خبری از درگیری نیروهای مرزی طالبان و نظامیان پاکستانی در شهرستان دند پتان ولایت پکتیا خبر دادند. به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان در همین راستا، گفته شد که پس از تیراندازی نظامیان پاکستانی به سمت خاک افغانستان نیروهای مرزی طالبان اقدام به واکنش متقابل کردند. چنانچه طبق گزارش رسانه های محلی، ساکنان دندپتان پس از شلیک موشک از سوی پاکستان خانه های خود را ترک کردند. همچنین اخبار برخی شبکه های خبری با انتشار ویدیوهای تصویری از راهی شدن عبدالحمید خراسانی، مسئول قطعه ناصری بدر به ساحات مرزی ولایت پکتیکا جهت مقابله با پاکستان حکایت داشت.
اما از دیگر سو در پی حملات مذکور برخی تنش های لفظی میان طرفین نیز سر برآورد. گرچه ممتاز زهرا بلوچ، سخنگوی وزارت خارجه پاکستان اعلام کرد که پاکستان برای حاکمیت و تمامیت ارضی افغانستان اهمیت زیادی قائل است، لیکن شواهد امر حاکی از درک و برداشت متفاوت طرفین نسبت به منافع ملی و مصالح امنیتی خود است. پیش از آن نیز ذبیح الله مجاهد، سخنگوی ارشد طالبان اعلام کرد که حملاتی از این دست نقض حاکمیت افغانستان است و تبعات ناگواری در برخواهد داشت که کشور پاکستان توان مهار آنها را نخواهد داشت.
اما داستان به همین جا ختم نشده، انتشار این خبر در ابعاد گسترده و ذیل طرح سناریوها و احتمالاتِ متعددی بازگو و تحلیل شده است. چنانچه برخی شخصیت های سیاسی همچون رحمت الله اندر، سخنگوی سابق شورای امنیت ملی حکومتِ پیشین در افغانستان، این تنش های لفظی را به نحوی صوری و تحت عنوان “جنگ زرگری” میان دو طرف عنوان کرده است. در همین راستا می توان سه دیدگاه متفاوت از سوی تحلیلگران را مطرح ساخت.
دیدگاه منتقدانه: ذیل این دسته می توان گفت برخی از ناظران و تحلیلگران سیاسی بر جریانی برنامه ریزی شده از حملات صبحِ دیروز اشاره داشته، براین باور هستند که حملاتی کنش و واکنشی از این قبیل، به نحوی سازمان دهی شده و به منظور نشان دادن توان و ظرفیت دفاعی طالبان یا توجیه حکومتداری این گروه بر کشور افغانستان است. چنانچه برخی ناظران با انتشار عکس ملا یعقوب، فرزند ملا عمر و وزیر دفاعِ حکومت دوفاکتوی طالبان در یونیفرم ارتش (اردوی ملی) افغانستان که نشان ستر جنرالی بر شانه دارد، براین عقیده بوده اند که پوشش، ظاهر و نمای کلی از شخصیت ملا یعقوب در این تصویر به نوعی با سیاستِ پنهان از تزریقِ تجلیِ اقتدار این شخصیت نظامی و بسطِ این تصویر به نمایی کلی از ساختار دفاعی و بدنۀ امنیتیِ آمادۀ حکومت تحت کنترل طالبان مطابقت دارد. ترکیبی از ظاهرِ نرم و تدبیر نظامی سخت؛ که نه تنها مردم افغانستان، بلکه کشورهای منطقه و جهان را به تسلیم و تساهل نسبت به طالبان سوق خواهد داد. چنانچه به گزارش یورونیوز، در پی این حملات وزارت دفاع طالبان با انتشار خبرنامه ای به نقل از ملا محمدیعقوب مجاهد، سرپرست وزارت دفاع گفته است که نیروهای این وزارتخانه در پاسخ به حملات هوایی پاکستان به پکتیکا و خوست، مواضع نظامیان این کشور در امتداد مرز را هدف حملات سنگین قرار داده اند. همچنین این وزارت خانه اعلام کرد نیروهایش آمادگی دارند تا «هرگونه اقدامات تجاوزکارانه» را پاسخ دهند. همچنین در راستای قدرت نمایی نیروهای نظامی طالبان، ۱۹ مارس ۲۰۲۴، ویدیویی انتشار یافته از سوی برخی کانال های خبری نشان می دهد که عبدالحمید خراسانی فرمانده قطعه ناصر بدری با ثبت ویدیویی تصویری، وضعیت مناطق درگیری را به تصویر کشیده است. خراسانی گفته است که وضعیت در ولسوالی دند پتان آرام بوده و هیچ گونه درگیری جریان ندارد. بدین ترتیب به نظر می رسد اقتدار طالبان در برقراری امنیت در حال نمود و بازنمایی است. به هرروی بسیاری از منتقدان در این رسته براین باورند که ظاهرسازی طالبان در نشان دادن قدرت و قاطعیت مقابل پاکستان و گردن فرازی های این کشور صرفا رویکردی قلدرمآبانه بوده و فرزند ارشد پاکستان هیچگاه از پدر خود روی بر نمی گرداند.
دیدگاه محتاطانه: اما دستۀ دیگر از ناظران سیاسی بر احتمالاتی از بالا گرفتن تنش ها میان طرفین و تعمیق روابطی ملتهب میان پاکستان و افغانستان اشاره دارند. به باور این دسته از تحلیلگران، گرچه همواره مسائلی از نزدیکی و حمایتِ دیرینِ پاکستان از طالبان افغانستان (از دو دهه پیش و طی قدرت یابی طالبان در برپایی رژیم خود طی دهه ۹۰) وجود داشته است، لیکن اکنون به نظر می رسد طالبان افغانستان در مسیرِ نوینی از همراهی با حامیانِ جدید منطقه ای برآمده، در پی سفت کردن جای پا خود با رویکردی واقع گرایانه از تعامل سیاسی و توسعه اقتصادی می باشند. بدین ترتیب تدریجا از پاکستان دور، و ترجیحا به سمت مواضعی منفعت جویانه و بلندپروازانه از همراهی با بازیگرانی دیگر در منطقه پیش می روند. شاید از این دیدگاه بتوان گفت افغانستان نوعی بازی سیاسی با پاکستان به راه انداخته، حمایت از تحریک طالبان پاکستان را ابزاری مفید و منفعت محور برای کنترل همسایه ای می دانند که همواره افغانستان را عمق استراتژیک خود در نظر گرفته است. ابزاری که ممکن است بسترسازِ تنش های ممتد و مخرب در سطح داخلی و حتی منطقه ای نیز باشد.
دیدگاه میانه: در نهایت از دیگر سو برخی مفسران سیاسی براین باور که جدای از بررسی روابط دو طرف از لنزِ روابطِ خصومت آمیز و یا دوستانه، مقامات دو کشور باید طبق اصول همسایگی خوب خویشنداری کرده و با توجه به مستعد بودن روابطی تنش آمیز، طرفین باید از زدن جرقه های آتش افروز بیشتر پرهیز کنند. به باور این دست ناظران، در حالی که حملات تروریستی که غیرنظامیان و پرسنل امنیتی را هدف قرار می دهد خط قرمز هر کشور بوده، طبعا نمی تواند بی پاسخ بماند و در نتیجه باید از مرزهای هر کشور دفاع کرد، اما بایستی مراقب بود که اقدام یکجانبه به یک هنجار تبدیل نشود. چراکه اقداماتی از این دست تنها به وخامت بیشتر روابط با طالبان افغانستان منجر می شود و پاکستان ممکن است هر اهرمی را که در برابر کابل در اختیار دارد از دست داده و نهایتا بر نگرانی های امنیتی برای خود بیافزاید. به باور این دست ناظران، در حالی که مقامات طالبان افغانستان اظهار کرده اند که قلمرو آنها مورد استفادۀ تروریست ها نبوده و نخواهد بود، اما شواهدی وجود دارد که خلاف آن را نشان می دهد و چنانچه طالبان افغانستان واقعا در پی پذیرفته شدن به عنوان دولت قانونی افغانستان هستند، بهتر است به جای انکار واقعیت، برای جلوگیری از حملات جنگجویان ضد پاکستان در داخل افغانستان اقدام کنند. در همین راستا باید گفت در حالی که تهدیدهای آشکار علیه امنیت ملی بایستی فوراً خنثی شوند، اما پاکستان به نحوی مجبور است از سیاستِ هویج و چماق برای حل دائمی مشکل ستیزه جویان در برابر طالبان افغانستان استفاده کند. بنابراین پ بهتر است که کانال های ارتباطی طرفین باز بماند؛ چراکه تهدید تروریستی گروه های مستقر در افغانستان می تواند کل منطقه را بی ثبات سازد. به همین دلیل است که تمامیِ کشورهای منطقه باید در کنار استفاده از کانال های دوجانبه روی برنامه مشترکی حول محور مبارزه با تروریسم با کابل همکاری کنند.
بالا
بازگشت